Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
More from manjunath bhat
More from manjunath bhat (6)
SANSKRIT SANDHI PRAKARANAM (SWARA SANDHI)
- 1. Shri Manjunath Bhat Sanskrit lecturer Shri Shivayogeeshwara Rural Ayurvedic Medical College and Hospital,inchal Belagavi-591102 8971725109
- 2. सन्धिः
- 3. What is a सन्ध? सन्ध is a change that occurs between two words which are in order at the time of joining. The previous and the following sounds undergo change Those generally occur at the end of a पद and at the starting position of the following पद.
- 4. 1st पद + 2nd पद पूर्वपदम् + उत्तरपदम् abc + def (Change)
- 5. सन्धिः Letter may disappear. (लोपिः) May new letter would be come.(आगमिः) May new letter would be replaced previous letter.(आदेशिः) May new letter would be come in the place of two letters. (last letter of पूर्वपदम् and 1st letter of उत्तरपदम्) (एकादेशिः)
- 6. संस्क ृ ते सधयिः सन्धिः स्वरसन्धिः (अच् सन्धिः) व्यञ्जनसन्धिः (हल् सन्धिः) वर्सगवसन्धिः
- 7. स्वरसन्धिः (अच् सन्धिः) अचाम् सन्धिः (स्वराणां सन्धिः) सन्धिः between स्वरs
- 8. स्वरसधयिः (अच् सधयिः) • सर्णवदीर्वसन्धिः • यण् सन्धिः • गुणसन्धिः • र्ृन्िसन्धिः • अयर्ादेशसन्धिः(यान्तर्ान्तादेशसन्धिः) • पूर्वरूपसन्धिः • पररूपसन्धिः
- 9. सर्णवदीर्वसन्धिः पावणवनसूत्रम् – अकः सवर्णे दीर्घः र्ृवत्तिः – अकिः सर्णे परे दीर्व एकादेशिः स्यात् ।
- 10. अकिः – अक ् प्रत्याहारस्य सर्णे – Similar परे– Afterwards दीर्विः – आ, ई, ऊ, ॠ एकादेशिः - letter comes in the place of two letters.
- 11. Example : पूर्वपदस्य अन्ते + उत्तरपदस्य आदौ = एकादेशिः अ/आ + अ/आ = आ इ/ई + इ/ई = ई उ/ऊ + उ/ऊ = ऊ ऋ/ॠ + ऋ/ॠ = ॠ
- 12. Example : अथ + अतो अथ् अ + अ तो अथ् आ तो अथातो
- 13. Example : देर् + आलयिः देर्् अ + आ लयिः देर्् आ लयिः देर्ालयिः
- 14. Example : हरर + इन्द्रिः हर् इ + इ न्द्रिः हर् ई न्द्रिः हरीन्द्रिः
- 15. Example : क्षर्थु + उद्गारिः क्षर्थ् उ + उ द्गारिः क्षर्थ् ऊ द्गारिः क्षर्थूद्गारिः
- 16. Example : मृदु + उत्क्षेप मृद् उ + उ त्क्षेप मृद् ऊ त्क्षेप मृदू त्क्षेप
- 17. Example : वपतृ + ऋणम् वपत् ऋ + ऋ णम् वपत् ॠ णम् वपतॄणम्
- 18. यण् सन्धिः पावणवन सूत्रम् - “इको यर्णचि” र्ृवत्तिः – इकिः स्थाने यण् स्यात् असर्णे अवच ।
- 19. इकिः = letters of इक ् स्थाने = in the place यण् = letters of यण् प्रत्याहर स्यात् = will be come असर्णे = Not similar अवच = स्वरिः (first letter of 2nd word)
- 20. पूर्वपदम् + उत्तरपदम् इ + उ + ऋ + लृ + य र् र ल = असर्णव अच्(स्वरिः)
- 21. Example : व्यावि + अर्स्था व्याि् इ + अर्स्था व्याि् य् + अर्स्था व्याध्य् + अर्स्था व्याध्यर्स्था
- 22. इक ् = इ उ ऋ लृ यण् = य् र्् र् ल् इ स्थाने य् उ स्थाने र्् ऋ स्थाने र् लृ स्थाने ल्
- 23. पावणवन सूत्रम् “स्थानेऽन्तरतमः” र्ृवत्तिः – प्रसङ्ग े सवत सदृशतमिः आदेशिः स्यात् ।
- 24. प्रसङ्ग े सवत – in this(आदेश) situation सदृशतमिः – most similar one आदेशिः स्यात् – letter will be come in the place of letter.
- 25. इचुयशानां तालुिः ऋटुरषाणां मूिाव लृतुलसानां दन्तािः उपूपध्मानीयानाम् ओष्ठौ र्कारस्य दन्त-ओष्ठम्
- 26. इक ् = इ उ ऋ लृ यण् = य् र्् र् ल् इ स्थाने य् उ स्थाने र्् ऋ स्थाने र् लृ स्थाने ल्
- 27. Example : सुिी + उपास्यिः सुि् ई + उपास्यिः सुि् य् + उपास्यिः सुध्य् + उपास्यिः सुध्युपास्यिः
- 28. Example : द्रव्यावण + उपस्थाता द्रव्याण् इ + उपस्थाता द्रव्याण् य् + उपस्थाता द्रव्याण्य् + उपस्थाता द्रव्याण्युपथाता
- 30. Example : स्वादु + अम्ल स्वाद् उ + अम्ल स्वाद् र्् + अम्ल स्वाद्व् + अम्ल स्वाद्वम्ल
- 31. Example : मृदु + अग्रम् मृद् उ + अग्रम् मृद् र्् + अग्रम् मृद्व् + अग्रम् मृद्वग्रम्
- 32. Example : तनु + अव्यक्तरसम् तन् उ + अव्यक्तरसम् तन् र्् + अव्यक्तरसम् तन्व् + अव्यक्तरसम् तन्वव्यक्तरसम्
- 34. Example : वपतृ + आज्ञा वपत् ऋ + आज्ञा वपत् र् + आज्ञा वपत्र् + आज्ञा वपत्राज्ञा
- 35. Example : लृ + आक ृ वतिः ल् + आक ृ वतिः लाक ृ वतिः