Gastcollege Riet Vanderstichele over Ulrich Beck en zijn Risicomaatschappij.

1. De Risicomaatschappij
1
1BaMV – 2018-2019
Riet Vanderstichele voor evoluties in het
veiligheidsdenken (Benedict Wydooghe)

2. 2
‘Is de samenleving onveiliger dan vroeger?
 Waarom wel of niet?
 Aan wat merk je dat?
‘Zijn we onzekerder dan vroeger?
 Waarom wel of niet?
 Aan wat merk je dat?

3.  1. Inleiding
 2.Voorbij de industriële maatschappij van de
20e E
 3. Overgang naar de risicomaatschappij
 4. Soorten risico’s
 4.1 Ecologische risico’s
 4.2 Sociaal-Economische risico’s
 4.3 Individualiseringsrisico’s
 4.4Veiligheidsrisico’s
3

4. 4
 Een eerste aanzet tot antwoord op voorgaande vraag:
 Modernisering
▪ Brengt meer onzekerheid met zich mee (JA)
▪ Is vooruitgang (NEEN)
▪ Rationele ordening en wetenschap
▪ Dus ook constante beweging (wiel, klok, machines, lagere
sterftecijfers,…) wordt als opwindend gezien
 De risicosamenleving
▪ Oude versus nieuwe risico’s (JA)
▪ Minder beheersbare of terugdringbare risico’s
▪ Samenleving leeft van risico’s (NEEN)
▪ Meer technologie – maakt ons leven veiliger
▪ Minder kansen op fouten, ziektes,…  meer mogelijkheden!
 Ontstaansgrond opleiding BaMV…
▪ Subjectieve onveiligheid (ja)
▪ Angst en onzekerheid (ja)
▪ Meer geschoolde werknemers, met kennis over veiligheid (neen)

5. 5
 Een analyse van de huidige SL dringt zich op
 Moderniseringstheorieën
▪ 17e E
▪ Wetenschap
▪ Rationele ordening
▪ Verandering
 Risicosamenleving
▪ Welvaart door nieuwe risico’s
▪ Oude risico’s en nieuwe risico’s

6. 6

7. 7

8. “We leven niet langer in een
industriële maatschappij .” 8

9.  Jaren ‘60
▪ Aandeel industrie in de economie daalde
▪ Groei tertiaire en quartaire sector
▪ Aard van de samenleving verandert…
▪ Nieuwe benamingen…
9

10.  Sinds jaren ‘70
▪ Aandeel industrie neemt af in onze economie
▪ Vragen over legitimiteit van de industriële maatschappij
▪ Crisis op de arbeidsmarkt
 1973
 Stijgende productiekosten
 Veel werkloosheid
▪ Belasting ecologisch draagvlak
▪ Uitputting natuurlijke reserves
▪ …
 De keerzijde van de vooruitgang wordt zichtbaar…
10

11.  Keerzijde van de vooruitgang wordt zichtbaar
 Maar
 Slechts partiële beschrijvingen van de
veranderingen
 Nood aan:
 Breder theoretisch kader
 «Risicosamenleving»
 Hulp voor ons: Ulrich Beck, ‘risikogesellschaft. Auf dem
Weg in einde andere Moderne (1986)’
11

12.  ‘Risico’
 = Gevaar lopen
 Ontstaan in moderne tijd
 Vroeger: Externe risico’s
 Natuurrampen, epidemieën, vulkaanuitbarstingen,
Branden, de pest, …
 NOODLOT
 Nu: ‘manufactured risks’
 Onverwachte gevolgen als resultaat
van eigen activiteiten of beslissingen
 Omgaan met zelf-gecreëerde onzekerheid
die voortvloeit uit het succes van de moderne
tijd.
▪ Voorbeeld: Tsjernobil 25 jaar later
12

