احکام شفعه و خبارات

1. ‫خیارات‬
www.nekoo.ir
‫دوازدهمین‬‫جلسه‬‫کار‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫احکام‬ ‫درس‬–‫پاییز‬1398–‫طباطبایی‬ ‫عالمه‬ ‫دانشگاه‬(‫ره‬)
‫دهنده‬ ‫ارایه‬:‫نکو‬ ‫هاشمی‬ ‫علیرضا‬ ‫سید‬
1

2. ‫گذشته‬ ‫بر‬ ‫مروری‬
www.nekoo.ir
‫چه؟‬ ‫یعنی‬ ‫مشترک‬ ‫ارزش‬
‫گردد؟‬ ‫می‬ ‫آرامش‬ ‫باعث‬ ‫کاری‬ ‫و‬ ‫کسب‬ ‫چه‬
‫نظریه‬‫مصباحیت‬،‫میزانیت‬‫و‬‫مفتاحیت‬‫کنید‬ ‫تشریح‬ ‫را‬.
‫کاظم‬ ‫موسی‬ ‫امام‬ ‫دید‬ ‫از‬ ‫گستری‬ ‫عدالت‬ ‫نیاز‬ ‫پیش‬(‫ع‬)‫چیس‬‫ت؟‬
‫اس‬ ‫جهل‬ ‫رفتار‬ ‫کدام‬ ‫یادآور‬ ‫است‬ ‫کشتی‬ ‫هالک‬ ‫کشتی‬ ‫در‬ ‫آب‬‫ت؟‬
‫چیست؟‬ ‫اسالم‬ ‫در‬ ‫کاال‬ ‫ارزش‬ ‫اصلی‬ ‫عامل‬ ‫دو‬
‫مناف‬ ‫گرفتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫جهت‬ ‫از‬ ‫کمونیسم‬ ‫و‬ ‫داری‬ ‫سرمایه‬ ،‫اسالم‬‫ع‬
‫و‬ ‫فرد‬‫جامعه؟‬
،‫سوق‬ ،‫برائت‬ ‫اصل‬‫وقایه‬‫و‬‫من‬ ‫عمران؟‬‫له‬‫الغنم‬‫فعلیه‬‫الغرم‬‫؟‬
‫تحقیق‬‫مقطع‬ ‫کدام‬ ‫مختص‬ ‫فعلی‬ ‫غلط‬ ‫رویکرد‬ ‫در‬ ‫کیفی‬‫ا‬‫ست‬‫؟‬
‫گراندد‬‫گام‬ ‫چه‬ ‫تئوری‬‫هایی‬‫دارد؟‬
‫کنیم‬ ‫پیدا‬ ‫کتب‬ ‫کدام‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫معتبر‬ ‫احادیث‬‫؟‬
‫توسعه؟‬ ‫و‬ ‫رشد‬ ‫تفاوت‬
‫نسبت‬‫چیست‬ ‫عبادت‬ ‫و‬ ‫حالل‬ ‫کسب‬‫؟‬
‫ورودی‬‫شوند‬ ‫می‬ ‫تجارت‬ ‫حرمت‬ ‫موجب‬ ‫چطور‬ ‫فرآیند‬ ‫و‬ ‫هدف‬ ،‫؟‬
‫کدامند؟‬ ‫بیع‬ ‫عقد‬ ‫صحت‬ ‫شرایط‬
‫غرر‬‫چه؟‬ ‫یعنی‬ ‫معامله‬ ‫در‬
‫می‬ ‫را‬ ‫کاال‬ ‫حاکم‬ ‫آیا‬ ‫احتکار‬ ‫در‬‫فروشد‬‫محتکر‬ ‫یا‬‫؟‬
2

