Research and Thesis Writing Techniques and Methods

1. संशोधन आणि
प्रबंधलेखन : तंत्र आणि पद्धत्ती
(Research and Thesis Writing :
Techniques and Methods)
प्रा. डॉ. णिजय रैितकर
सहायक प्राध्यापक
महात्मा गांधी महाणिद्यालय आरमोरी

3.  संशोधन म्हिजे काय?
 संशोधनाचे स्वरूप :-
 संशोधनाचे िैणशष्ट्ये :-

4. संशोधन कायााचे लेखनस्वरूप
• शोधणनबंध
• दीर्ाशोधणनबंध
• प्रबंणधका
• प्रबंध
प्रबंधलेखनाचे तंत्र आणि पद्धतीची
माणहती कशासाठी
• भरकटिे टाळता येते
• िेळ िाचिता येते
• सुसूत्रता येते

5. प्रबंधलेखन करताना उपस्थित होिारे
प्रश्न
• संदभासाधनांचा शोध कोठे ि कसा घ्यािा?
• णटपिे ि नोंद कशी करािी?
• संदभासाधनांचे णिश्लेषि आणि मूल्यमापन कसे
करािे?
• संदभासूची कशी तयार करािी
• संशोधनात्मक णिषयाची मांडिी कशी करािी?

6. णिषयणनिडीनंतरची संशोधकाची जबाबदारी
• णनिडलेल्या णिषयाचे कालचे, आजचे आणि उद्याचे पैलू मांडिे
• ऐणतहाणसकदृष्टी ठे ििे
• िस्तुणनष्ठता अंगी रुजणििे
• शोधणिषयाच्या संदभाात मागील संणचत गोळा करिे, ती
णचणकत्सकपिे पारखून र्ेिे.
• महत्त्वपूिा णसद्धान्ताची मांडिी करिे, णनष्कषा काढिे
• गृहीतकाची तपासिी करिे
• ज्या क्षेत्राच्या णिषयाची णनिड करण्यात आली त्या क्षेत्रात आपल्या
णिषयाशी संबंणधत झालेल्या संशोधनात कोिती भर पडली याचे
अिलोकन करिे.

7. संदभासाधनांचा शोध
ग्रंिालयीन शोध
संगिकीय शोध

8. णटपिे
• सुटे कागद उपयोगात आििे
• नोंदी णक
ं िा णटपिे र्ेतलेल्या कागदांना क्रमांक देिे
• णिषयाच्या मिळ्यानुसार संणचका णक
ं िा फाईल्स करून त्यात लािून
टाकाव्या.
 णटपिांची णिभागिी करण्याचे प्रकार
1. ग्रंिांची नोंद करिाऱ्या णक
ं िा साधनसूचीच्या पुणिका/काडडास/सुटा
कागद
2. संदभाग्रंिांतील अितरिांच्या िा णटपिांच्या पुणिका/काडडास/सुटा
कागद
3. िेळािेळी स्वतःला स्वतंत्रपिे सूचलेल्या णिचारांच्या
पुणिका/काडडास/सुटा कागद
णिशयाच्या अनुरोधाने णटपिे काढतो ते दोन प्रकार
1. अस्सल संसाधनािरील णटपिे:-
2. अिांतर व्यापक माणहतीसाठी क
े लेली णटपिे:-

11. SECTIONS OF RESEARCH REPORT
In General the project consists of essentially three
different general classes of material :
 The prefatory material
 The text
 The supplementary material

12. PREFATORY MATERIAL (प्राथमिक सामित्य )
It is sometimes called the front
matter. It usually includes:
 Title page
 Certificates
a. Declaration of student
b. Certificate of guide
 Acknowledgements.
 Table of contents.
 List of tables,
 List of figures
 List of Plates
 List of Abbreviations
 Glossary
 Abstract
 Note :Prefatory pages are
numbered with Roman
numbers.

