Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Viewers also liked
Viewers also liked (19)
Similar to Raport z monitoringu budżetu obywatelskiego w Tarnowie
Similar to Raport z monitoringu budżetu obywatelskiego w Tarnowie (14)
More from Stowarzyszenie Bona Fides
More from Stowarzyszenie Bona Fides (20)
Raport z monitoringu budżetu obywatelskiego w Tarnowie
- 1. TARNÓW. BUDŻET OBYWATELSKI 2016 Raport z monitoringu Opracowanie: Paweł Wyszomirski Katowice, grudzień 2015 Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides
- 2. Kontakt do realizatora projektu: Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides e-mail: biuro@bonafides.pl adres: ul. Warszawska 19 (pierwsze piętro), 40-009 Katowice tel/fax: +48 32 203 12 18 strona internetowa: http://bonafides.pl Partnerem w projekcie jest Spółdzielnia Kooperatywa Pozarządowa w Warszawie Kontakt do autora raportu Paweł Wyszomirski e-mail: pawel.wyszomirski@gmail.com Projekt graficzny: Ewa Waszut Raport podlega licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – na tych samych warunkach 3.0 Polska https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/ Raport owstał w ramach projektu: Projekt jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji
- 3. Spis treści: Wstęp.........................................................................................................................................4 Metodologia.............................................................................................................................4 Tworzeniezasadbudżetuobywatelskiego....................................................................4 Wdrożenie BO/BP.................................................................................................................... 6 Przygotowanie projektów................................................................................................... 7 Zgłaszanieiweryfikacjaprojektów...................................................................................8 Realizacjaprojektów............................................................................................................10 Budżet BO/BP......................................................................................................................... 10 Odstępstwa od zasad i protesty dotyczące funkcjonowania BO/BP................... 10 Ewaluacja................................................................................................................................ 11 Kwestie ogólne..................................................................................................................... 11 Podsumowanie i wnioski.................................................................................................. 12
- 4. 4 Wstęp Monitoring budżetu obywatelskiego (BO/BP) w Tarnowie był prowadzony w ramach projektu„Skontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie”, realizowanego ze środków programu Obywatele dla Demokracji pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. Projekt rozpoczął się we wrześniu 2014 r. i potrwa do kwietnia 2016 r. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fides z siedzibą w Katowicach. Badanie było prowadzone od 13 maja do 30 listopada 2015 r. W ramach monitoringu sprawdzana była procedura regulująca funkcjonowanie budżetu obywatelskiego w Tarnowie oraz sposób jej wdrażania. Uwaga podczas monitoringu skupiona była głównie na czwartej edycji budżetu realizowanej w 2015 r., choć w niektórych przypadkach analizie poddano także trzecią edycję z 2014 r. Metodologia Informacje w ramach monitoringu zbierane były przy użyciu następujących technik: • analiza dokumentów (w tym m.in. zarządzenia nr 185/2015 i 186/2015 prezydenta z dnia 29 maja 2015 r. oraz nr 311/2015 z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie przedłużenia terminu do zgłaszania projektów w ramach budżetu obywatelskiego na 2016 rok), • analiza strony internetowej urzędu miasta (podstrona dedykowana budżetowi obywatelskiemu), • wywiad bezpośredni z pracownikiem Wydziału Komunikacji Społecznej Urzędu Miasta, • analiza lokalnych mediów, poprzez monitoring słów kluczowych „budżet obywatelski”i „budżet partycy- pacyjny”z wykorzystaniem narzędzia Google Alerts. • analiza i selekcja zebranych danych. Tworzenie zasad budżetu obywatelskiego Zespół ds. BO/BP Na etapie przygotowania zasad budżetu obywatelskiego nie istniał żaden zespół, a proces w żaden sposób nie był uspołeczniony. Zespół zajmujący się weryfikacją projektów został powołany dopiero na etapie oceny projektów zarządzeniem prezydenta miasta nr 371/2015 z 18 września 2015 r. Tworzenie regulaminu Proces opracowania zasad Podstawą do prac dla zespołu nad zasadami funkcjonowania edycji 2016 była ewaluacja wewnętrzna edycji z roku 2015. Do dyskusji o