microbiology type of viruses- prions

1. TTA TF PEDIATRIYA ISHI FAKULTETI
204-GURUH TALABASI HASANOVA
FOTIMANING “MIKROBIOLOGIYA,
IMMUNOLOGIYA VA VIRUSOLOGIYA”
FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL
ISHI
•

2. • In fek siy a h aq id ag i ta ’lim o t qadimdan m a’lum, b ir o q
yuqumli
• kasalliklarni sababi mikroorganizmlar ekanligi o ‘z tasdig‘ini
topganidan
• so ‘n g b u ta’lim otrivojlanaboshladi. Bu XIX asming ikkinchi
yarmilariga
• to ‘g ‘ri kelib, bunda yuqumli omillaming tabiati va u larn in g
patogenlik
• mexanizmlari o ‘rganildi. Patogen mikroorganizmlar (bakteriya,
zamburug1,
• protozoa, oraliq mikroorganizmlar, keyinroq viruslar, hozirda
prionlar)ning
• asosiy biologik xossalarini tekshirish, ularni ajratib olish va turlarga
ajratish
• u s u lla r i is h la b c h iq ild i.

3. • Bu u s u lla r h o z ir ta k o m il la s h tir ilib ,
• mikroorganizmlaming yangi tur, shtammlari
aniqlanmoqda. va ularning
• patogenligini molekular va hujayraviy
mexanizmlari, irsiy nazorati va bu
• jarayonlami x o ‘jay in organizmida kechish
sharoitlari o ‘rgan ilmoqda.

4. Infeksiyaning umumiy tasnifi
• Infeksiya (lot. infestion — yuqtiraman,
tashqaridan biron narsani
• k ir ita m a n ) deganda odam, hayvon, o 'sim lik o
rg an izm ig a tushgan
• mikroorganizmlar ta’sirida yuzaga keladigan jarayon
tushuniladi. Hozir
• bu te r m in k o'p ma’noni ifodalaydi. Masalan,
patogen mikroorganizmlar
• va u lar ta’sirida yuzaga keladigan holat va
kasalliklar ham infeksiya
• deyiLadi.

5. Infeksion jarayon
• In f ek sio n jarayon - bu m akroorganizm ga patogen
mikrob ta ’sir
• q ilis h i natijasida yuzaga keladigan fiziologik va
patologik o'zg arish lar
• m ajmuidir. Protozalar paydo qiladigan shunday
jarayonlar «invaziyalar»
• deb ^u ritilad i. Infeksion jarayon quyidagi omillar: a)
patogen mikroblar
• va ul arn in g hayot faoliyati davrida ishlab ch iqaradigan
m ahsulotlari;
• b) ja ra y o n rivojlanishi davridagi makroorganizm
holati; d) tashqi muhit sharo itlari; e) ijtimoiy omillar
ta’sirida rivojlanadi.

6. • OITS
• bilan kasallangan bemorlarda terining Kaposhi saramasi ko'p uchraydi.
Bular odam va hayvonlarning markaziy nerv sistemasida o g 'ir
degenerativ o'zgarishlarga olib
• k e lu v ch i prionlardir (inglizcha p roteinaceans infectionsperticle-oqsilli
yuqumli zarrac ha). Ular tarkibida nuklein kislota b o 'lm ay d i, am m o
o ‘ta chidamli maxsus oqsildan tashkil topgan. Prion hujayra geniga
ta’sir etib, uni o'zgarishiga olib keladi,
• natijada qator patologik jarayonlar kuzatiladi. Zararlangan hujayralar
ko'p miqdorda
• oqsil sintez qiladi. Bu oqsillar xususiyatiga ko 'ra amiloidga o'xshaydi,
zararlangan
• neyrogliyalarning tuzilishi buziladi va ular nobud b o 'lad i, moddalar
almashinuvining
• izdan chiqishi va hokazolar ro'y beradi

