sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf

LIEN HIÊP CÂC HÔI VAN HOC NGHÊ THUÂT VIÊT NAM
HQI VÄN HOC NGHÊ THUÂT CÂC DÂN TÔC THIEU SÖ VIÊT NAM
TÖNG VAN HÂN
HOC TÂP
• •
THEO DAO DUC BAC HÔ
NHÀ XUÂT BÀN HÖ1 NHÀ VÀN

HOC TÂP THEO DAODlfc BÄC HÔ

LIÊN HIỆP CÁC HỘI VĂN HỌC NGHỆ THUẬT VIỆT NAM
HỘI VÃN HỌC HGHỆ THUẬT CÁC DÂN TỘC THIÉU SỐ VIỆT NAM
TÒNG VĂN HÂN
(kiu tầm, biên dịch, giói thiệu)
HỌC TẬP
■ ■
THEO ĐẠO ĐỨC BÁC Hố
■
NHÀ XUẤT BẢN HỘI NHÀ VĂN

ĐÊ ÁN BẢO TÒN, PHÁT HUY GIÁ TRỊ
TÁC PHẤM VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT
CÁC DÂN TỘC THIÉU SÓ VIỆT NAM
CỐ vấn Ban Chỉ đạo: Nhà thơ Hữu Thỉnh
Chú tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam
1. Nhà văn Tùng Điển (Trần Quang Điển) Trưởng ban
2. Nhà nghiên cứu, TS. Đoàn Thanh Nô Phó Trướng ban
BAN CHỈ ĐẠO
3. TS. Trịnh Thị Thủy
4. Nhạc sĩ Nông Quốc Bình
5. GS.TS. Nguyễn Xuân Kính
6. PGS.TS. Lâm Bá Nam
7. ThS. Vũ Công Hội
8. ThS. Phạm Văn Trường
9. ThS. Nguyễn Nguyên
10. ThS. Nguyễn Ngọc Bích
Phó Trường ban
ủy viên kiêm Giám đốc
ủy viên
Úy viên
ủy viên
ủy viên
ủy viên
ủy viên
Giám đốc
Nhạc sĩ Nông Quôc Bình

LỜI GIỚI THIỆU
7
y ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học
nghệ thuật Việt Nam là tổ chức chính fri - xã
hội - nghề nghiệp, thành viên của Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam, mái nhà chung của các Hội Văn học nghệ
thuật cả nước. Liên hiệp gồm 74 tổ chức thành viên với
trên 45.000 hội viên là văn nghệ sĩ thuộc các Hội Văn
học nghệ thuật chuyên ngành Trung ương và các Hội
Văn học nghệ thuật tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương, trong đó có Hội Văn học nghệ thuật các Dân tộc
thiểu số Việt Nam.
Trải qua gần 25 năm hình thành và phát triển, đến
nay Hội Văn học nghệ thuật các Dân tộc thiểu số Việt
Nam đã có hơn một nghìn hội viên, trong đó gần 600
hội viên là người dân tộc thiểu số hoạt động tại 34 tổ
chức cơ sở và các chi hội, tinh thành hội trong cả nước.
Trong giai đoạn từ năm 1999 đến nay, được sự quan
tâm cúa Đàng và Nhà nước, đã có hàng nghìn công
trình, tác phẩm văn học, nghệ thuật các dân tộc thiêu
sổ Việt Nam được sun tầm, nghiên cứu, biên dịch,
sáng tạo.
7

Bộ sách này là một phần của Đe án “Bào tồn, phát huy
giá trị tác phẩm văn học, nghệ thuật các dân tộc thiếu
số Việt Nam”, với mục tiêu là thực hiện chính sách dân
tộc của Đảng, Nhà nước nhàm bảo tồn, phát huy giá trị
tác phâm văn học, nghệ thuật các dân tộc thiếu số Việt
Nam; quảng bá di sản văn hóa các dân tộc thiểu số Việt
Nam với bạn bè thế giới; góp phần xây dựng nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và xây
dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thúc đây tiến trình
đấy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và
hội nhập quốc tế; bổ sung nguồn tài liệu phục vụ công
tác giảng dạy, nghiên cứu, trao đổi, giao lưu và phát
triển văn hóa giữa các tộc người, nhân dân trong và
ngoài nước, với cộng đồng quốc tế.
Bộ sách là kết quả từ kho tài liệu hàng nghìn công
trình, tác phẩm đã được nghiên cứu, sưu tầm, biên dịch,
sáng tạo qua nhiều thế hệ tác giả, nghệ nhân, hội viên cùa
Hội Văn học nghệ thuật các Dân tộc thiểu số Việt Nam.
Trong quá trinh thực hiện bộ sách, Ban Chỉ đạo
mong nhận được góp ý cùa quý bạn đọc gần xa.
TM. BAN CHỈ ĐẠO
TRƯỚNG BAN
Nhà văn Tùng Điển
Phó Chù tịch Thường trực
Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam
8

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỬC BÁC HỎ
Phần môt
CÁC LỜI HÁT DÂN GIAN
MANG NỘI DUNG HỌC TẬP
THEO TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC
HÒ CHÍ MINH
9

HQC TÄP THEO DAO DÜC BÂC HÔ
10

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HỒ
ĐÔI LỜI GIỚI THIÊU
Tát hiểu theo tiếng Thái có nghĩa là Khắp-,
nkhắp là các làn điệu hát dân gian của người
Thái. Khắp có nhiều thể loại, đó là các thể loại hát:
+ Khắp một - hát cúng.
Khắp một là làn điệu hát của các ông mo - po một
và bà mo - me mộí po một và me một là những nghệ
nhân sống chung trong cộng đồng, tuy nhiên họ là
những người có thể gọi là “trí thức” của cộng đồng, họ
được cộng đồng tôn trọng hơn những người bình
thường khác. Vì theo quan niệm của người Thái họ là
những người xua đuổi được ma tà, giao tiếp được với
các thế lực siêu nhiên, chữa được các bệnh tật liên
quan đến con người bằng các lời cúng khấn, các thủ
thuật bùa chú và bằng thuốc nam, hiểu và nấm rõ các
tập tục của dân tộc mình. Và thường những ông mo,
bà mo cũng là những người đọc, viết chừ của dân tộc
mình thành thạo nhất, giữ gìn được nhiều truyện dân
gian, nhiều câu tục ngữ, thành ngừ - quam chiên

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HÒ
lang... của dân tộc nhất. Tuy nhiên nguồn thu nhập
chính của các ông một, bà một lại không hoàn toàn
phụ thuộc vào công việc làm mo - tổ chức các lễ cúng
cho cộng đồng. Mà họ vẫn là những người làm ruộng
làm nương bình thường, nhưng dù sao họ có nhiều ỉụk
liệng - con nuôi nên công việc làm mộng làm nương
của họ thường được những lụ liệng này về giúp sức rất
là nhiều. Và nói gì thì nói họ cũng thường là những
người có kinh tế hơn hẳn mặt bàng chung của cộng
đồng, có cuộc sống sinh hoạt hơn hẳn những người
bình thường khác trong cộng đồng. Vì ít nhiều khi tổ
chức cúng cho ai đó, chừa bệnh cho ai đó, chữa vết
thương cho ai đó gia chủ phải trả họ một sổ tiền công
nhất định tuỳ theo cấp độ cúng lớn hay cúng nhỏ, tuỳ
theo bệnh nặng hay bệnh nhẹ, và tuỳ theo hoàn cảnh
kinh tế của gia đinh tổ chức cúng. Ngoài ra người ta
còn trả công bằng thóc gạo, bàng thịt con vật hiến làm
vật cúng... Cho nên trong những gia đình làm mo có
uy tín càng cao (có “thương hiệu” càng cao) thì thu
nhập của họ cũng càng cao hơn, và thường trong
những gia đình ông mo đó không bao giờ thiếu thịt
thiếu rượu.
Khắp một là hình thức hát trong các đám cúng -
xên như xên phăn bẻ, xên kẻ khọ, xền pàng, xền xống
khởi xống pay, xen đà bẻ... Nói chung đã nói đến xên
12

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỬC BÁC HỐ
là kéo dài về thời gian, là tốn kém về mặt chi phí.
Chính vì thế khi gia đình nào tổ chức cúng xên thì
cộng đồng thường mang gạo, mang rượu, mang gà đến
giúp những gia đình thân cận như gia đình anh em ruột
thịt, gia đình thông gia còn mang lợn choai đến giúp.
Ở Mường Thanh chỉ có lễ cúng xên phàn bẻ và xên
pang là có thổi sáo - pí làm nhạc nền còn các loại xên
khác không có nhạc nền.
Trong các đoạn hát cúng của ông mo, bà mo mặc
dù nội dung chính là hát khấn trò chuyện với các thế
lực siêu nhiên nhưng khi chúng ta lắng nghe và thấu
hiểu thật sự thì những lời cúng khấn ấy hàm chứa cả
nội dung giáo dục con người, hát khấn cho vía cho hồn
nghe nhưng thật ra cũng là nhắc nhở con người không
được nghe theo những điều ma tà rủ rê, không xuôi
lòng đi theo những lời rủ rê của các hiện tượng tự
nhiên. Con người cần phải vừng tâm vững dạ trước
các hiện tượng tiêu cực của thiên nhiên, trước các hiện
tượng tiêu cực của xã hội.
+ Khắp xỏng xén - hát khấn cúng linh hồn tổ tiên.
Là hình thức hát cúng dâng lên linh hồn tổ tiên
nham câu an cầu lành, xua đuôi những cái điềm gở đi
xa, xua đuổi những cái không may mắn đi xa. Thời
gian hát xỏng xên chỉ khoảng trên dưới hai giờ đồng
13

HOC TÀP THEO DAO DUC BÂC HÔ
hô mà thôi. Nguài hât xông xên không cân phài nhà
dên ông mot cô tinh chuyên nghiêp, mà chi cân nhà
nguài nào biêt hât hât cho cüng dirgc, tuy nhiên viêe
cûng trong gian thà tô tien kiêng không duac nhà phu
nù mà phài là dàn ông mài duac phép làm. Nhùng gia
dinh khâ giâ thuàng môi nàm nguài ta tô chûc cüng
xông xên mot lân, vù'a là bâo hiêu tô tien, vùa là câu
an câu lành cho gia dinh và làm an tân tài.
Trong lài hât xông xên cô nhùng doan hât mang
tinh giâo duc con nguài cân cô tinh doàn kêt trong nôi
bô ho, và doàn kêt cà nhùng nguài khâc ho nùa nhu cô
giac già thi cùng nhau duôi, cô khùc màc voi ho khâc
thi cùng nhau giài quyêt, nhà cùa bi chây thi cùng
nhau dâp lùa... Dô chàng phài là nhùng câi mà ngày
nay chüng ta cân phài hoc làm sao.
+ Khàp ü nong, û luk ù làn - hât ru em, ru con
ru châu.
Là làn dieu hât ru cùa dông bâo Thâi, nguài ta
thuàng hât ru khi dua em bé vào ngù trong nôi, tay
vùa dua nôi môm vùa hât, hât ru, cho em bé nhanh di
ngù. Nhung dông thôi khi hât ru nguài ta không nhùng
chi cô mot mue dich duy nhât (mâc dù là mue dich
chinh) là hât cho em bé nhanh di ngù, mà nguài ta con
gùi gâm vào trong câu hât ây, loi ru ây nhùng tâm tu
14

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HỎ
tình cảm của bản thân mình: tâm tư có thể gửi vào
trong lời hát một chút rối ren, một chút nhung nhớ
không lấy lại được, một sự hy vọng vào tương lai xán
lạn, một sự đợi chờ đến mùa no ấm; tình cảm có cái gì
đó một chút buồn mênh mang, một chút gửi gắm bóng
gió... Cho nên lời ru lúc nào cũng trầm lắng và mượt
mà êm dịu, không lên gân lên cốt.
+ Khắp chơ mưa pá mưa pu - hát khi đi rừng.
Là làn điệu hát khi các chàng trai và các cô gái
Thái đi vào rừng chặt cây lấy củi, làm nương, hái rau
hái măng... Các câu hát trong làn điệu này chủ yếu là
họ than vãn về số phận của mình sinh ra phải kiếp
nghèo khó, vụng dại dốt nát; không xứng đáng cho
người ta yêu, yêu người nhưng người chẳng yêu ta...
Hạ thấp bản thân và nâng cao đối phương lên. Ở trong
rừng người ta không hát thành bài bản như khi hát
trước mặt nhiều người, như khi hát trong tổ chức mâm
rượu trai gái, trong mâm rượu liên hoan, người ta chỉ
hát từng đoạn ngắn một, chỉ trên dưới mươi câu, chờ
bên đổi phương đối đáp như thể nào rồi ứng tác tiếp.
Trong khi đi rừng người ta cũng hát những câu hát
mang tính nhắc nhở nhau làm ăn cho tốt, cho phát
triển, nhắc nhớ nhau không vi phạm các tệ nạn xã hội,
đa kích những thói hư tật xấu trong cuộc sống, hát cả
15

những câu hát tin tưởng vào tương lai, vào ngày mai
tươi sáng.
+ Khắp sứ lam - hát trong tổ chức đám cưới.
Là thể hát đối đáp giữa hai bên, bên sứ và bên
lam (Sứ có nghĩa là đòi, Lam có nghĩa là giữ). Bên sứ
là đằng trai - con trai hát những lời làm xuôi lòng con
gái . Bên lam là đằng gái - con gái hát những lời phản
biện lại, tựa như để kiểm tra sự thông minh hiểu biết
lẫn nhau, có yêu thật lòng hay không thật lòng của
chàng trai đối với cô gái và của cô gái đối với chàng
trai. Khắp sứ lam tự thân nó khắc kéo mọi người tập
trung lại từ trẻ đến già, từ người chưa có vợ có chồng
đến những người đã có con có cái. Tập trung để lắng
nghe, để hò theo, để lâng lâng say sưa trong những câu
hát đầy sáng tạo và đầy triết lý. Trong nhiều đoạn hát
sứ lam hàm chứa rất nhiều nội dung mang tính giáo
dục con người như giữ gìn gia đình hạnh phúc, chung
thuỷ một vợ một chồng, cố gắng trong lao động sản
xuất, chịu khó trong cuộc sống sinh hoạt thường ngày,
thương yêu cha mẹ cả hai phía đằng trai và đàng gái,
đoàn kết trong họ hàng, trong cộng đồng... Bởi các
nghệ nhân hát thường ứng tác theo cuộc sống sinh
hoạt của thời hiện tại, giáo dục hai vợ chồng trẻ. Đồng
1 6

