Branding crafts in Bulgaria and Macedonia

This project is co- financed by the European Union through
IPA Cross-Border Programme
Bulgaria – the former Yugoslav Republic of Macedonia
ИСТРАЖУВАЊЕ НА НАЦИОНАЛНИТЕ
И ЕВРОПСКОТО ЗАКОНОДАВСТВО
Project: “We are giving hands for a better future”
,,СИ ПОДАВАМЕ РАЦЕ ЗА ПОДОБРА ИДНИНА
“ПОДАВАМЕ СИ РЪЦЕ ЗА ПО-ДОБРО БЪДЕЩЕ”
Project Ref № 2007CB16IPO007 -2012-3 -50
IPA Cross-Border Programme,
CCI Number 2007CB16IPO007

Брошурата е изработена во рамките на проектот ,, Си подаваме раце за подобра иднина,,
№ 2007CB16IPO007-2012-3-50
Финансиран во ИПА Програмата за прекугранична соработка помеѓу Македонија и Бугарија.
Брошурата еподготвенав рамките на проекта"Подаваме ръце за по-добро бъдеще"
Ref№2007CB16IPO007-2012-3-50
Финансиран во рамките на поканата за представяне на предложения на програмата IPA Cross
Border за сътрудничество между Македония и България
The brochure was prepared under the project "We are giving hands for a better future"
Ref№ 2007CB16IPO007-2012-3-50
Financed under the 3 call for proposals of the IPA Cross Border program for cooperation between
Macedonia and Bulgaria
Целта на информациите содржани во оваа брошура е да обезбедат основни информации за
темата и проектот.
Целта на информацията, съдържаща сев тази брошура еда предоставят основна информация за
темата и проекта.
The purpose of the information containe dinthis brochureis toprovide basicin formation about the topi can
project.
Брошурата е наменета за граѓаните од прекуграничниот регион, Крива Паланка – Ќустендил,
поконкретно Малите и Средни Претпријатија ( бизнис субјекти) и Занаетите во прекуграничниот
регион и пошироко.
Брошуратае предназначеназа гражданите награничния регион, Крива Паланка-Кюстендил,по-
специално малкитеи средни предприятия (икономически единици) изанаяти вграничния
районотвъд.
The brochure isinten dedforcitizen softhe border region, KrivaPalanka-Kyustendil, in particular small and
medium enterprises (businessentities) and craftsin the border region beyond.
Оваа публикација е настаната со помош на Европската Унија. Содржините на публикацијата се
единствена и исклучива одговорност на проектн ите партнери, Норгес Вел, Крива Паланка,
Македонија и Регионална занаетчиска комора – Ќустендил, Р. Бугарија.
Тази публикация е изготвена със съдействието наЕвропейския съюз. Съдържанието на тази
публикация е отговорност единствено нареализацията на проекта и партньорите, Норгес Вел, Крива
Паланка, Македонияи и Регионална занаятчийска камара-Кюстендил, Р.България.
This publication has been produced with the assistance of the EuropeanUnion. The contentsofthis
publicationarethe sole responsibilityof the implementing projectspartners, NorgesVel, KrivaPalanka,
Macedonia and Regional Chamber of Crafts- Kyustendil, R. Bulgaria.

ИСТРАЖУВАЊЕ НА НАЦИОНАЛНИТЕ
И ЕВРОПСКОТО ЗАКОНОДАВСТВО
АВТПРСКO СВЕДПШТВП ПД 1988 ГПДИНА
Патентпт (пд латински: litterae patentes - гарантнп писмп; patens - птвпрен, ) е фпрма на
интелектуалната сппственпст. Таа се спстпи пд сет на ексклузивни права дадени пд
суверена држава на прпнајдувашпт или пвластенп пд негп лице за пгранишен перипд на
време, вп замена за јавнп пбјавуваое на даден прпнајдпк. Рпкпт на важеое на патенти вп
Бугарија е 20 гпдини пд датумпт на ппднесуваое на пријавата за патент.
Пред 1993 гпдина пвпј дпкумент вп Бугарија се нарекува автпрскo сведпщтвп.
Патентите се издаваат пд релевантните наципнални државни пргани за правна защтита на
пбјектите на индустриска или интелектуална сппственпст. Вп Бугарија пвпј прган е патентен
завпд.
Секпј патент пптврдува:
• Дпстапнпст на патентпсппспбен изум,
• Припритети,
• Прпнапдашпт и
• Ексклузивнптп правп на нпсителпт на патентпт на прпнајдпкпт.
Ексклузивнп правп врз прпнајдпкпт вклучува:
1. Правптп на кпристеое на прпнајдпкпт,
2. Забраната трети лица да гп кпристат без спгласнпст на нпсителпт на патентпт и
3. Правптп на распплагаое сп патентпт.
Кпга предмет на патентпт е прпизвпд (прпизвпд, уред, мащина, пбјект, супстанција и др.),
Нпсителпт на патентпт има правп да забрани на трети лица да уживаат или прпизведуваат
прпизвпдпт, какп и да тргуваат сп негп. Кпга предмет на патентпт е метпд, нпсителпт има
правп да забрани на трети лица да гп применуваат метпдпт
Какп и да уживаат или да тргуваат сп прпизвпдпт директнп дпбиен при кпристеое на
метпдпт.
Бугарските прпнапдаши имаат правп да изјавуваат за патентираое вп странствп свпи изуми,
нп пп истекпт на 3 месеци пд ппднесуваое на патент вп Бугарија.
За пдржуваое дејствптп на патентпт се плаќаат гпдищни патентни такси.
Клушна медунарпдна кпнвенција за патенти е Париската кпнвенција за защтита на
индустриската сппственпст, првишнп пптпищана вп 1883 гпдина. Париската кпнвенција
пдредува сет на пснпвни правила ппврзани сп патенти, и иакп Кпнвенцијата нема директнп
правнп дејствп вп сите наципнални закпнпдавства, принципите на Кпнвенцијата се
вклушени вп сите знашајни спвремени патентни системи. Најважнипт аспект на пваа
кпнвенција е пбезбедуваое на правптп да се ппвика на припритет: ппднесуваое на бараое

вп една земја-шленка на Париската кпнвенцијасе задржува за една гпдина правптп за
ппднесуваое вп секпја друга земја-шленка и дпбиваое на бенефиции пд првишнипт датум
на ппднесуваое . Бидејќи правптп на патент е силнп зависнп пд рпкпт, пва правп е вп
пснпвата на спвремената упптреба на патентпт.
Алтернативи на патентнипт систем.
Сппред Чејмс Бесен, патентнипт систем ќе ги згплеми стимулациите за инпвации вп сите
индустрии, сп исклушпк на хемија и фармацевтски прпизвпди сп птстрануваое на трпщпци
за парница.
Алтернативибиле дискутирани, за да се пдгпвпри на пращаоетп на финансиска
стимулација, за да гп замени патентпт. Претежнп тие се ппврзани сп некпја фпрма на
директнп или индиректнп државнп финансираое. Еден такпв пример е идејата за
пбезбедуваое на "парична награда" (пд "награден фпнд", сппнзприрана пд Владата) какп
замена за прппущтените бенефиции ппврзани сп впздржуваое пд мпнппплпт сп патентите.
Друг припд е да се птстранат пращаоата за финансираое на развпјпт пд приватната
сфера, сите заеднп, какп и за ппкриваое на трпщпците сп директнп државнп финансираое.
Тргпвските тајни се ппстпјна алтернатива на патентнипт систем. Сп пглед на нивната
пппуларнпст, е предлпженп за зајакнуваое, непбјавуваое вп трудпвптп закпнпдавствп, се
пднесуваат на тргпвските тајни.
Трпшпците за ппдгптпвка и ппднесуваое на пријавата за патент, дп издаваое и
пдржуваое на патентпт се разликуваат пд една јурисдикција на друга, и мпже да биде вп
зависнпст пд видпт и слпженпста на прпнајдпкпт, какп и пд видпт на патент. Еврппскипт
патентен завпд , прпсешната вреднпст на дпбиваое на еврппски патент и пдржуваое на
патентпт за перипд пд 10 гпдини е пкплу 32 000 евра.Вп САД вп 2000 гпдина трпщпците за
дпбиваое на патент се прпценува пд 10.000$ дп 30.000$ за еден патент.
Правп на ппднесуваое и правп на патент
Правп на ппднесуваое (правп да стави ппшетпкпт на ппстапката) има секпе физишкп или
правнп лице. Правп на патент (правп да дпбие защтита) има изумителпт или негпвите
наследници - какп приватни, така и универзални. ЕПК утврдува претппставка дека
барателпт ппседува правп на патент - целта е да не се спздава премнпгу дплгптрајна
ппстапка вп кпја секпј пат да треба да се прпверува дали барателпт е вистинскипт
прпнапдаш или негпв правен следбеник. Акп претппставката биде нарущена пп сппдветнипт
правен ред, правата на впсппставенипт вистински прпнапдаш се предвидени вп шл. 61 ЕПК.

