Πολιτιστικό Πρόγραμμα Ισπανία Βαρκελώνη 2015-15 Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο

1. Ισπανικός Εμφύλιος
1936- 1939
Πολιτιστικό Πρόγραμμα Ισπανία –
Βαρκελώνη
Ζάννειο Πειραματικό Γυμνάσιο 2015-16

2. Αντίπαλοι:
Ισπανοί Εθνικιστές -
Δημοκρατικοί
ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΦΑΣΙΣΜΟΥ και ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΩΝ
Έκβαση: Νίκη Εθνικιστών

3. Αντίπαλα στρατόπεδα...
Ισπανοί εθνικιστές υπό την
καθοδήγηση του πραξικοπηματία
στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο
Δημοκρατικοί Ισπανικών
Δυνάμεων που καθοδηγούνταν από
τον Πρόεδρο της 2ης
Ισπανικής Δημοκρατίας Μανουέλ
Αθάνια.

4. ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ
Πολιτική αστάθεια (1931-1936)
• Τεράστια κοινωνικά προβλήματα:
Φτωχοί εργάτες και αγρότες, χωρίς
κοινωνική προστασία, καταπιεσμένοι,
χωρίς προοπτικές. Η εκκλησία και η
στρατιωτική ελίτ στηρίζει τους
μεγαλοκτηματίες και τους ισχυρούς.
• Αυτονομιστικές τάσεις των περιοχών
της Καταλονίας και της χώρας των Βάσκων
που έβρισκαν αντίθετους τους εθνικιστές.
Οι περιοχές αυτές πλήρωναν δυσανάλογα
μεγάλους φόρους και δεν αισθάνονταν
πολιτισμικά κοντά στην Καστίλλη.
• Την πραγματική
εξουσία την
ασκούσε ένας
αντιδραστικός
συνασπισμός που
συναποτελούσαν η
μοναρχία, ο κλήρος,
ο στρατός, η μεγάλη
γαιοκτησία και τα
βιομηχανικά
συμφέροντα του
βορείου κυρίως
τμήματος της
χώρας.

5. Γεγονότα..
Δικτατορία από 1923 – 1930 (Primo de Rivera)
Ελεύθερες εκλογές μετά από 60 χρόνια με νίκη των
Δημοκρατικών Δυνάμεων. Η ίδρυση της Β’ Ισπανικής
Δημοκρατίας τον Απρίλιο του 1931. Κυρήσσεται
αβασίλευτη δημοκρατία και φεύγει ο ΒασιλιάςΑλφόνσο.
Η νέα κυβέρνηση καθιερώνει το χωρισμό εκκλησίας
κράτους, εθνικοποιεί την εκκλησιαστική περιουσία

6. Βαρκελώνη – προπύργιο των
Δημοκρατικών
• Η Καταλονία
κηρύσσει αυτονομία
το 1932 όπως και η
χώρα των Βάσκων.
• Στη Βαρκελώνη οι
εργάτες
αναλαμβάνουν την
αυτοδιοίκηση των
εργοστασίων Οι
αγρότες
αναδιανέμουν τη γή
• Ακολουθούν νέες
εκλογές με νίκη του
Δεξιού
συνασπισμού (1933)
• Απεργίες πνίγονται
στο αίμα (Αστουρία
1934)
• Νέες εκλογές το
1936 Νίκη του
συνασπισμού των
κομμάτων της
Αριστεράς

7. ...αλλαγες
• Μειώνονται τα προνόμια
της εκκλησίας
• Ακραία φαινόμενα όπως
εμπρησμοί μοναστηριών
• Αγροτική μεταρρύθμιση-
ανακατανομή της γης –
πλήτονται οι
μαγαλογαιοκτήμονες και
οι αριστοκράτες
• Η Καταλονία
κηρύσσει αυτονομία
το 1932 όπως και η
χώρα των Βάσκων.
• Στη Βαρκελώνη οι
εργάτες
αναλαμβάνουν την
αυτοδιοίκηση των
εργοστασίων Οι
αγρότες
αναδιανέμουν τη γή