13.  Risicomaatschappij
 ‘Samenleving die geconfronteerd wordt met
uitdagingen als gevolg van zelf gecreëerde
mogelijkheid om al het leven op aarde te
vernietigen’
 De sociale, politieke, ecologische en individuele
risico’s die worden gecreëerd bij innovaties
ontsnappen aan controlerende en beschermende
instituties van de industriële maatschappij
13

14.  4 kenmerken centraal om van de overgang
naar een mondiale risicomaatschappij te
kunnen spreken (Geldof, 2011).
 1. Risico’s domineren de agenda
 2.Verschuiving van de sociale strijd
 3. Onaangepastheid van de bestaande instituties
 4. Mondialisering van de risico’s
14

15. 15
 Wezen van de risico’s veranderde
 Kwalitatieve breuk
▪ Nucleaire
▪ Biologische
▪ Chemische
▪ Technische ontwikkelingen
 Kwantitatieve breuk
▪ Capaciteit
  MEER EN ANDERE RISICO’S

16.  Aantasting
ecosysteem
 Klimaatopwarming
 [Klimaatmars]
 Risico’s bij nieuwe
technologie?
 Genetische
manipulatie
 Of enkel
vooruitgang? 16

17. 17
 ?Verschil met de vroegere natuurrampen
 het zijn door mensen veroorzaakte risico’s,
die rechtstreeks het gevoel zijn van onze
industriële leef- en productiewijze.
 Bijvoorbeeld: Olielek
 Bijvoorbeeld: Ontbossing
 Bijvoorbeeld: Bijensterfte
 Bijvoorbeeld: GSM-straling

18.  Wat met?
 De controleerbaarheid
 De berekenbaarheid
 De mogelijkheid van compensatie van risico’s
18

19. 19
 Mentale breuk
 Op politieke en maatschappelijke agenda
▪ Onderdeel van maatschappelijk debat cfr. Davos -WEF
 Mensen worden meer en meer bewust & gevoeliger van
geproduceerde risico’s  ‘manufactured uncertainty’ (Giddens)
▪ Minimaliseren
▪ Maximaliseren
 Moeilijker op te vangen met ‘oude’ remedie
▪ Kennis is niet meer gelijk aan controle (cfr.Verlichting)
▪ Schade beperken wel, voorkomen niet
 DUS JA: in de tweede helft van de 20e E ontstonden er duidelijke
kwalitatieve en kwantitatieve breuklijnen die het verschil
uitmaken met de vroegere industriële SL

20.  Leven in de risicomaatschappij
 = leren omgaan met risico’s
 Industriële samenleving
▪ Sociale strijd arbeidsvoorwaarden
▪ Verdeling gereproduceerde meerwaarde
 Risicomaatschappij
 Sociale strijd rond
▪ Verdeling van omgaan met risico’s
▪ Verdeling van de ‘bads’ ipv ‘goods’ (Beck)
20

21.  Centraal in de risicomaatschappij:
 Groeiende onzekerheid, onvoorspelbaarheid en
angst
 De 21E eeuw is die van de kleinst mogelijke
oorzaak voor de grootst mogelijke vernietiging
21

22.  ‘Sociale nood is hiërarchisch, smog is democratisch’
▪ Risico’s zijn NIET beperkt in
▪ Ruimte
▪ Tijd
▪ Sociale klasse
Overstijgen natiestaten en sociale klassen
Vereisen aangepaste instituties  controle van de
risico’s.
22

23.  Giddens: “Risicomaatschappij is een industriële
maatschappij die op haar eigen grenzen stuit”
 Grenzen = de geproduceerde risico’s
 Van neveneffect (extern probleem) naar deel uitmaken
van
 Het afbrokkelend vertrouwen in de instituties van de
moderniteit vormt één van de belangrijkste kenmerken
van de risicomaatschappij.
23