3. ‫خیار‬ ‫تعریف‬
‫خیار‬=‫معامله‬ ‫تغییرات‬ ‫یا‬ ‫معامله‬ ‫فسخ‬ ‫حق‬
‫زنن‬ ‫هم‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫معامله‬ ‫توانند‬ ‫می‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫فروشنده‬ ‫و‬ ‫خریدار‬ ‫برای‬ ‫حقوقی‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫کردن‬ ‫دبه‬ ‫مقابل‬ ‫در‬ ‫خیار‬‫د‬‫ولو‬
‫انتقال‬ ‫و‬ ‫نقل‬ ‫از‬ ‫پس‬
‫هدف‬:‫اقتصاد‬ ‫در‬ ‫نزاع‬ ‫کاهش‬(‫و‬ ‫ربا‬ ‫منع‬ ‫مانند‬‫غرر‬‫و‬)...
‫در‬‫معامالت‬‫بعضی‬ ‫روزمره‬‫خیارات‬‫شود‬ ‫می‬ ‫فسخ‬ ‫معامله‬ ‫متن‬ ‫در‬
‫معامله‬ ‫طرفین‬ ‫به‬ ‫ریسک‬ ‫تحمیل‬ ‫مقابل‬ ‫در‬ ‫معامله‬ ‫بودن‬ ‫آور‬ ‫الزام‬ ‫به‬ ‫کمک‬
‫خیارات‬‫رسند‬ ‫می‬ ‫ارث‬ ‫به‬( .‫پایمال‬ ‫حق‬‫نمی‬‫شود‬)
www.nekoo.ir 3

4. ‫فسخ‬‫خیارات‬‫عقد‬ ‫متن‬ ‫در‬(‫معامله‬)
‫فروش‬ ‫و‬ ‫خرید‬ ‫به‬ ‫لطمه‬ ‫باعث‬ ‫و‬ ‫نیست‬ ‫آور‬ ‫الزام‬ ‫ولی‬ ‫است‬ ‫صداقت‬ ‫مخل‬ ‫عقد‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫شروط‬ ‫اجرای‬ ‫عدم‬
‫نمی‬‫شود‬.
‫نوشته‬ ‫عقد‬ ‫متن‬ ‫در‬ ‫باید‬ ‫لزوما‬ ،‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫خیاری‬ ‫فسخ‬ ‫به‬ ‫بنا‬ ‫اگر‬(‫ذکر‬)‫شود‬.
‫توان‬ ‫می‬ ‫نیز‬ ‫عقد‬ ‫از‬ ‫پس‬‫خیارات‬‫کرد‬ ‫فسخ‬ ‫را‬.
www.nekoo.ir 4

5. ‫مجلس‬ ‫خیار‬
‫یا‬ ‫معامله‬ ‫طرف‬ ‫دو‬‫وکیلشان‬‫ها‬ ‫آن‬ ‫ولی‬ ‫یا‬
‫هستند‬ ‫مجلس‬ ‫در‬ ‫وقتی‬ ‫تا‬‫نشده‬ ‫جدا‬ ‫هم‬ ‫از‬ ‫و‬‫اند‬‫زنند‬ ‫هم‬ ‫بر‬ ‫را‬ ‫معامله‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫پشیمان‬ ‫توانند‬ ‫می‬.
‫داشته‬ ‫معامله‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫حالتی‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫وضعیت‬ ‫تغییر‬ ،‫شدن‬ ‫جدا‬ ‫مالک‬‫اند‬.
‫ندارد‬ ‫مجلس‬ ‫خیار‬ ‫دیگر‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫رضایت‬ ‫بر‬ ‫دال‬ ‫کند‬ ‫تصرفی‬ ‫بیع‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫خود‬ ‫مال‬ ‫در‬ ‫طرف‬ ‫هر‬ ‫اگر‬.
‫و‬ ‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫هم‬ ‫مال‬ ‫در‬ ‫تصرف‬ ‫به‬ ‫اجازه‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬ ‫است‬ ‫بیع‬ ‫ی‬ ‫کننده‬ ‫جاری‬ ‫برای‬ ‫مجلس‬ ‫خیار‬‫فقط‬
‫نباشد‬ ‫فروش‬ ‫و‬ ‫خرید‬ ‫در‬ ‫وکیل‬.
‫از‬ ‫نفر‬ ‫یک‬ ‫اگر‬‫دو‬ ‫هر‬‫ندارد‬ ‫وجود‬ ‫مجلس‬ ‫خیار‬ ،‫باشد‬ ‫داشته‬ ‫وکالت‬ ‫طرف‬( .‫نفر‬ ‫یک‬‫نمی‬‫خودش‬ ‫از‬ ‫تواند‬‫متفرق‬‫شود‬!)
www.nekoo.ir
5