regulaminie włączali się przedstawiciele rad osiedli. Ich wnioski dotyczyły głównie sposobu podziału pieniędzy między poszczególne dzielnice. Głównymi zmianami, jakie zaszły między edycją 2015 i 2016 było wyłączenie z procesu ubiegania się o środki BO/BP jednostek podległych urzędowi miasta oraz wprowadzenie podziału projektów na ogólnomiejskie i osiedlowe wraz z przelicznikiem kwot na poszczególne osiedla, a także wprowadzenie wymogów odnoszących się do warunków jakie muszą spełnić mieszkańcy, aby zgłaszać projekty, i później na nie głosować. Wersja końcowa regulaminu nowej edycji została przedstawiona radnym, a następnie podpisana przez prezydenta. Zmiana zasad procesu W trakcie realizacji pierwszego etapu budżetu obywatelskiego zdecydowano o zmianach zasad funkcjonowania i „wydłużeniu”czasu na składanie wniosków. Zmiana ta była spowodowana zauważeniem dużej liczby projektów, które wpłynęły z niewielkimi błędami (np. prawidłowe poparcie dla pomysłu przez
- 5. 5 24 mieszkańców, a nie 25) oraz faktem nie zgłoszenia żadnego pomysłu przez mieszkańców dwóch osiedli. Nowe zarządzenie prezydenta „wydłużało” okres składania wniosków oraz dopuszczało wprowadzenie korekt do już złożonych projektów w wypadku projektów osiedlowych. Przy czym zarządzanie nr 311/2015 w sprawie przedłużenia terminu do zgłaszania projektów w ramach budżetu obywatelskiego na 2016 rok faktycznie ustanawiało nową datę składania wniosków na 5 sierpnia 2015 r. Ukazało się bowiem 24 lipca 2015 r. a więc w dwa tygodnie po pierwotnym terminie, który upływał 14 lipca. Dodatkowo na stronie internetowej poświęconej budżetowi obywatelskiemu nigdy nie zmieniono daty składania wniosków i do momentu sporządzenia raportu, widniała tam data 14 lipca 2015 r. (http://www. tarnow.pl/Miasto/Budzet-Obywatelski-2016/Harmonogram)1 Proces informowania Informacja o tworzeniu regulaminu budżetu obywatelskiego nie była upubliczniana. Pierwsza informacja o budżecie obywatelskim pojawiła się w mediach lokalnych 31 maja 2015 r. (Portal tarnowskieinfo.pl), a więc w dwa dni po podpisaniu przez prezydenta zarządzenia w tej sprawie. Dotyczyła ona oczywiście uruchomienia nowej edycji budżetu. Do 10 czerwca na portalu internetowym urzędu miasta, w tym serwisie poświęconym budżetowi obywatelskiemu, nie było żadnych informacji o pracach lub uruchomieniu nowej edycji budżetu obywatelskiego na rok 2016.Tego samego dnia informacja o uruchomieniu procedury uchwalania budżetu obywatelskiego znalazła się w serwisie PAP i innych mediach korzystających z tych depesz (np. Portal Samorządowy). Wcześniej, 29 maja informacja pojawiła się na profilu Facebook poświęconemu budżetowi obywatelskiemu. W momencie publikacji nowego zarządzenia prezydenta o wydłużeniu terminu składania wniosków, wiadomośćozmianieukazałasiędopiero27lipca.Choćtrzebazauważyć,żezarządzeniezostałopodpisane w piątek - 24 lipca. Wiadomość o tej zmianie ukazała się jedynie w aktualnościach, bez żadnego specjalnego wyróżnienia na stronie głównej. W serwisie internetowym urzędu poświęconym budżetowi obywatelskiemu nie było żadnej wzmianki na ten temat i jak wspomniano wcześniej, nie został zaktualizowany kalendarz procesu. Dodatkowo przez cały czas na pierwszej stronie serwisu osadzony był film promujący budżet obywatelski, w którym podawano jako datę ostateczną składania wniosków - 14 lipca. Podsumowanie i wnioski Formalizacja zespołu Zgodnie z zarządzeniem nr 185/2015 z dnia 29 maja 2015 r. wykonanie zadań związanych z realizacją budżetu obywatelskiego zostało powierzone dyrektorowi kancelarii rady miejskiej w urzędzie miasta. W związku z wykonaniem zadania miał on współpracować z właściwymi kierownikami jednostek organizacyjnych urzędu. Nadzór nad pracą sprawuje sekretarz miasta. Jak widać z tych zapisów, w proces realizacji budżetu obywatelskiego, zaangażowanych zostało szereg osób. Do formalizacji doszło dopiero na ostatnim etapie prac, a więc po wydaniu zarządzenia prezydenta nr 371/2015 z 18 września 2015 r., a więc ostatnim dniu głosowania. Etap tworzenia zasad budżetu obywatelskiego nie był więc w żaden sposób uspołeczniony. Wartym rozważenia jest pomysł powołania zespołu nie tylko do weryfikacji projektów, ale także do uzgodnienia zasad prowadzenia całego procesu. Ewentualnej formalizacji zespołu powinno też towarzyszyć określenie zasobów (finansowych, kadrowych), które będzie on potrzebował dla realizacji powierzonych celów. 1 Z informacji przekazanych przez Urząd Miasta Tarnowa wynika, że powzięto kroki, które miały zapewnić dotarcie z wiado- mością o ustanowieniu nowego terminu składania wniosków, w tym m. in. „zarządzenie przedłużające termin opublikowane zostało w Biuletynie Informacji Publicznej, a na profilu Facebook poświęconemu budżetowi obywatelskiemu 2016 umieszczony został post o możliwości składania dodatkowych wniosków.”
