SlideShare a Scribd company logo
ප්රතිශක්තතිය සහ
ප්රතිශක්තතිකරණය
අරමුණු
• ශරීරයේ ප්රතිශක්තතිකරණ පද්ධතියේ ව්යුහය සහ
ක්තරියාකාරීත්වය පිළිබඳ ව මූලික අවයබෝධයක්ත ලැබීම
• ප්රතිශක්තතිකරණ ක්තරියාවලිය අධ්යයනය කිරීම
• ප්රතිශක්තතිකරණ ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථාවන් පිලිබඳ
අධ්යයනය
ප්රතිශක්තතිය යනු කුමක්තද?
• යම් අයයකුයේ ශරීරයට පිටතින් ඇතුළුවන ප්රතියද්හ ජනක
(ආගන්තුක ප්යරෝටීන) වලට විරුද්ධව ක්තරියාකිරීමට ශරීරයට
ඇති හැකියාවයි
ප්රතිශක්තතිය
ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනක
ඇතුළුවීම වැලැක්තවීමටත් සහ
යකයස් යහෝ ඇතුළු වන
ප්රතියද්හ ජනක විනාශ
කිරීම සඳහාත් ශරීරය ආකාර
කිහිපයකට උපක්තරම යයාදා
ගනී
ප්රතිශක්තතිය
වියේෂිත යනාවන
පළමු යපල
ප්රතිශක්තතිය
යදවන යපල
ප්රතිශක්තතිය
වියේෂිත
යතවන යපල
ප්රතිශක්තතිය
වියේෂිත යනාවන ප්රතිශක්තතිය
Non-specific immunity
• ප්රතියද්හ ජනකයක්ත ශරීරයට ඇතුළු වූ පසු එය විනාශ කිරීම
පිණිස යතෝරා ගැනීමකින් යතාරව සිදුකරන ක්තරියාවකි
• සෑම ප්රතියද්හ ජනකයකටම එකයස් ක්තරියා කරයි
වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය Specific Immunity
• ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනකයන් ඇතුළු වූ පසු එය මර්ධනය
කිරීම පිණිස එයට එයරහිව දක්තවන ප්රතික්තරියාවකි
• යමමගින් එක්ත එක්ත යරෝග කාරකයට විරුද්ධව යවන යවනම
ප්රතියද්හ සහ ප්රතිශක්තති ය යසල නිපදවනු ලබයි
• යතවන යපළ ප්රතිශක්තතිය යමම ඝණයට අයත් යව්
• යමය සක්තරීය සහ අක්තරිය වශයයන් යදයාකාරයකි
පළමු යපල ප්රතිශක්තතිය
• ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනක ඇතුළුවීම වලක්තවයි
• ය ෞතික ආවරන -
• සම 2m2
• ේයේෂ්මල පටල - 400m2
• යකස්, cilia
• කැස්ස
• මුත්ර
• වමනය, මළපහ/පාචනය
• රසායනික ආවරණ
• කඳුළු
• දහදිය
• යේඨය
• ආමාශයික යුෂ
යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය
(Inflammatory response)
• යමහිදී ශරීරයට ඇතුළුවන ඕනෑම ආගන්තුක ප්යරෝටීනයකට
විරුද්ධව ක්තරියාකරන සුදු රුධිරානු වල ක්තරියාකාරීත්වය
මගින් අදාල ප්යරෝටීනය විනාශ යකයර්
• Macrophages, Neutrophils, Lymphocytesnatural killer (NK) cells
• Cytokines (hormone - like proteins that mediate inflammation)
• Complement proteins
යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය
(Inflammatory response)
• රුධිර යක්තශනාලිකා වලින් පිටතට පැමියණන යමම ක්තෂ
සසල මගින් ශරීරයට ඇතුළු වන ක්තෂුද්රජීවීන් ක්තෂණය
යකයර්
• මහා ක්තශාණු (Macrophages) යලස හැඳින්යවන්යන්
ප්රමායයන් විශාල වූ ක්තෂ සසල වියේෂයකි
යදවන යපල
ප්රතිශක්තතිය
• රතුවීම - යක්තශනාලිකා විස්ථාරනය වීයමන්
රුධිර සැපයුම වැඩිවීම නිසා
• උෂ්ණත්වය වැඩිවීම - යක්තශනාලිකා
විස්ථාරනය වීයමන් රුධිර සැපයුම වැඩිවීම
නිසා
• ඉදිමීම - යක්තශනාලිකා බිත්ති හරහා රුධිර
ප්ලාස්මාව කාන්දු වීයමන්
• යව්දනාව - පටක විනාශ වීම සහ ඉදිමීම නිසා
• ක්තරියාකාරීත්වය අඩු කරයි
යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය
• යමම ප්රතික්තරියාව සිදුවන විට අවට පිහිටි සසල (Mast cell