6. ‫حیوان‬ ‫خیار‬
‫دهد‬ ‫پس‬ ‫را‬ ‫حیوان‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫مشتری‬ ‫روز‬ ‫سه‬ ‫تا‬ ‫حیوانات‬ ‫معامله‬ ‫در‬.
‫به‬ ‫مشرف‬ ‫حیوان‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬‫موت‬‫گوشتش‬ ‫مقصود‬ ‫به‬ ‫نه‬ ‫شود‬ ‫فروخته‬ ‫حیوانیت‬ ‫اعتبار‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫نباشد‬( .‫ماهی‬ ‫مثل‬‫شده‬ ‫صید‬)
‫نکند‬ ‫حیوان‬ ‫در‬ ‫تصرفی‬ ‫مشتری‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬(‫و‬ ‫کردن‬ ‫نعل‬ ‫مثل‬)...
‫است‬ ‫رفته‬ ‫فروشنده‬ ‫کیسه‬ ‫از‬ ،‫بمیرد‬ ‫روز‬ ‫سه‬ ‫در‬ ‫حیوان‬ ،‫مشتری‬ ‫دخالت‬ ‫بدون‬ ‫اگر‬.
www.nekoo.ir 6

7. ‫شرط‬ ‫خیار‬
‫المومنون‬‫عند‬‫شروطهم‬
‫گران‬ ‫شرط‬ ‫به‬ ‫فروش‬ ‫عمده‬ ‫اگر‬‫نفروختن‬،‫بدهد‬ ‫فروش‬ ‫خرده‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫جنسی‬‫گرانفروشی‬‫در‬ ‫است‬ ‫حرام‬‫حالی‬
‫عادی‬ ‫حالت‬ ‫در‬ ‫که‬‫گرانفروشی‬‫یا‬ ‫مباح‬‫مکروه‬‫است‬.
‫است‬ ‫صحیح‬ ،‫نباشد‬ ‫مجهول‬ ‫مدت‬ ‫و‬ ‫شرط‬ ‫و‬ ‫نباشد‬ ‫شرع‬ ‫مخالف‬ ‫اگر‬ ‫معامله‬ ‫در‬ ‫شرطی‬ ‫هر‬
‫است‬ ‫باطل‬ ‫شرط‬ ‫فقط‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫صحیح‬ ‫بیع‬ ،‫باشد‬ ‫باطل‬ ‫شرط‬ ‫اگر‬
‫روز‬ ‫سه‬ ‫نشود‬ ‫ذکر‬ ‫مدت‬ ‫اگر‬(36‫ساعت‬)‫و‬ ‫مجهول‬ ‫مدت‬ ‫اگر‬ ‫اما‬ ،‫است‬‫غرری‬‫است‬ ‫باطل‬ ‫معامله‬ ،‫باشد‬.
‫زمان‬ ‫به‬ ‫شرط‬ ‫زمان‬ ‫مبدا‬ ‫کردن‬ ‫منوط‬‫تفرق‬‫باعث‬‫غرر‬‫کی‬ ‫طرف‬ ‫دو‬ ‫نیست‬ ‫معلوم‬ ‫چون‬ ‫است‬‫متفرق‬‫ش‬ ‫می‬‫وند‬
www.nekoo.ir 7

