1. Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր<br />Հանրակրթական Դիջիտեք 2011<br />7-րդ դասարան<br /> Մաթեմատիկան առօրյա կյանքում<br />Կերակրատեսակների պատրաստումը ըստ թվերի <br />Ոչ բոլոր մարդիկ են խոհարարներ, բայց մարդիկ գոյատևելու համար ամեն օր օգտագործում են սնունդ: Շատերս գիտենք, որ որպեսզի կերակուրը լինի համեղ, պետք է հետևողականորեն հետևել բաղադրատոմսի բաղադրիչների քանակության հարաբերակցությանը: Օրինակ, որպեսզի բլիթները ունենան բլիթի տեսք և համեղ բուրեն, անհրաժեշտ է համոզվել, որ մենք օգտագործել ենք բաղադրիչները ճիշտ քանակությամբ: Եթե շատ ալյուր ավելացնենք, ապա բլիթները կլինեն քարի նման պինդ: Եթե շատ աղ ավելացնենք, ապա այն շատ տհաճ համի կլինի:<br />Բաղադրիչների հարաբերակցությունը`<br />Կերակրատեսակի պատրաստման ընթացքում բաղադրատոմսի բաղադրիչների հարաբերակցությունը իրար նկատմամբ շատ կարևոր է: Մաթեմատիկայում այս երկու մեծությունների այս կապը կոչվում է հարաբերակցություն: Եթե բաղադրատոմսը պահանջում է 1 ձու, 2 բաժակ ալյուր, ապա ձվի և ալյուրի հարաբերակցությունը կլինի մեկը երկուսին: Մաթեմատիկայի լեզվով այն կգրվի <br /> ½ կամ 1:2<br />Եթե փոխենք այս հարաբերակցությունը, ապա կերակուրը կլինի ոչ պիտանի ուտելու համար:<br />Աշխատանքը բաղադրատոմսից ստացված քանակության հետ`<br />Բոլոր բաղադրատոմսերը գրված են տարբեր մարդկանց կողմից, և որից կարող է ստացվել տարբեր քանակությամբ տվյալ կերակրատեսակից: Օրինակ կարող ենք հանդիպել թխվածքաբլիթի այնպիսի բաղադրատոմս, որից ստացվում է 20 հատ թխվածքաբլիթ: Իսկ ի՞նչ անել, որպեսզի ստացվի 10 հատ, կամ 40 հատ: Չխախտելով բաղադրիչների հարաբերակցությունը` ստացվող քանակության ավելացումն ու պակասեցումը յուրաքանչյուր խոհարար հասկանում են ինչպես է կատարվում:<br />Ենթադրենք ունենք համեղ թխվածքաբլիթի բաղադրատոմս`<br />1 բաժակ ալյուր <br />1 / 2 թ. գ. սոդա<br />1 / 2 թ. գ. աղ<br />1 / 2 բաժակ բուսական յուղ<br />1 / 3 բաժակ կակաո<br />1 / 3 բաժակ շաքարավազ<br />1 ձու<br />1 / 2 թ.գ. վանիլին<br />1 բաժակ հալեցրած շոկոլադ<br />Այս բաղադրատոմսից կստացվի 30 հատ թխավածքաբլիթ: Եթե ուզւոմ ենք ստանալ 90 հատ, պետք է ավելացնենք յուրաքանչյուր բաղադրիչը, և պետք է համոզվել որ հարաբերակցությունը յուրաքանչյուր բաղադրիչի կրկին պահպանվում է: Իսկ ինպես վարվել, որքան վերցնել յուրաքանչյուրից: Հաշվումը կատարվում է հետևյալ կերպ` եթե 1 բաժակ ալյուրից ստացվում է 30 հատ, ապա 90 հատ թխվածքաբլիթ ստանալու համար, այսինքն 30-ը բազմապատկում ենք 3-ով, ուրեմն 3-ով պետք է բազմապատկենք նաև 1 բաժակը, կստանանք 3 բաժակ ալյուր, նման ձևով, կբազմապատկենք 3-ով նաև մյուս բաղադրիչները: Իսկ 30 հատի փոխարեն 10 հատ ստանալու համար, կբաժանենք 3-ի: <br />Խաղալ հաղթելու համար<br /> Ամեն տարի միլիոնավոր մարդիկ հաճախում են խաղատներ, կարծելով թե մի օր կշահեն մեծ թվով գումար: Մարդկանց մի ստվար զանգված էլ գնում են վիճակախաղի տոմսեր` շահելու ակնկալիքով: Տարբեր սպորտաձևերում (ֆուտբոլ, բռնցքամարտ) գումարներ են ներդնում, կամ ոչ աշխատանքային օրերին հավաքվում ընկերներով և թղթախաղ խաղում: Ի՞նչու են նրանք այդ գումարները ներդնում: Պատճառն այն է, որ նրանք հավատում են շահելու հավանականությանը:<br />Մաթեմատիկական