මගින් Histamine නැමැති රසායනිකය නිපදවයි)
• යමම හිස්ටමින් මගින් විෂ තනුක කිරීම පිනිස රුධිර
යක්තශනාලිකා වලින් ප්ලාස්මය කාන්දු කරවයි
• උෂ්ණත්වය වැඩිවීම නිසා එයට සංයව්දී ක්තෂුද්රජීවීන්
විනාශයව්
යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය
යතවන යපල ප්රතිශක්තතිය
• පළමු සහ යදවන යපළ ප්රතිශක්තතියට අමතරව, යමම
වියේෂිත ක්තරමයව්දය අනුගමනය කිරීම මගින් ශරීරය
ප්රතියද්හ ජනක වලින් ආරක්තෂා යකයර්
• කයේරුක ජීවීන්ට පමණක්ත හිමිවන ප්රතිශක්තති ප්රයේදයකි
• යමහිදී අදාල ප්රතියද්හ ජනකය හඳුනා ගැනීම, විනාශ කිරීම
සහ එය මතකයේ තබාගැනීම සිදුකරයි
• යමහිදී නිපදවන වියේෂිත සසල වර්ග සහ ප්රතියද්හ මගින්
අදාල ප්යරෝටීනය පමණක්ත විනාශ යකයර්
ප්රතියද්හ ජනකය - Antigen
• යවනත් ජීවියයකුට අයත් වන ශරීරයේ ප්රතිශක්තතිකරණ
පද්ධතිය උත්යත්ජනය කිරීමට සමත්, යබායහෝවිට
ප්යරෝටීනයක්ත යහෝ යපාලිසැකරයිඩයකි
ප්රතිශක්තති ක්තරියාවලිය Immune
response
• වියේෂිත වූ යරෝග කාරකයකට විරුද්ධව ශරීරයේ ඇතිවන
ප්රතික්තරියාවයි
• යමය යතවන යපළ ප්රතිශක්තතිරන ක්තරියාවලියයි
• එක්ත එක්ත යරෝග කාරකයටම විරුද්ධව වියේෂිතව ප්රතියද්හ
සහ ප්රතිශක්තති සසල නිපදවයි
ප්රතියද්හ
Antibody
• ප්යරෝටීන් වලින් සෑදී ඇත
• යමමගින් ක්තෂුද්රජීවීන් අක්තරිය
තත්වයට පත් කරයි
• එම ක්තෂුද්රජීවීන් මත යමම
ප්රතියද්හ ඇළුනු පසු එම
ප්රතියද්හ-ප්රතියද්හ ජනක
සංකීර්ණය T වසා සසල
මගින් විනාශ කරයි
• IgG, IgM ආදී වශයයන්
ප්රතියද්හ වර්ගකරනු ලබයි
ප්රතිශක්තීකරණ පද්ධතිය
සුදු රුධිරානු ආකාර 5කි
• බැක්තටීරියා
විනාශ කරයි
1.නියුට්
යරාෆිේ
(60%)
• ප්රතිශක්තතික
රණ
ක්තරියාවලිය
ක්තරියාත්මක
කරයි
වසා සසල
(33%)
• අසාත්මික
තාවයකදී
ක්තරියාත්මක
යව්
යේයසාෆි
ේ (1%)
• ක්තෂ
ය යසල
බවට පත්යව්
යමායනා
සසට
(4%)
• අසාත්මිකතාවය
කදී සහ
පරයපෝෂිත
තත්වයකදී
ක්තරියාත්මක යව්
ඉයයාසියනාෆි
ේ (4%)
වසා වාහිනී පද්ධතිය
• මිනිස් සිරුර පුරා පැතිරුනු යමම පද්ධතියට
අයත් ප්රධාන ව්යුහයන් වන වසා ේරන්ි 100
කට අධික සංේයාවක්ත ශරීරය පුරා පැතිර පවී
• ප්රධාන වශයයන් යෙේල, කිහිේල, ඉකිලිය සහ
සංස්ථානික මහා ධමනිය යදපස පිහිටා ඇත
• ශරීරයේ ප්රධානම වසා පටකය වන්යන්
ප්ීහාවයි
• යමම ේරන්ී වල ප්රධානම කාර්යය වන්යන්
ශරීරයට ඇතුළු වන ක්තෂුද්රජීවීන් සහ විෂ
ද්රව්ය විනාශ කිරීමයි
වසා ේරන්ී
• යමම ේරන්ී වසා වාහීනී අතර මැද
පිහිටා ඇත
• එම වාහිනී තුල ගමන් ගන්නා වසා
තරලය යමම ේරන්ී හරහා ගමන්
කර යපරීමකට ාජනය යව්
• එවිට වසා ේරන්ීය තුළ පිහිටි
ක්තෂ සසල විසින් වසා තරලයේ
ඇති ක්තෂුද්රජවීන් සහ අපවිත්ර දෑ
විනාශකරයි
වසා සසල
• යම්කිසි වියේෂිත ප්රතියද්හ ජනකයකට
විරුද්ධව ක්තරියාකල හැකි සුදු රුධිරානු
වියේෂයකි
• ප්රධාන ආකාර යදකකි T සහ B සසල
වශයයනි
• මින් B සසල ප්රතියද්හ නිපදවීමටත් T
සසල යකලින්ම අදාල ප්රතියද්හ
ජනකයට පහර දීමත් සිදු කරයි
වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය
වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය
සක්තරීය
අක්තරීය
ස්ව ාවික
කෘීම
සක්තරිය ප්රතිශක්තතිය (Active Immunity)
• යම්කිසි පුද්ගලයකුට තමායේ ශරීරය තුළ ඇති ප්රතිශක්තති පද්ධතිය මගින් ආරක්තෂාව
ලැබීම යමහිදී සිදු යව්.