HỌC TẠP THEO ĐẠO ĐÚC BÁC HỎ
ỉ cũng là giáo dục những người ngồi nghe thực hiện
5nếp sinh hoạt tích cực của bản của mường.
+ Khap bảo xao - hát đối đáp giao duyên giữa
trai và con gái.
Là thể loại hát đối đáp giữa các chàng trai và các
ịải đã đến tuổi trưởng thành nhưng chưa có vợ có
ng - những người đàn ông đã có vợ và những cô
đã có chồng tuyệt đối không được tham gia hát,
tham gia hát sẽ bị cộng đồng đánh giá là người
ng thật thà, đa tình cảm. Người Thái thường tổ
c khắp báo xao trong khi tổ chức liên hoan nhà
í, trong đám cưới, trong ngày Tết, trong lúc nhờ
g người tham gia làm giúp nương giúp ruộng...
I đề chính của hát báo xao là nói về tình yêu, ca
l lẫn nhau về sắc đẹp về tài chí, tâng bốc đối
ơng và hạ thấp bản thân mình. Khuyến khích nhau
: hiện theo những cái đẹp cái hay trong cuộc sống
yng ngày, không vi phạm các tệ nạn xã hội.
+ Khắp chôm muôn chôm máng - hát chào hỏi,
c mừng khi lâu ngày gặp mặt nhau, khi có mặt
g người cùng vui ăn vui uống.
Đây là hình thức sinh hoạt văn nghệ trong các
i tổ chức ăn uống mừng khách khứa, mừng nhà
17

HQC TÄP THEO DAO DÛC BÂC HÔ
moi, trong ngày Têt ngày lê, khi nguài ta nhà anh em
ho hàng giüp do làm xong mot công viêc làn nhu nhà
cây giüp ruông, dào ao thà câ, làm phai dân niroc vào
ruông, chat cây làm nhà... Khâp chôm muôn chôm
mâng là chüc mùng nhau làm an phât triên, chûc mùng
nhau khoé manh, chüc mùng nhau cô cuôc sông an
lành. Nhâc nhà nhau hày biêt thirong yêu cha me,
thuong yêu chông con, va con cùa minh, không vi
pliam vào câc tê nan xà hôi. Dâ kich nhùng thôi hu tât
xâu trong công dông... Hât chôm muôn chôm mâng
thuàng phong phü vê chù dê. Dôi tuçng tham gia hâtt
cüng phô rông tù nguài trè dên nguài già, tù nguàii
chua cô chông dên nguài dâ cô châu cô chat dêu cô>
thê ngôi cüng mâm rugu, cüng ngân cao giong liât,,
nhât là khi hoi men dà ngà ngà thi kê câ nhùng nguàii
cô tinh hay xâu hô, chua tùng hât lân nào cüng häng
giong hât mot câch rât tu nhiên.
* Luit ÿ: Dâu dê cüa câc bài hât Thâi là do nguài
bien soan tir dât dê cho dê phân biêt tùng bài mot mà;
thôi. Vi khi diên xuâng hât dân gian Thâi nguài hât.
không bao già nôi minh sè hât bài này hoâc bài kia,
(bat dâu hât ho thuàng ngân cao giong lên nhu: “An ni
nâ câc sum ai...”; “ha ôi...; inh cnh à ai...” và ho cüng
không bao già dât tên cho bài hât cùa minh.
18

HỌC TÁP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HỒ
Các chừ (tiếng) trong ngoặc kép là tiếng hò
;ân xướng của nhiều người ngồi nghe. Họ cùng hò
) sau một đoạn hát, tiếng Thái gọi là “àu xài
ng” (hay còn gọi “àu hàng”) - phần này không thể
1 được ra tiếng phổ thông.
Các số không có dấu phẩy ở trên đầu (1, 2, 3...)
ài hát gốc được the hiện bàng chữ quốc ngữ phiên
phương pháp ghép vần và đọc như đọc chữ quốc
nhưng mang âm điệu tiếng Thái.
Các số có dấu phẩy ở ưên đầu (1’, 2’, 3’...) là
dung bài hát gốc đã được dịch nghĩa ra tiếng phổ
Ìg theo thể thơ tự do: phương pháp dịch lấy nội
g cùa từng câu hát (dịch sát nghĩa) làm tiêu chí đầu
; cố gắng dịch làm sao ra tiếng phổ thông cho sáng
ĩa, cho người dân tộc khác (ngoài dân tộc Thái) dễ
1 là tiêu chí thứ hai; cố gắng chuyển thể nội dung
hát từ tiếng Thái ra tiếng phổ thông cho có vần có
1 theo thể thơ tự do là tiêu chí thứ ba.
Mặc dù rất cố gắng trong phần dịch thuật, nhưng
trình độ của người biên soạn có hạn, chắc chắn
ng thể tránh khỏi những khiếm khuyết, rất mong
đọc góp ý xây dựng.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả
19

I. Chủ điểm
KHỒNG SA VÀO TỆ NẠN XÃ HỘI
• • •
1. KHẮP BÓN HÀ PHÙA NẰNG NẢ HAY
(Hát nhắn chồng khỉ đang làin nu’O'ng)
Ằn nị nà hùa co nhinh ơi... “xơi í ời i...”
Pặt ma chơ khay ni nọng là chang he đảy khẩu nải
hay côn điều xịn lê
Chang he đày khẩu háy na côn điều mòng mỏm
Chắng he đày khẩu pá quảng đồng cọm tư tang;
phùa khuần xịn lê
20

Khư dương khuần nhinh ni côn điều nau dú
Chình báu đày phành chụ khẩu hay tăm càn tộc ô
hùa co nhinh ơi “xơi í ời i...”
Pùn pàn chảu lài côn xọn cu nặn ná ai ơi
Hen tan tàu mi chụ tênh cá phùa mia
Chang tô cằn nắm nìa cọ pa nhinh chàư mỏm
Pi chắng báu khảm pá quảng đồng cọm ma họt
thang nhinh xịn lê hùa co nhinh ơi... “xơi xơi lả
xơi xường cặn lê panh ơi nò..
Ha ôi ...
Đét họn lẹo nọng lả cong hảư lôm báu lôm
Cong hảư chụ kinh côm lả long báu long
Cong háư chụ cả cóng panh thòng báu thòng
21

HOC TÀP THEO DAO DÛ'C BÂC HÔ
Khay ni lôm ma leo nong là pék chi hên pi tàm
bài hay toi nhinh sin lê
Va hâ hên pi là ma bài hay hay co chi tûm cô nà
Mâk dêt xuân toi nhinh pék chi hên mâk puông
huông phàn te do hùa co nhinh oi... “xoi xoi là.
xoi xirong càn lê panh oi nô..
An ni pi là tàu tang dàu bàu ma sin lê xài chàu
nhinh oi
Pày tang dàu chàng hia bâu tàu
Khao dàu pi là khâu tang dàu pên hâng xia nhinh
sin lê
Chi bang nong nang dieu môm môk
Khay ni nong pük cà phê nân co cô chàn huông nà
Khay nj nga côc man pên mâk puông leo dô
22

HQC TÀP THEO DAO DÛ'C BÂC HÔ
Nga cuông mân co pên mâk phân leo do te dô
hùa co nhinh oi... “xoi xoi là xoi xucrng can lê
panh oi nô...”
Ha ôi ...
Té chau pi hâ nhän häc nong sang lot mày câm
Nong pên pop pi co chi pên dông xin na
Nong pên phông pi ha chi pên nàng
Nong täng sang pi co chi se dôm
Khu duong chua khâu kiêu chua khâu bâu mai
Chua khâu lai nuông can bâu pây
Pàn dàng cuôi cây noi sang thü dôi dieu xin dô hùa
co ha oi... “xoi xoi là xoi xuông can lê panh
oi nô...”
Ha ai chäng hia ma vang xia côn dieu chu dêt
hay xin lê
23

HQC TÂP THEO DAO DÜC BÂC HÔ
Khay ni vang nong là khâu hây côn dieu xin lê ai oi
Va nhàng xuông nhinh te pi pà coi tàu ma hà é do
Ma dêt na dêt xuân toi nong
Ma kiêu khâu huông com pit mâk cuông xuân
hau da
Ma eu cây tô hàng phùa é da ai ai
Ma cira mù cira mà toi nhinh nha chan
Ma pàn nam sâu na toi nhinh é do
Ma tan nong poi pà toi nhinh tô mau
Pi hây tàu van phao pàn tàm pik bin ma é do hùa
co nhinh ai... xai i cri i... ”
Ha ôi ...
Pit mâk pi là coi pit xông xuân xàm xuân
24

HOC TÀP THEO DAO DÜ'C BÂC HÔ
Pit mon coi pit xông ta xàm ta te dô pi là côn
xiràng nong ai
Khay ni na häc ai nong là ni pit mâk mâk côc co
bâu lôn xia cai cû dàu
Nong pit mâk pài mâk pài co bâu lôn xia càn cû dàu
Va pi hâ tàu chinh te tay bàn co chi chuông cân
suông hau dô
Tay muang co chi chuông cân nhong
Ai cânh nong co chi chuông cân le hau na xài
chàu nhinh a i.......“xai xai là xai xuàng càn lê
panh ai nô...”
Khay ni hau co mi xuân bàu ehe cânh ma phê
dành lâi
Chi tu tang khi xè phâi liêp long pàn bùa xurp xài
te dô pi häc là nong ai côn suông nong â
25

HQC TÂP THEO DAO DliC BÂC HÔ
Ai co nha phäng quam côn chà chu luông khù hai
Pi nha äng khài ca mà tuÿ cuôn giàng sang ypi
hàc là nong ai côn siràng nong ôi
Chi vang xia hay na cânh xuân mâk không chàu
Tang nùng xông lu täu hau leo chi dâk cäm ein te
ô hùa co nhinh ai “xai iài i..
Khay ni ton din dành man co pên không panh
muang bàn te dô
Chu va phàu bâu chan man turn lài ngan leo dô
hùa co nhinh ai
Khay ni pan phân hàu chû quam xuông nong bôk
é na ai ai
Coi hô nén cuông tong nha hâ long quam
Coi dà huan üm inh dêt côn pày nà
26

HQC TÂP THEO DAO DÛ'C BÂC HÔ
Càu chi ca cânh xip chi buôn
An va cuôn giàng nân pi ai nha thû
Thû lâng lâng pi panh chi dây tu soi
Thük lêch noi chi dây tu ca
Cho nän xöng hän läng bâu cun àu dây
Leo chi hày quang qua lum chua pèn phi toc ô
hùaco nhinh oi... “xoi xoi là xoi xucmg càn lê
panh ai nö...”.
27

HQC TÀP THEO DAO DÜC BÂC HÔ
1’. HAT NHÂN CHÔNG KHI DANG
LÀM NUÖNG
(Khap bon hà phùa nang na hay)
Anh yêu à anh thirong cüa em oi!
Tai sao giô dây em lai phai làm nuong mot minh
Tai sao lai phäi ra dông làm ruông mot minh
buôn té?
Tai sao em lai phài di vào rùng nhir ké không
chông vây thê ai oi?
Tua nhu em chi cô mot minh don dôc
Châng cô chông cùng di làm nhu ban cùng lüa
buôn thay.
Ban cùng lüa minh nhiêu nguoi cô dôi cô lüa
28

HQC TÀP THEO DAO DÙC BÂC HÔ
Thây ngirài ta di làm cô dù cà va cà chông
Thây nguôi ta nôi chuyên vui vé mà làm em
thêm buôn té
Tai sao anh lai không virçrt qua cânh rùng già
sang thäm em anh höi?
Nàng nông lên em mong cho cô giô, sao mà
không cô giô
Mong cho nguôi yêu di qua truoc mât mà sao
chàng thây
Mong cho anh qua lai thäm sao chàng thây anh
lai thäm.
Nay cô giô mât tua nhu sè nhin thây anh dên dây
cùng em làm cô nuong
Nêu nhu cô anh dên dây cùng em làm cô nuong u
29

HQC TÄP THEO DAO DUC BÂC HÔ
Hinh nhu nêu cô anh dên dây làm vuôn cùng em,
cây trong vuôn së càng thêm cành chàc
Sè càng thêm cô nhiêu quà anh ai.
Anh di dircrng nào tai sao chàng dên
Anh mai di dâu tai sao chàng thây vê
Hay là anh dà quên tinh nghïa va chông rôi chàng?
Chi bô lai minh em làm mot minh buôn bâ.
Nay em trông cà phê, cây cà phê dà cành dày
Nay cành gôc cùa nô dà cô quà dây
Cành ngon cùa nô dà cô quà kin
Truôc kia anh nhân yêu em nhu cuôn chi vàng
Quyên vào em không ngày nào bô.
Anh hùa rang em hoâ thành ma cà rông anh cùng
sè là ma cà rông
30

HOC TÀP THEO DAO DÜC BAC HÔ
Em hoâ thành ma choi anh cùng së hoâ thành ma
choi cùng em
Em dirng câi giàn anh së hoâ dây leo
Tira nhu dây leo cuôn vâo dây leo không lia
Tira nhu dây mây cuôn ngon cây cao không bô
Tira nhu chuôi cùng nài
Tua nhu düa cùng dôi.
Anh à anh ai
Già này anh dang ô dâu
Sao anh lai bô em làm ruông mot minh?
Sao anh lai bô em làm nuang mot minh buôn bà?
Nêu nhu côn thirang em, anh hây quay trô vê nhé
Dên dây cùng làm nuang, cùng làm vuôn cùng em

HQC TÀP THEO DAO DÎTC BÂC HÔ
Dên dây cùng làm ruông, làm ao cùng em
Anh hày châp cânh mà bay vê cùng em cho nhanh
Làm nuong cho nuang minh cô cây lüa, cây an
quà tôt
Làm ruông cho ruông minh nhiêu lûa
Làm ao cho ao minh nhiêu câ anh ai.
Anh ai hày vê dây
Anh ai hày vê nhé!
Vê hâi quà cùng em trong vuôn
Vê hâi dâu cùng em trên nuong
Vê hâi quâ anh hây hâi nhiêu ngày
Vê hâi dâu anh hày hâi nhiêu ta
Nay em hâi quà dâng gôc, quâ dâng gôc không
lia cành
32

HQC TÀP THEO DAO DLTC BÂC HÔ
Nay em hâi quà dàng ngon, quà dàng ngon không
lia cây.
Nêu nhu anh dên dây nguài à bàn cüng së cùng
nhau mùng cho hai ta
Dân muàng së cùng dàp niêm vui cho hai ta
anh hcri
Anh em vài ho hàng së cùng san sé niêm vui.
Nay nhà ta dà cô vuàn cà phê chin dô
Nay nhà ta dà cô vucm chè xanh tuai
Dê cho hai ta di xe dao quanh vucm nhu di chai
cho hai ta di quanh vuàn không met
Dê cho hai ta di làm nuang không ngai.
Anh chô cô nghe loi nguài ta nôi xâu
Anh chô cô nghe lài nguài ta xüi giuc
33