9. Ο στρατηγός Φράνκο...
• Οι δυνάμεις της Δεξιάς φοβούνται τη Σοβιετοποίηση της Ισπανίας και την επιρροή της
Σοβιετικής Ένωσης. Συσπειρώνονται στο συνασπισμό των Εθνικιστών
• Ο Φράνκο συγκεντρώνει στρατό, δεν καταφέρνει να καταλάβει τη Μαδρίτη και στρέφεται στο
Βορρά. Στόχος η ανατροπή της αριστερής κυβέρνησης

10. Χίτλερ και Μουσολίνι σύμμαχοι του Φράνκο
- GUERNICA
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου η Γερμανική ναζιστική αεροπορία
(Luftwaffe) και η αντίστοιχη Ιταλική βομβάρδισαν πολλές πόλεις και χωριά.
Ανάμεσα τους και τη βασκική πόλη Γκερνίκα (Guernica/Gernika),
την οποία ισοπέδωσαν
στις 26 Απριλίου 1937 σκοτώνοντας μόνο αμάχους.

11. Αγγλία και Γαλλία
τηρούν στάση «μη ανάμειξης»
γιατί δεν βέπουν θετικά τη
βοήθεια της Σοβιετικής ένωσης
στούς Δημοκρατικούς. Δυστυχώς
έτσι δίνουν περιθώριο στις
δυνάμεις του φασισμού-
ναζισμού να ισχυροποιηθούν

12. Σημαντικές μάχες
• Η Μάχη της Χαράμα δόθηκε τον Φεβρουάριο του 1937. Ξεκίνησε
με τη μαζική επίθεση των δυνάμεων του Φράνκο κατά των
Δημοκρατικών, με στόχο την κατάληψη της Μαδρίτης. Τελείωσε με
θρίαμβο των δημοκρατικών δυνάμεων. Η Μάχη του Έβρου
(Ιούλιος-Νοέμβριος 1938) ήταν η σπουδαιότερη και σκληρότερη
του Ισπανικού Εμφυλίου. Ήταν η τελευταία μεγάλη αντεπίθεση των
Δημοκρατικών. Η στρατηγική αποτυχία τους επιτάχυνε τον ερχομό
της ήττας.
• Η 15η Διεθνής Ταξιαρχία συγκροτήθηκε στο Αλμπαθέτε το 1937 κι
αποτελούταν κυρίως από Βρετανούς, Αμερικανούς, Βέλγους και το
βαλκανικό Τάγμα Ντιμιτρόφ. Πολέμησε και στη Χαράμα και στη
Μάχη του Έβρου.

14. Από τις φωτογραφίες του Έντρε Φρίντμανν (γνωστότερου με το
ψευδώνυμο Ρόμπερτ Κάπα) από τον Ισπανικό Εμφύλιο

15. Θύματα
Ο αριθμός των θυμάτων είναι αμφισβητήσιμος και κυμαίνεται
από 300.000 μέχρι 1.000.000 ανθρώπους. Πολλοί από αυτούς
τους θανάτους οφείλονται σε μαζικές εκτελέσεις κατά
συντριπτική πλειοψηφία από το στρατό του Φράνκο. Μετά το
τέλος του πολέμου ο Φράνκο συνέχισε τις εκτελέσεις των
δημοκρατικών πολιτικών κρατουμένων και υπολογίζεται ότι
35.000 αριστεροί πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
.

17. «Με πληγώνει ο θάνατος
οποιουδήποτε ανθρώπου, γιατί
ανήκω στην Ανθρωπότητα.
Επομένως, ποτέ μη βάλεις να
ρωτήσουν για ποιον χτυπά η
καμπάνα. Χτυπά για σένα».
ΟΟι στίχοι του Άγγλου ποιητή του 17ου αιώνα John Donne εμπνέουν τον Χέμινγουεϊ
για το βιβλίο του «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα» με θέμα τον Ισπανικό Εμφύλιο

18. Έργα τέχνης εμπνευσμένα απο τον ισπανικό εμφύλιο:
α) Πίνακες Ζωγραφικής
Ο Πικάσο, εξαιρετικά επηρεασμένος από την καταστροφή της Γκουέρνικα,
δημιούργησε μια αινιγματική σύνθεση, με ακρωτηριασμένες μορφές ανθρώπων
και ζώων σε μαύρο, άσπρο και γκρίζο. Ο πίνακας είναι μεγαλύτερος από έναν τοίχο
ενός συνηθισμένου δωματίου. Μια απεγνωσμένη έκφραση είναι χαραγμένη στις
μορφές που έχει ζωγραφίσει, από τις οποίες «ακούγονται» κραυγές πόνου και
δυστυχίας.
«Ακούγεται» όμως και η διαμαρτυρία του ίδιου του Πικάσο για το βομβαρδισμό
των άμαχων πληθυσμών. .