24.  Globale crisis
(“Risico’s met verreikende consequenties”)
 Wereldecosystemen (natuur)
▪ Impact van sociale en industriële ontwikkelingen op de wereldecosystemen
▪ Bv. Uitputting grondstoffen
▪ Bv. Broeikaseffect
▪ Bv.Vervuiling zoetwatervoorraden
 Economische polarisatie (structuur)
▪ Invloed van de financiële crisis in 2008 in Amerika op wereld, bedrijven, werknemers
 Terroristisch wereldconflict (politiek)
▪ Na 9/11: grote anticipatiebeweging
▪ Wereldwijde angst voor nieuwe aanslagen vormen de grootste aanslag op onze
manier van leven
24

25.  Globale crisis
 3 kenmerken
 Gedelokaliseerd (geen begrenzing in tijd of ruimte)
 Onberekenbaar (reikwijdte? / impact?)
 Niet-compenseerbaar (vergoedbaarheid?)
 Media: grote rol
 Selectie van beelden
 Beelden verengen en versterken
25

26.  GEFASEERDE OVERGANG naar risicomaatschappij:
 Geleidelijk transformatieproces (Beck)
 2 fases
 Eerste fase
▪ Risico’s zijn residueel
▪ Niet zo belangrijk, zullen vanzelf wel verdwijnen
▪ Men is zich bewust van risico’s
▪ Oude antwoorden proberen op nieuwe problemen
▪ Bv. Als economie of technologie verder groeit
▪ Nucleair afval
▪ Werkloosheid
▪ Klimaatopwarming
▪ Denken en handelen vanuit industriële maatschappij
26

27.  Tweede fase
▪ Externe effecten dominant in debatten of conflicten
▪ Risico’s worden (h)erkend
▪ Oude instituties kunnen niet meer controleren of legitimeren
▪ Nood aan herdefiniëring van maatschappij en instituties
▪ Dit is geen optie die men kan kiezen
 Derde fase?
▪ Publieke reflectie moet leiden tot een andere maatschappij
▪ Risico’s voorkomen, beperken of opnieuw beheersbaar maken door
maatschappelijke keuzes en veranderingen
▪ Bv. Federaal voedselagentschap
27

28.  Besluit: De focus op risico’s in onze samenleving
leidt tot onzekerheid maar is tegelijk een aanzet
tot maatschappelijke verandering om de risico’s
het hoofd te bieden.
 Publieke reflectie leidt tot maatschappelijke keuzes
28

29.  Ecologisch – sociaal-economisch –
individualisering
 Niet de enige, wel belangrijke pijlers
 Apart bespreken
 Dwarsverbanden blijven zien
 Keuzes op één domein hebben bijna steeds effect
op een ander domein.
▪ Bv. Individualiseringsrisico’s vloeien ook voort uit
sociaaleconomische risico’s.
29

30.  Globale bedreigingen (jaren ‘90)
▪ Broeikaseffect
▪ Verwoesting regenwoud
▪ Ecologische voetafdruk
▪ Genetische manipulatie
▪ …
▪ Kenmerken
▪ Ecologische crisis = moderniteitscrisis
▪ Bestaande instituties kunnen geen antwoord
bieden op actuele problemen
▪ Geen restrisico’s maar fundamentele risico’s
▪ Centrale vraag: hoe gaan we hiermee om,
met deze zelf geproduceerde risico’s en
onzekerheden.

31.  Kern van globale ecologische risico’s
 Ontwikkelingen met wereldwijde gevolgen
 Vaak onzichtbaar (of enkel via de media
waarneembaar)
 Intergenerationele gevolgen
 3 groepen
▪ Uit rijkdom
▪ Uit armoede
▪ Massavernietigingswapens

32. 1. Uit rijkdom

33. 2. Uit armoede

34. 3. Massavernietigingswapens
▪ Ongekende nucleaire vernietigingscapaciteit
▪ Biologische en chemische wapens

35.  Verschil met ‘oude’ industriële risico’s
 Niet limiteerbaar (tijd en ruimte)
 Niet altijd toewijsbaar (schuld, causaliteit)
 Niet compenseerbaar of verzekerbaar
 Voorbeelden
▪ Tsjernobyl
▪ Dollekoeienziekte