Cho nghe loi nguài ta ru rê
Nguài ta rü buôn ma tuÿ anh dùng theo
Nguài ta rù di buôn lâu anh dùng bucrc
Nghe nguài ta së bô nuong và vuàn nhà minhi
anh hôi
Së phài bô vo yêu và con quÿ chüng minh anh oi.
Con chüng minh së không thây mat cha
Con chüng minh së dôi corn, dôi câ.
Nay miêng dât dô nô hoé thành cüa quÿ
Nèu nhu ai không ngai nô thành bac, thành tien
anh oi
Anh oi hày nhà lây câu nhân nhü cüa em anh nhé
Hày gôi kÿ loi nôi cüa em trong long anh cho
dê phai

HQC TÀP THEO DAO DlTC BÂC HÔ
Cir dân dân làm an nô khâc phât triên
Cü dân làm nô khâc di lên.
Chin së quên và murài së quên
Anh cha quên lài em nhàc
Anh chô lao dâu vào buôn ma tuÿ
Chô bô công bô suc di buôn thuôc phiên
Buôn thuômg xuyên së phài deo xich
Buôn it ôi së phài deo gông
Bây gio hôi hân không thê lây lai duçrc
Rôi së khôc vât vô hoâ kiêp làm ma, ôi tiêc
làm thay./.
35

2. PHÙA TẢN TÓP
(Chồng nhắn vợ)
Ăn nị nà hùa co chai ơ ơi... “xơi í ời i...”
Ha ơi nọng lả nọng kiên cạt mày ngơn chai ơi
Chắng va xòng hau hặc càn nẳng đèn bản báu
lường cứ đàư
Xường cằn nẳng đèn mương báu bứa tẹ nà hùa co
chai ơi... “xơi í ời i...”
Ằn va cuôn giàng đỏ phì to khổ báp
Hươn cánh dào cặt hạy tênh dót phòm lường tẹ
dơ xài co chai ơi
Chang va tênh mương chà khót tằn sắp phăn
xìa phiểu
36

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỬC BÁC HÒ
Pựa măn biểu tốc chọi phùa háng mia đồng càn
na xum ơi... “xơi í ời i...”
Côn tài sồng háng uồn háng hươn nì phụng
Sảng cống củng lịp lị cang bóp hùa suân ma na
Kinh phòm lường dương tòng tắt lông lài mự
Nả héo sảu lường mạn pàn pát loi nòng nặn na
hùa co chai ơi... “xơi í ời i...”
Chuốp phạt tao ế lài dương sương phì bả
Nhang hiếng sảng hiếng sại hịa va bệnh ha ma hà
tẹ na
Canh khà pền khuối khìn dương linh tồ thảu
lài đò
Ăn va khâu púk hỉa che nặm lọt chong càng cưn
cọ mi
37

HQC TÀP THEO DAO DÜC BAC HÔ
Lot mày pirrv phén phùng co lot hu cho chau
Chuong dû dào khao chôp mi pik bin la
Mù mà nàng hiron chinh bâu mi sac tô chon lang
hong ün
Mia luk hày ngoang ngoa duong xiên xâc ca càng
nan na xum oi “xoi i cri i..
Phàir châng chi vang tang luông quàng lài va
bâu tây
Pày tây xêm tang hai khùm phân hiêu chân lê ha
Niêu va phàir hâ dày thi'r te siêt sô pàng loi tê ô
X6 moi lung cânh ào chu côn dù chành
Nhang toi Dâng uôn chi phiêu quât xia no hùa co
chai oi... “xoi xoi là xoi xuông cân lê panh
oi nô...”.
38

2’. CHÒNG NHẢN v ọ
(Phùa tản tóp)
ơi hỡi... tình thương của anh ơi!
Em yêu em quý như sợi chỉ vàng, chỉ bạc của
anh ơi
Hai ta yêu nhau chung phúc của bản không vàng
Thương nhau chung phúc của mường không úa.
Nói đến chuyện thuốc phiện là nói đến những
điều khổ đau
Như có ma xấu nó nhập thân người.
Nhà cửa nát tan, nghèo nàn, thân người lúc nào
cũng vàng vọt.
39

HQC TÀP THEO DAO DUC BÀC HÔ
Cà muàng nguài ta dang nôi loi nàng và xua duôi
nô di xa.
Vi nô lira dôi nguài ta làm cho va xa chông, làm
cho con xa me
Nguài chêt lia vçr, lia con nhà cira nât tan.
Thây ngirài gây go nhu con nhâi bén cüng cô
Thân nguài vàng vot nhu la chuôi chat qua nhiêu
ngày cüng nhiêu
Mat tâi met nhu con nhâi bén bai qua ao cüng cô
nguài ai.
Dà tùng bi bàn phat nhiêu lân mà chüng chàng tù
Chüng vân cü lao vào nhu con ma diên
Buôc cheo bên phâi, buàc cheo bên trâi, dâu toc
rôi bù, ngâ nghiêng
40

Chân tay nhu con khi già trông thây ma sa.
Ai chà thôc giông ngâm qua dêm tir nhiên lot qua
lô sàn cüng cô
Cuôn chi nhô và miêng va lot qua cùa nhà
buôi sàm
Cûa cài trong nhà cir moc cânh bay xa.
Lan, chö chäng cô con nào kêu âm nhà âm cira
Va con khôc than nhu bi cài gai dâm thjt da
suôt ngày.
Sao lai không buôc trên con duàng rông ba sài
Mà di chon buôc con duàng nhô gâp ghênh, gai
gôc, nhiêu hô nhiêu chông.
Nêu nhu ai dinh vào ma tuÿ thi quà là thiêt thôi
läm thay
41

HQC TÂP THEO DAO DÜ'C BÂC HÔ
Xin moi câc bac, câc anh hày nhin cho kÿ
Hày nghî cho thât thâu, thât sâu
Hày buôc di trên con duàng Dàng ta xây dàp
Cùng nhau quét sach ma tuÿ di vào lira cho
chây sach
Khùa vào dông nuôc cho trôi di xa./.
42

HQC TÄP THEO DAO DÛC BAC HÔ
3. DÂ LU CIN CUÔN DÀNG
(Mang con vi nghiên ma tüy)
An ni nà câc xum hau à oi... “xoi i cri i...”
An ni tânh lu panh cong to pên nà
Tânh luk la cong to pên huon ni na
Hâ va tành lu nhâir leo oi nhucmg nhâu nhuong
pa êm xia nà
Nhuong mà nhuong uôi nà po me lài huon cân lê
Pày tâu sâu co va luk lua ni do
Mua nùa phu bâu pên sâu va luk pà
Sâu va bà chai nän man bâu pên côn xin dô lu là
me êm oi... “xoi châng ma khô ma khô cuông
kinh cân lê no...”
43

HQC TÀP THEO DAO DIÏC BÂC HÔ
Àn ni chàng ma xiêt công me là ma dû pôc màng
khoà cân lê luk là me êm oi
Ma xia công me êm ma du pa màng sai
Xiêt công ài ôk nua mung tüp pà nhôm cân lê luk
là me êm oi... “xoi i ôi i...”
Xia công po panh mung don phôn hây na buôn càu
Pua é eut àu khâu tàn don ma nhôm cuông dà ni na
É eut àu pà nay nông nay na ma nhôm cuông ü ni
dô hùa co me êm oi
Cho lâp leo po là bâu lày lâp
Cho non ni me là bâu dây non
Nhai bon hàu luk noi dây châng non khô te ô hùa
co êm oi... “xoi i ôi i...”
Me nô chiu phum àu châng uôi ni dô
44

HOC TÀP THEO DAO BÛC BÂC HÔ
Khay ni luk mung co tuôi xip càu hu nhâvr piêng
ào leo do
Tuôi sao pi pên bâo ma na
Cho sâo nàu hà eu ma phành leo dô
Su chäng non xa canh khôt khô chüp cuôn chu
mu xin lê hùa co me êm oi... “xoi i ôi i..
Pék xäng bâu mi phi säng ma lôn khuân näng xài
ü me pa eu dàu
Bâu mi phi säng ma lôn khuân näng xài dà me pê
me xia cir dàu
An ni xia khôn xai leo me là nhäng xa lich àu ma
te lê
Xia tôc khoà me panh nhäng xa lich àu tâu
Pên su thuôi bâu luk là cù chäng ma chum pên
luçrt lê ha
45

HOC TÂP THEO DAO DÛC BÀC HÔ
Thuôi muôt lu panh châng ma chum pên phàng
Hu châng pa kinh pa dàng khâu cuôn giàng pên
khün xin lê lu là me êm oi... “xoi i ôi i..
Khay ni phài cuông cum mung co lac pày khài
xia na
Pôk khèn ngon té tà té nâi pan hàu
Mung co lac pày tà sàu no khâu chüp cuôn giàng
cân lê luk là me êm oi... “xoi i ôi i...”
Khay ni cuông huon mi xinh xâng dâng ngon
xù hao
Mung co phéo chach khâu xü xuôm xôp hai ngoi
sûp ngoi tàm xia na lu là me êm oi
Ha ôi chào va me là tânh ngua leo nhâng chi dây
ngua khài
46

HQC TÀP THEO DAO DÎTC BAC HÔ
Tành quai nhàng chi mi quai khâu côm hây na
ein khâu
Tành luk tàu suong ni xiêt sô bùn êm cân lê
Khay ni công phùa cânh công mia diên bien pên
thüt ehua khâu nguôn xia leo dô lu là me êm
ai... “xai i ài i...”.
47

3’. MẤNG CON VÌ NGHIỆN MA TUÝ
(Đá lụk cìn cuôn giàng)
ơi hỡi tất cả và tất thay mọi người ơi...!
Chuyện nuôi con thương ai cũng mong cho thành
người tốt
Nuôi con yêu ai cũng mong muốn cho con lớn
khôn xây dựng cửa nhà.
Nhưng mà nuôi đứa con này, càng nuôi nó lớn
càng làm cho mẹ mất mặt
Càng lớn nó càng làm xấu mặt cha mẹ họ hàng.
Đi đường dưới người ta cũng bảo con của cô
Đi đường trên người ta cũng bào con của bác
48

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HÓ
Người ta bảo: Cái thằng đấy nỏ đâu có thành ngưòi!
Hỡi ôi sao thiệt cho phận người mẹ phải mang
nặng bầu thai bụng phải
Thiệt cho công mẹ phải mang nặng bầu thai
bên trái
Thiệt cho công của người cha phải đi kiểm cá
mớm mồm
Thiệt cho người cha yêu đội nắng mưa làm ruộng
Bởi cha gang làm để có cơm ngon cho con bỏ
vào mồm.
Chịu khó kiếm cá chép ruộng, cá chày suối mớm
cho con từ thuở còn nằm trong nôi. trong địu.
Lúc ngủ người cha không được ngủ
Lúc ngủ người mẹ không được ngủ
49

HOC TÀP THEO DAO DUC BÄC HÔ
Me cha phài nam chô uot, chô bân côn chô khô
cha me dành cho con.
Nay con dâ tuôi muôi chin cô chiêu cao nhir chü
Tuôi hai muoi thành chàng trai
Dên lue phâi tim vo vê nâm kê
Dên tuôi phâi tim vç sânh dôi.
Tai sao lai eu ngày ngày nâm nghiêng co quâp
mà hüt thuôc phiên nhu thê?
Hinh nhu ehâng cô ma nào dên nhâp via con lue
me diu
Hinh nhu châng cô ma nào dên nhâp vào hôn con
khi me dua nôi?
Bây giô diu nghiêng bên trâi me con kéo lai
Diu nghiêng bên phài mç côn kéo vê giùa lung.
50

HQC TÀP THEO DAO DUC BÂC HÔ
Tai sao bât bâu cüa con tôi lai ngâm màu
mâu doc
Sao bât hôn cüa con tôi lai dinh nhua nâu den
Sao lai lao thân vào chuyên nghiên ngâp ma tuÿ?
Nay vài trong hôm mày trôm mang di bân
Vông tay bac cüa cha me biêu cho làm cüa hôi mon
Mày cùng trôm di bân, gân no lây tien hüt thuôc
phiên hêt rôi
Nay trong nhà cô thü nào dâng giâ tien hào
Mày cüng vét sach chuyên hoâ thành thuôc phiên
' trôi vào môm hêt rôi.
Hài ôi giâ nhu me nuôi bô ehâc sè cô con bô dê bân
Nuôi trâu ehâc sè cô con trâu sùng cong làm
nuong làm ruông
51

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HỔ
Nuôi con cái thế này thiệt số, thiệt phận mẹ
mà thôi
Nay công của cả hai vợ chồng hoá thành dây
lá ngón
Công nuôi con hoá thành vị đắng, hoá thành
vị độc trong tim./.
52

4. TÂN XIÉT CÔN NGHIÊN CUÔN GIÀNG
(Da kich ngutri nghiên ma tuÿ)
An ni nà câc xum hau o oi... “xoi i oi i...”
Côn cho chi tô khuân chai chi xô phép dôi traông
phû chàir bàn côn no
Xô phép tênh câc ông quàn chinh quyên chi bô
Tênh câ thâu nom noi phû lào côn hàn côn no ...
“xoi i ôi i...”
Phû khuân chai chang va mâu dô hùa co chai oi
Hia va doi thành niên canh tarn läm pao
Phàu co va nghiên chen phai cuôn giàng không
ép sin qua no
53

HQC TAP THEO DAO BlfC BÂC HÔ
Hia va phàu ép dây lêch noi chäng chu pên chan
sjn qua
Hia va xip ngoi näng bâu to ngoi non
Xip ngoi non bâu to ngoi chon chua liêp huôi xini
à hùa co ha oi... “xoi i oi i..
Hiak va pên té dào vi tôc xi chânh chè xuân cuôi
Pên té chu khèn xuôi ma men kém bông dành
man ma chua chai nghiên chai chäng nghiên
do nê
Khay ni ein cuôn üt bâu bàng co men chai ni dô
Cin cuôn giàng bâu bânh co men chai ni dô
Nghiên cuôn co lum xia via un
Non khôt khô met mu lum phô le phuông te dô
hàu co ha oi... “xoi i oi i...”
54