- 6. 6 Zmiana zasad procesu W trakcie edycji 2016 doszło do zmiany zasad procesu przyjęcia budżetu obywatelskiego. Według uzyskanych informacji stały za tym przesłanki, wychodzące na przeciw oczekiwaniom mieszkańców (uzupełnienie brakujących list poparcia, aktywizacja osiedli). Jednak proces zmiany a zwłaszcza informowanie o jej dokonaniu budzi wątpliwości. Zmianie towarzyszyła tylko publikacja nowego zarządzenia w BIP oraz informacja na Facebooku. Nie zadbano o zmianę harmonogramu na stronie poświęconej budżetowi obywatelskiemu. Brak więc było spójnego komunikatu po dokonanej zmianie. Co do reguły w trakcie trwania procesu nie powinno się zmieniać jego zasad, co miało miejsce w edycji 2016. Zawsze zmiana będzie faworyzować jedną grupę kosztem drugiej (np. osoby, które zainteresowały się budżetem dopiero po 14 lipca i odwiedzając stronę internetową nie dowiedziały się, że mogą jeszcze złożyć wniosek, a osoby, które złożyły wnioski dowiedziały się o zmianie z rozmowy telefonicznej). Trudno uznać profil na portalu Facebook za jedyny kanał (poza Biuletynem Informacji Publicznej) komunikacji z mieszkańcami. Wydajesię,żezasadnymbyłobyopracowanieplanudziałanianawypadektegorodzajusytuacjiw kolejnych latach. Szczególnie ważny byłby plan informowania mieszkańców o zmianie i wykorzystanie do tego wszystkich dostępnych magistratowi mediów. Podstawą na pewno zaś powinna być konsekwencja w przekazywanej informacji i unikanie podawania różnych wiadomości w różnych miejscach. Wdrożenie BO/BP System informacji Zapisy w regulaminie W regulaminie budżetu obywatelskiego Tarnowa z 29 maja 2015 r. zawarty został par. 5, poświęcony działaniom informacyjnym. Zapisano w nim, że „z chwilą udostępnienia (...) listy projektów dopuszczonych do głosowania, mieszkańcom Miasta przysługuje prawo prowadzenia (...) działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących projektów dopuszczonych do głosowania. Działania (...) muszą być prowadzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.”W paragrafie tym nie ma więcej punktów. Portal internetowy Głównym kanałem komunikacji związanej z budżetem obywatelskim jest strona internetowa http://www.tarnow.pl/Miasto/Budzet-Obywatelski-2016, będąca elementem portalu urzędu miasta. Strona jest zlinkowana ze strony głównej portalu. Przy czym link w górnej części strony, który pojawia się okresowo, gdy trwa proces przyjmowania budżetu obywatelskiego, odsyła do prawidłowej strony. Natomiast link w stopce strony, który umieszczony jest na stałe - przez całą edycję 2016 i w momencie pisania raportu - odsyła do nieaktualnej podstrony z informacjami o edycji 2015. Znacznie utrudnia to nawigację, bo po zakończeniu procesu na rok 2016 nie ma ze strony głównej żadnego odesłania do jej wyników. Sama podstrona zawiera prawie wszystkie podstawowe informacje dotyczące edycji 2016 (regulamin, wyniki,protokoły,itp.).Brakjednakmożliwościzapoznaniasięzopisamiprojektówzarównotychwybranych, jak i odrzuconych (brak informacji o przyczynach odrzucenia) lub nie wybranych w głosowaniu. Podobnie wyglądała sytuacja na etapie głosowania, gdy w aplikacji do oddawania głosów pod adresem http://budzetobywatelski.umt.tarnow.pl/ umieszczone zostały tylko tytuły projektów bez żadnego opisu. Informacje o nich trzeba było osobno wyszukiwać i zamieszczone zostały tylko w pliku pdf, co znacznie ogranicza dostęp. Po głosowaniu link do tego pliku został usunięty.