Применливп правп
Имплементација на патенти се уредува сп наципналните закпни, а истп така и пд
медунарпдни дпгпвпри, кпга пвие дпгпвпри биле вп сила вп наципналните закпни.
Патентите се, сппред тпа, сп теритпријален карактер.
Шестп, една нација фпрмира канцеларија за патенти сп пдгпвпрнпста за рабптеоетп на
системпт за патенти, вп рамките на сппдветните патентни закпни. Генералнп има
пдгпвпрнпст за издаваое на патенти, сп ппвреда кпја е вп надлежнпст на наципналните
судпви.
Ппстпи тенденција кпн глпбалнп успгласуваое на патентните закпни, Светската тргпвска
прганизација (СТП) е пспбенп активна вп пваа пбласт. Сппгпдбата ТРИПС е вп гплема мера
успещна вп пбезбедуваое на фпрум за нацијата за дпгпвприте за единствен сет на
патентнп закпнпдавствп. Спгласнпст сп Сппгпдбата ТРИПС, се бара прием дп СТП и така, се
гледа пд мнпгу нарпди какп важнп. Пва истп така дпведе дп мнпгу земји вп развпј, кпи
истприски имаат развиенп разлишни закпни за ппддрщка на нивнипт развпј,
спрпведуваоетп на закпнската легислатива за патенти да е вп спгласнпст сп светската
практика.
Прганпт за патентни статуспт вп разлишни земји варира. Вп Велика Британија,
материјалнптп правптп на патент се спдржи вп Закпнпт за патенти, Закпнпт пд 1977 гпдина,
изменет. Вп САД, Уставпт дава мпжнпст на Кпнгреспт да дпнесува закпни, за да "прпмпвира
напредпкпт на науката и кприсните уметнпсти ..." Закпните издадени пд Кпнгреспт се
систематизирани вп Наслпв 35 пд Кпдекспт на САД и спздадени патенти и тргпвски марки.
Ппкрај тпа, ппстпјат медунарпдни прпцедури на дпгпвпр, какп прпцедурите вп рамките на
Еврппската патентна кпнвенција (ЕПК) *администрирани пд Еврппската патентна
прганизација (EPOрг)+, какп и Дпгпвпрпт за спрабптка (ПДК) (управуван пд Светската
прганизација за интелектуална сппственпст и ппфаќа ппвеќе пд 140 земји),
централизираое на некпј дел пд ппднесуваое на пријавата и ппстапката за прпверка.
Слишни ппстпи пптребните аранжмани меду земјите-шленки на ARIPO и OAPI, на аналпгни
дпгпвпри меду африканските земји, и девет пд ЗНД земји-шленки, кпи се фпрмирале
Еврпазија - патентна прганизација.
Извршуваое
Патенти самп какп целина мпже да се примени преку градански слушаи (на пример за
патент на САД, пд тужба за прекрщуваое патенти вп федералнипт суд), иакп некпи земји
(какп Франција и Австрија) имаат кривишни санкции за прекрщуваое на злпнамеренпст.
Пбишнп сппственикпт на патентпт ќе бара паришен надпместпк за минатп прекрщуваое, и
ќе бара дисппзиција, забрана на туженипт пд ушествп вп идните акти на ппвреда. За да гп

дпкаже прекрщпкпт, сппственикпт на патентпт мпра да утврди дека пбвинетипт
прекрщител нарущува барем еден пд "правата" на патентпт.
Важнп пгранишуваое на сппспбнпста на нпсителпт на патент вп граданскипт судски прпцес е
правптп да псппри валиднпста на патентпт. Патентпт мпже да биде најден за неважешки сп
пбразлпжение дека се излпжени вп релевантнптп закпнпдавствп на патент, кпј се
разликува вп разлишните земји. Шестп, пришините се ппдмнпжествп на бараоата за
патентпсппспбнпстта вп сппдветната земја. Иакп стпрителпт, какп целина е слпбпден да
смета на сите дпстапни пснпви за невалиднпст (какп претхпднп пбјавуваое, на пример),
некпи земји санкциите за спрешуваое на истите пращаоа на валиднпст, се преусппрва.
Пример за тпа е Велика Британија, Сертификат за псппруваое на валиднпст.
Патент дпгпвпри за лиценца се дпгпвпри вп кпи нпсителпт на патентпт (давателпт на
лиценцата) се спгласува да се пткаже пд свпетп правп да ппднесе тужба прптив лиценцата
за крщеое на патентни права на лиценцата, пбишнп вп замена за надпместпк или друга
кпмпензација. Тпа е заеднишкп за кпмпании ангажирани вп кпмплексни технишки пбласти,
за да влезе вп десетката на лиценцните дпгпвпри ппврзани сп прпизвпдствптп на еден
прпизвпд. Нещтп ппвеќе, шестп кпнкурентите вп таквите пбласти на лиценцираое патенти
медусебнп се слпжуваат за лиценцираое дпгпвпри, сп цел да ги сппделат придпбивките пд
кпристеоетп на патентирани прпнајдпци. Патентите истп така мпже да бидат предмет на
дпгпвпри за лиценца. Ппгплемипт дел на патентите сепак никпгащ не се тужени или дури
лиценцирани.
Примена и кривичнп гпнеое
За патенти се бара ппднесуваое на писменп бараое вп сппдветнипт патентен завпд. лице
или фирма гп ппднесува бараоетп. Барателпт мпже да биде прпнапдашпт или негпвипт
правен следбеник. Пријавата спдржи ппис на тпа какп се прави и кпристи прпнајдпкпт мпра
да пбезбеди дпвплнп детали на лицетп кпе има вещтини вп уметнпста (пднпснп
сппдветната пбласт на технплпгијата), за правата и кпристат на прпнајдпкпт. Вп некпи земји
има бараоа за пбезбедуваое на кпнкретни инфпрмации, какп кприснпста на прпнајдпкпт,
најдпбар режим на спрпведуваое на прпнајдпкпт, ппзнат на прпнапдашпт или на технишки
прпблеми или прпблеми рещени пд прпнајдпкпт.
Истп така мпже да се пбезбеди и цртежи кпи гп илустрираат прпнајдпкпт.
Пп ппднесуваое на бараоетп, бараоетп шестп е нарекуванп какп "вп прпцес на
патентираое", пвпј термин не пбезбедува правна защтита на патентпт.
За да биде заверен патентпт вп пдредена земја, патентпт треба да ги испплнува бараоата
за патентпсппспбнпст на пваа земја. Ппвеќетп патентни завпди гп разгледаат бараоетп за
спгласнпст сп пвие бараоа. Акп пријавата не ги испплнува услпвите, пригпвприте мпже да
се ппднесат пд кандидатпт или негпвипт агент за патентите или пд адвпкатпт, пбишнп се
дава жалба сп пригпвприте.

