1. Prawne aspekty przemocy
Rola wymiaru sprawiedliwości w systemie pomocy
rodzinom z problemem przemocy.
Opole 21 marca 2013 roku.

2. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie
 Przemoc w rodzinie - jednorazowe albo
powtarzające się umyślne działanie lub
zaniechanie naruszające prawa lub dobra
osobiste członków rodziny, w szczególności
narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty
życia, zdrowia, naruszające ich godność,
nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną,
powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym
lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i
krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą
(art. 2 pkt 2 ustawy).

3. Przemoc ścigana przez prawo
Art. 207 – znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą
najbliższą lub inną osobą pozostającą w stałym lub
przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo
nad małoletnim lub osoba nieporadną ze względu na jej
stan psychiczny lub fizyczny; wszczynane z urzędu
 podlega karze od 3 miesięcy do lat 5;
 połączony ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa
od roku do lat 10;
 jeżeli następstwem przemocy jest targnięcie się
pokrzywdzonego na własne życie – od lat 2 do 12

4. Pojęcie „Znęcania”
„Znęcanie się” (207 kk) – działanie lub
zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu
bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień
moralnych, powtarzających się w czasie albo
jednorazowym, lecz intensywnym i
rozciągniętym w czasie
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 roku (VI KZP 13/75;
OSNKW 1976, nr 7-8, poz. 86).

5.  Znęcanie fizyczne – może polegać m.in. na
- biciu; rzucaniu przedmiotami;
- głodzeniu; odmawianiu pożywienia czy napojów;
- zmuszania do przebywania w zimnie;
- poleceniu wykonywania upokarzających czynności;
- wyrzucaniu z domu;
- wyrywaniu włosów;
- przypalaniu papierosem, etc.

6.  Znęcanie psychiczne – może polegać m.in. na
- lżeniu; wyszydzaniu; upokarzaniu;
- znieważaniu; straszeniu; grożeniu;
- sprowadzaniu do mieszkania osób nieakceptowanych
przez domowników;
- uniemożliwianiu spoczynku nocnego; złośliwym
budzeniu; odmowie opuszczenia pomieszczenia;
- niepokojeniu przez telefony i sms’y
np. w miejscu pracy; złośliwym chowaniu
dokumentów, kluczy; etc.

7. Kwalifikacje prawne czynów karalnych polegających na stosowaniu przemocy lub groźby
bezprawnej w stosunku do najbliższych
148 § 1, § 2, § 3, § 4 kk, - zabójstwo;
153 § 1, § 2 kk, - przerwanie lub doprowadzenie kobiety ciężarnej do przerwania ciąży;
156 § 1, § 2, § 3 kk, - spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka;
157 § 1, § 2 kk, - spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka;
158 § 1, § 2, § 3 kk, - udział w bójce lub pobiciu;
159 kk, - udział w bójce lub pobiciu z użyciem broni, noża lub innego niebezpiecznego narzędzia;
189 § 1, § 2, § 3 kk, - pozbawienie wolności;
189a § 1 kk, - handel ludźmi
190 § 1 kk, - groźba bezprawna
190a § 1, § 2, § 3 kk, - stalking, uporczywe nękanie i podszywanie się;
191 § 1, § 2 kk, - przemoc lub groźba bezprawna w celu zmuszenia do określonego zachowania;
191a § 1 kk, - utrwalanie i rozpowszechnianie wizerunku nagiej osoby;
193 kk, - naruszenie miru domowego;
197 § 1, § 2, § 3, § 4 kk, - zgwałcenie;
198 kk, - współżycie płciowe z osobą w stanie ograniczonej poczytalności;
199 § 1, § 2, § 3 kk, - wymuszenie współżycia płciowego na osobie podległej, w krytycznym położeniu;
200 § 1, § 2 kk, - pedofilia – uprawianie, prezentowanie treści;
200a § 1 kk, - nagabywanie małoletniego w sieci;
201 kk, - kazirodztwo;
202 §1,2,3,4,4a,4b kk, - prezentowanie treści pornograficznych;
203 kk, - doprowadzenie przemocą innej osoby do uprawiania prostytucji;
207 § 1, § 2, § 3 kk, - fizyczne lub psychiczne znęcanie się nad najbliższym lub pozostającym w stosunku
zależności;
208 kk, - rozpijanie małoletnich;
217 § 1 kk, - naruszenie nietykalności cielesnej;
245 kk, - przemoc lub groźba bezprawna wobec świadka, biegłego i innych uczestników postępowania;
280 § 1, § 2 kk, - rozbój;
281 kk, - kradzież rozbójnicza;
282 kk, - wymuszenie rozbójnicze;
288 kk - zniszczenie mienia;
289 § 3 kk, - zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia;

8. 2. Orzecznictwo w zakresie art. 207 § 1 kk
1. W 2012 roku w Sądach Rejonowych w Polsce
osądzono z art. 207 § 1 kk ogółem:
15.245 (16.077-2011, 16.239 - 2010) osób.
Z tego:
 12.877 - skazano (13.588-2011, 13.569 - 2010);
 460 - uniewinniono;
 1.161 - warunkowo umorzono postępowanie;
 747 - umorzono postępowanie;
 795 - tymczasowo aresztowano.