20. Βιβλία
Τζορτζ Οργουελ: «Φόρος τιμής στην Καταλωνία»
(εκδ. «Ελεύθερος Τύπος»)
Ερνεστ Χέμινγουέϊ: «Για ποιόν χτυπά η καμπάνα»
(εκδ. Καστανιώτη)

21. ταινίες:
Τα δεκατρία τριαντάφυλλα» του Εμίλιο Μαρίνες Λάθαρο
Ω, Καρμέλα» του Κάρλος Σάουρα
Η γλώσσα της πεταλούδας>> του Χοσέ Λουίς Χουέρδο
«Ο μικρός ταύρος» του Λουίς Γκαρσία
Μπερλάνγκα

22. «Ραγισμένη σιωπή» του Μόντσο Αρμενταρίθ
«Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας»
του Ντάβιντ Τρουέμπα
«Libertarias» του Βιθέντε Αράντα

23. VIVA LA MUERTE!
«Ένα από τα λαμπρότερα πρόσωπα της γης, το πρόσωπο της Ισπανίας, σκοτείνιασε. Όρνεα
σαρκοβόρα τ' αεροπλάνα περνούν από πάνω του, καπνοί πυρκαγιάς ανεβαίνουν, μια κραυγή
τινάχτηκε από την Καστίλια, την Ανταλουσία, την Εστρεμαδούρα, την Καταλόνια, και ξεσκίζει
την καρδιά του ανθρώπου. Πολιτείες και χωριά ρημάζουν, άντρες, γυναίκες και παιδιά
παίρνουν τ' άρματα και σκοτώνουνται, το Τολέδο στέκεται ερείπιο, αιώνια πια μέσα στο
θρύλο, σαν το Μεσολόγγι, η Μαδρίτη, η χαριτωμένη, αμέριμνη, φιλήδονη αρχόντισσα,
καίγεται.
Βραχνά, αντιφατικά έρχουνται από κει πέρα, πίσω από τα Πυρηναία, τα μαντάτα - θηριωδίες,
ηρωισμοί, λόγοι φλογεροί, έργα σκληρά και παράτολμα, άνθρωποι που καίγουνται ζωντανοί,
τάφοι που ανοίγουνται, ατέλειωτες σειρές ανθρώπινες ζωές κολλημένες στον τοίχο που
τουφεκίζουνται. Το παμπάλαιο αδελφικό μίσος ξέσπασε χωρίς έλεος, οι φοβερές σύγχρονες
ιδέες, στη μοιραία σύγκρουσή τους, αφανίζουν τους ανθρώπους.
Όλος ο κόσμος γύρα από το νέο τούτον απάνθρωπο ταυρομαχικό στίβο στέκεται,
αφουκράζεται και κρατάει την αναπνοή του. Κανένας δεν είναι θεατής. Κανένας δε σκύβει ν'
ακούσει και να δει αδιάφορος. Όλοι πονούν τον πόνο της Ισπανίας. Γιατί, βαθιά, ο πόνος της
Ισπανίας είναι και δικός μας, κάθε ατόμου και κάθε λαού, και το πρόσωπο που παίρνει η
ισπανική ιστορία συγκρούοντας τους δυο αντίπαλους είναι, το νιώθουμε βαθιά, και της δικής
μας ιστορίας το πρόσωπο. Ο ισπανικός πόλεμος στη βαθύτερην ουσία του δεν είναι εμφύλιος,
είναι διεθνής. (...)
Περνούμε μια δαιμονική καμπή της Ιστορίας, έχει πλήθος ονόματα: μίσος, πόλεμος,
προδημιουργία, χάος. Μα αν μπορέσουμε να δούμε καθαρά και να πολεμήσουμε τίμια, ίσως
το τελικό όνομα που θα μείνει - αιματοστάλαχτο όπως πάντα στην Ιστορία - θα είναι τούτο:
Νέος Πολιτισμός».
Νίκος Καζαντζάκης, 1937 (2002)