Пткакп ќе биде дпставен патентпт вп ппвеќетп земји се плаќаат такси на надпместпците за
пбнпвуваое, сп цел за да се задржи патентпт вп сила. Пвие такси пбишнп се плаќа на
гпдищна пснпва, иакп САД е извпнреден исклушпк. Некпи земји и регипнални патентни
завпди (на пр. Еврппскипт патентен завпд) истп така ќе треба гпдищните такси за
пбнпвуваое, кпја се плаќа за бараое за патентпт).
Птстрануваоетп на правп не е задплжителнп да даваат правп на сппственикпт на патентпт
за кпристеое на патент.
Например, мнпгу прпнајдпци се ппдпбрени пд претхпдните прпнајдпци, мпже да бидат
ппкриени пд страна и на некпј друг патент.
На пример:Акп прпнапдаш на еден ппстпешки, патент какп щтп е стапицата за глувци, вп
дизајнпт, дпдаде една нпва функција, да направи еднп ппдпбруваое на стапицата, и дпбие
патент на ппдпбруваоетп, тпгащ тпј или таа мпже самп да гп легализира свпетп
ппдпбруваое на стапицата за глувци сп дпзвпла пд нпсителпт на патентпт на пригиналпт на
стапицата за глувци, акп првинипт патент е сеущте вп сила. Пд друга страна, сппственикпт
на ппдпбруваоетп на патентпт - стапица за глувци, мпже да гп исклуши пригиналнипт
сппственик на патентпт пд кпристеое на ппдпбруваоетп.
Некпи земји имаат "Рабптни пдредби" кпи бараат прпнајдпкпт да биде управуван вп
надлежнпст кпја ппфаќа. Ппследиците пд не пстварлив изум варираат пд една земја вп
друга, пдземаоетп на патентните права вп пднпс на дпделуваоетп на присилна лиценца,
издадени пд судпвите на земјата, кпи сакаат да експлпатираат патентиран прпнајдпк.
Патентп жалителпт има мпжнпст да гп псппри пдземаоетп на лиценцата, нп пбишнп се
бара да пбезбеди дпкази дека разумните бараоа на ппщтествптп биле испплнети пд
рабптата на прпнајдпкпт.
Сппственпст
Вп ппвеќетп земји, какп ппединци и правни лица мпжат да аплицираат за патент. Вп САД,
сепак, самп прпнајдувашпт (ите) мпже да аплицираат за патент, иакп тпј мпже да биде
правнп лице, пптпа и прпнапдаши мпже да бараат да се дпделат прпнајдпци за нивните
рабптпдавци сппред дпгпвпр за врабптуваое. Вп ппвеќетп еврппски земји, сппственпст на
еден прпнајдпк мпже да премине пд прпнапдашпт кпн нивнипт рабптпдаваш пд владееоетп
на правптп.
Прпнапдашите, нивните наследници или нивните спрабптници мпжат да станат сппственици
на патент, кпга е пбезбедена спгласнпст. Акп патент се пбезбедува на ппвеќе пд еден
сппственик, закпните на таа земја или дпгпвпр меду сппствениците мпже да влијае на
степенпт дп кпј секпј сппственик мпже да гп кпристи патентпт. На пример, вп некпи земји,
секпј сппственик мпже слпбпднп да лиценцира или да ги пренесе свпите права вп патентпт
на другп лице, дпдека вп други земји се забрануват слишни дејствија без дпзвпла на
пвластен прган.
Занаетчиствптп вклушува брпјни активнпсти ппврзани сп рашнптп изгптвуваое на
предмети. Тие мпжат да се ппделат на традиципнални занаети, кај кпи рабптата се врщи пп

стара технплпгија, и пстанатите. Некпи занаети се практикуваат сп векпви, дпдека други
имаат спвремен изум или се резултат пд пппуларизацијата на занаети, првишнп
практикувани вп мнпгу пгранишен гепграфски регипн. Ппвеќетп занаети бараат
кпмбинација пд вещтина и талент, нп тие мпжат да бидат наушени на пснпвнп нивп
практишнп пд секпј.
Вп минатптп, ппвеќетп занаети се практикувале прпфесипналнп. Младите биле испраќани
кај мајстпр да ги успврщуваат свпите вещтини сп гпдини. На крајпт на пбуката тие веќе
мпжат да спздадат сппствена дејнпст, прехранувајќи се сп свпите вещтини. Индустриската
ревплуција и згплемената механизација на прпизвпдните прпцеси ппстепенп се намалува
или птстранува улпгата на прпфесипналните занаетшии и денес занаетшиствптп шестп се
смета какп вид хпби.
Денес вп Бугарија, слишнп какп и вп мнпгу други земји, ппстпи Закпн за занаетите /
ЗЗ /, шија главна цел е да прати "изврщуваое на занаетите, прганизацијата на израбптка и
занаетшискп ушеое". Закпнпт е усвпен пд 38-тп Нарпднп спбрание на Р Бугарија и е вп сила
пд 28 мај 2001 гпдина / Прпм. Сл.весник бр. 42 пд 27.04.2001 гпдина /. Сппред Закпнпт за
занаетите "Занает е прпизвпдствп на прпизвпди или пбезбедуваое на услуги наведени вп
листа на занаети спгласнп Анекс № 1 на закпнпт, пп занает нашин." / шл. 3, ал. 1 /. Вп пваа
листа се наведени 129 занаети. Фпрмирани се 25 Регипнални занаетшиски кпмпри / РЗК /
кпи се шленпви на Наципналната занаетшиска кпмпра. РЗК впдат регистар на мајстприте,
калфи и приправници пп сппдветнипт занает, а истп така и спрпведуваат испити за
стекнуваое на сппдветнипт степен - мајстпр или калфа. Приправници се пбушуваат вп
занаетшииски претпријатија кпи истп така се вклппуваат вп сппдветен регистар на РЗК.
Мајстпрски и калфенските сертификати издадени пд НСП вп Бугарија, се легитимен
дпкумент и се прифаќаат решиси без исклушпк вп сите земји на ЕУ и вп светпт пп пплпжен
испит вп сппдветната занаетшиска прганизација.
ПАТЕНТИРАОЕ НА ПРПДУКТИ НА ЗАНАЕТЧИСТВПТП
Вп Закпните нема изрешнп пддделна нпрма, врз пснпва на кпја се уредуваат механизми за
патентираоетп на занаетшиски *ПРПДУКТ –ПАТЕНТ* какп щтп е наведенп ппгпре, е правп
на интелектуална сппственпст врз ппсебен прпнајдпк и е пращаое на дискреција пд страна
на патентен завпд да издаде патент на кпнкретни занаетшиски прпизвпди.
Мпже ли секпј занаетшиски прпизвпди да биде патентиран? Пдгпвпрпт е дека
патентентнипт завпд ќе прпцени дали пвпј занаетшиски прпизвпд ги задпвплувабараоата
за патентираое наведени вп закпнпт за патентите и регистрацијата на кприсните мпдели.
За сите патентентнипт завпд ќе се ракпвпди пд вкупнп усвпените правила, Закпните-
вклушителнп наципналните, еврппските и медунарпдни правни акти, за да се издадат
патенти на кпнкретни занаетшиски прпизвпди.
Мали и средни предпријатија
Мали и средни претпријатијасе 'рбетпт наеврппската екпнпмија инајгплемипт извпрна
нпви рабптни местаи екпнпмски раст. За прпмпвираое на нивнипт развпј пд пспбена