HOC TÀP THEO DAO DLÎC BÂC HÔ
Côn dêt huon säm pùn mi hiron mung ngôi met
leo dô
Siêt to khôi hâ bàu cânh cha nghiên chüp cuôn
giàng thôi cân lê
Pùn pàn näng cuông doi sâu duçm te ô
Sâu chang duçm sâu mi chuong ngam tà
Sâu chang châ sâu mi huon üm inh luk mia
hôm hâu
Siêt to châu hâ bàu cânh khâu chùp cuôn giàng te
dô hùa co ha oi “xoi ioi i..
Chàng va nghin tôc bâu chu khuân chai chi
thâng uôn
Nghin buôn bâu chu khuân chai chi thâng chu
cü dàu
55

Pựa va chí thầng còng cuôn nọi lâng chúp dà
hanh nị na
Bang mạy lay ma chưa chai tộc
Bang mạy hốc ma chưa chai buôn
Khềm tiềm cuôn cốc bà ma chưa chai pen hại
Mưa xư sáu nhăng va cánh sáu nhăng nhuôn
Hịa va đơi phủ nhinh báu in chụ xìa pàng
Đơi phủ chai báu cìn cuôn giàng xìa chua xiệt đơi
khòng chảu
Chang họt chơ tàu khay ni ma men đặt ók luông
khom thoi nề hùa co chái ơi... “xơi í ời i..
Pen té hùa chà ư chai há tằn mặc nang tiền nọng
Pàn dương khẩu xú sọn non huôm xòng mia
Sặt pày tả ư cọ phít nang à nặn na
56

Sặt mưa nừa cọ phít nang pả
Chảu ha đảy đú lạ non khốt khò kinh
Khư dương ngu xinh thảu càng vên phình đét
Non cúc của pá pẹt mìn cao thoi đò hàu co ha
ơi... “xơi í ời i...”
Pặt ma chơ khay nị cánh kiểu khay nị
Chók pi mù chộp khao khồ hảnh
Mù cáy tành nhăng nọi lặc pắt pày khài
Lụ mia chăng nái lài báu mi chơ chảnh hù hàng
bàn sáng
Mia bók phảy vạy lụ nhăng lap tà chăng máư na
hùa co ha ơi... “xơi í ời i...”
Hen pi lường pàn phương cánh pàn pứak cuổi
Chụ khèn suổi nha ha lồng lưm sằng nơ
57

Bâu chu hia ai lucmg pua ai pên sày eu dàu
Nä hem man bâu chu pua ai ngâm lài luông
cû dàu
Ngâm lài luông te càn câ cun tà siêng cû dàu hùa
co ai oi... “xoi i ài i...”
Ma men tà ai luông pua le len cuông cô
An va mua ai tân cap chu nhâng nhàn dêt hay
lài cha
Mua ai tô cap panh hia va chi hây na lài khâu
te dô
Quam pi ô tô nong nhân cuôn pu phà te dô hùa
co châi ai... “xai xai là xoi xuàng cân lê
panh ai nô...”
Pat ma cha khay nay hàng tà ai hâ dành pua phô
le len cuông cô
58

HOC TÀP THEO DAO DLTC BÂC HÔ
Tôc to dô khôm khün buôn chàu te ô xông hau ni
na hùa co châi oi
Chai co dira hanh tô dira hày
Ngâm va din cé lành men ma lôm piêng yêu
Pi hâ sông hà läng bâu cun àu dày leo dê hùa co
là côn suong dàng tiêc pi oi... “xoi i ài i..
Huang su mia panh huong tum buôn khi khôm
lài khoân can lê
Câc sue buôn bâu to phùa ein cuôn khôt sàng
Câc suc công lum pha ai va an dàu ven khôm
Pài phôm kiêu côm lâp ein ngai nhäng va
bâu khôm
Câc sue buôn doi không nhinh bâu to phùa ein
cuôn puông lô dôm bàn
59

Nhiên íp sảy cuồng tọng lâng ối xiềng chang
Hư va mi lài tang chếp chàư hao lon dằm nẻn
Pàn dương cỏn lán pẻn tặp nịu mư lúa tang khoà
nhinh na
Hùa co ha ơi... “xơi í ời i...”
Chai cọ chang va đơi côn pọ xi khom tàng ép
Chơ nặn chàư pháư đày cìn lẹo khài thók
tênh bèm
Khài tênh pók khèn pém ngơn khoèn sỏi
Đơi ói ỉn pươn bạn ngơn phải pái pù cọ mi
Báu vang đày cuôn giàng bàư mon
Ản va côn pàng tồ mi hươn đàng ngòi
Xiệt to khỏi há báư cánh chạ nghiên chúp cuôn
giàng cặn lê hùa co ha ơi... “xơi í ời i... ”
60

HQC TÀP THEO DAO BÜC BÂC HÔ
Sàm va pùn pàn chàu mi lài luk nhâu
Chai chäng bâng luk tâu luông ni men dêt bâp
khên tài
Côn nhinh sàu chäng chà chu cho bâu dàng
Chai co sông hà läng bâu cirn àu dày
Pàn duong sày dû tong qua uot cùa däm
Bâu châc su chi chà tô côn dàu hu
Pên su chai chäng bâu phäng quam pü Hô bôk
xôn ê côn lài bà nân lê
Chàu thâi dày luông hai pành piên ma di te ô hùa
co ha oi... “xoi i ôi i..
Pua va lu mia sàu khân màng chu cho bâu dàng
Hia va: phâi cuông cüm mimg co lac pày khài xia
cù xin lê
61

Phâc khèn ngon té tà cânh nai pan hàu
Nhiên lôt tà sâu no khâu côk cuôn giàng xia
leo do
Mi khèng sang dâng ngon xù hao
Phièu chach khâu xû xuôm an hai ngoi chup
ngoi tàm xia leo dô xin qua hùa co ha ai...
“xai i ài i...”
Pat ma cho khay ni
Khêm tiêm chai chi dôm vay ta dâng nông xia
côn no
Chi dêt hàu ài cânh nong bàn khuông le hên
côn no
Pua va pên khèn nâng cuông huon mia vây
Lâng ip sày cuông tong chi cun sü tà nai xia dô
62

Khay ni ai ngâm pày lài khi buôn po hày
Ai co chi quyêt bô tua ni tiêm üt nang phi côn no
hùa co ha oi... “xoi i ôi i...”
Kinh di ai chi don khào duong cho nham chau
Cho nän mia hàc chàu chäng chi dày pâk vau
dôm mû phùng lan
Ma men quam chiên chiêm te lài câi ma
khàm khàm
Ma men phàu hâ dày chuôp kho nghiên chüp
cuôn giàng
Tênh cà phèn mot côn khài ca
Phàu hâ bàu cânh cha nghiên chüp cuôn giàng
Hâ va cuôt pên côn tênh din pua phun in pän hàir
Chàu tôc cha Ion hao chê câo khô nen sin mâu dô
63

Ma men cuôn giàng dô phi to khô bâp thôi voi
Phàir phàu co nha däy in chen phai nghiên chüp
cuôn giàng ton no
Phàu co phäng quam Dàng uôn tang xôn bôk
Pom thôk hia luông cha pày sâu công phay
xia no
Lay sâu nam phong khào lày suôi
Dàng bôk hàu khay ni àu häng ma tô dô voi
hùa co chai oi... “xoi xoi là xoi xuông cân lê
panh ôi...”
Khay ni hau coi dêt nong pà khüt muông câi lin
ma nhau
Lüa chuc tun bàn son pên cân dô no
Coi khâm thày bàn hày na chu chau
64

HOC TÀP THEO DAO DÛC BÂC HÔ
Phàt tvm chau quai hui pày na
Khay ni nong khâm lüa ai chi dày khâm khoàn
Chi dày khâm thày bàn long huon chu chau te dô
hùa co ha oi... “xoi i ài i...”
Phùa hàc hào bék may mia minh àu lùa
Xông pày ma näm läng tô nhe lêch noi
Cho nân tênh hânh kiêu luk noi tênh hânh pên êm
nân nê
Bùa nen chai co chi muôn chàu don
Tênh cà ài cânh nong co chi muôn chàu chôm te
dô i^ùa co chai oi... “xoi xoi là xoi xuông cân lê
panh ô i...”.
65

4’. ĐẢ KÍCH NGƯỜI NGHIỆN MA TUÝ
(Tản xiết côn nghiên cuôn giàng)
Hỡi mọi người ơi nay xin được nói mấy câu,
mấy lời...!
Trước khi sẽ nói cho tôi xin phép ông trưởng bản
người ngọt lòng trước đã
Xin phép các ông quan và chính quyền chi bộ
Cả các cụ phụ lão, các anh hùng bản ta
Ta xin được nói thế này những người yêu quý
cùa ta ơi!
Bảo rằng: Đời thanh niên ai cũng đùi to và người
khoé mập.
66

Ai cũng bảo việc đánh bài bạc và hút thuốc phiện
là việc nên biết một ít.
Bảo ràng: ai học được chút ít mới thành người
con trai
Bảo rằng mười điếu ngồi không bàng một
điếu nằm
Muời điếu thuốc lá không say bàng một điếu
thuốc phiện
Bảo rằng: tại sao quạt rơi xuống bốn góc
vườn chuối.
Tại có cô nàng tay thon, má son làm cho ta
nghiện thì ta mới nghiện đó thôi!
Nav hút thuốc lá lá mỏng cũng là ta đây mà
HÚI thuốc phiện lá sè cũng chính là bản thân ta
đày mà
67

Nghiện ngập làm cho ta quên hết các việc khác
Nằm nghiêng ở trong nhà chẳng biết ngó nhìn
người ta.
Người cùng lứa ta nay ai ai cũng có nhà cửa lợp
ngói vững bền
Chỉ thiệt thân ta dại và ngu nên lao đầu vào
hút thuốc.
Bạn cùng lứa ta ai ai cũng chăm chi chịu khó
Người ta khéo làm người ta đã có nhà đẹp
Người ta khéo lo nên có vợ con đoàn tụ vui vẻ.
Chỉ thiệt cho thân mình ngu và dốt nên nghiện
ngập người ơi.
Thấy ta buồn đâu có phải ta nhớ người yêu
Thấy ta buồn đừng nghĩ ta thương nhớ người tình
người bạn
68

HOC TÂP THEO DAO DUC BÂC HÔ
Ây là do ta nhô dên câi tâu thuôc phiên nhô nhàn
den si cüa ta.
Ông cây may lay dên rû ta buôn
Ông cây may hôc dên rû ta tûi
Câi müi kim tiêm thuôc dên rû ta thành ké xâu.
Nhô loi nôi xâu tû ngàn xua xüi giuc
Bâo rang: dôi con gâi không ngoai tinh là
thiêt thân
Dôi con trai không hut thuôc phiên là thiêt phân
Nay nghî ra chi là loi nôi xâu làm cho nguôi ta
dang long mà thôi.
Tai vi trong long ta den tôi di yêu nàng tien den.
Tua nhu vào buông ngû cùng chung hai bà vçr.
Dich di phia duôi thi sai long vo cà
69

Dịch đi phía trên thì sai lòng vợ bé
Một thân một mình ngủ co quắp tẩm thân.
Tựa như con rấn ráo già giữa trưa sưởi nắng
Lần vào trong bãi cỏ thấp tanh hôi.
Nay xin được nói thế này và báo thế này:
Lọ mỡ để cho vợ con xào rau ăn
Nhanh chóng bị cạn
Lợn gà mới nuôi, con còn quá nhỏ cũng bắt mang
đi bán
Vợ con cũng không có ngày nào được trong sáng
hai tai
Vợ bảo hãy dành mỡ để cho con còn nham mẳt
ghét nữa cơ
Thân mình thì vàng vọt như sợi rơm, như vở
chuối chín
70

Nguài oi chô nhâm và chô tuông
Không phài ta vàng vi ta ôm ta dau
Mât tâi xâm không phài vi anh mât ngü do tinh
toân lo toan
Không phài anh tinh lo cà dêm làm cho hai mât dô
Hoâ ra mat anh vàng bôi phài thirông xuyên nhin
ngon dèn nhô.
Nhô ngày nào hai vo chông moi yêu nhau anh
côn nhân và anh côn hua
Hua vôi em së chiu khô làm ruông nhiêu thüa
Hira vôi vo yêu së làm cho cô nhiêu thôc
Loi anh hira cùng em së dào nui, san dôi
Làm vuôn tuoc, làm nhà ta êm âm.
Bây giô mât anh vàng do anh nhin ngon dèn nhô

Mắt anh đỏ do khói thuốc phiện.
Buồn sầu lắm, buồn sầu nhiều thay
Tựa như đất cứng ngập đến lưng
Tựa như đất mềm ngập lên đầu
Ta hối hận quá nhiều nhưng khó lấy lại được
Càng ngày người vợ thương càng phải gánh thêm
nỗi buồn trĩu nặng
Các nỗi buồn không có nỗi buồn nào bằng thấy
người chồng nghiện nam bên cạnh.
Các nỗi buồn sầu dưới gầm trời này chẳng có nồi
sầu nào hơn thế
Ngọn tóc cuốn lưỡi gươm ăn cơm còn không
đang lòng bằng
Thấy người chồng nghiện ngập đi lang thang
trong bản.
72

HOC TÂP THEO DAO DÜ'C BÂC HÔ
Nôi buôn nén chat trong long nguài vo
yêu thircmg.
Co nhièu dieu däng löng läm chi cân chat rang
mà chju
Tua nhu hon dâ tàng dâp dâp ngôn tay giüa cüa
vç thirong.
Ta moi bào doi nguài gâp dieu däng coi nhu là
bài hoc.
Bây già muôn duoc hüt thi bân hêt cüa câi
Bân cà vông tay bac cüa me vo ban cho
Dua cüng ban hüt trài tiên ra nhu là
Tucmg räng chäng bao già hêt tiên tiêu.
Không bô duoc thuôc phiên là sè hay sao?
Nguài cüng lûa vôi minh ai ai cüng cô nhà ngoi
73

Chi thiêt cho bàn thân minh ngu dai lao vào hût
ma tuÿ mà thôi
Rôi ban bè cùng lüa minh ngircri ta cô con câi
khônIon
Nhin vào nhùng dira con cùa minh hoâ ra là minh
làm dieu âc cho con
Nguôi vçf thirong bây gio nhàc nho ta ngày ngày
Ta hôi hàn quà nhiêu mà không lây lai duoc.
Tua nhu ruôt gan trong long xât muôi mân, ôt cay
Chàng biêt së dem ra bày tô cùng ai
Tai sao ta lai không nghe lcri day cùa Bâc Hô
nhân bào
Thay di câi xâu, lây câi dep vào thân thi tôt
biêt bao
74