36.  Oude instituties?
 Het niet meer verzekerbaar zijn van de risico’s duidt
op het tekort schieten van de oude instituties
 Groei behoeften aan goederen en diensten (door onze
productie- en consumptiewijze)
  steeds meer energie, grondstoffen en ruimte nodig
  niet in evenwicht met de natuurlijke voorraden
  blind voor toenemende schaarste van natuurlijke
hulpbronnen
  beperken ecologische belasting is niet voldoende, we
moeten aan de patronen zelf denken (Michael Braungart)

37.  Sociale strijd speelt zich vooral af op lokaal
vlak – lokale ecologische risico’s
 Actiegroepen, buurtcomités
▪ Bv. asbest (Pano)
▪ Bv.Velo-droom
▪ Bv. Ademloos
 Kern
 Risico’s zijn geen neveneffecten
 Maar komen rechtstreeks voort
uit productiesysteem

38.  Verbrandingsovens
 Openbare ruimte weg
 Mobiliteitscrisis
 Woonkwaliteit bedreigen
 Gezondheid
 Besmet vlees
 Hormonen
 Natuurwinkels!
 Smog in de lucht
 Autorijden/binnen blijven/…  het weerbericht…
 Verkeersonveiligheid
 Met de fiets naar school…

39.  Besluit: Ecologische risico’s komen rechtstreeks voort
uit de manier waarop ons productiesysteem is
georganiseerd. Ze vloeien voort uit de manier waarop
we onze instituties uit de industriële maatschappij,
ons economisch en sociaal leven vorm geven.
 WorldWaterWars:
https://www.youtube.com/watch?v=JzF0gwIWF14
 https://nl.wikipedia.org/wiki/Cradle_to_Cradle
 Bv. https://www.demorgen.be/binnenland/vlaams-klimaatakkoord-goedgekeurd-rijk-van-koning-
auto-verdwijnt-bc49e556/

40.  “Globalization can be defined as the
intensification of worldwide social relations
which link distand localities in such a way that
local happenings are shaped by events
occurring many miles away and vice versa.”
(Giddens, 1991)
40

41. 41
 Globalisering is goed nieuws
 Aantal arme mensen in de wereld daalde met 25
miljoen  door verschuiving van de productie en export
 van primaire sector naar industrialisatie (van 25% naar
80% tussen 1975 en 1998)
 Kindersterfte daalde in de jaren ‘90 met meer dan
30%, met een gemiddelde van 12% voor de
ontwikkelende landen.

42. 42
 Globalisering is ook slecht nieuws
 Stijgende ongelijkheid
▪ De minst ontwikkelde landen (2 miljoen mensen) 
economische groei daalde en armoede steeg
(200 miljoenairs bezitten hetzelfde als ongeveer 3
miljoen armen)
▪ Minder jobs en lage inkomens, weinig gezondheidszorg
en onderwijs in minder ontwikkelde landen
▪ Multinationals nemen 20% van de wereldproductie in
handen en 70% van de wereldhandel

43. 43
 Voorbeelden globalisering
 Informatie-flows & Communicatietechnologie
▪ Internet
▪ Satellieten
 Economische factoren
▪ Globale goederenketens
▪ Transnationale bedrijven
▪ Elektronisch geld
 Culturele veranderingen
▪ Identiteitsontwikkeling
 Politieke veranderingen
▪ Sovjectunie die ontploft
▪ Opkomst NGO’s

44. 11
 Globaliseringsprocessen en de toename van
sociaaleconomische risico’s en onzekerheid
 Markt staat steeds centraler
 Neoliberaal paradigma: marktwerking ipv regeringen
 In het leven van iedereen, steeds meer burgers
betrokken
 DUS: Concurrentie, competitie, prestatie van landen
en individuen  centrale woorden
 Individuen worden aan een mondiale productie- en
concurrentiecultuur verbonden (via werk,
computer,…)

45. 45
 Economische positieve gevolgen gaan steeds
samen met sociale kosten. Groei wordt vooral
in economische termen gezien.
 Bangladesh, de terreur van het kapitalisme
(DeWereldMorgen.be)