13. TEXT
The text is the main body of the thesis. (मजक
ू र हा प्रबंधाचा मुख्य भाग
आहे.)
It consists of:
Introduction
 Review of literature
 Methodology
 Results and discussion
 Summary & Conclusion
 Recommendations

14. SUPPLEMENTARY MATERIAL
The supplementary material is the back –up
material. It includes :
 Bibliography
 Appendices.

15. THESIS REPORT FORMAT
Title
Prefatory material
Abstract
Introduction
Review of Literature
Methodology
Results
Discussion
Summary & Conclusions
Recommendations
References
Appendices
संशोधनाची मांडिी
 मुखपृष्ठ
 प्रबंधमागादशाकाचे प्रमािपत्र
 प्रबंधलेखकाचे प्रणतज्ञापत्र
 प्रास्ताणिक
 णिषयानुक्रणमका
 संक्षेपसूची
 प्रकरि रचना 1,2,3.....
 णनष्कषा /उपसंहार
 पररणशष्टे
 संदभासूची
 णिषयसूची

16. TITLE
 Meaningful, to the point, catchy & comprehensive enough
to indicate the nature of proposed work. (अिापूिा, मुद्देसूद,
आकषाक आणि प्रस्ताणित कामाचे स्वरूप सूणचत करण्यासाठी पुरेसे
व्यापक.)
 All words except the articles (i.e. a, an, the) and
prepositions (in, of, from, to, with regards to, at) of the
title should be capitalized. Capitalize the article if it is the
first word of the title.
 Example: “ Comparative Study on the Child Rearing
Practices of Mothers in Urban/Rural Settings”
 Avoid the use of abbreviations, chemical formulae,
trademark name in the title. (शीषाकामध्ये संक्षेप, रासायणनक
सूत्र, टरेडमाक
ा चे नाि िापरिे टाळा.)

17. ABSTRACT
This is a short summary of the research work
undertaken including:
 Research Problem
 Rationale of the study
 Hypothesis (if any)
 Methods applied
 Findings
 Major conclusions drawn.
Thus an abstract should answer three basic
questions:
 What is the problems that is being researched?
 What research method is used?
 What was the finding?

18. INTRODUCTION
 The introduction introduces the specific subject
of research to the reader.
 The main purpose of the introduction is to
provide the necessary background or context
for the research problem & justify the choice of
the topic. It states clearly the objectives or
hypothesis of the investigation.
 To begin with, introduction should present a
broad background of the topic.
 Then next ,the introduction should focus or
narrow down the specific problem that is being
investigated.
 Then, the general/specific objectives of
hypothesis of the investigation should be given.
The objectives/hypothesis framed earlier should
be repeated in the finished project.
 प्रस्तावना वाचकाला संशोधनाच्या मवमशष्ट
मवषयाची ओळख करून देते.
 संशोधनाच्या सिस्येसाठी आवश्यक पार्श्वभूिी
मक
ं वा संदभव प्रदान करणे आमण मवषयाच्या
मनवडीचे सिथवन करणे िा पररचयाचा िुख्य उद्देश
आिे. िे तपासाची उमद्दष्टे मक
ं वा गृिीतक
े स्पष्टपणे
सांगतात.
 सुरुवातीला, पररचयाने मवषयाची मवस्तृत
पार्श्वभूिी सादर क
े ली पामिजे
 त्यानंतर, प्रस्तावनेने तपासल्या जात असलेल्या
मवमशष्ट सिस्येवर लक्ष क
ें मित क
े ले.
 त्यानंतर, तपासणीच्या गृिीतक
े ची
सािान्य/मवमशष्ट उमद्दष्टे मदली पामिजेत. आधी
तयार क
े लेली उमद्दष्टे/ गृिीतक
े पूणव झालेल्या
प्रकल्पात पुनरावृत्ती करावी.

19. REVIEW OF LITERATURE
 It involves a systematic survey of publications relevant to the selected field of study.
(यात अभ्यासाच्या मनवडलेल्या क्षेत्राशी संबंमधत प्रकाशनांचे पद्धतशीर सवेक्षण सिामवष्ट आिे.)
 The review of literature should be quite extensive, exhaustive & detailed.
(सामित्याची सिीक्षा व्यापक, सववसिावेशक आमण तपशीलवार असावी.)
 The choice of research topic, research objectives, methodology should come forth from the review of
literature
(संशोधन मवषयाची मनवड, संशोधनाची उमद्दष्टे, कायवपद्धती िे सामित्य सिीक्षेतून पुढे यायला िवे)
 The literature review will be further useful while discussing results & drawing valid inferences from
results.
(मनकालांवर चचाव करताना आमण मनकालांिधून वैध मनष्कषव काढताना सामित्य पुनरावलोकन अमधक उपयुक्त ठरेल.)
 Note that more than one corpus of literature might be of relevance to your study.
(लक्षात घ्या की सामित्याचे एकापेक्षा जास्त भाग तुिच्या अभ्यासासाठी उपयुक्त असू शकतात.)