HOC TÀP THEO DAO BÜC BÂC HÔ
Cüng tai vl va con ho nguyên rua không ngày
nào ngîmg nghi
Bâo rang: vài trong hôp cüng lây trôm mât cüa tôi
Vong tay bac cüa bà ngoai cho làm cüa hôi mon
Cüng cho vào tâu chây thành tro
Cô câi gi dâng giâ mot xu mot hào
Cüng cho vào tât câi môm nghiên ngâp!
Già dây câi kim tiêm thuôc ta së bôi nhira dôc
Së làm cho anh em ho hàng cüng nhin thây
Cüng tai vi làm dieu xâu quâ nhiêu rôi
Cüng tai vi thây va con quâ khô
Rôi biêt dâu va bô ta quay trô lai nhà ngoai
mât thôi.
Nay nghï di thêm nôi buôn muôn khôc
75

Anh së quyêt bô thuôc phiên lân này em ai!
Tâm thân anh së lai hông hào nhu ngày nao
thuà truàc
Bây già nguài va thuong cüa minh moi cô thê
ngô loi nôi vui cùng ban cùng bây
Hoâ ra loi nôi tù xa xira truyên tung
Düng là ai trot sa chân vào nghiên ngâp
Cà dâm nguài hay buôn lâu ma tuÿ
Ai mà ngu dai lao thân vào thi chi cô thiêt.
Duoc sinh ra làm kiêp con nguài
Cüng là do trài cao ban täng
Minh khâc ngu dai lai di chê sô trài ban
Hoâ ra thuôc phiên vôi ma tuÿ là thü ma xâu nhât
trên dôi
76

Nô làm cho ta thân tàn nhà tan cira nât.
Ai ai cüng dùng sa chân vào thuôc phiên
Ai ai cüng düng sa chân vào choi bài bac
Hày nghe theo loi chi bào cüa Dàng dân dircrng
Cüng nhau gat hêt nôi xâu vào trong ngon lüa
Xua hêt vào trong dông nuée trôi xa
Dàng bào ban chüng ta lây câi giàu, câi cô
vào thân.
Nay chüng ta hày dào ao, dào muong dân nuée
cho dây
Cuôc dào cho thành ao sâu ruông tôt.
Hày câm cày bùa di ra dông buôi buôi
Dây thât sôm dân trâu ra dông
Nay anh câm cày, em së dirçc câm xéng
77

HOC TÂP THEO DAO DÜC BÀC HÔ
Anh câm dao em së duoc câm riu
Së duoc cùng nhau di làm ruông nirong vui vë
Chông vâc cây, vçr yêu lây cüi
Hai ngircri cùng nhau buôc nôi chuyên vui vé
suôt duàng di.
Bây già cà dua con nhô và cà nguài vo thuong
Së vui mùng trong ngôi nhà dâm âm
Cà câc bac, câc anh, câc chi, ho hàng chung ta
Ai ai cùng së vui mùng dön nhân cùng chung ta./.
78

HQC TÂP THEO DAO DLTC BÂC HÔ
5. VANG CUÔN GIÀNG
(Bö thuôc phiên)
An ni nà câc xum hau a oi... “xoi i à i..
Ngâm mua là ngâm mua
Ngâm mua té chau doi chàu nghit ngà
Huon phà lom tàm nà bâu chang sàng
Huon dàng quàng üm inh bâu chang dû
Hung câm chau hua suc su pày ma thôi dô nê hùa
co ha o i... “xoi i à i..
An va té mu chai cp in cuôn giàng ein chüp
Nhiên luôn khâu xü xuôm hai khên ngoi xi'rp
ngoi tàm
79

Chương cuồng hucm xính khòng chụ dong lặc xìa
lụ mia pày tả
Tênh cá bẻ cá mạ cọ pắt pày khài
Pày khài sự cuôn giàng ma chúp
Chương hươn chảu mết lẹo cọ húp chương hươn
pươn hươn tan máư na
Tênh cun hư pày puống néo chưa lặc cìn sa sênh
đòm bản
Chương sáu dú nang đòm cuồng hụa cuồng
cuông khư dương mãn hụ chốc căn tồ nặn na hùa
co ha ơi... “xơi í à i...”
Lơi me mia xiệt to phùa phù chảu há nghiên cuôn
giàng hại uổi
Mia dệt chảu ngoang ngoạ cìn hứa khòng mia
thoi na
80

HOC TÀP THEO DAO DÛC BÀC HÔ
Cin lài hir met không tâo ma ein biêu
Xuông eânh sua cay khên pên tât euôn giàng te
dô xum ai
Pên lai xira va hia xùa lai tô thàu
Nha Ion sät näng khâu ehäm tan sâu nâi pua va
cao min lài na hùa co ha a i... “xai i à i..
Quam pâk ehà do 6n ia pài lin
Hâk va làm bâng pin euông tong do men biêu eâo
lài luông
Nâ dôm dôi hù man kèm top co kèn te dô hùa cô
ha ai... “xai i à i...”
Ha ôi... châng he pên phü côn mon mông duong
meo tô thàu càn lê
Khâu bàn leo mà nàu quai chàm càn lê no
81

Xô thàm ein bâu chau ài nà sang dô chai na
Co pua pên té chàu ha cha pày phit long tang dô
nê hùa co hau ai... “xai i à i...”
Àn va ôn bùn bân câm khèn chàu khôi
Vang cia dày via k hai tôc thôi pùn pàn
Vang xia dày cuôn giàng khô khôn
Vang xia dày via hai không nuông hùa hiron
Nha mi ai công àn cânh say dà chu lâng ma vau
Nho mi chàu pi nong bàn khuông uôn chua
Chai châng tin khàm chua khâu nào nuông
Xuôi pe nà don choi ngam pék nham cài nàn na
chai nà
K.hay ni vang xia dày cuôn giàng hai uôi lço dô
82

HOC TÀP THEO DAO DlTC BAC HÔ
Sang ma nua cun tâo pên côn leo dô hùa co chai
a i... “xai xai là xoi xuàng cân lê panh ai no”
Pak xia tang mon mông bâu tiêu pày su leo dô
Dây ép chành hiên hu toi luât muang chùng di do
chai na
Hu ma do ma huan da khuân chàu ma do
Tâu ma do khuân côn ma do
Ma dêt ban toi mû phùng lan
Toi pùn pàn tânh tâm dà dào di do hùa co chai
a i... vxai xai là xai xuàng cân lê hùa panh a i...”
Khuân chai co dày thây sua phùn uôi cai nhuông
Ma dçt ein toi khong muang bàn
Ma pôc pàn dçt duon hàu sâng xia buôn di do
hùa co chai a i...
83

Xồm tánh pản nòng ộ pà pe lài lan
Lông hanh thàng tí pá ca dệt xuần pú liu nghe mặn
Pài quản lẹo púk li thúa cò sàn
Pài chan púk phắc hòm xí mua bàư phẳn
Lẹo chang hưởn chàư pọm ép tứm lài nghê
máư na
Báu hón hảư đú chạ xương cón cài ma sằng na
hùa co chai ơi... “xơi í ờ i...”
Khay nị chai cọ khày hù tà ép hiên đòm bạn
Pản luông dượn hăng tứm lài luông máư đò
Tư tang cựt àu khòng đì khòng ngam sù giống
Hươn cánh dảo báu hạy tục xính khòng khan tẹ
đò hùa co xum ơi... “xơi í ờ i..
Phùa mia lâng nắm nìa lướt le hùa nhủm
84

Phàu hâ dày dêt kho hàu piên pành van
Vang xia dày cuôn giàng dà büa
Tàn muôn mua pành piên pàng loi di do hùa co
chai a i... “xai xai là xai xiràng cân lê panh
a i...”./.
85

5 BỞ THUỐC PHIỆN
(Vang cuôn gỉàng)
ơi hỡi mọi người ơi...!
Nghĩ đi ta nghĩ đi nghĩ lại
Nghĩ lại cái thời trước ta nghịch ngợm
Nhà cửa ta vách chắc và cao ráo ta không biết
chăm lo
Nhà cứa ấm áp ta không biết ở
Sớm tối cứ đi lang thang chỗ nọ chỗ kia
Ấy là buổi ta còn lao đầu vào nghiện ngập
Chí biết lao vào chồ tối tăm hút chích ma tuý
ngày ngày.
86

HQC TÂP THEO DAO DUC BÂC HÔ
Cüa cài trong nhà bât cü câi gî cô giâ cûng trôm
va con mang di ban
Kê cà dê, câ ngira cüng bat di bân
Mang di bân lây tien mua thuôc phiên vê hüt.
Cüa gia dinh hêt sach nghï dên cüa câi cüa
nguài ta
Ban dêm di lang thang do xem chô nào dê
an trôm
Cüa câi cüa nguôi ta ô trong viron, trong công
tua nhu no cô tay gai làm cho minh bi ngüa.
Dôi vç cô chông bi nghiên thiêt thôi làm thay
Vç thi chiu khô làm lung, côn minh thi chi biêt
an mô hôi xucmg mâu cüa vo mà thôi.
An cüa nhà minh rôi bao nhiêu cüng hêt
87

HQC TÀP THEO DAO DÛ'C BÂC HÔ
Xoay ra làm kè lùa loc ho hàng bàn xôm
Âo vôi quân bân thiu dinh nhua thuôc phiên
thành tàng den thui
Ao thành vän nhu da con hô, con bâo già.
Không dâm dich vào ngôi gân nguôi ta bôi mùi
thân minh hôi hâm.
Loi nôi thi mêm mông nhu là cây dong
cây chuôi.
Cû tuong rang tôt dep nhung thât ra trong long
vô cùng dôi trâ
Mât vàng lia, thân gây côm, cô bé nhu cô con
cào cào
Hôi ôi thân tàn ta và bui bâm nhu con mèo già
bên xô bêp
88

Khi bước chân vào bản thì chó chạy đến sủa,
con trâu cũng ho chào
Cũng tại vì mình ngu dại bước theo con đường sai.
Nhờ có công ơn của bản, của mường kéo tay
mình ra lối tốt
Nên bỏ được việc xấu việc bẩn, việc thua thiệt
bạn bè cùng lứa.
Cai được thuốc phiện, thứ làm ta khổ khốn
Bỏ được việc xấu làm nhà cửa tan hoang
Cũng là nhờ có anh công an và thầy thuốc thường
xuyên đến chăm lo và động viên.
Nhờ có công ơn cúa bản làng giúp đỡ
Nên ta bước qua được đám dây leo bùng nhùng
cuốn chân
89

HOC TÀP THEO DAO DÜC BÂC HÔ
Rûa sach mât cho trâng hông nhu thuô ngày nao
Nay bô diroc thuôc phiên bân xâu rôi
Tu sira lai tâm thân quay trà làm nguài.
Nghi hän chäng bao giô di lai con duông xâu xa
xira cü
Duçrc hoc hành luât chung cûa bân mirông hay
lâm thay
Hü vê nhé hôn cûa tâm thân này
Hôn lac long à dâu hây vê nhâp nhé
Tù nay ta không côn bân xâu nùa rôi
Hû vê nhé hôn nguôi cûa ta.
Hôn ma vê nhâp ngày nào nay dâ di xa rôi
Hü vê nhé hôn nguôi trong sach cûa ta cri!
90

Vê vui vây cùng nhùng lua ban chàm chi làm an
Cùng làm giàu cho va con duac vui vé
Ta dà duac thay tâm âo mai, dà bô xa tâm âo
bân ngùa
Nay chi chàm chi làm an theo huong uac
bân muàng
Không lao dâu vào viêc xâu, viêc vi pham
phâp luât.
Nay ta chi chàm chi làm an cho quên hêt nôi
buôn trong da
Cho nhà cira càng ngày càng giàu cô âm no:
Gang làm ao to, ao sâu nuôi dê nuôi nhiêu câ
Bo sue pliât bai cô gianh bên nhà dê làm vuàn
trông cây chanh, cây cam, cây quÿt
91

Phia sàn quàn trông nhiêu ngô, dô
Phia sàn chan trông rau quanh nàm xanh muôt.
Và côn gäng sire hoc thêm nhiêu câi hay
Dê không cho câi dôt nât nô bô buôc vào thân
Nay ta dâ mô mât, mô tai hoc hôi câi hay cùng
ban cùng bè
Dàp câi giàu, câi cô cho nô ngâp mai nhà
Và gäng säm câi tôt thù hay vê dùng
Cho nhà cùa càng ngày càng âm no sung tüc
Không cho thua ban bè cùng lira
Hai vo chông luôn mim cuôi nhin nhau
không chân
Ai mà trot làm sai hày nhanh chông tù bô
ngay nhé
92

HỌC Tạ P t h e o đ ạ o đ ứ c b á c h ồ
Bỏ ngay cái nàng tiên nâu, đừng cho nó làm hại
thân người
Đắp xây nhà cửa cho hạnh phúc ngập tràn
đẹp thay./.
93

6. NHA PÉK PHÙA KHÔI
(Dirng giong nhu1chong tôi)
An ni nà càc xum hau à oi... “xoi xoi là xoi
xuàng cân lê panh ai..
An va bâu tàn dàn to man dû nâng khôm chàu
àc nâc
Bäu väc man chi khât dû cuông chàu inh inh
Xinh pên côn tênh din nha dêt bâp chàu bâp kinh
khu duang phùa khôi
Chi xô tàn lêch noi ki khôt xôn quam côn na hùa
co ha ai... “xai i ai i...”
Pat ma cha khay nay
Ngoak pày tàu khuân nhinh hên to pà nàm khùa
cân lê
94

HOC TÀP THEO DAO BÜC BÀC HÔ
Ngoak mua nùa hên tô pâ nàm lêp miêu
khin không
Ngoak long công tin pun hên to nàm khoâ
tanh tin
Doi côn nhinh khôm chàu dâng xua ôm nguôn
càn lê
Phùa dêt hàu mia luk khô khün kêm chàu te na
hùa co ha oi... “xoi i à i...”
Khay ni hùa chàu nhinh dâng pàn duong côn
tài phuong
Bâu nguang pi chi dêt bàp là uôn nong tênh chua
khôm hun
Ngâm mua té chau cành mua pàng cài nân nà hùa
co nhinh oi... “xoi i à i...”

