animal

1. PENYEDIAAN HAIWAN
TERNAKAN BAGI
TUJUAN
PENYEMBELIHAN
16hb April 2022
Oleh: Siti Aishah Binti Ayub
Pejabat Perkhidmatan Veterinar Daerah Sik

2. ISI KANDUNGAN
Peranan
Veterinar
Undang-
undang &
peraturan
Kebajikan
Haiwan
Pemeriksaan
Ternakan
Asas
Penyembelihan
Ruminan
Pemeriksaan
Daging

3. PERANAN VETERINAR DALAM
KESIHATAN AWAM VETERINAR

6. Ancaman Utama Terhadap
Keselamatan Makanan
FIZIKAL
MIKBIOLOGI
BAHAN
KIMIA/
RESIDU
DRUG
Boleh membawa kesan kepada kesihatan manusia

7. UNDANG-UNDANG DAN
PERATURAN

8. Guidelines for Veterinary Inspection, Department of Veterinary Services
Code of Veterinary Practice for Meat Processing Plant
Code of Veterinary Practice for Meat Repacking Plant
Requirement for The Award of The Veterinary Health Mark
Code of Veterinary Practice For Manufacturing Meat Produts in Hermatically Sealed Containers
Code of Veterinary Practice for Boning and Packaging Plant
Code of Veterinary Practice for Meat Retailing Premises
Code of Veterinary Practice for Meat Processing and Retailing Premises
FAO / WHO Risk-Based Food Inspection Manual
Garis Panduan Penyembelihan Ternakan Korban
1. Animal Act, 1953, (Revised 2006)
2. Meat Inspection Rule, 1985
3. Feed Act 2009
4. Veterinary Surgeon Act, 1974
5. Ministerial Function Act, 1969
PERUNDANGAN
GARIS PANDUAN

9. UNDANG-UNDANG DAN
PERATURAN
Pemindahan Ternakan & Kawalan Penyakit
Haiwan :
Dokumen SKV, AKP & AKS

10. Keperluan Dokumen Penyembelihan
Ternakan
1. Di rumah sembelihan berlesen
(jabatan/diswastakan)
i. Akuan Kebenaran Pindah (AKP)
ii. Sijil Kesihatan Veterinar (SKV)
iii. Akuan Kebenaran Sembelih (AKS)**
2. Di luar rumah sembelih (agama/kecemasan)
i. Akuan Kebenaran Pindah
ii. Sijil Kesihatan Veterinar
iii. Akuan Kebenaran Sembelih - Luar

11. Carta Alir Permohonan Dokumen
Permohonan SKV, AKP &
Permit Sembelih (*JPV melalui
sistem e-permit)
Pemeriksaan/pengesahan
kesihatan oleh Pihak Berkuasa Veterinar
Pengeluaran SKV, AKP & AKS
Lokasi Penyembelihan
Pengangkutan Ternakan 
tempat sembelih

13. 1. Pemeriksaan Kesihatan &
Pengeluaran Sijil Kesihatan Veterinar
(SKV) ternakan
• Pemeriksaan kesihatan – bebas daripada
penyakit berjangkit dan bahan kimia yang
memudaratkan
• Tag pengenalan ternakan dinyatakan di SKV
• Meliputi rekod kesihatan atau rawatan,
vaksinasi dan tempoh “withdrawal period”
antibiotik.
Tujuan : Mengawal penyakit, traceability/
dayajejak, urusniaga secara sah

14. 2. Akuan Kebenaran Pindah
• AKP akan menyatakan :-
 tujuan pemindahan
 tarikh perjalanan
 lokasi pemindahan
 no kenderaan
 kuantiti ternakan

15. 4. Pengangkutan Ternakan
• Bersama dokumen asal : SKV & AKP
• Maklumat binatang ternakan, tag ternakan,
tarikh perjalanan yang sah
• Mematuhi keperluan kebajikan ternakan
• Kenderaan membawa ternakan + “seal tag”

16. ISU
• Rantaian bukti pemilikan:
▫ Peringkat ladang –
tagging,tatoo
▫ Pergerakan –permit
pergerakan, SKV
▫ Penyembelihan
▫ Pemeriksaan daging
▫ Tempat jualan
Permit pergerakan
dan SKV
Ladan
g
Sembeliha
n
Meat
Inspection
Jualan
TAGGING

17. Tag Karkas
Legenda
Pemeriksaan

18. Tag Kosong

19. 4 QUARTER = 4 TAG

21. KEBAJIKAN HAIWAN

22. KEBAJIKAN HAIWAN
AKTA KEBAJIKAN HAIWAN 2015
Sebelum sembelihan
-- pengangkutan & penurunan ternakan
-- beri minum & makan (jika perlu) secukupnya
-- rehat yang cukup
-- tempat lapang & teduh
-- tempat yang bersih