20. संदभासाधनांची णिश्वसनीयता
णिश्वसनीयतेच्या दृष्टीने हाताळाियाची संदभा साधने
 प्रत्यक्ष प्रयोगाने णसद्ध क
े लेली साधने (साणहत्य संशोधनात अशी अट नाही)
 हस्तणलस्खत दुमीळ साधने (शासनाच्या णिभागातील लेख, शासकीय णक
ं िा तत्सम
प्रणतिृत्ती)
 उच्च पदिीसाठी साधाररीतीने णलणहलेले प्रबंध
 संशोधनपद्धतीस अनुसरून णलणहलेले शोधणनबंध
 णिद्यापीठ णक
ं िा संशोधन संथिांची णनयतकाणलक
े
 प्रश्नािल्या पाठिून णक
ं िा प्रत्यक्ष मुलाखत र्ेऊन णमळिलेली माणहती
 संकलनात्मक ग्रंिातील माणहती
समकालीन णनयतकाणलकांतील माणहती

21. ग्रंिांची / संदभासाधनांची प्रमािभूतता
पारखताना तारतम्याने लक्षात घ्याियाच्या
गोष्टी:-
 णिश्वसनीयता
 णिधानपद्धती
 अद्ययाितपिा
 अणधक
ृ तता
 व्याप्ती आणि आिाका
 संदभासापेक्ष आक
ृ त्या, काष्टक
े आणि आलेख यांचे
उपयोजन
 लेखकाची पात्रता
 प्रकाशनसंथिेचा दजाा

22. संदभाप्रणक्रया
 अितरिे ि त्यांची नोंद:-
 णटपा/तळणटपा:-
 संदभाक्रम:-
 संदभासूची:-
 इंटरनेटिरील साधनांचे संदभा:-

23. STYLES OF WRITING REFERENCES
Bibliography may be written in either of the
following styles:
APA Style (American Psychological
Association) is most commonly used to
cite sources within the social sciences.
For Journal Curtis, S.E.(1972). Air
Environment and Animal Performance.J.
Animal Sc, 35 (4) : 628-634.
For Book Barr, P., Clegg, J. & Wallace, C.
(1981). Advanced reading skills. London:
Longman.

24. MLA Style (Modern Language Association) is most
commonly used to cite sources within the liberal
arts and humanities.
For Journal Curtis, S.E.” Air Environment and
Animal Performance”.
J. Animal Sc. 1972. 35 (4) : 628-634
.For Book Author. Title: Subtitle. City or Town:
Publisher, Year of Publication. eg King, Stephen.
Black House. New York: Random Publishers,
2001.
.
Note: Ignore any titles, designations or degrees,
etc. which appear before or after the name of
the author, e.g. Dr., Mr., Mrs., Ms.etc.

25. LIST OF APPENDICES
 Appendices take material that does not have to be in the main
body of the report. (पररमशष्टांिध्ये अशी सािग्री घेतली जाते जी
अिवालाच्या िुख्य भागािध्ये असणे आवश्यक नािी.)
 Appendix should include a sample of all the questionnaires,
tools that have been used for the study.(पररमशष्टािध्ये सवव प्रश्नावलींचा
निुना, अभ्यासासाठी वापरल्या गेलेल्या साधनांचा सिावेश असावा.)
 Any reference material i.e. standards/ charts used to compare
data may be included here as well. (डेटाची तुलना करण्यासाठी
वापरलेली कोणतीिी संदभव सािग्री म्हणजे िानक
े / तक्ते येथे देखील सिामवष्ट
क
े ले जाऊ शकतात)

26. /kU;okn