1. OVERTUIGEN MET STIJL
samenvatting
Kristof Van Rossem
1. Onderscheid ‘overtuigen’ (convincere : ‘de vijand overwinnen’) en ‘verleiden’
(persuadere : je vriend verleiden tot een ander standpunt). Het tweede is veel
efficiënter maar vraagt een houding van ‘passionele afstand’ (het mag je
eigenlijk niet kunnen schelen). Een goed debat heeft veel van een dialoog en
andersom. De houding is die van het vrijmoedig spreken (parrhesia) : de
moed om vrij te zijn (tegenover hogergeplaatsten bv.) + de vrijheid van
gemoed (afstand nemen van je eigen gevoel maar wel met gevoel spreken).
2. Vind evenwicht tussen
Ethos : het morele karakter van de spreker zoals dit in de uiteenzetting naar
voren komt. Mensen laten zich bij twijfel graag leiden door een spreker die een
goede indruk op hen maakt. Aristoteles onderscheidt dit in :
- verstandigheid (phronesis) : de boodschap is betrouwbaar
- deugd (aretè) : hij komt als persoon deugdzaam en waarachtig over
- welwillendheid (eunoia) : het publiek moet ervan overtuigd zijn dat hij
de deugd en de verstandigheid aanwendt in hun voordeel
Pathos : inzicht in en het bespelen van de psychologie van het publiek. Hier
verwijzen naar de piramide van Maslow. Een argument dat geïllustreerd wordt
door in te spelen op het voordeel van de hoorders heeft meer succes. De
volgende factoren zijn doorgaans wat mensen interesseert :
- uniek zijn
- populariteit, lof, respect
- veiligheid
- verlangens,behoeftes bevredigen
- gezondheid
- gemak, plezier
- tijd, moeite besparen
- geld verdienen
- overleven
Overtuigen met stijl – workshop VVJ Pagina 1

2. Logos : hier onderscheidt Aristoteles de inductieve redeneringen (op basis
van waarnemingen of ervaringen) en deductieve (op basis van argumentatie).
Belangrijk is hier het inzicht in en het omgaan met de zgn. ‘aanvechtbare
redeneringen’ (vroeger drogredenen genoemd) zoals het argumentum ad
hominem (op de man ipv op de zaak) of de ‘slippery slope’, het hellend vlak
(‘van het een komt het ander’). Deze zijn logisch niet correct maar worden veel
gebruikt.
Illustratie : welk van de drie heeft het meeste overtuigingskracht? :
• Logos : jaarlijks sterven duizenden Belgen aan longkanker. Lange tijd heeft
de tabaksindustrie ontkend dat er een aantoonbaar verschil is tussen roken
en kanker. Intussen is dit echter wetenschappelijk bewezen. Als je blijft
roken, is de kans bijzonder groot dat je op een bepaald moment kanker
krijgt. Stop dus liever vandaag dan morgen
• Pathos : De laatste jaren zijn steeds meer meisjes beginnen roken.
Daardoor belanden steeds meer baby’s in het ziekenhuis met
longontsteking, astma of nicotinevergiftiging. Als u wilt dat uw kind gezond
opgroeit, stop dan vandaag nog met roken en gooi alle kankerstokken de
vuilnisbak in.
• Ethos : Ik heb jarenlang een pakje per dag gerookt. Rode Bastos. Tot vorig
jaar. Ze hebben met toen met ademhalingsproblemen naar het ziekenhuis
moeten voeren. Daar bleek dat ik het begin van longkanker had. Volgens
mijn dokter zou ik het niet lang meer trekken tenzij ik onmiddellijk stopte
met roken. Dat heb ik dan ook gedaan. Nu heb ik waarschijnlijk nog een
paar jaar. Geloof me, je kunt beter vandaag stoppen dan morgen.
3. Structureer je tussenkomst waar mogelijk in :
- aanhef, opening of exordium :
i. verkrijgen van aandacht en bevorderen van welwillendheid
ii. je ethos vestigen
- inleiding : narratio :
i. toelichten achtergronden, aanleiding van onderwerp
ii. uiteenzetten kern van het standpunt
iii. illustreren met eigen ervaring
- argumentatief middendeel : argumentatio
i. aanvoeren argumenten voor je eigen standpunt (bij voorkeur 3)
ii. ontkrachten of weerleggen van wat je hoorde van de ander
(refutatio)
- slot, peroratio :
i. samenvatten (recapitulatio)
ii. afsluiten met appel op het gevoel (affectus)
Overtuigen met stijl – workshop VVJ Pagina 2

3. 4. Heb aandacht voor:
- de juiste definitie van je termen. Dit is een belangrijk strijdvlak.
- Voldoende illustratie, voorbeelden, metaforen etc om je inhoud
aangenaam te maken
- De bondigheid
- Aktief luisteren naar de ander en veel vragen stellen
- Een keuze maken bij het weerleggen van de tegenargumenten
- Het gemeenschappelijke blijven zoeken en beklemtonen ipv je af te
zetten tegenover de ander (cfr. Persuadere)
5. De stijl of lexis : kruid je betoog met stijlvormen. Algemeen geldt dat een
betoog
• Helder, duidelijk, eenduidig, versierd moet zijn
• met een passende stijl moet geschieden (iets anders voor een
begrafenis dan voor een politiek debat bv.)
6. De spreker moet uiteraard tot slot letten op zijn/haar presentatie voor de groep
: lichaamstaal, stemvolume en –intonatie, articulatie, etc.
7. Meer info op www.socratischgesprek.be of Kristof@socratischgesprek.be
VEEL SUCCES!
Overtuigen met stijl – workshop VVJ Pagina 3