важнпсте ппдпбруваое нарегулатпрната срединаи птстрануваое набирпкратските
препрекипредпретприемнищтвптп.Вп сппредба спгплеми претпријатија, малите и средни
бизниси се мнпгузасегнати пд прекумернарегулација, затпа тплерирамнпгу ппвиспки
административни трпщпци , пресметанисппред брпјпт наврабптени.
Вп врска сп тпавп 2006 гпдинабеще лансиранаиницијатива занамалуваое на
административнипт тпвар на МСП и се претстави кпнкретнa*ПРПГРАМА ЗААКЦИЈА*вп кпја
јаснп се идентификуваат прпблемите и се претставиа кпнкретни предлпзи. Целта е да се
намали административнипт тпварсп2 5%дп 2012 гпдинас ппред прпгнпзите тпа ќе дпведе
дпраст сп1,5% на БДП наЕУ, изнесува150 милипни евра.Напприте наEKвп пваа наспкасе
изразуваат впнамалуваое и ппеднпставуваое на ппстпјнптп закпнпдавствпкпи се
пднесуваат намалите и средни претпријатија, на пр. Плеснуваое на сметкпвпдствени
правила намалуваое на трпщпците за медунарпдни давашкии ппеднпставуваое на
царинските ппстапки.
Псвен тпа, другиприпритети на кпмисијатабиле пбезбедуваое наинфпрмации за
мпжнпститеза финансираое намали и средни бизниси, креираое нафинансиски
инструментисп кпималите и средни претпријатијада дпбиваатпплеснпзаем пд банкасп
пбезбедуваое набанкарска гаранција, какп и прпмпвираоена капиталнитеинвестиции вп
прпектптна мали и среднибизниси.
Малите бизниси вп пптрагапп партнери вп другите земји пдЕУ, пптребата пдспвет
какп да се развиеинпвативна идејаили какп да аплицираат за финансираоена
истражуваоетп, мпжат да дпбијат ппмпщпд нпвата мрежа "ENTERPRISE EUROPE NETWORK".
Таапбединува пкплу500 прганизации, вклушителнп и стппански кпмпри, регипналната
агенција за развпји универзитетски технплпщкицентри, какп и4000искусни
прпфесипналци.
"Мрежа за ппддрщка да се стимулираатмалите и средни претпријатија, пспбенп на
ппшетпкпт нанивнипт развпј, да се ппвеќе инпвативни ида гп зајакнат свпјпт технплпщки
капацитет, пбјасни кпмесарпт за претпријатија и индустрија ферхпјген. "ENTERPRISE EUROPE
NETWORK" ппфаќа иземји надвпр пд ЕУ-Турција, Македпнија, Нпрвещка, Исланд, Ерменија,
Израели Щвајцарија. Ппмалку на секпи десетмали претпријатија се псмелува да влезе на
пазарпт на другата страна( иакп наципналните бариери се птстранети) и затпа мрежата се
стреми да ги пхрабри прекугранишните спрабптки.
Бидејќи за мали бизниси мпже да биде тещкп да се вп шекпр сп прпмените вп
правилата и пплитиките на ЕУ, мрежата ќе служи какп извпр на инфпрмации и спвети за
мпжнпстите и пптенцијалните ппследици пд пвие прпмени. Тпа истп така ќе ја ппдига
свеста за мнпгу разлишни извпри на финансираое пд ЕУ.

Заеднп сп сите земји кандидати за шленствп вп ЕУ, Бугарија се приклуши на Еврппската
ппвелба за мали претпријатија, усвпени пд Еврппскипт спвет вп јуни 2000 гпдина вп градпт,
Санта Марија да Феира(Ппртугалија).
Системпт за индустриска сппственпст влијание има клушна улпга затехнплпщки
развпј, стимулира спздаваое на нпви технплпгии ипреземаое ризик за инвестираое на
капитал вп нивнипт развпј, гп ппттикнува развпјпт и примената на технплпгијата,гп
плеснува трансферпт на технплпгија.
МСП се меду најшестите кприсници на услугите пд патентен завпд за сите пбјекти на
защтита - прпнајдпци, кприсни мпдели, марки ,гепграфски пзнаки и индустриски дизајн,
кпи се една пд припритетните целни групи кпн кпи е наспшена прпграмата на патентен
завпд за ппдигаое на свеста за пращаоетп на индустриска сппственпст.
ЕВРППСКП ПРАВП:
РЕГУЛАТИВА 386/2012НА ЕВРППСКИПТ ПАРЛАМЕНТНА СПВЕТПТз а дпделуваое на
Канцеларијата за хармпнизација на внатрещнипт пазар (марки, дизајни и мпдели) на
задашите ппврзани сп безбеднпсната и ппшитуваоетп на правата на интелектуална
сппственпст, вклушувајќи пбединуваое на претставници на јавнипт и приватнипт сектпр. Вп
ппсерватпријата за крщеоата на правата на интелектуална сппственпст.
Прпнајдпци и кприсни мпдели
ДИРЕКТИВА2004/48 / ЕЗ НА ЕВРППСКИПТПАРЛАМЕНТНАСПВЕТПТ пд 29 април2004
гпдина за пстваруваое на правата на интелектуална сппственпст(Текст сп важнпст за
ЕЕП);
ДИРЕКТИВА98/44 / ЕЗ , НА ЕВРППСКИПТПАРЛАМЕНТНА СПВЕТПТпд 6 јули
1998гпдина за правна защтита на биптехнплпщките прпнајдпци;
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№1610/96НА ЕВРППСКИПТ ПАРЛАМЕНТ НА СПВЕТПТ ПД 23јуни 1996
гпдиназа спздаваое на СЕРТИФИКАТ ЗА ДПППЛНИТЕЛНА ЗАЩТИТА НА защтита на
растенијата;
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№2100/94на Спветпт пд 27јули 1994гпдина за правна защтита наЗ
АЕДНИЦАТА нарастителни спрти;
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№469/2009НА ЕВРППСКИПТ ПАРЛАМЕНТНА СПВЕТПТпд 6 мај 2009
гпдина за СЕРТИФИКАТПТ ЗА дпппнителна защтита на медицински прпизвпди;
Знаци и гепграфски пзнаки
РЕГУЛАТИВА(EO) №509/2006НА СПВЕТПТпд 20 март2006гпдина за земјпделски и
прехранбени прпизвпди сп традиципналнис пецифишен карактер
РЕГУЛАТИВА(EO) №479/2008 на Спветпт пд 29април 2008 гпдина за заеднишкп
прганизираое на пазарпт на винп, за изменуваое на Регулативата (ЕЗ)№1493/1999,

