Η ιδεολογία της φροντίδας ως όχημα για την Νοσηλευτική χειραφέτηση.

1. ΜΠΛΕΤΣΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ-ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Υποψόφιοσ ΔιδϊκτωρΨυχολογύασ
Η ιδεολογία της φροντίδας ως όχημα για την
Νοσηλευτική χειραφέτηση

2. Οι υπϊρχουςεσ κοινωνικϋσ ςχϋςεισ και κοινωνικϋσ
δομϋσ εύναι ςε μια ςύμφυτη κατϊςταςη ρευςτότητασ. Οι
κοινωνικϋσ οργανώςεισ γύνονται όλο και ςυχνότερα
αντικεύμενα διαρκούσ επανοργϊνωςησ και αλλαγόσ.
Ύςτερη μετανεοτερικότητα (late
postmodernism)

3. Υπϊρχει, η γενικό ςυμφωνύα ότι ς' ϋνα επϊγγελμα
ενυπϊρχουν τϋςςερα κύρια χαρακτηριςτικϊ:
Η εξειδικευμϋνη γνώςη και η μακρόχρονη εκπαύδευςη
Για να γύνει κϊποιοσ αποδεκτόσ ςε ϋνα επϊγγελμα, πρϋπει να
περϊςει από μια μακρϊ περύοδο επαγγελματικόσ εκπαύδευςησ και
ςυνεπώσ να αποκτόςει μια εξειδι­κευμϋνη γνώςη που δεν εύναι
προςιτό ςτον «κοινό θνητό», ο οπούοσ εξαρτϊται από τον «ειδικό»
Επαγγελματισμός (professionalism)

4. 2. Εξαιτύασ αυτόσ τησ ςύζευξησ, ϋνασ επαγγελματύασ πρϋπει να
εργϊζεται με ϊξονα το ςυμφϋρον των πελατών του, δηλαδό
πρϋπει να εύναι αλτρουιςτόσ
3. Επειδό κρύνεται παρϊνομο για τουσ μη επαγγελματύεσ να
εκτελούν οριςμϋνα ϋργα, το επϊγγελμα ϋχει το μονοπώλιο τησ
πρακτικόσ. (Βλ. ϊνοιγμα των κλειςτών επαγγελμϊτων)
4. Μόνο ϋνασ επαγγελματύασ μπορεύ να ςταθμύςει ποιοσ εύναι
ικανόσ να εργαςτεύ ςτο ςυγκεκριμϋνο επϊγγελμα, ςυνεπώσ, οι
επαγγελματύεσ αυτο-ελϋγχονται, πρϊγμα που τουσ κϊνει
αυτόνομουσ (Ιατρικόσ Σύλλογοσ, Δικηγορικόσ
Σύλλογοσ,ΤΕΕ, ΕΝΕ; )

5. Σύμφωνα με μια λειτουργιςτικό (functionalistic)
προςϋγγιςη, οι εργαςιακϋσ εναςχολόςεισ που ϋχουν
αυτϊ τα χαρακτηριςτικϊ, εύναι ςημαντικϋσ για την
αποτελεςματικό λειτουργύα των
ςύγχρονων, ςύνθετων κοινωνιών (Parsons, 1951).
Για παρϊδειγμα, το ιατρικό επϊγγελμα εξαςφϊλιζε
ότι η θεραπευτικό αγωγό θα εφαρμοςτεύ από
εκεύνουσ που ϋχουν εξειδικευμϋνεσ τεχνικϋσ γνώςεισ
και από εκεύνουσ που θα τοποθετόςουν τα
ςυμφϋροντα των πελατών τουσ πϊνω από τα δικϊ
τουσ.Τα επαγγϋλματα, ςύμφωνα μ' αυτό την
προςϋγγιςη, καλώσ χαύρουν των προνομύων τησ

6. Παρ όλ' αυτϊ, αυτό η προςϋγγιςη εύναι περιοριςμϋνησ
αξύασ.
Πρώτον, η απλό απαρύθμηςη χαρακτηριςτικών που
εντοπύζονται από τα ύδια τα επαγγϋλματα απλώσ
αντικατοπτρύζει και ενιςχύει τα ιδανικϊ και τισ αξύεσ τουσ.
Δεύτερον, αυτό η μη κριτικό προςϋγγιςη εύναι
ςτατικό, ανιςτόρητη και αδυνατεύ να ςυλλϊβει τουσ
μηχανιςμούσ ανϊδειξησ οριςμϋνων εργαςιακών
εναςχολόςεων ςε επαγγϋλματα.