23. KEBAJIKAN HAIWAN
1. Teknik-teknik mengikat dan merebah ternakan
- tidak menyebabkan kecederaan
2. Penyembelihan
a. mengikut hukum-hukum penyembelihan serta syariat yang telah
ditetapkan oleh agama Islam.
b. Ternakan yang sedang menunggu untuk disembelih perlu diasingkan
bagi mengelakkan ia melihat ternakan lain yang sedang disembelih.
c. Pisau yang digunakan untuk penyembelihan hendaklah tajam dan
bersih.
d.Pisau tidak boleh diasah di hadapan ternakan yang hendak disembelih
e. Ternakan hendaklah dilapah ditempat yang bersih dan bersesuaian
setelah mati.
Semasa sembelihan

24. Penurunan ternakan

25. Teknik Kekangan
Mark 1 Restraint Box

26. Slaughter
bucket

29. Burley method

30. 2. Burley
Ikatan Kaki
Hadapan
Ikatan Kaki

31. Rope squeeze

32. 1. Rope
Squeeze
Teknik Rebahan
1
4
2
3

33. Ternak
an
Agresif

34. Bebiri / kambing

35. Ayam

36. KEBAJIKAN HAIWAN vs KUALITI DAGING?
• Ternakan hidup : Lebihan tenaga
(glukose/CHO)  glikogen
• Ternakan mati  berlakunya proses ‘rigor
mortis’
Glikogen Lactic Acid
Menurunkan pH daging
Keadaan
Ternakan
Glikogen dalam
daging
Pembentukkan
Lactic Acid
pH daging
Haiwan Normal ↑ Glikogen Banyak Rendah
Haiwan Stress ↓ Glikogen Sedikit Tinggi
Dalam daging

37. Keadaan daging yang NORMAL
Keadaan daging yang TIDAK NORMAL
1. Warna yang pucat, lembut
dan bereksudat (PSE)
2. Warna yang gelap, keras dan
kering (DFD)

40. PEMERIKSAAN TERNAKAN

41. CARTA ALIR TERNAKAN UNTUK SEMBELIHAN
1. Pemeriksaan
Ternakan
(AM)
2. Sembelihan
Ternakan
3. Pemeriksaan
Daging (PM)

42. PEMERIKSAAN TERNAKAN
• Ante-mortem (AM) = pemeriksaan ternakan
sebelum kematian/disembelih
+Dokumen
(SKV, AKP &
AKS)
Ternakan
MI/PD
MI : Meat Inspector
PD : Pemeriksa
Daging

43. • Tujuan : Saringan terhadap ternakan yang
akan disembelih  Memastikan haiwan
bebas penyakit & luarannya sihat disembelih
• Haiwan yang abnormal/sakit 
dikuarantin/diasingkan  diberi rawatan
• Sembelihan kecemasan : ternakan
sakit/cedera
• 1st line defence –mengelakkan haiwan
berpenyakit/memudaratkan daripada
memasuki rantaian makanan

45. ASAS PENYEMBELIHAN
RUMINAN

46. ASAS SEMBELIHAN RUMINAN
Definasi : Proses memotong leher bagi memutuskan
trakea, esofagus, arteri karotid dan vena jugular
untuk mengeluarkan darah yang banyak bagi
mempercepatkan proses kematian haiwan/ternakan

48. Matlamat
Tujuan : untuk mengeluarkan seberapa banyak
darah yang boleh daripada daging
Darah (kaya dengan nutrien)
-- media untuk pertumbuhan mikrob
seperti bakteria, fungi dan lain-lain.
↓darah dalam
daging
↓pertumbuha
n mikrob
↓kerosakan
daging
↑jangka hayat
penyimpanan &
kualiti daging

49. Tanda-tanda ternakan telah mati
Bahagian Kepala
• Tiada refleks mata
• Leher jadi ‘flaccid’
• Lidah jadi ‘flaccid’
• Telinga ‘jatuh ke bawah’
Badan ‘tidak bengkok atau tegang’
Tiada pernafasan
Tiada denyutan jantung/nadi
Tiada vocal

50. Pendarahan
Sumber: Prof Dr. Awis Qurni Sazili, Ph.D, DVM (UPM)

51. PENYEMBELIHAN TERNAKAN
1. Tempat ruangan menunggu ternakan (lairage)
2. Tapak penyembelihan
3. Operasi penyembelihan
4. Tempah melapah – digantung ? Atas lantai ?
5. Tempat memotong daging – papan pemotong daging (chopping board)
disarankan daripada plastik, ~2 inci tebal
6. Pengurusan sisa ternakan – sisa pepejal dan sisa cecair, ditanam atau
dilupuskan dengan cara sesuai serta tidak bertentangan dengan peraturan
Pihak Berkuasa Tempatan

