Ομιλία Μπέττυ Χατζηνικολάου, Νομικός, Tourism expert, πρ. Πρόεδρος ΕΟΤ στα πλαίσια της εκδήλωσης PS Value Talks: Πολιτιστικές Πολιτικές και Τοπική Ανάπτυξη

1. Ο Πολιτιστικός τουρισμός
ως όχημα τοπικής ανάπτυξης
Μπέττυ Χατζηνικολάου

2. Μια ματιά στα τουριστικά μεγέθη (2015)
• Αφίξεις μη κατοίκων στα σύνορα : 23.599,5 (χιλ)
• 2015/2014: + 7,1%
• Ταξιδιωτικές εισπράξεις: 14.194,4 € (χιλ.)
• 2015/2014: +6%
• Τα 15 εκ. των τουριστών περίπου ήλθαν από την ΕΕ-28
• Ταξιδιωτική δαπάνη κατά κεφαλήν: 582,9 € (το 2013 ήταν 663,3 €)
• Στοιχεία: ΄Ερευνα Συνόρων της ΤτΕ
• Μέχρι το Σεπτ.2015 είχαν πραγματοποιηθεί περίπου 70 εκ.
διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία και κάμπινγκ (ΕΛΣΤΑΤ)

3. Σκοπός ταξιδιού
• Το μεγαλύτερο ποσοστό των τουριστών πραγματοποιεί παραθερισμό (sun+sea)
στο διάστημα άνοιξη-φθινόπωρο (δεν υπάρχουν στοιχεία αλλά το ποσοστό
υπερβαίνει κατ’ εκτίμηση το 85% της συνολικής ζήτησης)
• Οι υπόλοιπες μορφές τουρισμού, οι λεγόμενες θεματικές, λαμβάνουν το
υπόλοιπο ποσοστό της πραγματικής ζήτησης και σ’ αυτό περιλαμβάνονται ο
αστικός τουρισμός (city breaks) με μεγάλη άνθηση στην Αθήνα τα δύο τελευταία
χρόνια και στη Θεσσαλονίκη, ο επαγγελματικός τουρισμός και όλες οι μορφές
ειδικών ενδιαφερόντων, όπως ο πολιτιστικός, ο τουρισμός της φύσης, οι
καταδύσεις, η αναρρίχηση και τα άλλα extreme sports, ο θαλάσσιος τουρισμός
κλπ.

4. Ο λόγος της χαμηλής ζήτησης
των μορφών αυτών;
• Η Χώρα έχει καθιερωθεί ως προορισμός παραθερισμού (sun+sea) και η
προσφορά της είναι προσανατολισμένη στη μορφή αυτή.
• Η προσέλκυση θεματικών μορφών προϋποθέτει την προσφορά στην Αγορά
ειδικών προϊόντων, βασισμένων σε αντίστοιχους πόρους (φυσικούς ή
πολιτιστικούς ή ακόμη κοινωνικούς).
• Η προβολή της ύπαρξης σημαντικών πόρων, όπως αξιόλογων τοπίων και
αρχαιολογικών χώρων κλπ δεν αρκεί. Ο τουρίστας θα πρέπει να πληροφορηθεί
από τη Χώρα του την ύπαρξη τέτοιων προϊόντων, να τα γνωρίσει, να τα αγοράσει
και να τα απολαύσει. Η πληροφόρηση, η γνωριμία και η αγορά γίνονται κυρίως
ψηφιακά, ενώ και η απόλαυση προϋποθέτει την υλοποίηση μιας ψηφιακής
στρατηγικής, που θα προσδώσει στον τουρίστα το σύγχρονο ζητούμενο: Μια
βιωματική εμπειρία

5. Στην καμπή του Ελληνικού Τουρισμού
• Αυτή τη στιγμή η Χώρα (οι Περιφέρειες, οι Δήμοι κλπ) ουσιαστικά προβάλλουν
πόρους, ελλείψει ειδικών και επώνυμων (branded) τουριστικών προϊόντων.
• ‘Ομως τα υψηλά μεγέθη των αφίξεων, η σχετικά μειωμένη κατά κεφαλήν
δαπάνη (περίπου 11% σε δύο χρόνια) σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η
εποχικότητα ουσιαστικά δεν μεταβάλλεται σημαντικά, μας υποχρεώνουν να
προλάβουμε τη γήρανση του Τουρισμού μας, ανανεώνοντας την προσφορά μας
προς μορφές με καλύτερη χρονική κατανομή και υψηλότερη κατά κεφαλήν
δαπάνη.
• Και κυρίως μας υποχρεώνουν να δημιουργήσουμε ειδικά προϊόντα για τις
μορφές εκείνες, στις οποίες ο κάθε ελληνικός προορισμός διαθέτει συγκριτκό
πλεονέκτημα.