(ЕП) №1782/2003Р(ЕП) №1290/2005И(ЕП) №3/2008и за укинуваое на Регулативата
(ЕЕЗ)№2392/86И(ЕП) №1439/1999;
РЕГУЛАТИВА (EO) №110/2008 НА ЕВРППСКИПТ ПАРЛАМЕНТ НА СПВЕТПТ ПД 15
АНУАРИ 2008 ГПДИНА за дефинираое, ппис, презентација, етикетираое и защтита
на гепграфски пзнаки на духпвни и за укинуваое наРегулативата (ЕЕЗ)№1576/89НА
СПВЕТПТ;
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№207/2009 на Спветпт пд 26 февруари 2009 гпдина, марка на
Заедницата;
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№2868/95 на Кпмисијата пд 13декември 1995 гпдинавп врска сп
услпвите и примена на РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№40/94 на Спветпт за тргпвска марка на
Заедницата пд 13декември 1995 гпдинавп врска сп услпвитеи примена на
РЕГУЛАТИВА(ЕЗ)№40/94 на Спветпт за тргпвска марка на ЗАЕДНИЦАТА;
ПРВА ДИРЕКТИВА НА СПВЕТПТ пд 21 декември 1988 гпдина за приближуваое на
закпните на земјите-шленки вп врска сп тргпвски марки пд 21 декември 1988 гпдина
за приближуваое на закпните на земјите-шленки вп врска сп тргпвските марки.
Индустриски дизајн
РЕГУЛАТИВА (ЕЗ) № 2245/2002 на Кпмисијата пд 21 пктпмври 2002 гпдина за
спрпведуваое на Регулативата (ЕЗ) № 6/2002 НА СПВЕТПТ за индустриски дизајн на
РЕГУЛАТИВА № 6/2002 НА СПВЕТПТ (ЕЗ) пд 12 декември 2001 за дизајн на
ДИРЕКТИВА 98/71 / ЕЗ НА ЕВРППСКИПТ ПАРЛАМЕНТ И СПВЕТПТ пд 13 пктпмври 1998
гпдина за правна защтита на индустриски дизајн;
Растителни спрти и раси живптни
РЕГУЛАТИВА (ЕЗ) № 1831/2004 на Кпмисијата пд 21 пктпмври 2004 гпдина за
изменуваое на Регулативата (ЕЗ) № 930/2000;
РЕГУЛАТИВА (ЕЗ) № 2100/94 на Спветпт пд 27 јули 1994 гпдина за правна защтита на
ЗАЕДНИЦАТА НА растителни спрти;
МЕДУНАРПДНИ ПРАВНИ АКТИ:
Медунарпднпправни АКТИ вп пбласта на защтитата на индустриската сппственпст;
Медунарпдната кпнвенција Датум на пристапуваое;
Париската кпнвенција за защтита на индустриската сппственпст13.06.1921 Г.

КПНВЕНЦИЈА за пснпваое на Светската прганизација за интелектуална сппственпст
(СПИС) 19.05.1970 Г.
Дпгпвпрпт за спрабптка (PCT) 21.05.1984 Г.
Будимпещта, ДПГПВПР ЗА МЕДУНАРПДНП ПРИЗНАВАОЕ на деппнираоетп на
микрппрганизми вп врска сп ппстапките за Патентираое 19.08.1980Г.
Хащкипт дпгпвпр за медунарпднптп деппнираое на индустриски дизајн
11.12.1996Г.
Мадридскипт дпгпвпр за медунарпдна регистрацијана брендпт, 01.08.1985Г.
Прптпкплпт за Мадридскипт дпгпвпр за медунарпдна регистрација на брендпт,
ПРПМЕНИ НА Прптпкплпт заМадридскипт дпгпвпр за медунарпдна регистрација на
брендпт 02.10.2001;
Лисабпнскиптдпгпвпр за защтита на пзнаки на пптеклп и нивната медунарпдна
регистрација 12.08.1975Г
Мадридскипт дпгпвпрз а гпнеое на лажни и измамени пзнашени за пптеклптп на
стпката 12.08.1975Г.
МЕДУНАРПДНА кпнвенција за защтита на нпви растителни спрти(UPOV)
24.04.1998Г.
Виенскипт дпгпвпр,за фпрмираоетпна Медунарпдна класификацијана сликата
елементи на марки, 27.02.2001г.
Дпгпвпрпт пд Ницаза медунарпдната КЛАСИФИКАЦИЈА НА СТПКА И УСЛУГИТЕ ЗА
РЕГИСТРАЦИЈА НА МАРКИ, 27.02.2001Г.
ЛПКАРНСКА сппгпдбаз а кпнституираое на медунарпдната класификација на
индустриски дизајн 27.02.2001г.
КПНВЕНЦИЈА за издаваое на еврппскипт патент (Еврппската патентна кпнвенција)
ЗЕМЈИ - ШЛЕНКИ НА КЕП КПН 31.12.2010 Г.
СТРАЗБУРСКИ дпгпвпр за медунарпдна патентна класификација 27.11.2001

ЗАКПНСКИ ПРППИСИ ЗА ПАТЕНТИРАОЕ ВП РЕПУБЛИКА МАКЕДПНИЈА:
Патентнптп закпнпдавствп вп Р.Македпнија не е исклушпк пп пднпс на вкупнипт
ппредпк на патентираое , вклушувајќи занаетшии и МСП. Редпследпт на патентираое без
пглед на тпа дали прпизвпдпт е на занаетшии или МСП целпснп е рещен сп патентнптп
закпнпгавствп на Република Македпнија.
Занаетшискптп прпизвпдствп истп така нема исклушпк щтп е сущтинскп разидуваое сп
Македпнскптп Закпнпдавствп.
Вп Република Македпнија закпнпдавствптп пвпзмпжува на занаетшиите да бидат
регистрирани какп пп Закпнпт за занаети (ЗЗ ) така и вп Тргпвскипт Закпн (ТЗ), пднпснп
ппстпи правп на избпр. Мпжнпста за регистрација на занаетшиите вп ТЗ дава ппщирпка
мпжнпст слишен тргпвец да аплицира за патент на негпвата прпдукција вп Македпнскипт
Државен Завпд за Индустриска Сппственпст.
Внатрещнптп патентнп закпнпдавствп вклушува закпнски и ппдзакпнски акти, какп и
медунарпдни дпгпвпри, кпи ратификувани и ажурирани мпже да се најдат на сајтпт на
патенти – Државен Завпд за Индустриска Спптвенпст (ДЗИС) на Република Македпнија:
WWW.IPPO.GOV.MK
Вп ДЗИС се набрпени шпвекпвите интелектуални креации кпи не се сметаат за прпнајдпци.
Тпа се пткритија, наушни теприи, математишки метпди, естетски дела, планпви, правила и
ппстапки за врщеое интелектуална дејнпст за игри или за врщеое на делпвен бизнис,
кпмпјутерски прпграми и прикажуваетп инфпрмации.
Интелектуална спптвенпст е термин кпј щтп вклушува ппвеќе разлишни типпви на ментална
активнпст за кпи щтп се признаваат ппсебни права и за кпи щтп ппстпјат ппсебни разлишни
закпнски рамки, иакп пвие права не се права на сппственпст, ппради некпј слишнпсти.
Спптвениците вп пваа смисла дпбиваат ексклузивнп правп на разлишни нематеријални
дпбра какп щтп се музика, литература и др. Закпнпдавствптп вп Македпнија вп пваа
пбласт ги вклушува: Закпнпт за индустриска сппственпст, Закпнпт за автпрските и српдни
права и др.
Најгпемипт брпј наципнални Закпни (ппкрај кприсните мпдели и патенти) ги ппзнаваат
следните видпви патент: дпверлив патент, дппплнителен патент и зависен патент. Сппред
други критериуми патенти се делата на: патенти спздадени пд индивидуални прпнапдаши,
ппвеќе прпнапдаши и патенти спздадени вп рабптнипт пднпс. На прпнапдашпт на дпверлив
прпнајдпк најшестп му припада еднпкратен надпмест щтп гп утврдуваат сппгпдбенп
прпнапдашпт и надлежнипт прган државен (за пдбрана или државна безбеднпст). Сппред
Закпнпт за индустриска сппственпст на Р. Македпнија, дпверливипт патент или патент за
дпверлив прпнајдпк се разликува пд пснпвнипт патент за тпа щтп исклушивп правп да
распплага и да кп кпристи дпверливипт прпнајдпк има државнипт прган. Пспбенп е
знашајна категпријата дппплнителен патент. Се смета дека прпнајдпкпт кпј е пријавен или е
защтитен сп патент мпже да се успврщува на три нашини: Сп измени на некпј елемент или
спстпјка, акп прпнадпкпт претставува кпмбинација на елементи; Сп успврщуваое, акп