46. 46
 Structurele verschuivingen op de
arbeidsmarkt
 Jobonzekerheid
 Een job voor het leven is niet langer meer
gegarandeerd op de flexibele arbeidsmarkt
 Stilstaan bij aanbodzijde
▪ Allen aan het werk!
 Stilstaan bij vraagzijde
▪ Flexibiliteit …

47.  AANBODzijde: Grotere instromen
▪ Migranten
▪ NaWOII  gerichte campagnes
▪ Laagste treden van de arbeidsmarkt
▪ Vrouwen
▪ Emancipatiestrijd – behoeften/aspiraties
▪ Deelname aan consumptiemaatschappij
▪ Bescherming tegen onzekerheid
▪ Tijdelijke arbeidskrachten
▪ “De tuinbouwsector in ons land stelt jaarlijks ruim 38.000
seizoensarbeiders tewerk. De helft daarvan zijn mensen met een
vreemde nationaliteit.” (Bron: www.vilt.be)
▪ Via onderaanneming binnen Europese Unie
▪ Asielzoekers
▪ Illegale arbeidskrachten
47

48.  SindsWO II toename van aantal mensen op de
arbeidsmarkt (zie vorige slide)
 Afremmend factoren
▪ Latere intrede van jongeren
▪ Uittreding
▪ Vervroegde uittreding ouderen (steeds minder)
▪ Toename deeltijdarbeid en loopbaanonderbreking
 Participatiegraad toegenomen
▪ Hebben van een job nog nooit zo belangrijk (inkomen, sociale
integratie, ontplooiing, emancipatie,…)
▪ Toenemende druk op de arbeidsmarkt
48

49.  VRAAGzijde
 Vraagzijde volgt aanbodzijde niet
▪ Automatisering - robotisering
▪ Arbeidsbesparende technologieën
▪ Informatisering in de dienstensector
▪ Delokatie van bedrijven - internationalisering
 Evolutie op de werkvloer
▪ Toenemende flexibilisering
▪ Stijging prestatiedruk
▪ Maximalisatie van het rendement van
kapitaal en arbeid
49
Competitiviteit
en
concurrentie!
Stijging
productiviteit!

50.  Gevolgen: Invloed op productie
▪ Zeer hoge productiviteit
▪ Minder productieven (tempo niet aankunnen)
▪ Naar werkloosheid verwezen
▪ Naar ziekteverzekering verwezen
▪ Minder geschoolden
▪ Afhaken door
 Snelle veranderingen in productiewijzen
 Nieuwe technologieën
▪ Hierdoor wordt de productiviteit en rendabiliteit mogelijk
50

51.  Sennet:
▪ FLEXIBELE MENS ALS IDEAALBEELD OP DE
ARBEIDSMARKT
▪ Merkbaar in tijdelijke contracten
▪ Merkbaar in uitzendarbeid
51

52.  Armoede
 Niet alle werklozen zijn arm (dankzij de sociale
zekerheid), maar heel veel armen zijn werkloos
 Armoede in 21e E =
▪ Netwerk van sociale uitsluitingen
▪ Huisvesting
▪ Onderwijs
▪ Toegang tot gerecht
▪ Toegang tot gezondheidzorg
▪ Dood
52

53.  Individualisering
 Proces van vrijmaking
 Maar ook groeiende onzekerheid
53

54.  (1) Oude processen in een
stroomversnelling
 Klassieke sociologen over individualisering
 Geleidelijke vrijmaking
 Minder afhankelijk van de gemeenschap of groep
 Autonomie-uitbreiding van de mens tegenover de
sociale-controle instituties
 Verlies aan vanzelfsprekendheden
‘onttovering van de wereld’ (Weber)
54

55.  (2) Schrijf je eigen biografie
▪ Eigen biografie schrijven
▪ Iedere dag van het leven
▪ Keuzevrijheid
▪ Tot welke groepen wil ik behoren
▪ Vrijheid heeft ook beperkingen
▪ Verplichting om te kiezen
▪ Meer verantwoordelijkheid
▪ Dwang
55

