One of the trividh and chatirvidh rogi pariksha.

1. Aptopadesha Pariksha
Dr. Shivani Gupta Borele

2. Trividh Rogi Pariksha
Trividha
rogi
pareeksha
Aptopadesha
Pratyaksha
Anuman
2
SGB

3. Who could be a Apta?
• ??????
• Could it be Research , traditional knowledge,
reference books, experience?
3
SGB

4. What is Aptopadesha
• तत्राप्तोपदेशो नामाप्तवचनम्|
आप्ता ह्यववतर्
क स्मृवतववभागववदो वनष्प्रीत्युपतापदवशक
नश्च|
तेषामेवङ् गुणयोगाद्यद्वचनं तत् प्रमाणम्|
अप्रमाणं पुनमकत्तोन्मत्तमूर्करक्तदुष्टाादुष्टावचनवमवत प्र
त्यक्षं तु र्लु तद्यत् स्वयवमन्द्रियैमकनसा चोपलभ्यते|
अनुमानं र्लु तर्ो युक्त्यपेक्षः||४|| (Ch.Vi.4)
4
SGB

5. Who could be these Apta Purush?
• Qualities-
• आप्तास्तावत्-
रजस्तमोभ्यां वनमुकक्तास्तपोज्ञानबलेन ये|
येषां वत्रर्ालममलं ज्ञानमव्याहतं सदा||१८||
आप्ताः वशष्टाा ववबुद्धास्ते तेषां वाक्यममसंशयम्|
सत्यं, वक्ष्यन्द्रि ते र्स्मादसत्यं नीरजस्तमाः ||१९||
5
SGB

6. Importance of Aptopadesha
• वत्रववधेन र्ल्वनेन ज्ञानसमुदायेन पूवं परीक्ष्य रोगं स
वकथा सवकमथोत्तरर्ालमध्यवसानमदोषं भववत, न वह
ज्ञानावयवेन र्
ृ त्स्ने ज्ञेये ज्ञानमुत्पदद्यते|
वत्रववधे त्वन्द्रस्मन् ज्ञानसमुदये पूवकमाप्तोपदेशा्ानं, त
तः प्रत्यक्षानुमानाभ्यां परीक्षोपपद्यते|
वर्
ं ह्यनुपवदष्टां पूवं यत्तत् प्रत्यक्षानुमानाभ्यां परीक्षमा
णो ववद्यात्|
तस्माद्द
् ववववधा परीक्षा ज्ञानवतां प्रत्यक्षम्, अनुमानं च;
वत्रववधा वा सहोपदेशेन||५||
6
SGB

7. Scope of Aptopadesha
• रोगमेर्
ै र्मेवम्प्रर्ोपणमेवंयोवनमेवमुत्थानमेवमात्मा
नमेवमवधष्ठानमेवंवेदनमेवं संस्थानमेवंशब्दस्पशकरूप
रसगन्धमेवमुपद्रवमेवंवृन्द्रद्धस्थानक्षयसमन्द्रितमेवमुद
र्
क मेवन्नामानमेवंयोगं ववद्यात्; तन्द्रस्मवन्नयं प्रतीर्ाराथाक
प्रवृवत्तरथवा वनवृवत्तररत्युपदेशा्ायते||६||
7
SGB

8. • Causitive factor
Yoni
• Symptoms
Utathan
• Diagnostic feature
Atmanam
• Site
Adhishthan
• Type of pain
Vedan
• Presentation
Sansthan
• Sensory organ’s functionality
Shabd, sparsh, roopa, rasa, gandh
• Stages of disease, dosha, pathogenesis
Vriddhi, sthan, kshaya
• Ultimate result after treatment
Udark
• Treatment outcomes
Pravritti, nirvritti
8
SGB

9. 9
SGB