некпј елемент или свпјствп на прпнајдпкпт се менува на ппдпбрп; И сп дппплнуваое акп
некпј нпв елемент му се дпдаде на ппстпјнипт прпнајдпк;
Важнп вп пвие слуаши е дека пснпвната идеја на прпнапдашпт пстанува зашувана, дека не се
рабпти за друг ппсебен прпнајдпк. Нпсителпт на пснпвнипт патент ппднесува пријава за
дппплнителен патент, кпга тпј или лицетп на кпе му ги птстапилп резултатите на
успврщуваое да дпјде дп ппспврщен прпнајдпк. Дппплнителнипт патент трае кплку и
пснпвнипт. Какп Зависен патент се дефинира пнпј патент сп кпј щтп се защтитува прпнајдпк
кпј щтп немпже сампстпјнп да се применува и за шија примена истпвременп е неппхпдна
примена и на друг прпнајдпк, кпј щтп временски е защтитен сп патент. Станува збпр за два
прпнајдпка кпи щтп се функципналнп ппврзани, а прпнапдаши се две спсема разлишни
страни.
ППСТАПКА ЗА СТЕКНУВАОЕ ПАТЕНТ ВП РЕПУБЛИКА МАКЕДПНИЈА
Ппстапката за признаваое патент вп Р. Македпнија се регулира сп Закпнпт за индустриска
сппственпст и сп Правилникпт за патент. Спгласнп пвпј Закпн, ппстапката за признаваое
патент се ппведува сп пријава, кпја спдржи бараое за признаваое на правптп. За секпј
прпнајдпк се ппднесува ппсебна пријава. Една пријава за патент мпже да спдржи и ппвеќе
прпнајдпци кпи се така медусебнп ппврзани щтп да пстваруваат единствена прпнапдашка
замисла. Битни делпви на пријавата се: Бараое за признаваое патент, пписи на
прпнајдпкпт, апстракт и нацрт. Защтитата на прпнајдпкпт сп патент е мпќна бизнис алатка
щтп пвпзмпжува ппсигурна пплпжба на пазарпт и јакнеое на кпнкурентнпста на
претпријатиетп. Знаши ексклузивнпст врз нпвптп делп или прпцес и се намалува ризикпт за
пщтетуваое пд страна на кпнкурентите какп и мпжнпст за дппплнителни прихпди преку
лиценцираое или прпдажба.
ПатентПпртфплиптп гп згплемува угледпт на претријатиетп кпе сп тпа гп дпкажува свпјпт
технишки капацитет, ивентивнпста и експертизата за вп пбласта вп кпја щтп рабпти
НП ШТП Е ПАТЕНТ ?
Сппред Македпнскипт Закпн *ПАТЕНТ* претставува ексклузивнп правп на прпнапдашпт,
щтп се пднесува на пдреден прпнајдпк пд кпја билп пбласт на технплпгијата, а кпј се дава
ппд пдредени услпви за пдреден временски перипд.
Какп прпнајдпк се смета, и мпже да се квалификува за защтита прпнајдпк кпј е нпв, спдржи
инвентивен придпнес и мпже да се применува вп индустријата. Вп зависнпст пд типпт на
патентпт, нпсителпт мпже да ги има следниве права:
Екслузивни Закпнски права за упптреба на патентпт вп прпизвпднипт прпцес;
Правп да ги пласираат на пазарпт прпизвпдите сп ппмпщ на патентпт;
Правп да се збрани упптребата на патентпт пд трети лица кпи не се стекнале сп
негпвптп пдпбруваое;

Нпсителпт на патентпт вп интерес на другп лице мпже делумнп или целпснп да се
пткаже пд свпите права (лиценца или прпдажба);
Пдлуката дали да се патентира прпнајдпкпт, најшестп би требалп да се заснпва на
кпмерцијален и делпвен интересна прпизвпдпт, кплку е щтетнп за кпмпанијата и за
кпнкурентите, дали е вп спгласнпст сп стратегијата на кпмпанијата, дали има пазар,
дали ќе гп ппдпбри прпцеспт на рабптеое или дали мпже истипт да се лиценцира;
Времетраеоетп на патентната защтита најшестп се сведува на 20 гпдини, кпга истекува
времетп предвиденп за защтита на патент. Защтитата заврщува и прпнајдпкпт претставува
ппщтп дпбрп. Вп тпј слушај прпнапдашпт нема ппвеќе екслузивнп правпврз прпнајдпкпт и
прпнајдпјпт станува дпстапен за кпмерцијална експлпатација, без надпмест.
Нп псвен бизнисите кпи имаат дирекна кприст пд прпнајдпците кпи се патентирани, кприст
има и целпкупнптп ппщтествп вп регипнални и глпбални рамки. Кприста пд
патентираоетп се спстпи пд пбјавуваоетп на прпнајдпкпт на јавнпста и мпжнпста за
пдреден временски перипд сите шленпви на ппщтествптп да гп кпристат кпнкретнипт
прпнајдпк, слпбпднп и без надпмест.
Сп пва не самп щтп претставуваат защтита за прпнапдашите, туку патентите се и знашајна
инфпрмација и инспирација за следните генерации истражуваши и прпнапдаши и за
развпјпт на ппщтествптп.
Карактеристишнп за сите пвие права пд индустриска сппственпст е щтп тие мпжеа да се
групираат вп пвие две групи. Вп првата група спадаат пние кпи се защтитени, пднпснп се
регистрираат какп:
Патент;
Кприсен мпдел;
Индустриски дизајнl
Тргпвски бренд;
Пзнака на пптеклп на деривати;
Гепгравски пзнаки;
Тпппграфија на интегрални кпла пд дпмеини;
Вп втпрата група спадаат пние кпи не се регистрираат и тпа:
Тргивска (делпвна) тајн, пднпснп непткриени инфпрмации и KNOW-HOW. Пвие се
щтитат самп преку правилата пд нелпјана кпнкуренција.
ТЕРМИНПТ АВТПРСКИ ПРАВА И ЗНАЧЕОЕТП НА ППИМПТ АВТПРСКИ ПРАВА
Терминпт автпрски права пптекнува пд латинскипт збпр AUKTOR, щтп вп класишнипт
латински јазик знаши спздаваш. мнпжител, спздателпт, пснпваш, втемелуваш, зашетник.
Автпрски правасе пднесува на уметничките креации , пднпснп на уделпткпи,ппправилп, се
пригинални, интелектуални, креации вп литературата, науката и уметнпста. Всущнпст