• යමය ස්වා ාවික ව යරෝග කාරකය ශරීරගත වීයමන් යහෝ එන්නත් ලබා ගැනීම මගින්
යහෝ ඇති යව්.
• සාමාන්යයයන් දිගු කලක්ත පවත්නා අතර, එය යබායහෝ විට ඡීවිතකාලය පුරාම පවී.
• යමහි දී ස්වා ාවික ව යරෝගය වැළඳීයමන් ඇතිවන ප්රතිශක්තතියේ ප්රබලත්වය,
එන්නත් ලබා ගැනීයමන් ඇතිවන ප්රතිශක්තතියට සායප්ක්තෂ ව ඉහළ මට්ටමක පවී
අක්තරිය ප්රතිශක්තතිය (passive Immunity)
• යම් යරෝගයකට එයරහි ප්රතියද්හ යහෝ සංයව්දී රුධිර ේයව්තාණු යහෝ ප්රතිශක්තතිය
සහිත පුද්ගලයකුයගන් ප්රතිශක්තතිය රහිත පුද්ගලයයකු යවත ගමන් කිරීම යහෝ ලබා
දීම ය
• ස්වා ාවික - ගර් නී සමයේ දී මවයගන් දරුවාට
• කෘත්රිම
• රුධිර පාරවිලයනයේ දී හා /යහෝ අයනකු ත් රුධිර සංඝටක ලබාදීයම් දී
• පිටගැස්ම, ගලපටල වැනි යරෝග වැළඳුණු විට ප්රතිධූලකා යන් (antitoxin) ලබාදීයම් දී
• සර්පයකු දෂ්ට කළ විට ප්ර තිධූලකා යන් (antitoxin) ලබාදීයම් දී
• ජලභීතිකා යරෝගයට එයරහි මස්තු (anti-rabies serum)ලබාදීයම් දී
• ප්රතිශක්තති ඌනතා යරෝගීන් ට ගැමා ේයලාබියුලින් ලබා දීයම් ද
වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය
• රුධිරය හා සංඝටක
ලබාදීම
(ප්රතිධූලකා යන්, මස්තු,
ගැමා ේයලාබියුලින්)
• ගර් නී සමයේ දී
මවයගන් දරුවාට
• එන්නත් ලබා
ගැනීයමන්
• යරෝගය වැළඳීයමන්
සක්තරීය
ස්ව ාවික
සක්තරීය
කෘීම
අක්තරීය
කෘීම
අක්තරීය
ස්ව ාවික
ප්රාථමික ප්රතිශක්තතිය -Primary
Immunity
• යම් අයයකුයේ ශරීරයට ප්රථමවරට යරෝගකාරකයක්ත ඇතුළු වූ විට ඇතිවන
ප්රතික්තරියාවයි
• පළමුව යමම යරෝග කාරකය B වසා සසල මගින් හඳුනා ගනු ලබයි
• එවිට B වසා සසල ප්ලාස්මා සසල බවට පත්යව්
• යමම ප්ලාස්මා සසල මගින් ප්රතියද්හ නිපදවයි
• එයමන්ම cytokines මගින් B සසල ගුණනය වීම යව්ගවත් කරයි
• යමයට අමතරව IgG විශාල වශයයන් නිපදවයි
• එයමන්ම B වසා සසල මගින් Memory cells ද නිේපාදනය යකයර්
• යමම සසල නැවත වරක්ත එම ක්තෂුද්රජීවියා ශරීරයට ඇතුළු වුවයහාත් ාවිතය සඳහා
මතකය රඳවා ගනී
ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය (secondary
Immunity)
• යම් යරෝග කාරකයක්ත යදවන වරට ප්රතිශක්තතිකරන
පද්ධතිය උත්යත්ජනය කලයහාත් ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය
ක්තරියාත්මක යව්
• Memory cells යබදීම B සසල යබදීමට වඩා යව්ගවත්ය
• පළමුව IgM නිෂ්පාදනය කලද ඉතා කුඩා ප්රමාණයකි
• යදවනුව නිෂ්පාදනය වන IgM විශාල ප්රමාණයයන් නිපදවයි
ප්රාථමික හා ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය
සමූහ ප්රතිශක්තතිය
(Herd Immunity)
• ප්රජායව් එක්ත අයයකුට ප්රතිශක්තතිකරනය
ලබාදුන් විට එම පුද්ගලයායගන් එන්නත ලබා
යනාදුන් පුද්ගලයින් යවත එන්නයතහි අඩංගු
ප්රතියද්හ ජනකය සංක්තරමණය වීයමන් එම
පුද්ගලයින් තුළද අදාල ප්රතියද්හ ජනකයට
විරුද්ධව ප්රතියද්හ නිපදවීමයි
උදා - මුෙ යපෝලියයෝ එන්නත
සාරාංශය
ප්රතිශක්තතිය යනු?
ප්රතිශක්තතිය වර්ගීකරණය?
සක්තරීය හා අක්තරීය ප්රතිශක්තතිය?
ප්රාථමික/ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය?
සමූහ ප්රතිශක්තතිය?
• එක්ත වරක්ත යඩංගු යරෝගය සැදුනු අයයකුට නැවතත් යඩංගු
සෑයදන්යන් ඇයි?
• යඩංගු යරෝගය පළමුවර සෑදීමට වඩා යදවනවර සෑදීයම්දී
ප්රයව්සම් වියයුත්යත් ඇයි?