- 7. 7 Materiały promocyjne Pomimo braku zapisów o akcji promocyjnej w regulaminie budżetu obywatelskiego, urząd miasta prowadził szereg działań informacyjnych. Początek kampanii stanowiły reklamy prasowe we wszystkich tytułach lokalnych - GazecieWyborczej, Gazecie Krakowskiej i Dzienniku Polskim. Przygotowana kampania była podzielona na dwa etapy. Pierwszy miał zachęcać do składania projektów, a drugi do głosowania. W tym celu wykorzystano cztery miejskie billboardy, na których przy drugim etapie doklejono napis „Głosuj!”. Nawiązano także współpracę z centrami handlowymi Gemini Park i Tarnovia, które udostępniły na potrzeby kampanii nośniki typu citylight. Dodatkowo poprzez mieszkańców rozdystrybuowano 150 plakatów w trzech seriach. Kampanii towarzyszyły ogłoszenia radiowe i spot internetowy z udziałem prezydenta. Łączny koszt kampanii to około 9 tys. zł. Ważnym kanałem komunikacji z mieszkańcami był profil na portalu Facebook. Ze względu na niski koszt i szybkość aktualizacji był on stale wykorzystywany na każdym z etapów procesu. Spotkania z mieszkańcami W trakcie edycji 2016 budżetu obywatelskiego odbyły się trzy spotkania z mieszkańcami, Każde z nich trwało około pięciu godzin i łącznie wzięło w nich ponad 100 osób. Dodatkowo były organizowane spotkania na osiedlach. Prezydent zachęcał także mieszkańców do udziału w budżecie jeszcze przed ogłoszeniem procedury na swoich spotkaniach. W urzędzie miasta prowadzone były także dyżury w godzinach od 16.00 do 19.00 dla osób, które chciały złożyć projekt do budżetu obywatelskiego. Poza pracownikami wydziału komunikacji społecznej brali w nich udział urzędnicy wydziału geodezji. Przygotowanie projektów W ramach tarnowskiego budżetu obywatelskiego projekty mogli zgłaszać wyłącznie mieszkańcy, mający czynne prawo wyborcze. Pomysły mogły dotyczyć całego miasta lub wybranego osiedla. Tematykaprojektówzostałaściśleokreślonaimogładotyczyćwyłącznie „budowy,modernizacjilubremontu elementów infrastruktury miejskiej, działań mających na celu poprawę warunków życia i funkcjonowania mieszkańców, wydarzeń o charakterze prospołecznym, kulturalnym, edukacyjnym lub sportowym”. Dodatkowo wymagano, aby pomysły„były zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, w tym nadawały się do realizacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 907 z późn. zm.), nie mogły wskazywać wykonawcy, mieściły się w granicach zadań i kompetencji Miasta, obejmowały całość jego realizacji, dotyczyły miejsc lub wydarzeń dostępnych dla wszystkich mieszkańców, nie mogły dotyczyć obiektów zajętych na działalność jednostek organizacyjnych Miasta.” Ostatni warunek jest nowością wprowadzoną w tej edycji budżetu obywatelskiego, gdyż rok wcześniej duża liczba projektów dotyczyła właśnie placówek podległych magistratowi (szkoły, biblioteki). Wnioski do budżetu obywatelskiego złożyć można było osobiście lub przesłać na adres urzędu.W urzędzie uruchomiony był punkt porad dla osób, przygotowujących projekty, z którego skorzystało kilkunastu wnioskodawców. Porady udzielane były też telefonicznie. Rady osiedli włączyły się w proces przygotowywania projektów na ich terenie. Prowadzone były spotkania, które na celu miały wybranie priorytetowych dla danej dzielnicy pomysłów i ich zgłoszenie. Podejście takie miało zapobiec konkurowaniu między projektami z jednej dzielnicy.
- 8. 8 Zgłaszanie i weryfikacja projektów Lista złożonych projektów została opublikowana na stronie internetowej dopiero po upływie terminu ich składania. Szersze opisy, które i tak nie przekraczały 2-3 zdań, udostępniono tylko dla projektów zaakceptowanych. Przy pomysłach odrzuconych podano tylko tytuł. Nie podawano uzasadnienia dla podjętej decyzji2 .1 Nigdzie w Internecie nie opublikowano pełnych wniosków zgłoszeniowych. W regulaminie określono zasady weryfikacji pomysłów i harmonogram prac. Nie przewidziano możliwości odwołań od decyzji o odrzuceniu projektu. Wnioskodawcy, według informacji urzędu miasta, byli informowani indywidualnie poprzez rozmowę telefoniczną o przyczynach odrzucenia ich pomysłu. Na etapie weryfikacji projektów dokonano zmiany zasad i ustanowiono nowy termin składania pomysłów po wcześniejszym zamknięciu tego etapu. Szczegóły zmiany zostały opisane we wcześniejszej części raportu. Głosowanie W tarnowskim budżecie obywatelskim na projekty głosować mogły osoby posiadające czynne prawo wyborcze