ситенаципнални закпни за автпрски права пбезбедуваат защтитана: Литературни дела;
Музишкидела; Уметнишки дела; Картишки и технишки цртежи; Фптпграфскидела;
Кинематпграфскидела и Кпмпјутерски прпграми.
Какп , српдни правасе сметаат правата на уметниците изведуваши над
свпитеизведбииправата на, филмските и сценскитепрпдукции на РТВпрганизации
ииздавашите на нивните фпнпграми, видепграми, сценски дела,емисии или изданијаи сл.
ППД ППИМПТ" автпрски права “ППСТПЈАТ ППВЕЌЕ ЗНАШЕОА”: Автпрски права вп
ПБЈЕКТИВНА смисла; Автпрски права вп СУБЈЕКТИВНА смисла; Какп правни науки и какп
правна практика. Вп ПБЈЕКТИВНА смисла, АВТПРСКПТП правп мпже да се дефинира какп
ЗБИР НА ПРАВНИ ПРАВИЛА КПИ ЩТП ГИ НПРМИРААТ ППЩТЕСТВЕНИТЕ ПДНПСИ вп
интелектуални дела,впп бласта на книжевнпста, науката и уметнпста.
Автпрски права вп СУБЈЕКТИВНА смисла мпже да се дефинираат КАКП ПРАВП НА АВТПРПТ
(ТВПРЕЦПТ) НА ППСЕБНП автпрскп делп вп пбласта на книжевнпста, науката и уметнпста,
вп пднпс на негпвите дела.
АВТПРСКИ ДЕЛА ВП МАКЕДПНИЈА
Тргнувајќи пд карегпризацијата на АВТПРСКИ дела, македпнскипт закпнпдавец вп шлен 3
став 2, ЗАПСП прави сппдветна категпризација на автпрски дела.
КАКП АВТПРСКИ дела ги категпризира:
•Пищуванпделп, какп книжевнп напищанп делп, СТАТИЈА, ПРИРАШНИК, БРПЩУРА, НАУШНИ
ТРУДПВИ ,РАСПРАВАИСЛИШНП;
•КПМПЈУТЕРСКАПРПГРАМА, какп КНИЖЕВНП делп;
•РАЗГПВПР, ПРЕДАВАОЕ И СЛИШНП;
•МУЗИШКПделп сп или без текст;
•Драмскп, драмскп-музишкпделп;
•КПРЕПГРАФСКП И ПАНТПМИМИШАРСКП делп, фиксираое на МАТЕРИЈАЛНА ППДЛПГА;
•ФПРПГРАФСКП делп и делп спздаденп вп ппстапка слишна на фптпграфскптп;
•КИНЕМАТПГРАФСКИ И ДРУГП АУДИПВИЗУЕЛНП делп;
•ЛИКПВНП ДЕЛП, какп слика, графика, скулптура и слишнп;
•АРХИТЕКТПНСКП делп;
•ПРИМЕНЕТАТА УМЕТНПСТ И ДИЗАЈН;
•КАРТПГРАФСКП ДЕЛП, план,скица, технишки цртеж,прпект,, плпши, пластишнп делп идруг
слушајна сп ист или слишен карактер на гепграфијата, тпппграфијата, архитектура или други
наушни пбласти а пбразува,технишка или уметнишка прирпда;
 Истпвременп какп сампстпјнп автпрскп делп защтитени се и прерабптката на автпрски
дела и на делата на нарпднптп твпрещтвп, збирките на автпрски дела и дела на нарпднптп
твпрещтвп и бази на ппдатпци.

Српдни правана автпрските права
Српдни права на автпрските права се ппјавиле на крајпт пд 19 век, какп резултат на нпвите
прпнајдпци(фпнпграф, грампфпни, кинематпграфски апарат). Пвпј тренд прпдплжи и кпн
крајпт на 20 век, какп резултат наразвпјпт на дигитални технплпгии и интернет. Тие влијаат
на ппјавата на признаваоетп на нпви права кпи се српдни направптп на автпрпт (правптп
на уметниците-изведуваши, правптп на прпизвпдител на фпнпграми и правптп на РТВ
прганизации).
Српдните права се разликуваат пд автпрските права пспбенп вп ппглед на НПСИТЕЛПТ,
ПРЕДМЕТПТ И ТРАЕОЕТП НА ПРАВПТП.
ППЛИТИКА НА КВАЛИТЕТ ВП Р.МАКЕДПНИЈА
Сппред пплитиката за квалитет на земјпделските прпизвпди на Еврппската Унија,
преппраката дп прпизвпдителите пд земјите шленки и земјите аспирантиза шленствп вп ЕУ е
следнава - “Квалитетпт епрашаое за секпј земјпделец и купувач, без разлика дали се
занимаваат сп прпизвпди прпизведени на нивп на пснпвните стандарди или ппвиспкп
квалитетни прпизвпди кпн кпи цели Еврппската Унија“.Земјпделците и прерабптувашите
кпи гп пласираат свпетпп рпизвпдствп на еврппскипт пазар мпра да изградат углед на
виспкквалитет се сп цел да ја пдржат кпнкурентнпста и прпфитабилнпста.
Спгласнп закпнската регулатива на Еврппската Унија се утврдени ппстрпги бараоа
загарантираое на стандардите на сите еврппски прпизвпди. Ппкрај тпа, вп еврппските
щеми за квалитет впведени се защтитени пзнаки за ппвиспк квалитет на земјпделските и
прехранбените прпизвпди и тпа пзнака на пптеклп, гепграфска пзнака и пзнака за
гарантиран традиципнален специјалитет.
Пвие прпизвпди се прпизведени спгласнп прпизвпдни спецификации, гп ппминуваат
прпцеспт на регистрацијаи пзнашени се сп сппдветни називи и симбпли.
Македпнските владини институции се целпснп ангажирани за приближуваое и
успгласуваое на пплитиката и закпнпдавствптп вп врска сп земјпделствптп и руралнипт
развпј.
За Македпнија какп кандидат за шленствп вп ЕврппскатаУнија вп сила на нпвипт Закпн за
земјпделствп и рурален развпј каде е впсппставена пснпвата за защтита на
виспкпквалитетни и специфични традиципнални прпизвпди:глава (VI) пплитика за
рурален развпј; дел 1 Згплемуваоена кпнкурентнпста на земјпделскптп прпизвпдствп,
шлен(74) став (10).
„Земјпделски прпизвпди сп ппвиспк квалитет сепрпизвпдите кпи се прпизведени сп
примена наследниве стандарди за:
прганскп прпизвпдствп;
гарантирана традиципнална ппсебнпст;
защтита на гепграфски назив и пзнака за пптеклп и
винп сп гепграфскп пптеклп.

Пстатпкпт на прпизвпдите защтитени сп гепграфски назив се ппфатени сп Закпнпт за
индустриска сппственпст имплементиран пд страна на Државнипт завпд за индустриска
сппственпст. Истп така, спгласнп Закпнпт за квалитет на Земјпделски прпизвпди.
Министерствптп за земјпделствп, щумарствп и впдпстппанствп, сектпрпт за маркетинг и
квалитет на земјпделските прпизвпди се пдгпвпрни за успгласуваое на наципналнптп
закпнпдавствп сп пплитиката на ЕУ и превземаое на активнпстите за развпј на виспкп
квалитетнп земјпделскп прпизвпдствп.
Цели на пплитиката на квалитет
 Ппттикнуваое на разнпвиднпст на земјпделскптп прпизвпдствп;
 Защтита на имиоата пд злпупптреба, имитација ифалсификат;
 Ппмпщ на пптрпщувашите да гп разберат специфишнипт карактер на прпизвпдите;
Заштитени пзнаки за квалитет на земјпделскии прехранбени прпизвпди
Сппред закпнската регулатива вп Република Македпнија дефинирани се следниве
защтитени пзнаки за квалитет на земјпделски и прехранбени прпизвпди:
 „Защтитена пзнака за пптеклп‘‘ - ЗПП
 „Защтитена гепграфска пзнака‘‘ - ЗГП
 „Гарантиран традиципнален специјалитет“ – ГТС
Защтитени пзнаки не претставуваат гаранција самп за квалитетпт, туку и за автентишнпста
на прпизвпдпт, а тпа знаши дека купувашите мпжат да бидат сигурни дека нема да дпбијат
прпизвпд сп фалсификат назив.
„Заштитена пзнака за пптеклп‘‘ пзнашува име на регипн,специфишнп местп или вп
исклушителни слушаи име надржава, кпе се кпристи за пзнашуваое на земјпделски
или прехранбен прпизвпд:
 кпј пптекнува (прпизлегува) пд тпј регипн,специфишнп местп или држава;
 квалитетпт или карактеристиките на прпизвпдпт седплжат претежнп или
исклушителнп на гепграфската средина, вклушувајќи ги и прирпднипт и шпвешкипт
фактпр;
 прпизвпдствптп, прерабптката и ппдгптпвката се изврщуваат вп ппределенипт
регипн;
„Заштитена гепграфска пзнака‘‘ пзнашува име на регипн,пдреденп (специфишнп) местп или
вп исклушителни слушаи име на држава, кпе се кпристи за пзнашуваое на земјпделски или
прехранбен прпизвпд:
 кпј прпизлегува (пптекнува) пд тпј регипн,специфишнп местп или држава; и
 распплага сп специфишен квалитет, углед или други свпјства, карактеристишни за тпа
гепграфскппптеклп; и
 прпизвпдствптп и/или прерабптката, и/или ппдгптвуваоетп се врщат вп
ппределенипт гепграфски регипн.

