Requiem NAS projectkoor 2014 Nieuwegein

1. NIEUWEGEINS AMATEUR SYMFONIE ORKEST
Requiem project 2014
NAS en Projectkoor

2. 1998
2002
2003
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Fauré (2x)
Brahms
Mozart
Rutter
Brahms Purcell Mahler
Mahler, Verdi
Saint Saens
Von Suppé
Karl Jenkins
Brahms
Rutter
Verdi, Brahms e.a.
Mozart

3. EEN TRADITIE
Wat wordt er van je verwacht?
6 repetities en generale
Groepsrepetities
Repetitoren
Partij kennen – thuis studeren

4. PROGRAMMA
Voorprogramma
Taneyev – Andante voor blazers
Islandsmoen – ouverture
Requiem
Beethoven – Symfonie 7 dl 2
Bach – Erbarme dich
Hoofdprogramma
Mozart Requiem

5. TANEYEV
Sergej Ivanovitsj Tanejev
1856 – 1916
Leerling van Tsjaikovsky
Leraar van Rachmaninov
Andante voor blazers
Romantisch met veel lijnen
en kleuren
Geen opname 
Afwachten dus

6. ISLANDSMOEN
Sigurd Islandsmoen 1881 - 1964
Noorwegen
Canto Funèbre (Requiem)
Laat-romantisch
Noorse volksmuziek
Partituur is lang ‘kwijt’ geweest

7. BEETHOVEN
Ludwig van Beethoven
1770 – 1827
Symfonie VII – Allegretto dl II

8. BACH
Johan Sebastian Bach
1770 – 1827
Mattheus Passion
Alt-aria “ Erbarme Dich”

9. 2014 – REQUIEM MOZART
Wolfgang Amadeus Mozart
1756 – 1791
De Oostenrijkse componist Wolfgang
Amadeus Mozart wordt op 27 januari
1756 geboren in Salzburg
Al toen hij heel jong was, bleek hij over
bijzondere muzikale gaven te
beschikken. Niet voor niets staat hij
bekend als wonderkind in de
muziekgeschiedenis
De vader van Wolfgang, Leopold Mozart,
ziet de talenten van zijn zoon snel en
helpt hem die te ontwikkelen. Al buit hij
zijn kinderen wel uit door hen op een
concertreis van drie jaar te nemen.
Mozart’s oudere zus Nannerl kun heel
goed piano spelen

10. 2014 – REQUIEM MOZART
Concertreis
Aan het begin van de eerste reis is
Wolfgang zeven jaar. Overal zijn de
kinderen van Mozart een sensatie
Naast muziekspel, worden ook
circusachtige acts opgevoerd. Zo staan
mensen vaak versteld wanneer
Wolfgang’s scherpe gehoor en geheugen
wordt gedemonstreerd
Ondertussen componeert Wolfgang al
muziek. Na de reis begint hij in Salzburg
ook opera’s te componeren en gaat hij
naar Italië
Daar krijgt hij in 1770 de Orde van het
Gulden Spoor uit handen van de Paus

11. 2014 – REQUIEM MOZART
Salzburg
In 1777 neemt Wolfgang ontslag als concertmeester
van de hofkapel in Salzburg om met zijn moeder naar
Parijs te gaan. Op de heenweg ontmoet hij het
Mannheimer orkest en raakt hij verliefd op de zangeres
Aloysia Weber
In Parijs wordt Wolfgang’s moeder ziek en ze sterft
binnen een paar weken. Na zes maanden keert
Wolfgang terug naar Salzburg. Het gaat uit met
Aloysia. Wolfgang gaat weer aan de slag als
concertmeester en later als hoforganist in Salzburg,
maar het botert niet met de bisschop
In 1781 neemt hij ontslag en vertrekt hij naar Wenen.
Hij trekt in bij de moeder van Aloysia en trouwt met
haar Aloysia’s jongere zus Constanze. Mozart is
gelukkig. Zijn concerten zijn geliefd en hij geeft
muzieklessen