oraz te, które ukończyły 16 lat i jednocześnie posiadają Tarnowską Kartę Miejską w wersji „premium”. Tarnowska Karta Miejska jest elektroniczną kartą miejską, która w wersji „premium”wydawana jest osobom fizycznym na stałe zameldowanym w Tarnowie. Karta to m. in. nośnik biletów okresowych komunikacji miejskiej i elektroniczna portmonetka. Do tej pory wydano około 12 tys. kart. Głosy można było oddawać poprzez Internet, wrzucenie karty do urny i korespondencyjnie. Łącznie oddano 15 541 głosów, w tym przy użyciuTarnowskiej Karty Miejskiej, około 300.Wzór karty do głosowania został opublikowany na dzień przed rozpoczęciem głosowania. Miało to zapobiec sytuacji z edycji 2015, gdy głosy były„zbierane” przed rozpoczęciem tego etapu procesu. Przy głosowaniu korespondencyjnym możliwe jest bowiem, że np. pomysłodawca zbiera karty z głosami, a następnie wysyła je razem do urzędu. W regulaminie znajdował się zapis, że „wypadku, gdy suma rzeczywistych kosztów projektów, które uzyskały w głosowaniu największą liczbę głosów wyczerpuje pulę środków przewidzianych w ramach budżetu obywatelskiego na dany rok, a projekty te są istotne z punktu widzenia interesów mieszkańców Miasta, wysokość budżetu obywatelskiego na dany rok może być podwyższona przez Prezydenta Miasta Tarnowa do 10% wysokości ustalonej w ramach budżetu obywatelskiego na dany rok”. W protokole z ustalenia wyników głosowania w Budżecie Obywatelskim na rok 2016 z 30 września 2015 r. powołana przez prezydenta komisja rekomenduje powyższe rozwiązanie w wypadku jednego projektu miejskiego oraz czterech projektów osiedlowych. Zgodnie z par. 7 pkt. 6 regulaminu „ostateczne wyniki głosowania nad wyborem projektów do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego, po ich ustaleniu, ogłasza się na stronie internetowej Miasta www.tarnow.pl”. Na stronie ukazała się informacja o wyborze projektów, zgodnie z przewidzianym terminem, ale w porównaniu do protokołu z 30 września nie zawiera ona jednego z rekomendowanych projektów osiedlowych - Remont i modernizacja ciągów pieszych na ul G. Zapolskiej (projekt numer 33 o wartości 180 tys. zł., na który oddano 54 głosy). Brak jest uzasadnienia dlaczego akurat ten projekt nie został wsparty w ramach zwiększonej puli środków, którą może przyznać prezydent miasta. 2 W dokumencie„LISTA PROJEKTÓW ODRZUCONYCH ZE WZGLĘDÓW FORMALNYCH”podano, jako przyczyny odrzucenia sze- ściu projektów we wstępie jedynie następujące uzasadnienie:„Wnioski odrzucone ze względów formalnych z uwagi na: brak wystarczającej liczby podpisów; zgłoszenie przez osoby lub instytucje nieuprawnione; oszacowana kwota realizacji zadania przekraczała kwotę określoną w Regulaminie.”Nie przyporządkowano powodów odrzucenia do projektów.
- 9. 9 Podsumowanie i wnioski Zapisy regulaminu Zapis par. 5 regulaminu budżetu obywatelskiego dotyczącego działań informacyjnych wydaje się bardzo specyficzny.W żaden sposób nie reguluje on kwestii, jak urząd będzie informował mieszkańców o toczącej się procedurze, a jedynie określa kiedy sami mieszkańcy mogą rozpocząć działania informacyjne. Biorąc pod uwagę, że magistrat prowadzi dosyć rozbudowaną kampanię promocyjną z wykorzystaniem m.in. partnerstwa z mieszkańcami (rozdawania plakatów), sieciami handlowymi (udostępnienie city- lightów) czy wykorzystaniem mediów społecznościowych, warto byłoby zawrzeć pewne zapisy określające cele akcji i wykorzystywane narzędzia zawrzeć w kolejnej wersji regulaminu. Byłoby to także elementem zarządzania wiedzą gromadzoną w ramach kolejnych edycji procesu. Wiele z realizowanych rozwiązań stanowią dobrą praktykę (np. wykorzystanie doklejek na billboardach, aby informować o aktualnym etapie kampanii bez konieczności wymiany całego plakatu). Strona internetowa Głównym elementem kontaktu z mieszkańcami biorącymi udział w procesie stanowienia budżetu obywatelskiego jest portal internetowy. Tutaj widać sporo niedociągnięć jeśli chodzi o komunikację. Od szczegółowych problemów (np. link ze strony głównej wyłącznie do edycji 2015) po ogólniejsze (np. brak list zgłoszonych projektów, nieaktywne linki po zakończeniu głosowania czy „stary” harmonogram procesu). Warto też zwrócić uwagę, że na stronie budżetu opublikowano niepełną listę wybranych projektów osiedlowych. Zabrakło na niej ostatniego projektu (Remont i modernizacja ciągów pieszych na ul. G. Zapolskiej o wartości 180 tys. zł.), który