Khuân nhinh lira chu lira mi mua
Lira phùa lirak mi mir
Lirak bôk ngâm va chi dày bôk thuông mon
Lirak côn ngâm va chi dày phùa côn di chùng
tânh huon dà dào
Dirçm khânh pùn hau lan
Diron khânh pàn hau lùa
Dàn to tôc thôi pùn khâu xàn
Tôc thöi pàn khâu công
Tôc thôi ài cânh nong tay puon chi hùa xin dô
hùa co ha oi... “xoi i à i...”
Bâu nguong phùa panh chi ein cuôn giàng phâng
kinh tài mien
Tài bien khùn mua pha xùt chua pàng doi xia na
96

HQC TÄP THEO DAO DLTC BÂC HÔ
Läm kinh dàng nom càm dêt huan mua nà
Pên té chàu ha cha tiêm chich cuôn giàng thôi na
Khay ni vang panh pên khün khôm xiêt doi
pên mai
Luk bâu ài cira liêng pa me khôm hun toc ô hùa
co ha ai... “xai i à i...”
Chàng va phü khuân là cânh phù khuân nhinh
Chi xô vau sâu nàng pan lâu hàu lài côn hên
Chi tô quam khôm hàu ê côn hên hu
Khàn pên phü chai leo nha ha dêt bâp khôm mia
sang no hùa co ha ai... “xai i à i..
97

6’. ĐỪNG GIỐNG NHƯ CHỒNG TÔI
(Nha pék phùa khỏi)
Chuyện buồn này ta xin nói ơi hỡi nhiều
người ơi...!
Không nói ra nó làm nặng trong lòng
Không nói ra nó làm đắng ngắt trong tim.
Neu ai được sinh ra làm người ở trên đất này chớ
làm điều ác như chồng tôi nhé!
Nay xin được nhắc mấy lời cho mọi người cùng
biết với tôi
Ngoảnh đi phía dưới tôi chỉ nhìn thấy toàn đám
cà gai
Ngoảnh nhìn phía trên tôi chỉ nhìn thấy toàn gai
của cây móc mèo che mắt
98

Ngoảnh xuống phía dưới thấy toàn gai cây mây
đâm nát chân mình.
Đời của tôi suốt ngày đắng ngắt như ngậm lá
ngón trong mồm
Chỉ tại người chồng làm cho vợ con mình
khổ khổ.
Nay trong tim ta tựa như người bị chết một nửa
Không ngờ chồng sẽ làm cho vợ cả đời đau khổ.
Nghĩ đến cái thuở trước, cái thuở đã qua rồi
Phận gái chọn người yêu chọn có mùa
Chọn người làm chồng chọn có ngày, có tháng
Chọn hoa cứ tưởng sẽ được hoa bông tròn,
bông đẹp.
Lựa chồng cứ tưởng sẽ được chồng tốt lành,
cùng nhau làm ăn chăm chỉ.
99

Gắng làm đua với bạn cùng lứa
Gắng lo toan đua cùng họ cùng hàng.
Chỉ sợ thua bạn bạn sẽ cười
Thua bè, bè sẽ chê.
Thua họ hàng, họ hàng sẽ cười, sẽ bàn tán khắp
bản khắp mường.
Không ngờ người chồng yêu lại bỏ quên trách
nhiệm, lao đầu vào con đường nghiện ngập
ma tuv
Nghiện ngập nhiều chết lên trời hết kiếp người
Tấm thân đang còn trẻ đang tuổi làm ăn.
Cũng tại mình ngu dại lao đầu vào con đường
nghiện ngập.
Nay bo em đang tuổi son thành người goá phụ
1 0 0

Con câi không cô cha sân sôc, không cô cha bào
ban buôn lâm thay.
Cfi via hôn con gai thân phân cüa ta oi
Xin nôi ra cho nhiêu nguôi biêt
Xin ca lên cho nhiêu nguôi hay
Loi này dang cay lâm ai oi
Bât kê là ai dû côn con irai hay dà cô vç con
cûng dîmg lâm nhir chông cüa tôi nhé./.
101

7. V1AK BÂ LÂU
(Viêc nat rtrou)
An ni nà câc xum hau ai... “xai i ài i... ”
An ni khöi ha mäc ein lâu té mua nhäng bâo
dàng xi
Tau mi mia khânh dà dêt huon lài khâu
Tau hot nâng khay ni xäm tirrn ein xua te dô hùa
co ha oi... “xoi i cri i...”
Cho dau mi khâch tàu hot leo luông muôn po bin
te do hùa co chai oi
Pông pan ein chén ehe moi lâu
Hiak va chüc bùn châu pi nong màn kén dun hâng
Pâng châu cân chén dôi nhong nho àu hành

Nho hựp hảnh kháư tẹ chắng hia panh cằn va na
tẹ đò
Chơ mau ma chắc sằng hao tô lài thỏi
Phàư hia giỏi xưa bồn pộn mók
Quam thók đổ ók lẹo tục khót nò dong
Chơ nặn quam pứt pong tứng bì nhiên mi khù hại
Lài khót thỏi quam cại chau họt thèn bồn tẹ đò
Hia va côn tó côn cắp cằn chi pák hanh xiềng cả
sằng đê
Mưng hia giỏi cình tẹ lít dát ma chằm bang i
Cù chi cằm co lông xú đìn nhăng to tóm co
chăng vạy
103

HQC TÂP THEO DAO DÛC BAC HÔ
Phu ni lit bâu dày lit dât càm co
Co va quai thâc luông to cän co chao nàn
phôt phun
Hun hun tênh câ bàn sâu len ma dù te dô hùa co
ha oi... “xoi i cri i...”
Pua va lài khù sun chuông cän ein cha
Chai ein lâu lài chén diên mau
Cài mau lài diên pên chu côn phi bà
Pàt ma khay nay cânh kiêu khay nay
Khuân chai co chi don sia nhàn lâp
Cho khâch tàu tua ni po hia khâi dà hanh thôi na
te dô
Hùa co ha oi... “xoi i cri i...”
Au xông xàm chén pa cän hàn hào

Hà u nà via ban man muôn pan pi
Muôn pan pi pän buôn bâu bûa
Hiron cânh dào muôn mua khir duong nham
chiêng muôn ô hùa co chai oi... “xoi xoi là xoi
xuong can lê panh oi no...”.
105

7 CHUYÊN NÂT RUÖU
(Vjak bä lau)
Tôi dây thich uông ruooi tù thuà côn là con irai
Dên lüc lây vo lây con làm nhà, làm cira
Cho dên tân bây giô càng thich uông triên miên.
Lüc nào cô khâch dên thâm thi niêm vui nhir cô
cânh bay cao
Bât mâm bàn uông chè uông nrçru.
Bào rang chüc cho nhau khoé manh và tho lâu
Dep long nhau thi hày uông cho thât can
Uông cho thât can moi là ban bè tôt cüa nhau!
Lüc say ruou châng biêt chi cir nôi lung tung
mà thôi
106

Ai cüng bào minh là nguài hay, nguài giôi giang
hon cà trôi cao
Loi nôi vang ra chàng giü y tü gi
Bây già lcri nôi khich bâc cüng vàng ra
Loi tue tîu cüng chàng giü trong môm
Loi câi co nhau vang lên tàn trôi cao.
Bào rang: nguoi vôi nguài nhu nhau nôi khoâc
lâc làm gi
Chàng cô ai hon ai dâu mà so
Nêu mày giôi thàt thi hày nhày qua dây
Tao sè nàm cô mày di xuông dàt sàu chi côn lai
hoi thô cuôi cüng tao moi bô!
Nguài này nhin không duoc nhày phât tüm lây cô
nguoi kia.
107

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐÚC BÁC HÒ
Tựa như hai con trâu mộng húc nhau làm ầm ĩ
cả bản.
Ầm ầm người trong bản họ chạy đến xem.
Cũng chỉ tại vỉ tham rượu nên uống không biết
ngừng nghỉ
Uống quá nhiều nên ắt phải say.
Trai say rượu hoá thành con ma điên.
Và bây giờ đây
Neu có bạn ta cũng chỉ nên uống lấy niềm vui
Uống chúc nhau cho khoẻ thật mạnh thật
Khoẻ đê cho tình bạn ngàn năm không phai
Chúc mừng nhau cho tình bạn tình nồng
không nhạt
Cho niêm vui tràn ngập cửa nhà./.
1 0 8

HOC TÂP THEO DAO ÖÜC BÂC HÔ
8. Cl/N LAU PÈN CÔN
(Quay lai làm nguoi)
An ni nà câc xum hau à oi... “xoi i ài i...”
Trai co xông hà läng bâu cun àu dày
Pàn duong xây dû tong ma khât xia kinh
Sinh pên trai tênh din phàu chàng pên niêu ha
suong ni
Chàu hâ bâu tôc cha nghiên chüp cuôn dàng
Pa lu mia khö khän cât cung nèo khô
Cin chüp khâu cuông nua lum mo ôn khon te dô
hùa co ha oi... “xoi i cri i...”
Quam tô pày xa sênh dài bàn
Hia va bà trai nân mân bâu pên côn
109

Coi thôm le bûng dù chu cha hiêm chu man no
Mân co chu cun mir sâo lâc ma ein te dô hùa co
ha ai... “xai i ài i...”
Diên khin chàu chu côn dôm bàn
Nghin khôt tàn tan vau po liât co tài
Chi tài hu anh lù me mia mai nom
Lu cm hày hà po bâu hên mâu na hùa co ha ai...
“xai i ài i...”
Pên té tô dêt khên xâu tô câ huan tênh dào
mâu na
Chuang huan dào bâu pik bin la cân dê
Cin met chuang huan chàu lam lâc lài côn
Lâc cây huan tâu chau phong po pa
Lâc mù mà huan nùa chau phong po pê

HOC TÀP THEO DAO DÜ'C BÀC HÔ
Lâc câ bé quai ma lài thü pan khù te dô hùa co ha
oi... “xai i ai i...”
Lâc pày khài sâu hu bai nhiên nhàm
Tay bân bâu pat dây nhành vay châc chi dêt
su pên
Dên pay muang bâu yen pua mi côn nghiên
cuông phông
Bân nhüng pua xia lài chuang xinh khàng
Hâ va bâu bông vay suong man dû hày te dô hùa
co ha a i... “xai i ai i...”
May di mi say dà long ma dôm bân
Tô câo tân chà vau hâu tan phâng dôm
Va phàu nghiên cuôn giàng co hùa chàu bàn
vang cuôn xia nira

HQC TÂP THEO DAO DÎTC BÀC HÔ
Hàu vang dày van phao cun lok pên côn te dô
hùa co ha ai... “xai i ài i...”
Chi mi say dà vang cuôn xia hàu
Bâc sï giôi côn hu mi thù dà ngam
Tênh câ ai công àn chuc châu dôm nâng
Pô phäng quam say dà trai nhiên vang dày
Khay ni khôi co lo pên côn te dô hùa co ha a i...
“xai i ai i...”
Pên côn di tành huan là dào
Mia lu tàu pom muôn sàng tành huan ein
Bau khin chàu to dau xào dpi
Pom sânh sàng dêt dupn na hay lài mua
Xông mu pua khùt nông pôi pà ê lan tô ô
1 1 2

HQC TÀP THEO DAO DÛC BÀC HÔ
Pêt cây mà phông phông tüm pe lài lan
Chai vang dày cuôn giàng sùng xuông
Khôi vang dày cuôn lieu duang lo xàng dai te dô
hùa co ha ai... “xai i ai i...”.
113

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HÓ
8’. QUAY LẠI LÀM NGƯỜI
(Cun lau pền côn)
Tôi đây hối hận về sau nên không lấy lại được
Cứ như ruột trong bụng nó đứt lìa ra khỏi
thân mình
Sinh ra là thằng đàn ông trên đời ai giống như tôi
đây nhỉ?
Cũng tại mình ngu dại đi nghiện hút ma tuý.
Làm cho vợ con khó khăn trăm bề trăm neo.
Hút thuốc phiện vào trong người quên hết chăng
còn có nhớ được chi đâu
Lời nói xấu người ta truyền đi muôn ngả
Họ bào rằng cái thằng ấy nó không thành
người đâu
114

HOC TÂP THEO DAO Dl/C BÂC HÔ
Hây cânh giâc và cân thân khi nhin thây nô nhé!
Hân chi ngày dêm di rinh mô bât trôm gà chô
vê an!
Gây ra niêm biic xüc cho ngirài trong bàn.
Nghe thây lcri ngirài ta truyên nhau nhu vây chi
muôn thât cô tu tu
Nhirng nêu chêt di thi lai thirang ngirài vo bi goâ
khi côn son trë.
Con khoc dôi gàp cha châng thây cha nghï thi
cüng thirang
Tai minh khâc làm dieu xâu cho bàn thân minh,
cho gia dinh, cho cà bàn
Bô dac trong nhà châng cô cânh ci'r tir nhiên
bay di
115

HQC TÂP THEO DAO DÜ'C BÀC HÔ
An hêt cüa câi cüa nhà minh di tim trôm cüa cài
cüa nhà nguài khâc.
An trôm gà nhà dirai dü vâc nâng cüng cô
Trôm lçm chô nhà trên cô khi dû gành cüng cô
Trôm cà dê, trâu, ngua dü thü trên dôi
Trôm bô vào câi môm thôi tha thành quen thôi.
Ngirôi trong bàn ai ai cüng ghét cüng câm
Châng qua ho chira bât tân tay nên dành cam chiu
mà thôi.
Dân bàn không yen tâm vi cô ngirôi nghiên ngâp
ma tuÿ
Bàn rôi ren vi mât cüa mât tien
Nhirng ho không nén ü dê trong long nhir nén ü
lo câ màm
116

Nguài thi mäng nhiêc, nguài bâo lên câp trên.
May cô thây thuôc tôt di xuông câc bàn
Nôi lori hay cho moi nguài cùng biêt
Nôi loi hay cho moi nguài cùng hiêu.
Nêu ai nghiên ngâp ma tuÿ thi hay di cai, di bô
Cho nhanh, cho chông quay trà lai làm nguài
Sè cô thây thuôc chàm soc và cai nghiên cho
Bac si giôi sôc sân, cùng nhiêu thü thuôc tôt
Së cô cà anh công an chàm sôc tân tinh!
Cùng vi nghe loi cua bâc si nên tôi dà bô hàn
Nay tôi dà lot xâc thành nguài
Thành nguài tôt chàm lo dung xây nhà cûa.
Vo con cùng vui vây, xây dung gia dinh càng
ngày càng êm âm
117

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC Hồ
Không còn vướng bận trong lòng bằng tơ
con nhện
Cùng nhau làm ruộng, làm nương
Hai tay chung sức đào ao thả nhiều đàn cá
Gà vịt phát triển đầy đàn dưới gầm sàn
Nay ta bỏ được ma tuý thấy nhiều điều
sung sướng
Ta bỏ được thuốc phiện đã lột thành người./.