12. 2014 – REQUIEM MOZART
Dood
Mozart geeft zijn laatste publiekelijke concert in de
Jahnsche Saal als componist en pianist met het
‘pianoconcert in Bes-groot’. Het is op 4 maart 1791. Hij
componeert daarna nog wel verschillende opera’s
Wolfgang is uitgeput van het werken, maar hij gaat
toch aan de slag met een geheime opdracht van graaf
Walsegg zu Stupagg. Een Requiem in d mineur (KV
626). Wolfgang lijdt aan een depressie en heeft is in de
waan dat hij vergiftigd is
Vanaf 20 november blijft hij alleen nog in bed. Ernstig
ziek. Maar in december gaat het weer wat beter. Op
vier december is hij zeer helder van geest, maar Mozart
overlijdt om vijf voor één op 5 december 1791. Het
Requiem is niet afgekomen, net als veel muziek, die
Mozart al in de stijgers had staan, maar nooit
afmaakte. De ware doodsoorzaak van Mozart is niet
bekend

13. 2014 – REQUIEM MOZART
Amadeus
Geheimzinnige opdrachtgever
Salieri
d minor Requiem Pianoconcert en Don Giovanni
Niet af – versies na zijn dood – Sussmayer, Beier
Onder de indruk van Bach, Handel, Palestrina
Door reizen veel geleerd
Opera’s, pianomuziek, symfonieen, kwartetten,
koormuziek, blazersstukken
In Requiem invloeden van Handel, Michael Haydn
Händel: openingskoor "Funeral Anthem for Queen
Caroline" HWV 264
Händel: Slotkoor "Dettinger Anthem" HWV 265

14. HET JAAR 1791
Wat gebeurde er allemaal in 1791? Mozart had het
slecht, vooral financieel.
De relatie met zijn vrouw was niet 100% en haar
gezondheid liet te wensen over.
Zijn eigen gezondheid ging hard achteruit
Eind 1790 had Mozart financiële problemen door de
volgende factoren:
i.
afnemende populariteit vanaf 1788 in Wenen
ii. concerts – succesvol in 1785 naar een flop (1
bezoeker, van Swieten)
iii. geen spaargeld van de succesvolle jaren
overgehouden (1785-86)
iv. langzame maar zekere groei van populariteit in
het buitenland

15. HET JAAR 1791
"His music was now circulating via performances and
publications throughout Europe, especially in Germanspeaking regions and in France, where his words were
frequently listed on the programs of the Concert
Spirituel." (Maynard Solomon)
Maar geld bracht het niet op, want er waren geen
rechten over de muziek zoals tegenwoordig
v. Constanze's gezondheid was slecht geweest en ze
kreeg een 2e kind. Dit kostte veel geld
vi. Veel uitgaven die hoorden bij het vervullen van zijn
functies aan het hof, representatiekosten, kleding etc
vii. ‘n huishouden van 6 mensen onderhouden, hijzelf,
Constanze, zoontje Karl Thomas, de baby verwacht
werd (Franz Xaver Wolfgang) en 2 bedienden

16. HET JAAR 1791
Maar in 1791 begon het langzaamaan beter te gaan.
i. Mozart werd onderdeel van establishment (theater
beroemdheid, door opera’s o.a. Zauberflote)
ii. de relatie met zijn vrouw ging beter en ook haar
gezondheid werd beter in de loop van het jaar
iii. Aanbod om naar London te gaan naar de British
opera manager Robert May O'Reilly
iv. in Mei – werd hij onbetaald assistant Kapellmeister
aan de St. Stephan’s Dom, en een vaste aanstelling na
2 jaar als kapellmeister (salaris van 2000 kronen)
v. later in 1791 aanbiedingen uit Holland en Hongarije
voor te componeren werken
vi. Hij ontving fees voor de publicatie van werken,
rechten van uitvoeringen

17. HET JAAR 1791
Requiem - Verloop van de gebeurtenissen 1791
Mozart werkt onder andere aan Die Zauberflote
Feb 14 De vrouw van de graaf von Walsegg overleed op
20 jarige leeftijd
Juli Een boodschapper van von Walsegg bereikt Mozart
met de vraag om een Requiem te laten schrijven.
Mozart vraagt om tijd en geld, de boodschapper brengt
het hem onmiddellijk. Een opdracht komt binnen voor
het schrijven van de opera La clemenza di Tito, uit
Praag voor de kroning van Leopold de 2e op sep 6 als
Koning van Bohemen
Aug Componeren van La clemenza di Tito; af op Sept. 5
(in 18 dagen!)
Aug 25 Mozart vertrekt naar Praag voor de premiere
van de opera; de boodschapper komt terug; in Praag
begint Mozart zich reeds ziek te voelen