6. Η ζωή ενός τουριστικού προορισμού
• Σε όσους ασχολούνται με τον Τουρισμό είναι γνωστό το υπόδειγμα ή η καμπύλη
του Butler για τον κύκλο ζωής ενός τουριστικού προορισμού:
• Καθώς με το χρόνο εξελίσσεται η ανάπτυξη (μεγέθυνση) ενός τουριστικού
προορισμού, ο προορισμός φθάνει σε κατάσταση στασιμότητας, οπότε ή
ακολουθεί η πτώση ή με τις κατάλληλες δράσεις επιτυγχάνεται η ανανέωση της
προσφοράς και των προϊόντων του.
• Αυτή την ανανέωση χρειάζονται οι ελληνικοί προορισμοί, ώστε να μην
εξαρτώνται απόλυτα από τον παραθερισμό (sun+sea) και να βελτιώσουν και την
τουριστική τους περίοδο και την απόδοση του τουρισμού τους.

7. Ο πολιτισμός: το κυρίαρχο συγκριτικό πλεονέκτημα
της Χώρας και των επί μέρους προορισμών
• Σύμφωμα με σειρά ερευνών, ο πολιτισμός (ξεκινώντας κυρίως από την αρχαιότητα)
αποτελεί το κυρίαρχο συγκριτικό πλεονέκτημα της Χώρας. Στα στοιχεία της
αρχαιότητας (αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία) θα πρέπει να προστεθούν, με
κατάλληλες δράσεις, τα βυζαντινά και νεώτερα μνημεία, η παραδοσιακή
αρχιτεκτονική, η άϋλη πολιτιστική κληρονομιά (γλώσσα, παραδόσεις, τοπική
παραγωγή, ελληνική/τοπική κουζίνα, τρόπος ζωής).
• Όμως, ο πολιτισμός δεν έχει ενταχθεί, όσο θα έπρεπε, στην ελληνική τουριστική
προσφορά, κι αυτό είναι μια αδυναμία με επιπτώσεις που υπερβαίνουν τον Τουρισμό.
• Είναι χαρακτηριστικό, ότι μόλις 14,7 εκ. άτομα (ημεδαποί και αλλοδαποί)
επισκέφθηκαν τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία της Χώρας καταβάλλοντας
εισιτήριο, ενώ άλλα 4 εκ. χωρίς εισιτήριο. Η συνολικές εισπράξεις δεν υπερέβησαν τα
56,2 εκ. €.

8. Η δημιουργία προϊόντων
πολιτιστικού τουρισμού
• Το ΥΠΠΟΑ διεξάγει ανασκαφές και αναστηλώνει εδώ και 10ετίες 100άδες
αξιόλογα μνημεία. ΄Ομως αρκετά παραμένουν κλειστά και δεν φθάνουν ποτέ, ως
πληροφορία, ούτε καν στον έλληνα τουρίστα.
• Η λύση είναι η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προϊόντων, που θα αποτελούν
σύνολα πόρων(αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία κλπ) και υπηρεσιών, τουριστικών
και συμπληρωματικών καθώς και υλικών προϊόντων. Η λύση είναι ο
ολοκληρωμένος σχεδιασμός τέτοιων ΕΠΩΝΥΜΩΝ προϊόντων όπως πχ οι
πολιτιστικές διαδρομές, τα αρχαιολογικά πάρκα κλπ, με εξασφάλιση οργάνωσης,
στοχευμένης προβολής (κατά κύριο λόγο ψηφιακής), τεκμηρίωσης, διαμόρφωση
βιωματικής εμπειρίας και σύνδεση με την τοπική οικονομία και κοινωνία