HOC TÀP THEO DAO DUC BÂC HÔ
9. NHA HÜP KHÔNG TÀI CHA
(Chd tham thir chét ngutri)
An ni nà câc xum hau oi... “xai i ài i... ”
Mua xir pi ai côn chàir di canh täm läm pao
Huon cânh dâo muôn mua phùa chop mia xöm
Chôm luk kinh um inh tânh huon dàng quàng
Pom mia luk säng ein duçm câng eu lài côn
Xôn xôn chuong không lày sâir bèin cânh hom
hôm vay
Dêt không câu nha hàu mân luông xia lai te dô
hùa co ha oi... “xai i ai i...”
Dêt không mun bâu hàu mân phai xia công po
me kinh pan hàu
119

HQC TÂP THEO DAO DUC BÂC HÔ
Phâu sir dày ma ma tâng tàng hanh co hâ su dày
ma ma téng tàng hanh
Phâu su dày quai ma hày na lài khàu co hâ dày
quai ma hày na lài khâu te dô hùa co ha oi...
“xoi i ài i...”
Bäu nguang pi panh chi phäng quam cha lôn ein
cuôn lira hot
Ngo sàu in chen phai ngân co lày nong
Ngua quai ma lài tô kiêng cün xia leo
Dài mây hàn mù ô huôi sàu cuôn giàng
Hàng tà dé tô kinh phôm giôt
Non côt tau len noi côn cök suong phâm dû thôi
te dô hùa
Co ha oi... “xoi i oi i..
120

Tin tân côn kinh phôm nà hiêu
Nâ hiêu sàu luàng man khu duong tèng cuôi
dôn cô
Xô ma hàu lài bâu mi phàu chi chàu dû hiêng
nàng ô
Pô va chàu uôi hai ài but min cao
Lâm kinh dao dôn khào hôt long ca phuong te dô
hùa co ha oi... “xoi i ài i... ”
Chuong không phü mia duon pàn chut phay phàu
Chàu hâ dêt khô sâir mo leo co bâu pên sang
Läng ni ma chirong luron hânh le không phu un
Cha tûn chau do non du pàn miêu
Cho câm ma tiêu pày tiêu ma ein läc te dô hùa co
ha ai... “xai i ài i...”
121

Lac chuong huon pi pà co hâ bâu hu nà ài
Lac chuong huon pi chai co hâ bâu hu nà hai
Cin không ài không nong co bâu nghin ài cân lê
Chi va chê chua pàu do chua pâu co bâu pan dài
Co bâu pan không ài khai vay hàu
Co bâu bânh không khô vay hâu châu làn chua
tân tiim làn dên dàu na
Chi va chê chua pu do chua pü co hâ men côn
nâm toi thiêu toi tang không dâng
Lang khânh säng dà duçrn chinh bâu mi cho hôn
te dô hùa co ha oi... “xoi i ôi i..
Chi va chê po ton thâu po kinh phü ôk
Ài co cô hanh duçrn châu khâu cânh pà

HQC TÀP THEO DAO DtfC BÂC HÔ
Cap va me panh lâng cho co binh pha üm xia
Chinh bâu hàur nhung hin khûn dûak menh tom
Khöng ein hôm me kinh dôm phày
Pua chi hâu luk noi khùn nhâu xùng dao te do
hùa co ha oi... “xoi i èi i...”
Pua chi hàu phùa mia luk là bâu dâk càm khàu
Me là co dày xia üm luk noi hâu châu pày na
Xia dà luk kinh hàu châu pày hay
Mi càm khàu me là hau chäng bâu nà ài
Mi mô cành lanh ngai po panh chäng bâu phiên
châu tong te
Dô hùa co ha oi... “xoi i cri i...”
Pat ma cho khay nay
123

HQC TÀP THEO DAO DUC BAC HÔ
Luk nhâu chäng pa me panh pên bà
Luk ma chäng pa po panh pên bin mau hùa
Lâng cho läng nghin khôt khôm khöt nân la la
San va pha bâu khâ tài miên hàu bânh vang xia
häc ai
Vang xia bai chen phai dêt dai khô khô te dô hùa
co ha ai... “xai i ài i...”
Vang xia viak chùp in cuôn giàng hai uôi
Lu nha tàu khài ca ma tuÿ không cao
Ca noi sâu chi pàt pày tù
Ca lài sâu chi pat pày khâ.
Coi suôi nà näm bô cun pên
Khôt hai nha hàu mân te kinh bàng to mit mâk
nga te dô hùa
124

HQC TÂP THEO DAO DÛC BAC HÔ
Co ha oi... “xoi i ài i...”
An däm nha hàu mân ma to khà chi hit
Coi pit thim sâu näm pày lac nha thông
Coi pit thim sâu phong pày cày nha tàu
Câu mun pha nha tào nghiên giàng do no te dô
hùa co ha oi... “xoi i ài i..
125

HOC TÀP THEO DAO DlTC BÂC HÔ
9’. CHÔ THAM THlT CHÉT NGlTÔI
(Nha hüp không tài cha)
Ngày nào anh côn là nguài tôt bung, tâm thân
khoé manh
Nhà cùa vui vây, va con dâm âm
Yêu dàn con, xây dirng cùa nhà khang trang
Cùng va con châm lo làm an, thi dua cùng
dâm ban
Cùa cài ngày ngày càng cô thêm, dê trong hôm,
trong bem dành dum
Làm cua dê dành, không dê cho nô ùa
Cô cùa dê dành không phu long cha me
yêu thuang.
126

HQC TÂP THEO DAO DlTC BÂC HÔ
Uoc mua duac ngua vê thô thay sire nguôi dà
mua duoc ngua vê thay sire nguài
U’
âc mua duoc trâu vê cày bùa làm ruông cüng
dà mua duoc trâu vê cày bùa làm ruông.
Không ngô anh lai di nghe loi kè xâu lao vào
buôn ban ma tuÿ
Lao vào hût chich thuôc phiên tai tiêng cho dôi.
Côn chui vào chai bài bac làm cho cüa cài bay
di hêt
Trâu bô ngua nhiêu con cüng hêt
Xe dài, mây khâu, mây xât cüng moc cânh bay di.
Duôi mât anh giô nâu den, tâm thân vàng üa
Nàm ôm cài tâu thuôc nho tira nhu con nhông
cong trong kén
127

Chân bit lô dit thân gây mât héo
Mât vàng üa tua nhu la chuôi lia thân cây.
Châng co ai muôn ngôi gân nôi chuyên
Minh tir lâm khô cho thân minh thi cüng
châng sao
Nhung côn lâm khô cho cà gia dinh nguôi khâc
Cüa nhà hêt quay sang ngô nghiêng cùa nhà khâc.
Buôi sâng thi ngù nhu con mèo già
Buôi dêm dên di lang thang tim an trôm.
Trôm cùa nhà chi vo cüng không biêt xâu hô
Trôm cùa nhà anh trai cùng châng ngai ngân
An trôm cùa anh em ruôt cüng không biêt xâu hô
chût nào.
Nêu muôn chê dôi ky, dôi ky dâu cô dê phân câi
xâu cho
128

Nêu bâo do dài eu làm lien luy dên
Bài cùa eu dâu cô dê câi xâu xa dành tàng
Dâu cô tàng câi khôn khô làm cùa hôi mon.
Nêu bâo chê dài ông thi dài ông là nguài di theo
con duàng cùa Dàng
Luôn gäng suc xây dung bân muàng chäng cô
lùc nào ngoi.
Nêu muôn chê bai nguài cha ruôt cùa minh
Thi nguài cha ruôt cùa minh là nguài gäng làm
nhiêu thôc nhiêu câ,
Và nguài me thuang thi ngày dêm âp ôm, ù âm
Chàng dê cho con muôi, con dîn, con bp chô
dên gân.
Cùa an ngon cha me dê dành con
Cüng chi vi muôn cho con khôn lân.
129

HQC TÀP THEO DAO DÜ'C BÀC HÔ
Cha me muôn hai va chông con không dôi kém
Nên me côn trông châu nhô cho hai vçr chông con
di ruông, di nuang
Trông con tha cho hai con di làm.
Tai vi cô miêng corn dü an me già mai không
xâu hô
Cô muôi, cô câ dû dùng cha già môi không bi
phiên long
Nhung tai sao bây già
Con càng lôn càng làm cho me diên dào
Con càng lôn càng làm cho cha già met moi
Lüc nào cüng phài hirng chiu nhùng loi nôi xâu.
Nêu con côn nhô công an cüa cha me
Thi hày nhanh bô tât xâu này di

Bô câi trô chai bài bac làm gia cành nghèo khô,
Bô ngay câi nghiên ngâp ma tuÿ xâu xa,
Và không dugc di buôn bân ma tuÿ
Buôn it së bi bât di tù
Buôn nhiêu sè bi bât di bân.
Hây rua mât bàng nuôc nguôn trong sach
Loi nôi xâu cüa nguôi dùng dê nô vuong vân
thân nguôi bäng hat vimg
Câi den dùng dê nô dên bâng ngôn chân con dê.
Hây vùt bô vào nuôc cho nô trôi di thât xa
Hây vùt bô vào sông không cho nô quay trô lai
Chin trôi muôn nâm dùng cô nghiên ngâp ma tuÿ
con ai./.
131

HQC TÀP THEO DAO DUC BAC HÔ
II. Chu diêm
CHÛC MÙNG VÀ NHÂN NHÙ NHAU
DÉ TINH NGUÖI THÊM GAN KÉT VÀ
LÀM AN CÀNG THÊM PHÂT TRIÉN
1. TOT CON CHIÊNG
(Tung côn ngày Tet)
Ha ai... “xai i ài i...”
An va phô pày tau hên pung pêt dön ein sai
Phô mua nua hên quai thâc däm thâc lai ein nhà
Phô khùn pha hên to dào lày te dô hùa co ha a i...
“xai xai là cânh xuàng càn lê hùa co chai
ai nô...”
132

HQC TAP THEO DAO DÜC BÂC HÔ
Ha ai chäng va nâ uôn ai hên to hun hun nga va
nôc mum pà ma chiêu
Nga va nôc siêu chiêng ôn vong ein hjn
Läm bâng chành khâc ciu ma men xào bâo chôm
chiêng te dô hùa co ha a i... “xai i ai i... ”
Chôm chiêng näng phiêng lai quàng cânh
Sa hânh näng cuông nua phàu co nau bàn dô qua
hau nà
An va nau phâi tàu hên to lài mü ai hàn
Dan dâo chiêng tiêu ma dan in
Phàu co hào tuôi manh pàn lot mày câm
Läm mang nùa hên to lài mü xào sàm lun
pùn nong
133

Phàư cọ dòng sáư nựa pàn bók tong đành tẹ đò
hùa co ha ơi... “xơi xơi lả cánh xường cặn lê hùa
co chai ơi nò...”
Đàng quánh dỏn con pụa xài pui lường đành
Quánh càng bồn xứp xôn lài khảng
Trai quánh khừn càng phạ nhinh dón mư bài
Kham xài con pui lường pui đành pi ai mi bỏ
Tàng có in chiềng nị hau tứm bùn dưn panh ơi...
“xơi í ời i...”
Con chiềng bìn chụ nham xuần tẩu
Khẩu cái khẩu pàng hựa khong hịt mi ngầu
Con chiềng hau lít liềng báu nham đàư xẩu
Khặm khặm cảu mứn phạ hau chứ nha lồng
săng nơ hua co ha ơi... “xơi í ời i..

Pòng quam xường chạt lơi nha sàu
Chưa minh nẩu uồn ngọ lâng póng thầng hà va na
Năm toi khong xài chựa păn pì mi mụt
Tẳng thút nẳng ca nị hau khánh con chiềng
Con chiềng đìn pá pu khày mả
Kiểu pá quảng bók mạy xuần hưa khày ma
Tứm bùn dưn mứn pì chum đao đành dỏn tẹ đò
hùa co ha ơi... “xơi í ời i...”
Tỏn chiềng nị chiềng máư xôn tàm
Con chiềng hau ớn bìn pui căm mi huội
Toi mương mả đàng khặn hau chum xèn nham
panh ơi... “xơi í ời i...”
Cánh con dơ bùn ủa ha ơi
135

Thây sùa da xài co ha ai
Cânh con pày tâu nha hàix mân khât pui dành
xàng na
Cânh con mira phâi nîra nha hàir mân mông
minh mirang
Dàng mà hau na ai... “xai i ài i... ”
Là bök may coi tot mua nùa
Khâm xài con pui lucmg pui dành chu nham
nha huôi
Chôm chüc tuôi chàn khan pan khuôp nha ngâu
Con chiêng hau lüng bin chüc nho bùn hào
Chôm chüc hâu câch mang muang minh dü yen
Chôm muang mà lài pi man kén
Con lüng khün càng pha chüc mün côn hàn te dô
hua co ha ai... “xai i ài i...”
136

Ai bình quần hé mương đèn đủ
Chôm chúc lả pi nọng bể nháư phong luồng
Lâng hé hiềm minh mương nàm quảng
Con lúng khửn càng phạ họt mú côn hàn
Các đèn mương chôm chiềng hặp con đờn phải
Muôn chôm hẩu cách mạng hau nhương hằn
hanh panh ơi... “xơi í ời 1 ”
Tọt pày tảư hảư khẩu dú na cọ thướt huông lường
Tọt mưa nừa hảư khẩu múm phường cọ thướt hi
huông phan
Hảư bùn nháư man báu chại chôm ái đèn mương
Năm toi quam khòng Đảng chình báu hảư pì máư
mãn lường
Năm toi hịt khong mương chình báu hảư mák
con hau lan
137

HQC TÀP THEO BAO DÛC BÂC HÔ
Nha hâir man lan säng môk biràn hà
Nha hau man luôi säng hêt cài nham säng no
panh ai... “xai i ai i...”
Man chi lan hau chäng coi chuong cän pân säng
pàn àu näm ma phài
Coi chuong cän pai säng pai hua pai pe mua
hùa näm
Nha hàu mân sàu lêch noi muang Viêt anh hung
hau na
San dàu con chi bin mua sùng coi chuong chua
cän in
San dàu bàn chi mà coi chua chuong cän chà
Dà minh muang üm inh chat lai nha sàu
Pi mâu tàu hot leo hau muôn di dà hua co ha
a i... “xai xai là cânh xuàng cän lê panh à i..
138

HQC TÀP THEO DAO DÛC BÂC HÔ
Quam lac phû xài là co bâu lài
Cho xo dài hàu lài côn tân tûm
Xàn dau chi muôn mû con coi chuông cân vau
Xân dau chi muôn hôm hâu coi chuông cân chà
te do hùa co ha oi... “xai xoi là cânh xuông cân
lê panh ôi...”.
139