սկզբունքները կարող են ասել, թե ինչպես կարելի է հաղթել: Դրանք կարող են ասել, որքան հաճախ և ինչ հավանականությամբ կարող ես հաղթել: Եթե մենք կարողանանք սահմանել հավանականությունը, որ որոշակի իրադարձություն (օրինակ վիճակախաղում շահել) տեղի կունենա, ապա կկատարենք ճիշտ ընտրություն: Իսկ ինչպե՞ս որոշել հավանականությունը: <br />Ենթադրենք, հագուստի պահարանում կա 12 գուլպա, որոնցից 5-ը կարմիր, 7-ը` կապույտ: Եթե պատահական փակ աչքերով մի հատ հանենք, ապա որքա՞ն կլինի հավանականությունը, որ դուրս կգա կարմիր: Հավանականությունը հավասար է<br />5 / 12 կամ 42% :<br />Մեկ այլ օրինակում, ենթադրենք ունենք ընտրության հնարավորություն, ընտրել Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիրը կամ մեկ այլ դպրոց, ապա կարող ենք նետել մետաղադրամ, և կրթահամալիրի համապատասխան կողմը դուրս գալու հավանականությունը կլինի ½ քանի որ մետաղադրամն ունի երկու կողմ, կամ էլ 50% հնարավորություն: Այսպիսով եթե մարդը չի հաճախում խաղատներ, բայց միևնույն է նա իր կյանքի ընթացքում առընչվում է մաթեմատիկական հավանականության հետ (կյանքի, անշարժ և շարժական գույքի ապահովվագրում, ֆոնդային բորսաներում ներդրում և այլն):<br />Խնայողություններ և վարկեր<br />Մարդիկ հաճախ խուսափում են խաղատներից կամ ֆոնդային շուկաներից` վախելով ունենալ մեծ ֆինանսական կորուստներ: Բայց որքան էլ, որ զարմանալի է նույն հավանականությամբ նրանք կարող են ունենալ ֆինանսական կորուստներ բանկի ամենօրյա որոշումից: Օրինակ բանկերում որպես խնայողություն հաշվարկվում է գումարի 1-ից 3%-ը, իսկ ապառիկ տոկոսադրույքը` 20-ից 25 %-ը: Ժամանակի ընթացքում դա կարող է բերել որոշ ծանր կորուստների: Որոշ մատեմատիկական գիտելիքներ և տրամաբանություն, և կարելի է այնպես կառավարել, որ գումարը աճի, այլ ոչ նվազի:<br />Ինչպե՞ս է դա կատարվում:<br />Եթե որպես խնայողություն դուք բանկում ներդնում եք գումար, ապա բանկը ձեզ տալիս է տոկոսներ ըստ այդ գումարի: Նույն մեխանիզմն է գործում երբ բանկից վարկ եք վերցնում, բայց այս դեպքում արդեն դուք եք վճարում: Կախված տոկոսադրույքից տարեկան ներդրված հիմնական գումարի վրա գումար է ավելանում: Օրինակ եթե բանկ ներդնենք 100 $ 1%-ով, ապա մեկ տարվա ընթացքում կավելանա ընդամենը 1$: Դրա համար նպատակահարմար է ընտրել այնպիսի բանկերը, որոնք առաջարկում են ավելի մեծ տոկոսադրույք: Բանկերը այդ տոկոսները ավելացնում են ամեն տարվա վերջում, որը հաշվարկվում է ըստ գումարի: Գոյություն ունեն բարդ և պարզ տոկոսադրույքներ: Եթե օրինակ, ընկերոջից մեկ ամսով,3% տոկոսադրույքով պարտք եք վերցրել 300$, ապա ամսվա վերջում, պետք է վճարեք 303$ գումար: Դա պարզ տոկոսադրույքն է: Բարդ տոկոսադրույքը մի քիչ տարբերվում է պարզից: Եթե կրկին ընկերոջից պարտք ենք վերցրել 300$ , 3%-ով, բայց արդեն օրական հաշվարկված, ապա առաջին օրը պետք է վճարել 303$, երկրորդ օրը` 306,03$, երրորդ օրը` 309,09$, և այսպես շարունակ: Եթե վարկը բարդ տոկոսադրույքով է, ապա վարկը մարել շատ դժվար է, և շահավետ չէ մարդու համար: Իսկ բանկի համար շահավետ է, բայց հակառակ դեպքում, երբ խոսքը վերաբերում է ավանդին, ապա նպատակահարմար է:<br /> Թարգմանությունը անգլերենից Հերմինե Անտոնյանի<br />http://www.learner.org/interactives/dailymath/cooking.html<br />