9. Stosunek procentowy rodzajów orzeczeń Sądów
Rejonowych w zakresie art. 207 § 1 kk
Umorzono
4,5%
Uniewinniono
2,7%
Skazano
84,5%
Warunkowo
umorzono
7,7%

10. 2. W 2012 roku w Sądach Rejonowych w Polsce
skazano z art. 207 § 1 kk ogółem:
12.877 (13.588 – 2011, 13.569 - 2010) osób.
Z tego wymierzono:
 165 - kary grzywny (samoistnych);
 574 - kar ograniczenia wolności;
 12.128 - kar pozbawienia wolności;
 - 1.674 - bezwzględnych;
 - 10.454 - z warunkowym zawieszeniem wykonania.

11. Stosunek procentowy rodzajów kar orzekanych
w Sądach Rejonowych w Polsce z art. 207 § 1 kk
Kara
pozbawienia
wolności-
bezwzględna
12,6%
Kara
ograniczenia
wolności
4,5%
Kara
pozbawienia
wolności-
zawieszenie
81,6%
Kara grzywny
1%

12. Wnioski Prokuratora do Sądu
 Wniosek z art. 335 § 1 kpk – w akcie oskarżenia
Prokurator może zamieścić wniosek o wydanie
wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej
z oskarżonym kary (m.in. środków probacyjnych)
i środka karnego.
 Wniosek oskarżonego z art. 387 § 1 kpk –
o wydanie wyroku skazującego bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego –
Prokurator lub pokrzywdzony może się sprzeciwić.
 Wnioski Prokuratora w głosach stron
po zamknięciu przewodu sądowego.

13.  Z 11.088 skazanych z art. 207 § 1 kk na karę
pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania pod dozór
kuratora oddano 7711 osoby (69,7% 25.000-30.000
sprawców).
 Wśród osób pokrzywdzonych przestępstwem z
art. 207 § 1 kk było 4.407 małoletnich, 14.517
kobiet oraz 2.012 mężczyzn.
 Z art. 335 § 1 kpk skazano 3.937, a z art. 387 § 1
kpk – 2.774, co łącznie stanowi 6.711 (49%).

14. Izolacja sprawcy
przemocy od
pokrzywdzonego

15. postępowanie przygotowawcze:
1. zatrzymanie osoby podejrzanej (art. 244§1,1a
i 1b kpk);
2. tymczasowe aresztowanie (art. 258 kpk);
3. dozór policji połączony z zakazem kontaktowania się
bądź zakazem przebywania w określonych miejscach
(art. 275§2 kpk);
4.dozór zamiast tymczasowego aresztowania o ile
podejrzany opuści lokal zajmowany z pokrzywdzonym
i określi miejsce pobytu (art. 275§3 kpk);
5. nakaz opuszczenia lokalu (275a§1 kpk);

16. Nakaz opuszczenia lokalu
przez podejrzanego wspólnie zamieszkującego
z pokrzywdzonym
- uzasadniona obawa, że oskarżony ponownie popełni
przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy
popełnieniem takiego przestępstwa groził;
- środek ten stosuje prokurator z urzędu lub na wniosek
Policji w czasie 48 godzin od zatrzymania;
- środek ten stosuje się na okres nie dłuższy niż 3 miesięcy
z możliwością przedłużenia przez sąd na dalsze okresy,
nie dłuższe niż 3 miesiące (może być ich więcej niż
jeden);
- oskarżonemu, na jego wniosek można wskazać miejsce
pobytu w placówkach zapewniających miejsca noclegowe.

17. środki probacyjne
(związane z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary)
6. zobowiązanie skazanego do powstrzymywania się od
przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
(art. 72§1pkt7 kk);
7. zobowiązanie skazanego do powstrzymywania się od
kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami
w określony sposób (art. 72§1 pkt 7a kk);
8. zobowiązanie skazanego do powstrzymywania się od zbliżania
się do pokrzywdzonego lub innych osób (art. 72§1 pkt 7a kk);
9. zobowiązanie skazanego do opuszczenia lokalu zajmowanego
wspólnie z pokrzywdzonym (art. 72§1 pkt. 7b kk);

18. środki karne:
10. obowiązek powstrzymywania się od przebywania w
określonych środowiskach lub miejscach (art. 39 pkt
2b kk);
11. zakaz kontaktowania się z określonymi osobami (art.
39 pkt 2b kk);
12. zakaz zbliżania się do określonych osób (art. 39 pkt
2b kk);
13. nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie
z pokrzywdzonym (art. 39 pkt 2e kk);
Zakazy lub nakazy mogą być połączone z obowiązkiem zgłaszania się do
policji lub innego organu w określonych odstępach czasu.