7. Prionlar nima?
• Prion - aminokislotalar zanjirlaridan tashkil topgan yuqumli
oqsil zarrasi. Ularda DNK yoki RNK kabi nuklein kislotalar
mavjud emas. Ko'pgina prionlar viroidlardan kichikroqdir.
Prionlar hayvonlarni yuqtirib, nevrologik degenerativ
kasalliklarga olib keladi, masalan, sigirlarda sigir kasalligi
(qoramol spongiform ensefalopatiyasi), qo'y va echkilarda
skrapi kasalligi, odamlarda kuru va gerstmann-strauzler-
shinker kasalliklari, kreuttsfeldt-jakob kasalligi va boshqalar.
Kasalliklar juda tez -tez uchraydi va ularning alomatlariga
motorli boshqaruvning yo'qolishi va g'ayrioddiy xatti -
harakatlar kiradi. Prion kasalliklari uch xil usulda paydo
bo'lishi mumkin: sotib olingan, oilaviy va sporadik. Ammo
hayvonlarda prion infektsiyasining asosiy usuli - bu yutish.
•

9. • Prionlarning tuzilishi tayoqchasimon ko'rinishda
bo'lib, bo'yi 100-2(Ю nm, eni
• 10-20 nm. Prion tarkibida DNK yoki RNK
bo'lmaydi, ammo antigenlik xususiyatiga
• ega. Рщ-ionlar sichqon va olmaxonlarga
yuqtirilganda, ularda kasallik rivojlanadi.
• Prionla r replikatsiyasini ta’sirlovchi genlar
xo'jayin hujayralarning genomida bo'ladi,
• deb ta x m in qilinadi. Prionlar radiatsiya va UB
nurlar. ultratovush. yuqori harorat
• hamda dezinfeksiyalovchi moddalar ta’siriga o'ta
chidamli, lekin efir va fenol ta’sirida
• parchal anadi

10. Prionlar bilan zararlangan miya hujayralari

11. Prion bilan zararlangan hujayraning strukturaviy tuzilishi

12. Prionlar x o 'jay in o rg an izm id a
persistensiya holatida bir nech a о ‘n yillab
saqlanadi, am m o ularga qarshi antitelolar
sintez qilinmaydi, hujayravi у immun
reaksiyalar ham rivojlanmaydi. Ular
interferonga ham chidamli va organizmda
interferon sintezini induksiya qilmaydi. Bu
infeksion omil q o ‘ylarda tranm issiv
ensefalopatiya kasalligini q o ‘zg ‘atadi.

13. Prion bilan zararlangan nerv hujayrasining
mikrokopik ko’rinishi

14. Prion bilan zararlangan va sog’lom hujayraning
hujayraviy tuzilishidagi farqi

15. • Yuqumli zarralar o'simliklar, hayvonlar va boshqa
organizmlarda kasalliklarni keltirib chiqaradi. Bakteriyalar,
qo'ziqorinlar , protozoyalar , viruslar , viroidlar, prionlar va
boshqalar kabi yuqumli agentlarning har xil turlari mavjud.
Virusoidlar va prionlar virus zarralari kabi harakat qiladigan
kichik yuqumli zarralardir. Shu bilan birga, ikkala tur ham
tuzilish jihatidan odatdagi virus zarrachasidan farq qiladi.
Viruslar ikkita asosiy qismdan iborat: genetik material va oqsil
kapsidi. Viroidlar va prionlar genetik material yoki oqsil
kapsidini o'z ichiga oladi. Viroidlarni yuqori o'simliklarda
kasallikka olib keladigan kichik va yalang'och
yuqumli RNK molekulalari deb ta'riflash mumkin. Prionlarni
hayvonlarda, shu jumladan odamlarda kasalliklarga olib
keladigan oqsilli mayda zarralar deb ta'riflash mumkin.
Prionlar va viroidlarning asosiy farqi
shundaki, prionlarda nuklein kislotalar , viroidlarda
esa oqsillar yo'q .