More Related Content

More from chamodyaprashani

ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhgggggggggggggggggggggggggggANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
chamodyaprashani
 
MENTAL SUBNORMALITY 2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
MENTAL SUBNORMALITY  2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...MENTAL SUBNORMALITY  2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
MENTAL SUBNORMALITY 2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
chamodyaprashani
 
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggttttttttPSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
chamodyaprashani
 
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdgggDeference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
chamodyaprashani
 
#. Bandaging and Splinting.pdf
#. Bandaging and Splinting.pdf#. Bandaging and Splinting.pdf
#. Bandaging and Splinting.pdf
chamodyaprashani
 
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdfWITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
chamodyaprashani
 
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptxCoronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
chamodyaprashani
 
Demography2021.pdf
Demography2021.pdfDemography2021.pdf
Demography2021.pdf
chamodyaprashani
 
community Mental Health Nurse.pptx
community Mental Health Nurse.pptxcommunity Mental Health Nurse.pptx
community Mental Health Nurse.pptx
chamodyaprashani
 
mental health G.pptx
mental health G.pptxmental health G.pptx
mental health G.pptx
chamodyaprashani
 
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
chamodyaprashani
 
Ward 18 - Renal & liver profile.pptx
Ward 18 - Renal  & liver profile.pptxWard 18 - Renal  & liver profile.pptx
Ward 18 - Renal & liver profile.pptx
chamodyaprashani
 
Untitled presentation.pptx
Untitled presentation.pptxUntitled presentation.pptx
Untitled presentation.pptx
chamodyaprashani
 

More from chamodyaprashani (13)

ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhgggggggggggggggggggggggggggANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
ANTI DEPRESSANT.pptxhhjjhhhhhhggggggggggggggggggggggggggg
 
MENTAL SUBNORMALITY 2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
MENTAL SUBNORMALITY  2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...MENTAL SUBNORMALITY  2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
MENTAL SUBNORMALITY 2.pptxjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjiiiiiioooiiiiiiiiiiiiikk...
 