1 TUNG CÒN NGÀY TÉT
(Tọt con chiềng)
ơi hỡi những người thương ơi...
Nay nhìn đi phía dưới thấy đàn vịt trắng đang
ăn cát
Nhìn phía trên thấy đàn trâu đực trắng, đàn trâu
đực đen đang ăn cỏ
Nhìn lên trời thấy ngàn sao đang bay.
Ta mới bảo ràng những người thương ơi, thấy
rộn rã tưởng rằng
Chim muông rùng về tụ
Tường ràng chim chèo bèo đang bay lượn
Nhìn kỳ hoá ra là các chàng trai và các cô gái
đang chơi tung cánh còn xuân
140

Dang mùmg xuân tai bai bàng gân bàn.
Sâu trong tim ai ai cüng dang rât ngot ngào.
Man bên này thây câc anh bô dôi
Vào nhùng ngày xuân vê que chai Têt
Ai cûng khoé manh, tuai tân tua nhu cuôn
chi vàng.
Man bên kia là nhùng cô gâi tuai tré
Ai cüng mang màc âo vây mai dep nhu hoa vông
dang nà
Dang tung nhùng quà côn xuân phâp phôi tua
xanh tua dô.
Tung lên trài thây rôn rà làm sao
Trai tung lên cao và câc cô gâi don bat lây
Câm dây côn tua xanh, tua dô cüa anh không
tù chôi
141

Thêm cho niềm vui Tet này càng mãi thêm vui
Cho phúc lộc bản mường càng thêm nhiều nữa.
Cho còn xuân bay trên quê hương không năm
nào ngớt
Cho thóc lúa năm nào cũng đầy ắp khắp nhà
Còn Tet của chúng mình luôn luôn tươi thắm
Đê ngàn năm tình mình không úa
Để lời ca ngàn đời không phai
Đe các anh, các chị lúc nào cũng nhớ thương nhaj
Đi theo tình bản mường ngàn năm không đứt.
Và từ hôm nay tình yêu chúng mình sẽ bay lên
cùng cánh còn xuân.
Cánh còn xuân ở quê núi mơ ra ngàn điều tốt đẹp
142

HỌC TẶP THEO ĐẠO ĐỨC BÁC HỎ
Cánh còn tung cao làm núi rừng càng thêm
xanh ngát
Thêm vào tình bản tình mường càng thắm
đỏ tươi.
Cành còn của chúng ta bay liệng chẳng cho ngơi
Theo con đường của Đảng đang cất bước ta lên.
Tung còn đi người thương của ta ơi
Đón lấy cái lộc đi người tình ơi
Tung còn đi phía dưới đừng cho nó đứt tua hồng
Tung còn đi phía trên đừng cho nó đứt tình
mường, nghĩa bàn
Người thương ơi hãy tung lèn cao
Cầm dây còn tua đỏ, tua xanh đừng bao giờ lia
Mừng chúc tuôi của nhau ngàn đời không nhạt.
143

Còn xuân của chúng mình bay liệng đem niềm
hạnh phúc về bản
Cánh còn xuân ta bay liệng mang niềm vui
về mường
Chúc cho bản mường ta được yên vui
Cánh còn bay cao chúc cho các anh bộ đội càng
ngày càng dũng cảm
Chúc các anh ngày đêm vững mạnh.
Chúc các anh nơi sóng lớn biển xa
Đang ngày đêm thức canh cho đất nước
Cánh còn bay cao bay đến nơi các anh bộ đội
biên phòng
Đang canh gác ngày đêm cho chúng cm được
ăn ngon, ngù ấm
144

Vui mừng đón con đường cách mạng đang ngày
càng rộng mở.
Tung đi phía dưới cho lúa ruộng tràn ngập
thóc vàng
Tung đi phía trên cho lúa trên nương trên vùng
cao ngập bông vàng, bông võng
Cho phúc lộc ngập tràn quê hương
Đi theo con đường của Đảng không để cho năm
mới tàn phai
Đi theo tục lệ của bản mường không cho quả còn
chúng ta bị phai màu yêu thương, nhung nhớ.
Đừng cho nó phai nhạt như sương tháng năm
buổi sớm
Đừng cho quả còn chúng ta úa như nấm qua mùa
145

Nô muôn nhat ta dâp lai màu nhu dâp nuôc
vào phai
No muôn lia ta hày cùng nhau tô màu thuong
màu nhô.
Làm thê nào cânh côn së bay cao ta hày rû
nhau tung
Làm thê nào bàn minh së phât triên ta hày rù
nhau bât côn và cât cao loi hât
Xây dimg bàn miràng chüng ta ngàn nàm
chàng nhat
Nam môi dên rôi chüng ta hày don nhân
niêm vui.
Nay loi hay, loi khéo cüa em chàng cô nhiêu
Xin duçc nhuông lai cho moi nguôi cùng hât
146

HQC TÄP THEO DAO DÜC BAC HÔ
Làm thê nào muôn vui sân côn chüng ta hày cùng
rù nhau ca
Làm thê nào dê tinh càm chüng ta thêm dâm hày
cùng rü nhau vui
Ôi càc anh và câc em thuong cùa ta ai./.
147

HỌC TẬP THEO ĐẠO ĐỬC BÁC HÒ
2. CHÔM CHIÊNG PÌ MÁƯ
(Đón mừng năm mói)
Ằn nị nà các xum hau à ơi... “xơi xơi lả cánh
xường cặn lê panh ời..
Ẳn va lôm pặt khẩu xuần bók lẹo ơi khuần lả hao
chi lon khày
Lôm pặt khẩu xuàn hòm khuần ha hao chi lon tản
Chi xò tản lệch nọi tư tang chôm chiềng
Chang va chiềng đì mở khày ma pì máư
Pì cáu tàu cài lẹo pì máư ma thòng
Chụ côn hau le khòng bong pé xương lum thâu
cận lê
148

Khay ni chuàng can lap càu kiêng mâng pha
khày muôn mua chiêng ma dô hùa co chai oi...
“xai xai là cânh xuàng can lê panh à i..
Ha ai häp con do ai dèn dü
Phü tà xiêng cây thuàn tô tà dành ha ai
Àu công tan hé hiêm nhun mua mâng dàng
Häp con nàng dèn âi hàu man tum cat xài xucmg
Häp con nâng dèn muang hàu man tum công
xài nghia
Türm xài ài xài muang un kiên sàn hau no hùa co
chai ai... “xai xai là cânh xuàng càn lê panh ài..
Ten tà xèng hé hiêm khôp muang nha dàng
Ten cat man tum hua khàng dô tong xôn di do
149

HQC TÂP THEO DAO DLTC BÂC HÔ
Häp con do ai công àn phù tà xèng xàng tà tô cày
con hàng dàm ha ai
Nha hàu con dinh khàm khôk pha con puai pên
phôn sang na
Nha hàu con chon chua tang cày ma dùa
Nha hàu con du càm pâ hua ma nuông luông
khên hau dô hùa co ha a i... “xai xai là cânh
xuàng cân lê panh ch...”
Ha ai con chinh nghia hàc bàn phù nong là ha
chàp pui luàng
Con suàng muang anh xài ha chàp pui khàm
Ai coi häp man àu nghia nha hàu dût mu pày
Tà lày ai coi sâo hà pui con dàu nhüng
Chùm mü le dàu khuây lai khin
150

HQC TÂP THEO DAO DUC BÂC HO
Xin xia mu bâu di lêp hi däm dé
Chu mû lâu khuâng le hàu khâp mâng chiêng ma
dô hùa co ha oi... “xoi xoi là cânh xucmg càn lê
panh ài...”
Hàp con do thành niên ban nhinh trai cà luâng
ha oi
Là chucrng chu hau häp con chiêng
Con cành pày cânh ma lit liêng duong lu chôm üa
Tot niêu phông môk qua tây bac huon dieu.
Cânh con pày tàu nha hàu mân khât pui dành
xâng no
Cânh con mua phâi nùa nha hàu mân mông minh
muong dàng mà hau no
Là bôk may coi tot mua nùa
151

Khắm xài con pui lường pui đành chụ nham nha
huội tẹ đò hùa co chai ơi... “xơi xơi lả cánh
xường cặn lê panh ời..
Chôm chúc tuổi chăn khặn păn khuốp nha ngầu
Con chiềng hau lúng bìn chúc nho bùn hảo
Chôm chúc hau cách mạng mương minh dú yền
Chôm mương mả lài pì man kén
Con lúng khửn càng phạ chúc múm côn hàn
Ai bình quần hé mương đèn đũ
Chôm chúc lả pi nọng bể nháư phong luồng
Lâng hé hiềm minh mương nàm quảng
Con lúng khửn càng phạ họt mú côn hàn
Các đèn mương chôm chiềng hặp con đòn phải
152

Muôn chôm hâu câch mang hau nhuong hän
hanh panh a i... “xai xai là cânh xucmg can lê
panh ài...”
Chüc phü tânh bàn hau co chinh bâu mi
cha luàng
Chüc phü tânh muang hau co chinh bâu cha luôi
Nam toi tuôi câch mang chinh bâu la cày
An va chüc hàu po hay cânh me na hau ai
Phàu phàu co hanh hän man tüm
Dêt tüm dày lài viak xua con pàng sun
Nham dét leo phàu co bâu hôn dét to mit mâ nga
Nham phôn bâu hôn phôn to khà tô hin
Dêt hay leo hàu man chân mûn hay xèn tà
Dêt na hâu man chân mün na sèn tang
153

HQC TÂP THEO DAO DÜ'C BÂC HÔ
Sàng tânh khùn hun hun khu duong thuông bô
tong dàng te dô hùa co ha cri... “xai xai là cânh
xircmg càn lê panh a i...”
Ha ai xông ma chi xô chüc lan làn noi
Tàu toi ban khâu ép tnrong sù
Dêt bai vän bâu long bâu lum sac noi
Hàu mân giôi chu chân luông hoc không say
Diêm noi co hàu mân dày dày diêm chêt cânh
diêm pét tô sàu
Diêm nhâu hàu mân dày diêm xip tô dành choi
Giôi pi ni pi mâu ven hàn te dô hùa co ha a i...
“xai xai là cânh xuông càn lê panh ôi..
Ha ai chi xô chüc phùng lan bâo xào chu lâng
hôm hâu
154

HOC TÀP THEO DAO BlTC BÂC HÔ
Chüc câ thàu pü da lài côn
Chiêng di ma türm hem viak hanh mua nà
Pên läc cà sàu ô hàu mot làn panh
Pên bia danh phô dù chat lai sàu choi
Nha hiêu thàu sac noi khâu mo kinh dàng sang na
Ha ai quam chüc chiêng ê khù chu cha muôn hàu
Xiêt to chàu ha cha bâu läc lèm su
Hao diêu mu pit dào dü nau khuông pha
Là xô däng hàu côn ûn tô thêm côn na hùa co chai
a i... “xai xai là cành xuomg can lê panh ôi..
155

HQC TÄP THEO BAO DÜC BÂC HÔ
2 DON MlTNG NÄM MÔI
(Chôm chièng pi matr)
Oi hoi câc anh, câc chi và nhüng nguài thuang
quÿ cüa ta ai...
Thây giô bay vào virôn hoa, là hoa em xin nà
Giô bay von viràn rau tham em xin nôi dôi loi
Xin hât dôi loi goi là mimg cho näm mai.
Mai bào rang Têt tôt lành mô ra näm môi
Näm cü qua di näm môi dên rôi.
Moi nguôi chüng ta thây ai cüng tuai trë nhu
quên di câi met, câi già
Nay ai cüng chài mai dâu cho mugt, vân tôc thât
cao vui don mùa xuân môi.
156

Hôi câc anh bô dôi ai hày bât quà côn cùa
chüng em di
Câc anh lây công bào vê tô quôc dâng niêm vui
cho bàn.
Don côn tai nai bàn nüi cao gàn chat thêm
tinh thirang
Don côn tai bien giôi cho thêm nghïa nàng
Thêm tinh nghîa câc niroc ban bè quanh ta
Thêm ânh mât sang dê bào vê binh yen cho
tô quôc
I^iu chat thêm hàng rào cüa tô quôc.
Don côn nhé anh công an nguôi cô dôi mât sang
Dùmg cho quà côn bay cao rôi hoâ thành vôi
anh nhé!
157

HOC TÂP THEO DAO BÜC BÂC HÔ
Dùng dê quâ côn xâu xa ô phuang khâc vê dây
Dùng dê quà côn ô noi rïmg hoang vê phâ bàn ta
anh nhé.
Anh oi quà côn mang nàng nghla tinh cüa bàn no
dinh tua hông
Côn thuang muông nô dinh tua xanh tua do
Anh hày don bat lây quà côn tinh nghîa cha cho
nô lia.
Và dùng tha nhùng quà côn gây ra nôi niêm
xâu xa
Bât cà ké xâu lân trong dam tô le, bon ké xâu
khâc cô van nhu van hô
Got cho bâng nhùng mông tay den dua, nhon sac
hay môc hôm môc bem cùa nguôi.
158

Chỉ để lại những đám tó lẹ mừng vui đón Tet sang.
Đón còn đi các chàng thanh niên và các cô gái
đang tuổi xuân thì của ta ơi
Anh cùng em cùng rủ nhau tung đón
Cho quả còn bay liệng không ngừng như ngôi sao
chàng Lú và nàng ủa
Tung trên khoảng trời Tây Bắc thương yêu của
chúng ta.
Tung còn đi mạn dưới đừng cho nó đứt tua hồng
Tung còn đi mạn trên đừng cho sầu úa phúc
mường ta đang phát
Bông hoa xinh đẹp của ai ơi
Hãy tung còn cho nó bay cao
Cầm dây còn đính tua đỏ tua xanh xuân nào cũng
không lìa nhé!
159

Chúc mừng tuổi nhau ngàn năm không úa
Còn xuân ta bay cao là mừng cho sức khoẻ
Là chúc cho con đường cách mạng của Đảng
ngày càng rộng mở
Chúc mừng cho bản mường ta càng ngày càng
bền vững.
Anh quân binh bảo vệ biên cương của tổ quốc
Chúc mừng cho các anh canh gác nơi biển rộng
sóng to
Luôn chắc tay súng giữ bình yên cho tổ quốc.
Còn bay lên cao, bay đến biên cương
Đẻ chúc mừng tình nghĩa của các anh lính
biên phòng
Các anh đón Tet trong niềm vui của đất nước.
1 6 0

sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf

sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf

Similar to sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf (20)

More from style tshirt

More from style tshirt (20)

sách sư tầm Học tập theo đạo đức bác Hồ.pdf