18. HET JAAR 1791
Sept 6 Premiere La clemenza di Tito (M dirigeert)
Sept 6 – 28 Afronding van die Zauberlflote
Sept 30 premiere Zauberflote (een groot succes)
Okt 7 Afronding van het Concerto in A voor klarinet
Okt 8 - Nov 20 werk aan het requiem Requiem en
een Cantata (Vrijmetselaars cantate, ook een groot
succes)
Nov 20 Mozart is nu aan het bed gekluisterd door
ziekte
Dec 5 Kort na middennacht overlijdt M door een
koorts aanval, oorzaak onbekend
Dec 7 M begraven op de St. Marx begraafplaats
Dec Maart ‘92 verschillende componisten werken
aan het Requiem (Eybler, later pas door Sussmayer)

19. HET JAAR 1791
In Maart 1792 Sussmayer maakt het Requiem af,
Constanze levert het werk op aan Breitkopf en Haertel
voor toekomstige publicatie
Dec 1793 Het Requiem wordt geleverd aan de Graaf
Dec 1793 Requiem uitgevoerd ter nagedachtenis van
de vrouw van de graaf in Wiener-Neustadt op
Feb 14 1794 gebeurt dit nogmaals
Jan 1794 Uitvoering van het Requiem voor
Constanze’s financiële situatie
1799 Breitkopf & Hartel geeft het Requiem uit
1825 Ene Gottfried Weber schrijft een artikel waarin
het Requiem als “vervalsing” wordt ontmakserd. Op
basis van een opgedoken brief van Sussmayer
1825-nu Constante debatten over de herkomst van
delen, orkestratie etc

20. INTROITUS
De Introitus toont de instrumentatie zoals M die gewild
heeft voor de rest van het Requiem (als in alle eerste
delen kerkmuziek Mozart)
Mozart heeft bewust geen gebruik gemaakt van fluit,
hobo of klarinet. De bassethoorns waren veel lager
gekleurde instrumenten, die door klarinetten vervangen
kunnen worden
De trombones, die grotendeels colla parte spelen,
benadrukken ook de donkere kleur, die bij een requiem
horen
Mozart schreef eerst de koorpartijen en de belangrijkste
andere partijen, de bas de tussenspelen van het orkest
en motieven van de begeleiding. Dit was hoogst
waarschijnlijk zijn normale manier van werken.
Later maakte hij dit deel eigenhandig af

21. INTROITUS
Al bij al heeft hij circa 20 dagen gewerkt
aan het Requiem! Dat is niet veel
Muzikaal. Het intro is zeer spannend
met de bassethoorns/klarinetten en de
fagotten die met mooie dissonanten een
enorme spanning opbouwen
Mineur is de toonsoort waarin de
belangrijke dramatische stukken van
Mozart geschreven zijn. Don Giovanni en
het mooie pianoconcert nr 22 in d
Het kyrie wordt later herhaald in de
communio, iets waar Mozart op zijn
sterfbed op aangedrongen zou
hebben……

22. DIES IRAE
Het Dies Irae is het centrale dramatische stuk van het
Requiem
Zowel het Lacrimosa, als dit deel zijn homofoon
geschreven, dwz dat de vocale partijen ten alle tijden
gelijk opgaan, en niet op de neo-barokke fugatische
manier van componeren, zoals in de rest van het stuk
Algemeen, het stuk klinkt donker en dreigend, zeker
dit deel
Mineur overheerst, de instrumentatie ondersteunt dat
Het koper + pauken worden dramatisch en traditioneel
als tutti-instrumenten op markante plaatsen ingezet
Mozart bouwt spanning op met 16de noten (quasi
tremolo) in de strijkers en markante ritmes
Verder met veelzeggende stiltes in de melodie. Het
geheel klinkt geagiteerd en roept bepaald angst op