został zaakceptowany protokołem zespołu ds. budżetu obywatelskiego. Z pewnością nawigację oraz zarządzanie dokumentami związanymi z procesem ułatwiłaby mini-strona poświęcona w całości budżetowi obywatelskiemu i jego kolejnym edycjom. Teraz mamy do czynienia ze zwykłą stroną internetową, która w żaden sposób nie wymusza dodawania materiałów w określonej i wcześniej ustalonej logice. Z pewnością nie ułatwia to komunikacji. Z punktu widzenia przejrzystości działań ważne byłoby udostępnienie pełnych wniosków oraz uzasadnień dla odrzucenia poszczególnych projektów. Przygotowanie projektów Ciekawym pomysłem w ramach tarnowskiego budżetu obywatelskiego jest prowadzenie uzgodnień projektów na poziomie osiedli. Proces ten w większości osiedli był koordynowany przez rady osiedli. Kładzie to nacisk na deliberatywność procesu, a nie wyłącznie aspekt większościowego głosowania. Choć nie zapobiegło to we wszystkich wypadkach wyborowi pomysłów przez ekstremalnie małe grupy mieszkańców. W dodatku przy braku publikacji jakiegoś szerszego opisu projektów nawet ciężko ustalić czego dokładnie taki pomysł dotyczy. Idea „wymiany zniszczonych i starych wiat przystankowych przy ulicach Lwowskiej i Starodąbrowskiej” o wartości 200 tys. zł., została wybrana głosami sześciu osób, a więc 0,005 proc. mieszkańców. Wydaje się więc, że regulamin powinien zawierać dodatkowe zapisy ograniczające takie sytuacje (np. limity oddanych głosów). Zgłaszanie i weryfikacja projektów Jak już wcześniej wspomniano, wydaje się, że decyzja o ustanowieniu nowego terminu składania wniosków po upłynięciu wcześniejszego, nawet uwarunkowana szczytnymi przesłankami, jest poważnym zaburzeniem przejrzystości procesu stanowienia budżetu obywatelskiego. Na etapie weryfikacji projektów również brak pełnej transparentności działań. Nie publikowanie pełnych wniosków3 , uzasadnień dla odrzucenia projektów a wreszcie brak możliwości odwołania od podjętej przez urządizaangażowanewdecyzjępodmioty(np.KomisjiRozwojuMiastaiSprawKomunalnych)z pewnością utrudnia zrozumienie powodów niedopuszczenia do głosowania danego pomysłu. 3 W informacji otrzymanej z Urzędu Miasta Tarnowa zwraca się uwagę, że wnioski projektowe zawierają dane osobowe i autor- skie pomysły wz. z czym nie jest możliwa ich publikacja. Przykładem prowadzenia takich działań może być np. Częstochowa - https://budzet.czestochowa.um.gov.pl:81/questions/pokaz?typ=ogolnomiejskie
- 10. 10 Dla zapewnienia przejrzystości całego procesu koniecznym wydaje się zapewnienie w edycji 2017, dostępu mieszkańców do wyżej wymienionych informacji oraz uwzględnienie w regulaminie zasad odwoływania się w przypadku odrzucenia pomysłu (np. jednorazowo w terminie 5 dni). Dodatkowo należy unikać sytuacji zmiany zasad stanowienia budżetu obywatelskiego w trakcie trwania procesu lub przynajmniej z wyprzedzeniem, zaplanować proces informowania o takich zmianach, o czym wspomniano wcześniej. Głosowanie Dobrą praktyką Tarnowskiego Budżetu Obywatelskiego jest wykorzystanie w głosowaniu karty miejskiej. W wielu miastach słabością internetowego oddawania głosów jest brak dokładnej weryfikacji głosujących (np.tylkonumerPESEL).Tutajwykorzystanoistniejącąinfrastrukturęistworzononowąusługęelektroniczną, która może na razie nie cieszy się dużą popularnością, ale zdecydowanie warta jest popularyzacji. Na tym etapie mamy też po raz kolejny do czynienia z brakami w przejrzystości prowadzenia procesu stanowienia budżetu obywatelskiego. Regulamin zawiera bowiem możliwość zwiększenia puli budżetu o 10 proc. O taki ruch ze strony prezydenta wnioskuje komisja licząca głosy. Prezydent nie decyduje się na dofinansowanie jednego z pięciu rekomendowanych projektów. Nigdzie nie pojawia się informacja o uzasadnieniu takiej decyzji. Być może była to mała liczba uzyskanych głosów, ale trzeba pamiętać, że w innej dzielnicy dofinansowany został projekt, który zdobył prawie osiem razy mniej głosów. W kolejnej edycji budżetu obywatelskiego z pewnością cennym byłoby informowanie mieszkańców na każdym etapie o podejmowanych decyzjach i ich uzasadnieniu. Realizacja projektów Zapisy regulaminu Regulamin budżetu obywatelskiego nie odnosi się w żaden sposób do realizacji wybranych projektów. Jedyny punkt w regulaminie określa, że „projekty wybrane do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego w danym roku budżetowym (...) zostaną zrealizowane