19.  Zakaz zbliżania się do określonych osób
(pokrzywdzonego) – sąd powinien wskazać
odległość od osób chronionych;
- Zakaz zbliżania orzeka się w latach od roku do lat
15;
 Nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego
wspólnie z pokrzywdzonym;
- przesłanka – skazanie za umyślne przestępstwo
z użyciem przemocy, w tym wobec osoby
najbliższej;
- nakaz opuszczenia lokalu orzeka się w latach od roku
do lat 10; (oba można także na zawsze przy
ponownym skazaniu za to samo);

20. W przypadku gdy sąd nakaże opróżnienie
lokalu w związku ze stosowaniem przemocy
Sprawcy przemocy nie
przysługuje pomieszczenie
tymczasowe, ani też lokal
socjalny i niema do niego
zastosowania tzw. okres
ochronny
(w którym np. eksmisji się nie wykonuje)

21. inne:
14. orzeczenie przez sąd bezwzględnej kary pozbawienia
wolności;
15. jako konsekwencja złamania zakazu - środka
probacyjnego,- zarządzenie wykonania kary uprzednio
zawieszonej (art. 75§1a kk);
16. jako konsekwencja złamania zakazu – środka
karnego, - skazanie na karę do 3 lat pozbawienia
wolności (art. 244 kk);
17. zobowiązanie do powstrzymywania się od
kontaktowania z pokrzywdzonym lub innymi
osobami w razie warunkowego umorzenia
postępowania (art. 67§3 kk);

22. 18. odwołanie warunkowego zwolnienia (art. 160§2 kkw)
gdy skazany warunkowo przedterminowo zwolniony z
odbycia reszty kary łamie warunki zwolnienia i znęca
się nad najbliższymi;
19. art. 12 d ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w
rodzinie tj. obligatoryjne zarządzenie wykonania kary
albo odwołanie warunkowego zwolnienia na skutek
złożonego przez kuratora wniosku;
20. w postępowaniu cywilnym, art. 11a ust.1 ustawy,
zobowiązanie przez sąd do opuszczenia mieszkania
(30 dni) członka rodziny stosującego przemoc w
rodzinie na żądanie osoby dotkniętej przemocą.

23. art. 12 d ustawy
Szybka procedura dotycząca osadzenia sprawcy przemocy
w wyniku naruszenia warunków probacyjnych:
• wniosek kuratora sądowego o zarządzenie wykonania
warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności
albo o odwołanie warunkowego zwolnienia;
• zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skazanego na
termin posiedzenia;
• nowa podstawa do obligatoryjnego zarządzenia albo
odwołania w postaci stwierdzenia ponownego używania
przemocy wobec osoby najbliższej zamieszkującej
wspólnie ze sprawcą;
• postanowienie wydane przez sąd podlega wykonaniu z
chwilą jego wydania.

24. Policja Kurator zawodowy
Sąd
PosiedzenieZakład karny
Informacja o zdarzeniu
wniosek
Nakaz zatrzymania
i doprowadzenia
natychmiastowa wykonalność
801 12 00 02997112

25. Liczba złożonych oraz uwzględnionych wniosków kuratorów
zawodowych z art. 12d ustawy, o zarządzenie wykonania kary
warunkowo zawieszonej
575
200
1152
372
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
I półrocze 2010 2011

26. Porozumienie MS oraz MPiPS o współpracy
na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
 - opracowywanie i wdrażanie projektów służących
ochronie i pomocy osobom dotkniętym przemocą
w rodzinie (np. karta praw osoby dotkniętej
przemocą w rodzinie);
 - wzmocnienie współpracy między służbami
realizującymi zadania w obszarze właściwości Stron,
w celu szybkiej i właściwej wymiany informacji,
służącej skutecznej ochronie i pomocy osobom
dotkniętym przemocą w rodzinie (np. kuratorzy
sądowi i pracownicy socjalni);

27. Wnioski
 większość skazanych z art. 207 kk, osadzonych w
jednostkach penitencjarnych, zostało poddanych
oddziaływaniom korekcyjno-edukacyjnym (4.230 w
2011 roku),
 natomiast skazani pozostający na wolności są
poddawania takim programom bardzo rzadko bądź
wcale (296 osoby w 2011 roku z sądów - 6,5%! ze wszystkich 4475 osób,
które uczestniczyło w programach – dane z MPiPS).

28. Sposoby zwiększenia liczby osób kierowanych z
sądów na programy oddziaływań k-e
 Zwiększenie liczby wniosków prokuratora z art. 335 § 1 kpk
zawierających propozycję zastosowania wobec oskarżonego obowiązku
uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
 Uzależnianie uwzględnienia przez sąd wniosku oskarżonego z art. 387
kpk, od jego uczestnictwa w tego typu oddziaływaniach,
 Zwiększenie liczby wniosków kuratorów sądowych do sądu w toku
postępowania wykonawczego o orzeczenie takiego obowiązku
probacyjnego;
 Uzależnianie uwzględnienia przez sąd penitencjarny zgody na
warunkowe zwolnienie od umieszczenia we wniosku dyrektora zakładu
karnego lub samego skazanego w/w obowiązku probacyjnego;
 Poszerzenie wiedzy sędziów na temat konkretnych programów
stosowanych w obszarze właściwości sądu.

29. 6. Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw
16 Ośrodków Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem

30. Dane
Ministerstwo
Sprawiedliwości