8. ‫معامله‬ ‫شروط‬ ‫برای‬ ‫شرطی‬
‫عقد‬ ‫مقتضای‬ ‫منافی‬ ‫نباید‬ ‫شروط‬‫باشند‬(‫یا‬ ‫نشود‬ ‫زده‬ ‫سند‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬ ‫ملک‬ ‫فروش‬ ‫مثال‬)...
‫باشد‬ ‫محال‬ ‫نباید‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫مقدور‬ ‫باید‬ ‫شرط‬(‫فروشنده‬ ‫به‬ ‫مشتری‬ ‫توسط‬ ‫جنس‬ ‫فروش‬ ‫به‬ ‫الزام‬ ‫مثال‬=‫با‬ ‫دور‬‫طل‬)
‫است‬ ‫چقدر‬ ‫ارزشش‬ ‫معامله‬ ‫موضوع‬ ‫نباشد‬ ‫معلوم‬ ‫که‬ ‫ای‬ ‫گونه‬ ‫به‬ ‫باشد‬ ‫احتمالی‬ ‫نباید‬ ‫شرط‬.‫معامله‬ ‫موضوع‬ ‫ارزش‬‫باید‬
‫باشد‬ ‫صریح‬( .‫اگر‬...‫قیمت‬...‫اگر‬....‫قیمت‬: ...‫روی‬ ‫گذاری‬ ‫سرمایه‬ ‫در‬ ‫معمول‬ ‫قرارداد‬ ‫یک‬‫استارتاپ‬‫ها‬)
‫وجود‬ ‫معموال‬‫صفتی‬‫کرد‬ ‫شرط‬ ‫توان‬ ‫می‬ ‫را‬ ‫معامله‬ ‫طرفین‬ ‫توسط‬ ‫کاری‬ ‫انجام‬ ‫یا‬ ‫معامله‬ ‫مورد‬ ‫در‬.
‫بودن‬ ‫قرمز‬ ‫شرط‬ ‫به‬ ‫هندوانه‬ ‫فروش‬ ‫مثال‬!
www.nekoo.ir 8

9. ‫خیار‬‫َب‬‫غ‬‫ن‬
‫کاال‬ ‫قیمت‬ ‫در‬ ‫مقابل‬ ‫طرف‬ ‫زدن‬ ‫گول‬=‫غبن‬
‫فسخ‬ ‫حق‬(‫خیار‬)‫خورده‬ ‫گول‬ ‫که‬ ‫نداند‬ ‫مقابل‬ ‫طرف‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫وقتی‬)!(‫نباشد‬ ‫کم‬ ،‫عرف‬ ‫در‬ ‫غبن‬ ‫مقدار‬ ‫و‬
‫دهد‬ ‫پس‬ ‫را‬ ‫گرفته‬ ‫مشتری‬ ‫از‬ ‫قیمت‬ ‫از‬ ‫بیش‬ ‫که‬ ‫مقداری‬ ‫باید‬ ‫فروشنده‬(‫ال‬ ‫و‬ ‫ضرر‬ ‫ال‬‫ضرار‬‫فی‬‫االسالم‬)
‫در‬‫مبایعه‬‫و‬ ‫فاحش‬ ‫غبن‬ ‫خیار‬ ‫ولی‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫اسقاط‬ ‫غبن‬ ‫خیار‬ ،‫مسکن‬ ‫نامه‬‫افحش‬‫مثال‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫قانون‬ ‫در‬ ‫هم‬60
‫از‬ ‫میلیون‬250‫یا‬ ‫است‬ ‫فاحش‬ ‫ضرری‬ ‫اینکه‬ ‫و‬ ‫فاحش‬ ‫غبن‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫میلیون‬‫افحش‬‫تشخیصش‬‫بعهده‬‫است‬ ‫قانون‬.
‫باعث‬ ‫فقها‬ ‫برخی‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫غبن‬ ‫خیار‬ ‫اسقاط‬‫غرری‬‫است‬ ‫باطل‬ ‫و‬ ‫شود‬ ‫می‬ ‫بیع‬ ‫شدن‬.
www.nekoo.ir 9