ze środków budżetu Miasta przewidzianych na rok kolejny.” Na etapie realizacji edycji 2016 budżetu obywatelskiego mamy więc do czynienia wyłącznie ze zbiorem dobrych praktyk.Według danych urzędu projekty z wcześniejszych edycji zostały zrealizowane. Informacje o stanie prac podawane są na profilu Facebook i stronie internetowej. Budżet BO/BP Budżet obywatelski w Tarnowie wynosił 4 mln. zł. Kwota ta została podzielona między projekty ogólnomiejskie - 1,6 mln. zł. i osiedlowe - 2,4 mln. zł. W wyniku głosowania i rekomendacji komisji pula środków na działania w skali miasta zwiększona została do 1,76 mln. zł. a na osiedlowe do ok. 2,56 mln. zł. Wzrost jest w granicach 10 proc. przewidzianych w regulaminie. Odstępstwa od zasad i protesty dotyczące funkcjonowania BO/BP Głównym odstępstwem od zasad była publikacja zarządzenia nr 311/2015 z dnia 24 lipca 2015 r. w sprawie przedłużenia terminu do zgłaszania projektów w ramach budżetu obywatelskiego na 2016 rok. Sam tytuł aktu prawnego nie do końca odnosi się do rzeczywistości bo termin zgłaszania projektów upłynął 14 lipca 2015 r. Zarządzenie z 24 lipca może więc raczej ponownie otwierać nabór, a nie przedłużać etap, który już się zakończył.
- 11. 11 Warto tu podkreślić, że powyższe zarządzenie zawierało także zapis, iż „w związku z przedłużeniem terminu (...) dopuszcza się możliwość uzupełnienia projektów zgłoszonych do budżetu obywatelskiego na 2016 rok, które zostały odrzucone ze względu na niespełnienie wymogów formalnych (...)”. Pracownicy magistratu informowali wszystkich pomysłodawców o zmianie terminu i możliwości poprawy projektów. Na portalu poświęconemu budżetowi obywatelskiemu te informacje jednak się nie pojawiły. Ewaluacja BO/BP Podobniejakwwypadkuetapurealizacjiprojektów,równieżetapewaluacjidziałańniezostałuwzględniony w regulaminie. Po edycji 2015 wykonana została wewnętrzna ewaluacja procesu. W jej wyniku dokonano kilku istotnych zmian w kolejnej edycji, m. in. wykluczenie jednostek podległych urzędowi (w 2014 12 z 15 projektów było realizowanych przez szkoły), wprowadzenie wymogu „ogólnodostępność efektów projektu” czy podział pomysłów na ogólnomiejskie i osiedlowe. Ewaluacja została dokonana przez pracowników i nie przewidziano na nią żadnych dodatkowych środków. Podsumowanie i wnioski Zapisy regulaminu W wielu miastach proces realizacji projektów wybranych w ramach budżetu obywatelskiego jest uznawany za odrębny i nie związany ściśle z działaniami partycypacyjnymi. Podobną sytuację mamy w Tarnowie. Regulaminnieuwzględniategoetapu.Dodatkowopodstronapoświęconabudżetowiobywatelskiemu nie uwzględnia wiadomości o realizowanych projektach. Umieszczane są one w dziale ogólnych „Aktualności" przez co prawie niemożliwe jest ich odszukanie. Ze względu na przejrzystość, a także prezentację pełnego procesu przyjmowania i realizacji budżetu obywatelskiego w kolejnej edycji procesu warto rozważyć uwzględnienie odpowiednich przepisów w regulaminie oraz stworzyć przemyślaną strukturę portalu informacyjnego. Pozwoli to także na lepsze wykorzystanie wiedzy generowanej w każdej edycji przez mieszkańców. Ewaluacja BO/BP Etap ewaluacji jest bardzo często pomijany w realizacji budżetów obywatelskich w Polsce. W wypadku tarnowskiego, mieliśmy do czynienia z ewaluacją wewnętrzną. Należy jednak pamiętać, że choć takie spojrzenie na swoje działanie osób zaangażowanych w proces jest cenne, to jednak ma swoje minusy. Główny to brak szansy na weryfikację przyjętych modelów myślowych w działaniach, czyli np. pewnych decyzji, które przyjmuje za oczywiste i nie podlegające dyskusji. Cenne dla powodzenia kolejnych edycji byłoby zapewnienie środków finansowych na ewaluację i określenie jej celów. Już bowiem przy tej edycji budżetu obywatelskiego pojawiały się głosy o słabnącej energii mieszkańców (np. Patrycja Dróżdż: Tarnów - rekordowo niska frekwencja i najwięcej wybranych projektów, Portal RDN, 2015-10-01). Zewnętrzna ewaluacja mogłaby np. pomóc w określeniu problemów w dalszym rozwoju idei budżetu obywatelskiego w Tarnowie. Kwestie ogólne Zasoby realizacji BO/BP Budżet działań dotyczących edycji 2016 obejmował wyłącznie koszty kampanii promocyjnej, a więc ok. 9 tys. zł. Łącznie w proces ze strony urzędu było zaangażowanych ok. 65 osób.W trakcie trwania procesu w każdy poniedziałek kluczowe osoby spotykały się, aby dzielić się wiedzą dotyczącą postępu działań.