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggttttttttPSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
PSYCHIATRIC NURSING 05.pptxgggggggggtttttttt
 
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdgggDeference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
Deference mechanismffggggggghhhhgddffdggg
 
#. Bandaging and Splinting.pdf
#. Bandaging and Splinting.pdf#. Bandaging and Splinting.pdf
#. Bandaging and Splinting.pdf
 
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdfWITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
WITHDRAWN BEHAVIOR SUBHA.pdf
 
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptxCoronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
Coronary artery diseases • Dr. Tilak Abeysekara .pptx
 
Demography2021.pdf
Demography2021.pdfDemography2021.pdf
Demography2021.pdf
 
community Mental Health Nurse.pptx
community Mental Health Nurse.pptxcommunity Mental Health Nurse.pptx
community Mental Health Nurse.pptx
 
mental health G.pptx
mental health G.pptxmental health G.pptx
mental health G.pptx
 
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
3. Caring for the patient undergoing ostomy surgery.pptx
 
Ward 18 - Renal & liver profile.pptx
Ward 18 - Renal  & liver profile.pptxWard 18 - Renal  & liver profile.pptx
Ward 18 - Renal & liver profile.pptx
 
Untitled presentation.pptx
Untitled presentation.pptxUntitled presentation.pptx
Untitled presentation.pptx
 