10. ‫تاخیر‬ ‫خیار‬
‫معام‬ ‫ابطال‬ ‫حق‬ ‫فروشنده‬ ،‫نیاورد‬ ‫را‬ ‫پولش‬ ‫روز‬ ‫سه‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫نگیرد‬ ‫تحویل‬ ‫ولی‬ ‫بخرد‬ ‫را‬ ‫چیزی‬ ‫کسی‬ ‫اگر‬‫دارد‬ ‫را‬ ‫له‬.
‫تاخیر‬ ‫مدت‬ ‫بود‬ ‫شدنی‬ ‫فاسد‬ ‫کاالی‬ ‫اگر‬=‫روز‬ ‫یک‬
‫تاخیر‬ ‫خیار‬ ‫مدت‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫مالک‬ ‫شرط‬ ،‫باشد‬ ‫خاصی‬ ‫زمان‬ ‫بر‬ ‫شرط‬ ‫اگر‬(‫روز‬ ‫سه‬)
‫را‬ ‫تاخیر‬ ‫خیار‬‫نمی‬‫بیع‬ ‫قرارداد‬ ‫متن‬ ‫در‬ ‫تاخیر‬ ‫زمان‬ ‫ذکر‬ ‫به‬ ‫مگر‬ ‫کرد‬ ‫ساقط‬ ‫توان‬
www.nekoo.ir 10

11. ‫عیب‬ ‫خیار‬ ‫و‬ ‫رویت‬ ‫خیار‬
‫داشته‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫قبال‬ ‫که‬ ‫وصفی‬ ‫با‬ ‫جنس‬ ‫تفاوت‬‫اند‬
‫شود‬ ‫می‬ ‫داده‬ ‫خریدار‬ ‫به‬ ‫فسخ‬ ‫خیار‬ ‫بلکه‬ ،‫نیست‬ ‫باطل‬ ‫غشی‬ ‫بیع‬
‫بین‬ ‫از‬ ‫رویت‬ ‫خیار‬ ،‫شود‬ ‫عوض‬ ‫معیوب‬ ‫جنس‬ ‫اگر‬‫نمی‬‫دارد‬ ‫وجود‬ ‫نیز‬ ‫جدید‬ ‫بیع‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫رود‬
‫را‬ ‫عیب‬ ‫و‬ ‫رویت‬ ‫خیار‬‫نمی‬‫باعث‬ ‫که‬ ‫چرا‬ ،‫کرد‬ ‫اسقاط‬ ‫توان‬‫غرر‬‫شود‬ ‫می‬ ‫معامله‬ ‫در‬( .‫غرر‬=‫جهل‬)
‫است‬ ‫مشتری‬ ‫با‬ ‫حق‬ ،‫است‬ ‫قرارداد‬ ‫با‬ ‫کاال‬ ‫صفات‬ ‫تفاوت‬ ‫مدعی‬ ‫مشتری‬ ‫و‬ ‫نشده‬ ‫پرداخت‬ ‫پولی‬ ‫هنوز‬ ‫اگر‬
‫مشتری‬ ‫و‬ ‫فروشنده‬ ‫بین‬ ‫کاال‬ ‫بودن‬ ‫معیوب‬ ‫در‬ ‫اگر‬‫اختالفی‬‫م‬ ‫اینکه‬ ‫مگر‬ ‫است‬ ‫فروشنده‬ ‫با‬ ‫حق‬ ،‫باشد‬‫دلیل‬ ‫شتری‬
‫بیاورد‬ ‫درستی‬
‫یا‬ ‫دهد‬ ‫پس‬ ‫که‬ ‫کند‬ ‫انتخاب‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫مشتری‬ ‫باشد‬ ‫معیوب‬ ‫جنس‬ ‫اگر‬‫ارش‬(‫تاوان‬ ،‫جریمه‬)‫بگیرد‬
‫بگیرد‬ ‫تاوان‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫فقط‬ ‫و‬ ‫ندارد‬ ‫دادن‬ ‫پس‬ ‫حق‬ ،‫کند‬ ‫تصرف‬ ‫کاال‬ ‫در‬ ،‫عیب‬ ‫فهمیدن‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫اگر‬
www.nekoo.ir 11