9. Τα πλεονεκτήματα
του πολιτιστικού τουρισμού
• Ανάπτυξη σύμφωνη με τις αρχές της αειφορίας. Οι πολιτιστικοί πόροι
διασώζονται και διαφυλάσσσονται για τις επόμενες γενεές.
• Ευρύ κοινό (target groups)/ δυνητική ζήτηση: από τους τουρίστες των
παραλιακών περιοχών και των νησιών, ως «μαγιά», μέχρι τους τουρίστες με
εξειδικευμένα ενδιαφέροντα (αρχαιολόγους, ιστορικούς, αρχιτέκτονες κλπ), που
θα πρέπει να προσελκυστούν με στοχευμένο τρόπο και μέσα.
• Βελτιωμένη εποχικότητα,
• Υψηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη
• Άμεσα έσοδα για την τοπική οικονομία, αλλά και για τις ανάγκες της συντήρησης
των χώρων και μουσείων
• Η τοπική κοινωνία αξιολογεί θετικά την πολιτιστική της κληρονομιά και
αισθάνεται να έχει την ψυχική «ιδιοκτησία» του εγχειρήματος

10. Τα πλεονεκτήματα
του πολιτιστικού τουρισμού (2)
• Σε κάθε γωνιά της Χώρας μας υπάρχουν αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, που
παραμένουν αναξιοποίητα.
• Οι τοπικές κοινωνίες και δομές (ΟΤΑ) μπορούν να διαμορφώσουν ευρείες
συνεργασίες στο πλαίσιο της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου με
κεντρικούς φορείς και Περιφέρεια, οργανώσεις επαγγελματιών και
επιστημόνων, πολιτιστικούς συλλόγους κλπ προκειμένου να επεξεργαστούν
σχέδια τέτοιων επώνυμων πολιτιστικών προϊόντων και να τα εντάξουν σε
κοινοτικό πρόγραμμα.
• Υπάρχουν εργαλεία στο τρέχον ΕΣΠΑ για την υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών
(Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση-ΟΧΕ και κυρίως η Τοπική Ανάπτυξη με
Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων-ΤΑΠΤΟΚ).

11. Τι θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα;
• Έργα σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία και έργα προστασίας αυτών
(αντικεραυνική, πυροπροστασία, αντιπλημμυρική προστασία)
• Μικρές υποδομές για τη βελτίωση της επίσκεψης στους χώρους (παγκάκια,
σκιάδες, πάρκινγκ. WC, ενημερωτικές πινακίδες κλπ)
• Επεξεργασία και υλοποίηση δράσεων προβολής και δημοσίων σχέσεων :
marketing plan, logo, δημιουργικό για έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, ψηφιακή
στρατηγική και ψηφιακά μέσα (πχ ψηφιακές ξεναγήσεις, αναπαραστάσεις και
όχι μόνο), ταξίδια εξοικείωσης δημοσιογράφων και στελεχών εξειδικευμένων
Τ.Ος, χρήση άλλων στοχευμένων μέσων.

12. Τι θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα (2)
• Προσέγγιση του τρόπου σύνδεσης του νέου προϊόντος με την τοπική οικονομία,
προδιαγραφές επιχειρήσεων ανά κλάδο και υλοποίηση της σύνδεσης αυτής
• Κίνητρα για την προσαρμογή των επιχειρήσεων, που θα συνδεθούν, στις
ανάγκες του πολιτιστικού τουρισμού (πχ βελτίωση παγίων εγκαταστάσεων,
εξοπλισμού, συσκευασιών τοπικών προϊόντων κλπ) απόλυτα στοχευμένα στον
κοινό στόχο
• Επιμόρφωση προσωπικού
• Ρυθμίσεις για τα θέματα της επισκεψιμότητας των χώρων (ωράρια),
καθαριότητα, κλπ
• Εγκατάσταση πινακίδων με το logo του νέου προϊόντος κατά μήκος των κύριων
οδικών αξόνων και του επαρχιακού δικτύου της περιοχής

13. Πολιτιστική Διαδρομή της Ηπείρου

16. Και το κυριότερο:
Επιλογή και εγκατάσταση του Φορέα Διαχείρισης
του όλου εγχειρήματος :
Ο φορέας θα σχεδιάσει και θα «τρέξει» το όλο έργο
και στη συνέχεια θα αναλάβει τη λειτουργία του
τουριστικού προϊόντος που θα δημιουργηθεί.
Σας ευχαριστώ