56.  Vrijheid om je eigen biografie te schrijven
▪ Wordt vrijheid om te kunnen consumeren
▪ Wordt dus verengd via commercialisering en
vermarkting
- Kunneman:
- ‘het individualiseringsproces is de overgang van de
collectieve en traditionele theemutscultuur naar het
geïndividualiseerde en postmoderne walkman-ego.’
56

57.  (3) Een brede waaier aan broze relaties
 Individualisering op relatievlak (1)
 Huwelijk:
○ Engagement voor een leven lang  … voor een liefde lang
○ Tot de dood ons scheidt  … tot we ons onszelf scheiden
 Diversificatie aan gezinsrelaties:
○ Alleenstaande moeders
○ Alleenstaanden
○ Niet-heterokoppels met of zonder kinderen
○ Samenlevingscontracten
○ Bewust kinderloze koppels
○ …
57

58. ○ (3) Individualisering op relatievlak
○ ‘Normalisering van de broosheid’ van relaties
○ Maar ook: prijs van de vrijheid
○ Alleen komen te staan vormt een reëel risico
▪ Indekken
▪ Materieel
 Contracten
▪ Emotioneel
 Eigen vriendenkring (sociaal kapitaal):
 Reservenetwerk voor slechtere tijden
 Neemt steeds meer rol van familie over
58

59.  (4) Spannende relaties tussen werk en relatie
 Wederzijdse afhankelijkheid
1. Individualisering versterkt afhankelijkheid van arbeidsmarkt
▪ Sociaal-economische onafhankelijkheid (o.a. van de partner)
▪ Zelfontplooiing
▪ Integratiefunctie van loonarbeid
2. Afhankelijkheid van arbeidsmarkt versterkt individualisering
▪ Conflict arbeidsmarktbiografie met andere biografie
▪ Eigen levensbiografie en biografie van eventuele partner
▪  vergt evenwichtsoefening
▪ Flexibiliteits- en productiviteitseisen
▪ Participatie aan arbeidsmarkt bedreigt gezinssfeer
59

60.  (5)Tijdsordening
 Individueel probleem
○ Geen tijd voor
 Kinderen
 Partner
 Een boek
 Een babbel
 Maatschappelijk probleem
○ Wachtrijen
○ Files
○ Infrastructuur
○ Kinderopvang
60

61.  (5) Paradox
 Zelfbeschermingsstrategieën die ontwikkeld worden
‘tegen’ individualiseringsrisico’s versterken net deze
risico’s…
▪ Iedere keuze bevat het risico op een verkeerde keuze
 Bv.Wel of niet veranderen van job
 Bv. Huwelijk
▪ Verkeerde keuzes in één domein kunnen doorwegen in andere domeinen
 Bv. Ontslag en relatieproblemen
▪ Maar: we hebben risico’s zelf in de hand
61

62.  - 1975: onveiligheid als randverschijnsel in 2000…?
 Aanslagen NY
 Moorden NL
 Opkomst nationaal-populistische politiek
  veel sociaal onbehagen
 (nochtans veel overvloed)
?Waar komt de aandacht voor veiligheid vandaan?
? Echt onveiliger dan vroeger of eerder beleving?
?Wat zegt die aandacht voor veiligheid?
62

63.  Onveiligheid = dominant thema
 Onveiligheidsgevoelens =
 Meer dan angst voor criminaliteit
 Gevoelens van onwelzijn – onzekerheid
▪ Niet enkel angst voor stelen
▪ Ook onzekerheden inzake tewerkstelling, huisvesting,
gezondheid,…
 Wegvallen vaste structuren
 Gevoelens van onveiligheid
 NIET enkel criminaliteit
 WEL ontwikkelingen door metamorfose van de SL
▪ De stad: van vriendelijke buurtbewoners (en gevoel van veiligheid)
naar het aanwakkeren van onveiligheid door het onbekende… 63