ප්‍රතිශක්තිය හා ප්‍රතිශක්තිකරණය.pptx

  • 2. අරමුණු • ශරීරයේ ප්රතිශක්තතිකරණ පද්ධතියේ ව්යුහය සහ ක්තරියාකාරීත්වය පිළිබඳ ව මූලික අවයබෝධයක්ත ලැබීම • ප්රතිශක්තතිකරණ ක්තරියාවලිය අධ්යයනය කිරීම • ප්රතිශක්තතිකරණ ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථාවන් පිලිබඳ අධ්යයනය
  • 3. ප්රතිශක්තතිය යනු කුමක්තද? • යම් අයයකුයේ ශරීරයට පිටතින් ඇතුළුවන ප්රතියද්හ ජනක (ආගන්තුක ප්යරෝටීන) වලට විරුද්ධව ක්තරියාකිරීමට ශරීරයට ඇති හැකියාවයි
  • 4. ප්රතිශක්තතිය ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනක ඇතුළුවීම වැලැක්තවීමටත් සහ යකයස් යහෝ ඇතුළු වන ප්රතියද්හ ජනක විනාශ කිරීම සඳහාත් ශරීරය ආකාර කිහිපයකට උපක්තරම යයාදා ගනී ප්රතිශක්තතිය වියේෂිත යනාවන පළමු යපල ප්රතිශක්තතිය යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය වියේෂිත යතවන යපල ප්රතිශක්තතිය
  • 5. වියේෂිත යනාවන ප්රතිශක්තතිය Non-specific immunity • ප්රතියද්හ ජනකයක්ත ශරීරයට ඇතුළු වූ පසු එය විනාශ කිරීම පිණිස යතෝරා ගැනීමකින් යතාරව සිදුකරන ක්තරියාවකි • සෑම ප්රතියද්හ ජනකයකටම එකයස් ක්තරියා කරයි
  • 6. වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය Specific Immunity • ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනකයන් ඇතුළු වූ පසු එය මර්ධනය කිරීම පිණිස එයට එයරහිව දක්තවන ප්රතික්තරියාවකි • යමමගින් එක්ත එක්ත යරෝග කාරකයට විරුද්ධව යවන යවනම ප්රතියද්හ සහ ප්රතිශක්තති ය යසල නිපදවනු ලබයි • යතවන යපළ ප්රතිශක්තතිය යමම ඝණයට අයත් යව් • යමය සක්තරීය සහ අක්තරිය වශයයන් යදයාකාරයකි
  • 7. පළමු යපල ප්රතිශක්තතිය • ශරීරයට ප්රතියද්හ ජනක ඇතුළුවීම වලක්තවයි • ය ෞතික ආවරන - • සම 2m2 • ේයේෂ්මල පටල - 400m2 • යකස්, cilia • කැස්ස • මුත්ර • වමනය, මළපහ/පාචනය • රසායනික ආවරණ • කඳුළු • දහදිය • යේඨය • ආමාශයික යුෂ
  • 8. යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය (Inflammatory response) • යමහිදී ශරීරයට ඇතුළුවන ඕනෑම ආගන්තුක ප්යරෝටීනයකට විරුද්ධව ක්තරියාකරන සුදු රුධිරානු වල ක්තරියාකාරීත්වය මගින් අදාල ප්යරෝටීනය විනාශ යකයර් • Macrophages, Neutrophils, Lymphocytesnatural killer (NK) cells • Cytokines (hormone - like proteins that mediate inflammation) • Complement proteins
  • 9. යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය (Inflammatory response) • රුධිර යක්තශනාලිකා වලින් පිටතට පැමියණන යමම ක්තෂ සසල මගින් ශරීරයට ඇතුළු වන ක්තෂුද්රජීවීන් ක්තෂණය යකයර් • මහා ක්තශාණු (Macrophages) යලස හැඳින්යවන්යන් ප්රමායයන් විශාල වූ ක්තෂ සසල වියේෂයකි
  • 10. යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය • රතුවීම - යක්තශනාලිකා විස්ථාරනය වීයමන් රුධිර සැපයුම වැඩිවීම නිසා • උෂ්ණත්වය වැඩිවීම - යක්තශනාලිකා විස්ථාරනය වීයමන් රුධිර සැපයුම වැඩිවීම නිසා • ඉදිමීම - යක්තශනාලිකා බිත්ති හරහා රුධිර ප්ලාස්මාව කාන්දු වීයමන් • යව්දනාව - පටක විනාශ වීම සහ ඉදිමීම නිසා • ක්තරියාකාරීත්වය අඩු කරයි