7. Τρύτον, θεωρεύται δεδομϋνο ότι τα επαγγϋλματα
υπηρετούν το καλό τησ κοινωνύασ γενικϊ, παρϊ τα
προςωπικϊ τουσ ςυμφϋροντα (Νavaro, 1987).

8. Εύναι ςαφϋσ ότι τα επαγγϋλματα δεν αναδύθηκαν
απαραύτητα λόγω ανϊγκησ, ούτε νομιμοποιόθηκαν
κοινωνικϊ εξαιτύασ τησ υπεροχόσ τουσ.
Αντύθετα, ςύμφωνα με τοWeber, αναγνωρύζεται ότι τα
επαγγϋλματα διαμορφώνονται ωσ αποτϋλεςμα ιςτορικϊ
ςυγκεκριμϋνων κοινωνικό-πολιτικών διαδικαςιών
(Parkin, 1974).

9. Οι εργαςιακϋσ ομϊδεσ αναζότηςαν ςτρατηγικϋσ
κοινωνικόσ περιχαρϊκωςησ, μϋςα από το νόμιμο
μονοπώλιο τησ πρακτικόσ τουσ αλλϊ και από την
δυνατότητα (που τουσ παραχώρηςε η κρατικό εξουςύα)
να περιορύζουν την πρόςβαςη ςτισ τϊξεισ τουσ.
Η ιατρικό ιδιαύτερα εξαςφϊλιςε, όχι μόνο την
αυτονομύα να αυτο-ρυθμύζεται, αλλϊ και τη δυνατότητα
να ορύζει τα χαρακτηριςτικϊ και τα όρια ϊλλων, όπωσ
των παραώατρικών επαγγελμϊτων, όπωσ η νοςηλευτικό
και η μαιευτικό (Freidson, 1970a).

10. Οι ςτρατηγικϋσ επιτυχύεσ εύναι πιθανόν να
επιτευχθούν από εκεύνεσ τισ εργαςιακϋσ
εναςχολόςεισ, των οπούων τα δομικϊ
χαρακτηριςτικϊ, από ϊποψη τϊξησ, φύλου και
κοινωνικόσ ιςχύοσ προςομοιϊζουν περιςςότερο εκεύνα
των ιςχυρών κοινωνικών ομϊδων (δεν εύναι τυχαύο πωσ
η ςύνθεςη του Ελληνικού κοινοβουλύου παραδοςιακϊ
αντιπροςωπεύεται από δικηγόρουσ, ιατρούσ και
πολιτικούσ μηχανικούσ)
Με τον τρόπο αυτό οριςμϋνα επαγγϋλματα ϋγιναν
κυρύαρχα (professional dominance) (Freidson, 1970b).

11. Για παρϊδειγμα το ιατρικό επϊγγελμα (η επιςτημονικό
ιατρικό) ϊρχιςε να κυριαρχεύ με την ϊνοδο τησ αςτικόσ
τϊξησ και την βιομηχανικό επανϊςταςη όχι επειδό
πρόςφερε ανώτερεσ υπηρεςύεσ (ςτο αρχικό τουλϊχιςτον
ςτϊδιο) ςε ςχϋςη με τα παλαιότερα επαγγϋλματα
φροντύδασ (πρακτικούσ), αλλϊ γιατύ απϊντηςε ςτισ
μεταβαλλόμενεσ κοινωνικοοικονομικϋσ ςυνθόκεσ που
απαιτούςαν τον (κοινωνικό) ϋλεγχο ςτην υγεύα (και την
αςθϋνεια) του βιομηχανικού εργϊτη (ςε ςχϋςη φυςικϊ
με την ανϊγκη για ςυςτηματικό εργαςύα, ϋλεγχο του
κόςτουσ μϋςα από τισ εργατοώρεσ, την ανϊγκη για
επιτόρηςη κλπ).

12. Στην περύπτωςη τησ νοςηλευτικόσ η αυτονομύα, η
οπούα εύναι και το διακριτικό χαρακτηριςτικό του
επαγγϋλματοσ, απουςιϊζει. Αντιθϋτωσ αυτό που
χαρακτηρύζει τη νοςηλευτικό εύναι η εξϊρτηςη. Μια
εξϊρτηςη από την ιατρικό η οπούα κινεύται ςε όλα τα
επύπεδα και πρώτα απ' όλα μια εξϊρτηςη από τουσ
κατόχουσ γνώςησ (Αλεξιϊσ, 2000).
Η νοςηλευτικό ωσ επϊγγελμα