53. 1. Tempat Simpanan Ternakan

54. 2. Penyediaan Tempat Melapah
2. Tapak sembelihan

55. Bahagian Bersih Bahagian Kotor

56. 3. Operasi Sembelihan
• Pengendalian ternakan  teknik merebah
• Penyembelih bertauliah  sembelihan mengikut
Syariat Islam
• Pisau yang tajam & tidak mengangkat mata
pisau
• Lepaskan tali
• Berikan masa pendarahan

57. 4. Teknik Melapah
3. Membungkus kaki
& elakkan tangan
yang kotor daripada
memegang daging
2. Pastikan kulit luar
tidak terkena daging
1. Pakaian yang sesuai :
gloves, gumboots,
hair net, mask

58. a) mengikat salur makanan (esofagus)
Trakea
Esopfagus

59. b) pembungkusan dubur/anus

60. c) eviscerasi/membuang isi perut
• Pastikan perut tidak pecah
• Asingkan ofal merah dan ofal putih
• Letakkan di tempat pemeriksaan post mortem
Ofal merah Ofal putih

61. Peralatan :
- Pisau yang tajam
- Atas meja/berlapik/papan pemotong
Karkas yang telah siap dilapah diletak di atas kanvas yang
bersih

65. PEMERIKSAAN DAGING

66. LENGKAP
BERPAKAIAN

67. PEMERIKSAAN DAGING
• Post-mortem : pemeriksaan daging setelah
kematian/disembelih
• Cara pemeriksaan :-
 melihat
 memegang & rasa
 memotong /hiris
 bau
• Pengasingan “abnormalities” – penilaian patologi
lesi
• Pass  cop/tag karkas  dibenarkan untuk dijual
• 2nd line defence : menjamin kualiti daging &
keselamatan makanan

68. Pemeriksaan post mortem
1. Bahagian Kepala
Nodus limfa Parotid

69. Nodus limfa
Retropharyngeal Nodus Submaxilary

70. Otot pipi
Lidah

71. Jantun
g
Pemeriksaan post mortem
2. Organ Dalaman

72. Paru-
paru
Hati

73. Spleen/Limpa Buah
pinggang

74. Pemeriksaan post mortem
3. Karkas/daging
Daging telah diperiksa dan selamat untuk
dimakan

75. PENYAKIT BERJANGKIT DAN
ZOONOTIK
• Definisi Zoonotik:
▫ Zoonotik adalah penyakit berjangkit
pada haiwan yang boleh
menjangkiti manusia
•Contoh : Salmonellosis,
Brucellosis, Cysticercosis,
Tuberculosis, Sarcocystis, etc.

76. Pemeriksaan post mortem :
Lesi yang sering dijumpai

77. 1. Sarcocystis Cyst

78. 2. Cysticercosis bovis
(cacing pita)

79. 3. Hydatid cyst

80. 4. Chronic liver fluke infestation (cacing hati)

81. 5. Pneumonia (Radang paru-paru)

82. 6. Lung Abcess (Nanah di paru-paru)

83. 7. Haemorrhage (Pendarahan)

84. 8. Bovine Tuberculosis (Nanah di paru-paru, limpa & hati)

85. Penilaian Karkas semasa Post-mortem
Tujuan : Memastikan hanya karkas/organ yang
boleh dimakan memasuki rantaian makanan
1. Trim/potong  bagi bahagian yang tidak
sesuai dimakan akan dipotong
2. Condemn/buang
(sebahagian/keseluruhan)  dilupuskan

86. Pengurusan Sisa Ternakan
• Ditanam & dilupuskan dengan cara bersesuaian
dengan peraturan Pihak Berkuasa Tempatan

89. PENUTUP
Ternakan yang sihat menjamin kualiti daging dan
seterusnya kesihatan awam
Memastikan aspek keselamatan sewaktu
pengendalian
Memastikan kebersihan dan keselamatan makanan
untuk kesejahteraan bersama

90. RUJUKAN
-Akta Binatang 1953 (Semakan 2006)[Akta 647];
Pencegahan Perebakan Penyakit – Am;
Pencegahan Kezaliman Terhadap Binatang;
-Perintah Di Bawah Subseksyen 36(1) dan (2) (Kawasan
Kawalan Penyakit di peringkat Negeri).
-Kaedah-Kaedah Pemeriksaan Daging 1985;
-Kaedah-Kaedah Binatang (Kawalan Penyembelihan) 2009;
-Enakmen Pendaftaran Lembu-Kerbau (Peringkat Negeri).

91. Dr. Rohaizan Bt. Mohd Anuar
Penolong Pengarah Kanan
Seksyen Pemeriksaan Veterinar
Bahagian Pengurusan Biosekuriti Dan SPS
DVS Putrajaya
Dr. Marlia bt Mahadzar
Pegawai Veterinar
DVS Pulau Pinang
PENGHARGAAN

92. Terima Kasih