  • 11. යදවන යපල ප්රතිශක්තතිය • යමම ප්රතික්තරියාව සිදුවන විට අවට පිහිටි සසල (Mast cell මගින් Histamine නැමැති රසායනිකය නිපදවයි) • යමම හිස්ටමින් මගින් විෂ තනුක කිරීම පිනිස රුධිර යක්තශනාලිකා වලින් ප්ලාස්මය කාන්දු කරවයි • උෂ්ණත්වය වැඩිවීම නිසා එයට සංයව්දී ක්තෂුද්රජීවීන් විනාශයව්
  • 13. යතවන යපල ප්රතිශක්තතිය • පළමු සහ යදවන යපළ ප්රතිශක්තතියට අමතරව, යමම වියේෂිත ක්තරමයව්දය අනුගමනය කිරීම මගින් ශරීරය ප්රතියද්හ ජනක වලින් ආරක්තෂා යකයර් • කයේරුක ජීවීන්ට පමණක්ත හිමිවන ප්රතිශක්තති ප්රයේදයකි • යමහිදී අදාල ප්රතියද්හ ජනකය හඳුනා ගැනීම, විනාශ කිරීම සහ එය මතකයේ තබාගැනීම සිදුකරයි • යමහිදී නිපදවන වියේෂිත සසල වර්ග සහ ප්රතියද්හ මගින් අදාල ප්යරෝටීනය පමණක්ත විනාශ යකයර්
  • 14. ප්රතියද්හ ජනකය - Antigen • යවනත් ජීවියයකුට අයත් වන ශරීරයේ ප්රතිශක්තතිකරණ පද්ධතිය උත්යත්ජනය කිරීමට සමත්, යබායහෝවිට ප්යරෝටීනයක්ත යහෝ යපාලිසැකරයිඩයකි
  • 15. ප්රතිශක්තති ක්තරියාවලිය Immune response • වියේෂිත වූ යරෝග කාරකයකට විරුද්ධව ශරීරයේ ඇතිවන ප්රතික්තරියාවයි • යමය යතවන යපළ ප්රතිශක්තතිරන ක්තරියාවලියයි • එක්ත එක්ත යරෝග කාරකයටම විරුද්ධව වියේෂිතව ප්රතියද්හ සහ ප්රතිශක්තති සසල නිපදවයි
  • 16. ප්රතියද්හ Antibody • ප්යරෝටීන් වලින් සෑදී ඇත • යමමගින් ක්තෂුද්රජීවීන් අක්තරිය තත්වයට පත් කරයි • එම ක්තෂුද්රජීවීන් මත යමම ප්රතියද්හ ඇළුනු පසු එම ප්රතියද්හ-ප්රතියද්හ ජනක සංකීර්ණය T වසා සසල මගින් විනාශ කරයි • IgG, IgM ආදී වශයයන් ප්රතියද්හ වර්ගකරනු ලබයි
  • 17.
  • 19. සුදු රුධිරානු ආකාර 5කි • බැක්තටීරියා විනාශ කරයි 1.නියුට් යරාෆිේ (60%) • ප්රතිශක්තතික රණ ක්තරියාවලිය ක්තරියාත්මක කරයි වසා සසල (33%) • අසාත්මික තාවයකදී ක්තරියාත්මක යව් යේයසාෆි ේ (1%) • ක්තෂ ය යසල බවට පත්යව් යමායනා සසට (4%) • අසාත්මිකතාවය කදී සහ පරයපෝෂිත තත්වයකදී ක්තරියාත්මක යව් ඉයයාසියනාෆි ේ (4%)
  • 20. වසා වාහිනී පද්ධතිය • මිනිස් සිරුර පුරා පැතිරුනු යමම පද්ධතියට අයත් ප්රධාන ව්යුහයන් වන වසා ේරන්ි 100 කට අධික සංේයාවක්ත ශරීරය පුරා පැතිර පවී • ප්රධාන වශයයන් යෙේල, කිහිේල, ඉකිලිය සහ සංස්ථානික මහා ධමනිය යදපස පිහිටා ඇත • ශරීරයේ ප්රධානම වසා පටකය වන්යන් ප්ීහාවයි • යමම ේරන්ී වල ප්රධානම කාර්යය වන්යන් ශරීරයට ඇතුළු වන ක්තෂුද්රජීවීන් සහ විෂ ද්රව්ය විනාශ කිරීමයි
  • 21. වසා ේරන්ී • යමම ේරන්ී වසා වාහීනී අතර මැද පිහිටා ඇත • එම වාහිනී තුල ගමන් ගන්නා වසා තරලය යමම ේරන්ී හරහා ගමන් කර යපරීමකට ාජනය යව් • එවිට වසා ේරන්ීය තුළ පිහිටි ක්තෂ සසල විසින් වසා තරලයේ ඇති ක්තෂුද්රජවීන් සහ අපවිත්ර දෑ විනාශකරයි
  • 22. වසා සසල • යම්කිසි වියේෂිත ප්රතියද්හ ජනකයකට විරුද්ධව ක්තරියාකල හැකි සුදු රුධිරානු වියේෂයකි • ප්රධාන ආකාර යදකකි T සහ B සසල වශයයනි • මින් B සසල ප්රතියද්හ නිපදවීමටත් T සසල යකලින්ම අදාල ප්රතියද්හ ජනකයට පහර දීමත් සිදු කරයි