12. ‫خیار‬‫ّض‬‫ع‬‫تب‬‫صفقه‬
‫دهد‬ ‫تشکیل‬ ‫چیز‬ ‫دو‬ ‫را‬ ‫بیع‬ ‫ثمن‬ ‫یا‬ ،‫باشد‬ ‫کاال‬ ‫دو‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫بیع‬ ‫است‬ ‫ممکن‬.
‫هرگاه‬‫باشد‬ ‫باطل‬ ‫ثمن‬ ‫یا‬ ‫کاال‬ ‫از‬ ‫بخشی‬ ‫معامله‬(‫ول‬ ‫شده‬ ‫فروخته‬ ‫ساختمان‬ ‫همراه‬ ‫که‬ ‫تلفنی‬ ‫مثال‬‫مال‬ ‫ی‬
‫است‬ ‫دیگری‬ ‫کس‬)‫ت‬ ‫تواند‬ ‫می‬ ‫باطل‬ ‫بخش‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫یا‬ ‫دارد‬ ‫فسخ‬ ‫خیار‬ ‫معامله‬ ‫کل‬ ‫برای‬ ‫خریدار‬ ،‫قاضای‬
‫نماید‬ ‫ثمن‬ ‫استرداد‬.
www.nekoo.ir 12

13. ‫شفعه‬
‫سهم‬ ‫که‬ ‫منقول‬ ‫غیر‬ ‫اموال‬ ‫در‬‫شرکا‬‫است‬ ‫مشاع‬(‫بیشتر‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫شریک‬ ‫نفر‬ ‫دو‬ ‫فقط‬)
‫برای‬ ‫شریک‬ ‫حق‬‫تملک‬‫خارجی‬ ‫مشتری‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫پول‬ ‫دادن‬ ‫و‬ ‫دیگر‬ ‫شریک‬ ‫توسط‬ ‫شده‬ ‫فروخته‬ ‫سهم‬(‫ثالث‬ ‫شخص‬)‫و‬‫گرفتن‬
‫مشتری‬ ‫از‬ ‫سهم‬
‫و‬ ‫صلح‬ ‫در‬ ‫نه‬ ‫است‬ ‫بیع‬ ‫در‬ ‫فقط‬ ‫شفعه‬‫هبه‬‫کند‬ ‫واگذار‬ ‫را‬ ‫سهمش‬ ‫تمام‬ ‫قبلی‬ ‫شریک‬ ‫که‬ ‫شرطی‬ ‫به‬ ،‫وقف‬ ‫و‬
‫فورا‬ ‫را‬ ‫شده‬ ‫فروخته‬ ‫سهم‬ ‫تمام‬ ‫باید‬ ‫شفیع‬‫تملک‬‫را‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫بخشی‬ ‫نه‬ ‫کند‬
،‫است‬ ‫ثابت‬ ‫مسلمان‬ ‫شریک‬ ‫برای‬ ‫شفعه‬ ‫حق‬‫کافر‬‫نمی‬‫مگ‬ ‫نماید‬ ‫شفعه‬ ‫اعمال‬ ‫مسلمان‬ ‫مشتری‬ ‫به‬ ‫نسبت‬ ‫تواند‬‫ر‬‫اینکه‬
‫باشد‬ ‫کافر‬ ‫خارجی‬ ‫مشتری‬
www.nekoo.ir 13

14. ‫سوال‬‫امتحانی‬
‫از‬ ‫تا‬ ‫سه‬‫خیارات‬‫دهید‬ ‫توضیح‬ ‫و‬ ‫برید‬ ‫نام‬ ‫را‬.
‫شرایط‬‫شرایط‬‫چیست؟‬ ‫معامله‬
‫چیست؟‬ ‫شفعه‬
www.nekoo.ir 14