- 12. 12 W prace byli także zaangażowani radni i mieli istotny głos na etapie weryfikacji pomysłów. Pomimo tego, że nie byli oni członkami nieformalnego zespołu ds. budżetu obywatelskiego to pojawiali się na jego spotkaniach. Na etapie przygotowania projektów mocno zaangażowani byli przedstawiciele rad osiedlowych, które podjęły się roli koordynacji lokalnej przygotowywanych projektów. Wiele działań było realizowanych przez pracowników urzędu miasta poza godzinami pracy w formie swoistego wolontariatu. BO/BP a polityki JST W regulaminie budżetu obywatelskiego nie było wymogu zgodności projektu z dokumentami strategicznymi gminy. Po zaakceptowaniu pomysłu stają się one zadaniami miasta wpisanymi do budżetu, bez szczególnego wydzielenia. Efekty społeczne realizacji BO/BP Jednym z efektów dotychczasowych edycji budżetów obywatelskich w Tarnowie jest wyłanianie nowych liderów lokalnych. W wyborach samorządowych w październiku 2014 r. wystartowało kilku kandydatów, który swoją aktywność społeczną rozpoczęli projektami do budżetu obywatelskiego. W obecnej edycji budżetu pięciu radnych złożyło projekty z tego aż dwa były złożone przez nowych radnych. Podsumowanie i wnioski Przy niewielkiej skali budżetu obywatelskiego w Tarnowie, wydanie 4 mln. zł. z pewnością nie jest kluczową, finansową decyzją władz. Warto jednak rozważyć czy w kolejnych edycjach wymóg zbieżności działań finansowanych z budżetu obywatelskiego ze strategicznymi planami miasta nie powinna być bardziej ścisła. Oczywiście może to być postrzegane, jako utrudnienie przez pomysłodawców, ale a z drugiej strony daje możliwość wykorzystania budżetu obywatelskiego, jako narzędzia realizacji polityk miasta, a nie tylko kosztownego dodatku do planowanego rozwoju gminy. Podsumowanie i wnioski Podsumowując monitoring wydaje się, że najpoważniejszą uwagę w trakcie realizacji procesu dotyczącego roku 2016 można odnieść do naruszenia ustalonych zasad uchwalania budżetu obywatelskiego poprzez wydanie zarządzenia nr 311/2015 z 24 lipca. Zarządzenie to ustanawiało nową datę składania wniosków, a tej zmianie nie towarzyszyła żadna skoordynowana akcja informacyjna czy nawet zmiana kalendarza procesu na stronie internetowej. Takie postępowanie zdecydowanie różnicowało uczestników procesu i w przyszłości powinno unikać się takich działań. Ważną rekomendacją dla kolejnych edycji budżetu obywatelskiego powinno być zadbanie o przejrzystość i uspołecznienie procesu, np. poprzez powołanie w momencie rozpoczęcia prac nad regulaminem zespołu ds. budżetu obywatelskiego a następnie konsekwentne informowanie mieszkańców o podejmowanych decyzjach, w tym np. publikowanie uzasadnień dla odrzucanych projektów czy pełnych wersji składanych wniosków. Regulamin kolejnych edycji warto też rozbudować tak, aby odnosił się on do całego cyklu zarządzania budżetem obywatelskim. Cenne byłoby uzupełnienie go o opisanie celów i zasad promocji, w tym wielu dobrych praktyk w tym zakresie (np. współpraca z mieszkańcami i podmiotami gospodarczymi). Jeśli władze miasta planują kontynuację budżetów obywatelskich w kolejnych latach na pewno cenną inwestycją byłoby stworzenie specjalnej strony internetowej. Będzie ona nie tylko narzędziem promocji, ale także zarządzania wiedzą, generowaną przy każdej edycji. Mając na uwadze cykl życia projektów budżetu obywatelskiego warto w regulaminie uwzględnić także zasady ich realizacji oraz ewaluacji całego procesu. Brak systemowego rozwiązania w tym zakresie utrudnia stworzenie samodoskonalącego się procesu, przy którego planowaniu wykorzystuje się w sposób optymalny dotychczas zdobytą wiedzę. Dobrą praktyką tarnowskiego budżetu jest wykorzystania karty miejskiej do weryfikacji oddanych głosów. W najbliższych latach kolejne miasta w Polsce będą wprowadzały podobne rozwiązania, więc warto przy ich tworzeniu uwzględnić tego rodzaju e-usługę.