  • 24. සක්තරිය ප්රතිශක්තතිය (Active Immunity) • යම්කිසි පුද්ගලයකුට තමායේ ශරීරය තුළ ඇති ප්රතිශක්තති පද්ධතිය මගින් ආරක්තෂාව ලැබීම යමහිදී සිදු යව්. • යමය ස්වා ාවික ව යරෝග කාරකය ශරීරගත වීයමන් යහෝ එන්නත් ලබා ගැනීම මගින් යහෝ ඇති යව්. • සාමාන්යයයන් දිගු කලක්ත පවත්නා අතර, එය යබායහෝ විට ඡීවිතකාලය පුරාම පවී. • යමහි දී ස්වා ාවික ව යරෝගය වැළඳීයමන් ඇතිවන ප්රතිශක්තතියේ ප්රබලත්වය, එන්නත් ලබා ගැනීයමන් ඇතිවන ප්රතිශක්තතියට සායප්ක්තෂ ව ඉහළ මට්ටමක පවී
  • 25. අක්තරිය ප්රතිශක්තතිය (passive Immunity) • යම් යරෝගයකට එයරහි ප්රතියද්හ යහෝ සංයව්දී රුධිර ේයව්තාණු යහෝ ප්රතිශක්තතිය සහිත පුද්ගලයකුයගන් ප්රතිශක්තතිය රහිත පුද්ගලයයකු යවත ගමන් කිරීම යහෝ ලබා දීම ය • ස්වා ාවික - ගර් නී සමයේ දී මවයගන් දරුවාට • කෘත්රිම • රුධිර පාරවිලයනයේ දී හා /යහෝ අයනකු ත් රුධිර සංඝටක ලබාදීයම් දී • පිටගැස්ම, ගලපටල වැනි යරෝග වැළඳුණු විට ප්රතිධූලකා යන් (antitoxin) ලබාදීයම් දී • සර්පයකු දෂ්ට කළ විට ප්ර තිධූලකා යන් (antitoxin) ලබාදීයම් දී • ජලභීතිකා යරෝගයට එයරහි මස්තු (anti-rabies serum)ලබාදීයම් දී • ප්රතිශක්තති ඌනතා යරෝගීන් ට ගැමා ේයලාබියුලින් ලබා දීයම් ද
  • 26. වියේෂිත ප්රතිශක්තතිය • රුධිරය හා සංඝටක ලබාදීම (ප්රතිධූලකා යන්, මස්තු, ගැමා ේයලාබියුලින්) • ගර් නී සමයේ දී මවයගන් දරුවාට • එන්නත් ලබා ගැනීයමන් • යරෝගය වැළඳීයමන් සක්තරීය ස්ව ාවික සක්තරීය කෘීම අක්තරීය කෘීම අක්තරීය ස්ව ාවික
  • 27. ප්රාථමික ප්රතිශක්තතිය -Primary Immunity • යම් අයයකුයේ ශරීරයට ප්රථමවරට යරෝගකාරකයක්ත ඇතුළු වූ විට ඇතිවන ප්රතික්තරියාවයි • පළමුව යමම යරෝග කාරකය B වසා සසල මගින් හඳුනා ගනු ලබයි • එවිට B වසා සසල ප්ලාස්මා සසල බවට පත්යව් • යමම ප්ලාස්මා සසල මගින් ප්රතියද්හ නිපදවයි • එයමන්ම cytokines මගින් B සසල ගුණනය වීම යව්ගවත් කරයි • යමයට අමතරව IgG විශාල වශයයන් නිපදවයි • එයමන්ම B වසා සසල මගින් Memory cells ද නිේපාදනය යකයර් • යමම සසල නැවත වරක්ත එම ක්තෂුද්රජීවියා ශරීරයට ඇතුළු වුවයහාත් ාවිතය සඳහා මතකය රඳවා ගනී
  • 28. ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය (secondary Immunity) • යම් යරෝග කාරකයක්ත යදවන වරට ප්රතිශක්තතිකරන පද්ධතිය උත්යත්ජනය කලයහාත් ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය ක්තරියාත්මක යව් • Memory cells යබදීම B සසල යබදීමට වඩා යව්ගවත්ය • පළමුව IgM නිෂ්පාදනය කලද ඉතා කුඩා ප්රමාණයකි • යදවනුව නිෂ්පාදනය වන IgM විශාල ප්රමාණයයන් නිපදවයි
  • 29. ප්රාථමික හා ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය
  • 30. සමූහ ප්රතිශක්තතිය (Herd Immunity) • ප්රජායව් එක්ත අයයකුට ප්රතිශක්තතිකරනය ලබාදුන් විට එම පුද්ගලයායගන් එන්නත ලබා යනාදුන් පුද්ගලයින් යවත එන්නයතහි අඩංගු ප්රතියද්හ ජනකය සංක්තරමණය වීයමන් එම පුද්ගලයින් තුළද අදාල ප්රතියද්හ ජනකයට විරුද්ධව ප්රතියද්හ නිපදවීමයි උදා - මුෙ යපෝලියයෝ එන්නත
  • 31. සාරාංශය ප්රතිශක්තතිය යනු? ප්රතිශක්තතිය වර්ගීකරණය? සක්තරීය හා අක්තරීය ප්රතිශක්තතිය? ප්රාථමික/ද්වීතියික ප්රතිශක්තතිය? සමූහ ප්රතිශක්තතිය?
  • 32. • එක්ත වරක්ත යඩංගු යරෝගය සැදුනු අයයකුට නැවතත් යඩංගු සෑයදන්යන් ඇයි? • යඩංගු යරෝගය පළමුවර සෑදීමට වඩා යදවනවර සෑදීයම්දී ප්රයව්සම් වියයුත්යත් ඇයි?