23. TUBA MIRUM
Beroemde trombone solo aan het begin
Het was een normaal verschijnsel in de
Requiems uit die tijd om koper te
gebruiken bij dit soort bijbelse
verwijzingen, tuba mirum!
Soli, majeur
Dit deel, het Benedictus/Sanctus en
Recordare eindigen in Majeur
De andere delen in mineur of met open
quinten, dus zonder de afsluitende terts

24. REX TREMENDAE
Dramatisch deel - fortissimo
3 x uitgeroepen Rex en een weergaloze
overgang naar zacht smekend Salva me!
Tussendoor unisono en weer fortissimo
Canonisch, fugatisch
Hele mooie overgang naar Recordare

25. RECORDARE
Thematisch gebruikt Mozart veel verwijzingen
binnen het Requiem. Het begin van Recordare
vertoont veel gelijkenis met het begin van het
Requiem in de bassethoorns/klarinetten
Dit was 1 van Mozarts favoriete delen
Majeur, met de solisten paarsgewijs (S+T en A+B)
Kleuren maakt Mozart met gedurfde noten, dan
weer verhoogd, dan weer verlaagd
Herhaling wordt zeer sterk gebruikt
Ook hier veel contrapunt afgewisseld met
gezamelijke afsluitingen
Ingenisco typische begeleiding als ook in Introitus
en Rex tremendae, Afwisselende blokken op en in
de tel. Bij Ne perenni een typische handtekening
van Mozart in de begeleiding

26. CONFUTATIS
Bij Oro supplex even opletten op de gedurfde
harmonische wendingen: verminderde
akkoorden gevolgd door dom.septiem akkoorden,
drie keer achter elkaar
Het begin is zeer dramatisch door de motorische
manische gedreven ritmes
Thematisch een kruisthema / B A C H thema.
Handtekening als begeleiding bij voca me
Scherpe dissonanten bijvoorbeeld op flammis
maat 12-13
Overgang naar Lacrimosa is echt perfect

27. LACRIMOSA
…. Wereldberoemd, goed stuk …..
De 1e 8 maten zijn slechts door Mozart
uitgeschreven
Algemeen wordt aangenomen dat dit het laatste
is geweest wat hij schreef
Typische afwisselende blokken op en na de tel.
Ook later koor op qua resurget afgewisseld met
1e viool thema
Crescendo naar Homo reus is door M zelf er
bijgezet. Zoals gebruikelijk staan die er niet
overal bij, maar hier wel!
DOMINE JESU CHRISTE & HOSTIAS
2 koor-stukken aan elkaar verbonden
door quam olim Abrahae

28. SANCTUS
Vanaf het Sanctus zijn geen handschriften van
Mozart bekend. Wel heeft Mozart zijn wensen over
de laatste delen duidelijk gemaakt aan o.a
Sussmayer. Het is waarschijnlijk dat er wel
schetsen (de normale basale manier van werken,
koor en belangrijkste orkestlijnen) zijn geweest.
Constanze noemt nadrukkelijk documenten die
Sussmayer meegenomen zou hebben voor het
afmaken van het stuk. Er is geen bewijs. Echter,
Sussmayer's overige werk is van zodanige mindere
kwaliteit dat wetenschappers dit ook als een bewijs
beschouwen
Het slot van de beide Osanna's is abrupt en kort
Een 2e einde is toegevoegd om het geheel in een
organische manier te laten eindigen
Dit is in de uitgaven van Peeters (Beyer bewerking)
gedaan op een typische Mozartiaanse wijze, met een
herhaalde cadens naar het slot

29. BENEDICTUS & (H)OSANNA
Thematisch verbonden met deel in het
bruggetje na het eerste solo deel, vanaf
maat 18-19
Verder weer de solisten, in Bes Groot
AGNUS DEI
Typische dramatische thema, dat vaker
terugkomt, maar hier heel duidelijk;
a=a=gis=bes=g hersteld richting cis. Op
een vaste pulserende bastoon. Sterk!
Verrassende kleuren: einde van het qui
tollis, overgang naar naar peccata in
maat38 met het akkoord op de 1e tel
Veel doorgaande chromatische
doorgaande noten en een verrassend
einde: Sempiternam

30. LUX AETERNA
Muzikaal verwant aan, bijna een kopie
van het begin. Mooie vorm!

33. EINDE