13. Το ςώμα τησ γνώςησ, το οπούο χρηςιμοποιεύ η
νοςηλευτικό ςτην πρακτικό, όπωσ και το ευρύτερο
ςύςτημα ιδεών, το οπούο την κατευθύνει, αποτελούν
αντανϊκλαςη τησ επιςτημονικόσ ιατρικόσ.
Η νοςηλευτικό δεν ϋχει ϋνα δικό τησ ςύνολο
γνώςησ, ϋνα ξεχωριςτό ςύςτημα ιδεών το οπούο ςτη
ςυνϋχεια να κατευθύνει την πρακτικό τησ ςτο
νοςοκομεύο, αλλϊ αντιθϋτωσ αναπαρϊγει ϋνα μϋροσ τησ
γνώςησ που η ιατρικό ϋχει «καταςκευϊςει».

14. Με τον τρόπο αυτό ό νοςηλευτικό δεν διαμορφώνεται
ωσ επϊγγελμα, αλλϊ ωσ ημιεπϊγγελμα (Semi-
professions).
Ωσ ημιεπαγγϋλματα ο Etzioni θεωρεύ τη
νοςηλευτικό, τη διδαςκαλύα και την κοινωνικό εργαςύα.
Αυτϊ τα τρύα ημιεπαγγϋλματα ϋχουν τρύα κοινϊ
χαρακτηριςτικϊ: εύναι κυρύωσ γυναικεύα, τα μϋλη τουσ
εργϊζονται ςε μεγϊλεσ γραφειοκρατικϋσ οργανώςεισ
και ϋχουν χαμηλούσ μιςθούσ.

15. Η κύνηςη τησ Nightingale να εντϊξει τη νοςηλεύτρια
ςτο νοςοκομεύο, ενώ τησ πρόςδιδε μια θεςμικό μορφό
ύπαρξησ, την υπόταςςε ταυτόχρονα ςτην εξουςύα του
γιατρού, αναςτϋλλοντασ οποιαδόποτε δυνατότητα
υπόρχε για αυτόνομη ανϊπτυξη τησ νοςηλευτικόσ.
Η Nightingale αρνόθηκε να επιτρϋψει ςε κϊποια από
τισ νοςηλεύτριεσ να αναλϊβουν και να προςφϋρουν
κϊποια υπηρεςύα με δικό τουσ πρωτοβουλύα. Οι
υπηρεςύεσ των νοςηλευτριών ϋπρεπε να δοθούν μόνο
όταν τουσ ζητηθεύ από τουσ γιατρούσ.
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

16. Καμύα νοςοκόμα δεν μπορούςε να δώςει φαγητό ςε
κϊποιον αςθενό χωρύσ τισ γραπτϋσ οδηγύεσ του
γιατρού... Καμύα νοςηλεύτρια δεν μπορούςε να
ανακουφύςει ό να καθαρύςει ϋναν αςθενό χωρύσ τισ
οδηγύεσ του γιατρού (...)Έτςι η Nightingale απαιτούςε
αυτό που η νοςηλεύτρια ϋκανε για τον αςθενό να όταν
μια λειτουργύα αυτού που ο γιατρόσ ϋνιωθε πωσ ϋπρεπε
να γύνει για τη φροντύδα του!!!

17. Η νοςηλευτικό χαρακτηρύζεται λοιπόν όχι από μια
ιδεολογύα θεραπεύασ, αλλϊ από μια ιδεολογύα
φροντύδασ. Σύμφωνα με τον Salvage, η νοςηλευτικό θα
ϋπρεπε (ςτο δρόμο για επαγγελματικό αυτονομύα) να
τονύςει ωσ ςτοιχεύο τησ τη φροντύδα και να πϊψει να
εκτελεύ το, απλόσ επϋκταςησ του ιατρικού, θεραπευτικό
τησ ρόλο (Αλεξιϊσ, 2000).

18. Ευχαριςτώ……..

19. Αλεξιϊσ , Γ. (2000) Λόγοσ περι Ζωόσ και Θανϊτου.
Ελληνικϊ Γρϊμματα.
Foucault ,M. (1973)The birth of the clinic, New
York,Tavistock.
McGraw, H. Salvage J. (1990)The theory and practice
of the “new nursing”», NurseTimes, vol. 4, pp. 42.
Nettleton, S. (2002) Κοινωνιολογύα τησΥγεύασ και
τησ Αςθϋνειασ.Τυπωθότω.
Parsons,T.(1975)The sick role and the role of
physician reconsidered, Health and Society, vol. 53, no
3, pp. 257-278.
Ενδεικτικό βιβλιογραφύα