64. Toenemende, allesomvattende onzekerheid
 Niet rechtstreeks gekoppeld aan criminaliteit
 Wel aan bezorgdheid en angst
 Onzekerheid die als onveiligheid wordt bestempeld
Epicentrum in laatmoderne grootstad, als speerpunt
van sociaal-culturele veranderingen
 Diversiteit, anonimiteit, isolatie, eenzaamheid
 Etnocentrisme en racisme
▪ Als gevolg van territoriale onzekerheid
▪ Concurrentie voor de schaarse publieke ruimte
▪ Criminaliteit als legitimering voor angst, voor onzekerheid, het
vreemde, het onbekende
64

65.  Metamorfose van de SL
 Autonome veranderingsprocessen…
 …brengen allesomvattende onzekerheid mee …
 …die leidt tot bezorgdheid en angst
 Onzekerheid (op ecologisch, sociaaleconomisch, individueel vlak)
als basis van onveiligheidsgevoelens
65

66.  Onzekerheden
 In verleden:
▪ gecompenseerd door het vertrouwen in de wil van God
 In een structureel gedifferentieerde SL
▪ Mens moet zelf leren omgaan met onzekerheden
▪ Wetenschap
▪ Geen systeemoverkoepelende waarden & normen
▪ Nieuwe risico’s – nieuwe onzekerheden
▪ Mens is aangewezen op zichzelf om zijn weg in de SL te vinden
 die vrijheid zorgt voor fundamentele onzekerheid
66

67.  Individu verplicht om binnen elk subsysteem zich
afzonderlijk te kunnen profileren
▪ Gevolg:We zijn ‘disembedded’ (we zijn aan het zweven, voor vaste
grond onder de voeten moeten we zelf zorgen)
▪ Onzekerheid over hoe je je binnen elk systeem profileert
 Gevolg van bronnen van fundamentele onzekerheid
▪ verscherpen gevoel van wantrouwen en angst
▪ hebben een cumulatief versterkende impact op het individu
▪ Een toename aan onzekerheid en onvoorspelbaarheid zorgt voor
meer wantrouwen en angst bij de bevolking.
 => bedreiging van onze gevoelens van ontologische
zekerheid (Giddens) = veilig voelen met jezelf in de wereld
waarin je leeft
67

68.  Hoe gaan we om met die allesomvattende
onzekerheid? Hoe omgaan met de dreigende gevaren
waarvan we steeds bewust zijn?
 Tegenstrijdigheid staat hierin centraal: ‘gevoelens
van ontologische zekerheid en existentiële angst
zullen naast elkaar bestaan.’
 Alles is gemixt
▪ Het vertrouwde en het niet vertrouwde
▪ Het eigene en het vreemde
68

69.  - Paradox: maximale vrijheid roept om optimale
bescherming  veiligheidsutopie
 MAAR NIET:
▪ veiligheid als doel op zich
▪ Veiligheid als ‘kost wat het kost’-consumptiegoed
 WEL:
▪ Herontdekken normatieve functies van instituties
▪ (gezin, werk, school,…)
▪ DUS: veiligheidsverlangen is positief want kan leiden tot
versterking van de instituties
▪ MAAR mag nooit een totaalverlangen zijn.
▪ Veiligheidsstreven dient gepaard te gaan met andere doelen, niet
om in zichzelf verstrikt te raken.
▪ Bv. Een veilig plein moet ook een ontmoetingsplek worden. 69

70.  “Angst voor criminaliteit is een concrete,
situationele vertaling van een meer existentieel
angstgevoel, voortkomende uit een steeds
toenemende en beklemmende onzekerheid in alle
facetten van het dagelijkse leven.
 Wanneer alle stapstenen van het leven bewegen,
wanneer alle houvast verdwijnt, voelt het individu
zich onzeker en onrustig. Het ene tapijt na het
andere wordt vanonder onze voeten weggetrokken.
Dat geeft een onveilig gevoel” (Huyse, 1996)
70