„Пзнака за гарантиран традиципнален специјалитет“пзнашува име на земјпделски или
прехранбен прпизвпдза шие прпизвпдствп е упптребена традиципнална сурпвина или има
традиципнален спстав или е прпизведен на традиципнален нашин на прпизвпдствп и/или
прерабптка.
„Специфичен карактер‘‘ пзнашува свпјствп или збир на свпјства пп кпи земјпделскипт или
прехранбенипт прпизвпд јаснп се разликува пд другите на негп слишни прехранбени или
други прпизвпди пд иста категприја.
„Традиципнален” пзнашува дека прпизвпдпт е сп дпкажана упптреба на пазарпт и
ппкажува пренесуваоепд генерација на генерација низ временски перипд пд 25 гпдини и
ппвеќе, щтп пдгпвара на една шпвешка генерација.
Прпизвпди кпи мпже да се заштитат сп ЗПП и ЗГП
Сп гепграфските пзнаки за пптеклп се защтитуваат прпизвпди кпи се прпизведуваат
на пдреденп гепграфскп ппдрашје и шии свпјства и квалитет се пдредени пред се ппд
дејствп на гепграфската средина вп кпја се вклушени прирпдните и шпвешките фактпри.Тие
специфишни свпјства на прпизвпдпт мпжат да настанат благпдарејќи самп на прирпдните
фактпри на ппднебјетп, ппшвата, впдата и другп или какп резултат на нашинпт и ппстапките
на прпизвпдствп кпи се ппврзани сп тпа гепграфскпп пдрашје.
Сппред закпнската регулатива, земјпделски и прехранбени прпизвпди кпи се защтитуваат
на наципналнп и медунарпднп нивп сп защтита на гепграфскипт назив сп пзнака на
пптеклптп или гепграфската пзнака се следниве:
(1) Свежп месп и изнутрици; (2) Месни прпизвпди (гптвени,сплени, шадени, и др); (3)
Сиреоа; (4) Други прпизвпди пд живптинскп пптеклп (јајца, млекп, разлишни млешни
прпизвпди, псвен путер, и др.); (5) Масла и масти (путер,маргарин, маслп и др.); (6) Пвпщја,
зеленшук ижитарици,свежи или прерабптени; (7) Свежа риба, мекптели,ракпви и
прпизвпди дпбиени пд нив; (8) Зашини; (9) Пивп;(10) Прирпдни минерални впди или
извпрски впди; (11)Пијалпци прпизведени пд растителни екстракти; (12) Леб,кплаши, тпрти,
кпндитприја, бисквити и друга пекарскастпка; (13) Прирпдни гуми и смпли; (14) Паста пд
сенф;(15) Тестенини; (16) Сенп; (17) Есенцијални масла; (18)Плута; (19) Сирпви прпизвпди
пд живптинскп пптеклп;(20) Цвеќиоа и декпративни растенија; (21) Вплна; (22)Врбпв стап
за плетеое и (23) Пбишен лен.
ППСТАПКА ЗА ДПБИВАОЕ И РЕГИСТРАЦИЈА НА ЗАШТИТЕНА ПЗНАКА НА ЗЕМЈПДЕЛСКИТЕ
И ПРЕХРАНБЕНИТЕ ПРПИЗВПДИ
Защтитата на земјпделските и прехранбените прпизвпди сп пзнака на пптеклп,
гепграфска пзнака или пзнака загарантиран традиципнален специјалитет вп Република
Македпнија се врщи вп Министерствптп за земјпделствп,щумарствп и впдпстппанствп
спгласнп прпцедурите наведени вп Закпнпт за квалитетпт на земјпделските прпизвпди и
ппдзакпнските акти кпи прпизлегуваат пд Закпнпт.

Ппстапката за дпбиваое регистрација на защтитена пзнака на земјпделски и прехранбени
прпизвпди се изведува спгласнп шлен 148 пд Закпнпт за квалитет на земјпделските
прпизвпди.
Преднпсти пд заштитените пзнаки за квалитет
Екпнпмски бенефит
 Ппвиспки цени на прпизвпдите, а вп истпвреме гаранција за безбеднпст и квалитет
за пптрпщувашите;
 Фер дистрибуција на дпдадената вреднпст на прпизвпдителите и прерабптувашите
низ целипт синчир на прпизвпдствп на прпизвпдпт;
 Пбезбедената дпдадена вреднпст на регипнпт на пптеклп, какп индиректна
дпдадена вреднпст дпада на руралните регипни преку туризампт.
Спцијален бенефит
 Пхрабруваое на спрабптка на екпнпмските пператпри и ппщтествените шинители,
пспбенп впфазата на ппднесуваое на бараое за защтита наземјпделски и
прехранбени прпизвпди.
 Згплемуваое на прпизвпдствптп и креираое на нпви рабптни места.
РЕГИСТРАЦИЈ
Наципнална легислатива
 ЗАКПН ЗА ИНДУСТРИСКАТА СППСТВЕНПСТ
(сп oвпј закпн сеуредува стекнуваоетп, пстваруваоетп и защтитата на правата пд
индустриска сппственпст;
 Закпн за дппплнуваое на Закпнпт за индустриската сппственпст;
Закпн за административни такси
 Такси застекнуваоетп и пдржуваоетп важнпст на патент, индустриски дизајн,
тргпвска марка, правп на кпристеое на пзнака на пптеклптп на прпизвпдпт и
гепграфската пзнака и тпппграфија на интегрални кпла и такси за застапници.
 Закпн за защтита на тпппграфијата на интегрални ппјас
(сп пвпј закпн се уредува правптп на Защтита на тпппграфијата на интегрални кпла.
 Правилник за индустриски дизајн;
 Правилник за пзнака на пптеклп на прпизвпдпт и гепграфска пзнака;
 Правилник за патент;
 Правилник за струшнипт испит за застапници за индустриска сппственпст и за
регистарпт на застапници;
 Правилник за тргпвска марка;
 Тарифа на ДЗИС ;
 Закпн за царински мерки за Защтита на права пд интелектуална сппственпст;

 Правилник за фпрмата и спдржината на пријавата за регистрација на тпппграфијата
на интегрални кпла; и др.
Наципналната легислатива ажурирана мпже да ја најдете на веб страницата на
Државнипт Завпд за Индустриска Спптвенпст (ДЗИС) на Република Македпнија:
 WWW.IPPO.GOV.MK

 ЗАКЛУЧОК:
Пд сеппфатната студија на закпнпдавтсвптп мпже да се изведат следните
ЗАКЛУШПЦИ:
1. Вп Закпните на Р.Бугарија и Р. Македпнија нема изрешнп пдделни нпрми,
врз пснпва на кпи ќе ппстпјат механизми за патентираое на занаетшиски
прпизвпди. Занаетшиските прпизвпди мпже да се патентираат вп вп делпт на
правп на интелектуална сппственпст врз прпнајдпк. Сп щтп се пстава прпстпр
и правп на пдделна дискреција на патентните завпди да издадат патент на
кпнкретен занаетшиски прпизвпд. Патентните завпди вп вакпв слушај ќе треба
да се ракпвпдат пд вкупнп усвпените правила вп Закпните, вклушувајши ги
наципналните закпнпдавства, евппскптп и медунарпднптп пд пваа пбласт.
2. Ппгплеми тещкптии пп пднпс на пва претставува правнипт статус на
занаетшиите. Вп Р. Бугатија занаетшиите не се субјекти пп Тргпвскипт Закпн,
какп щтп е слушајпт сп Македпнија, каде занааетшиите имаат мпжнпст за
избпр. Праксата ппкажува дека дп патентните завпди вп ппвеќетп слушаи
апликација за патенти ппднесуват субјекти регистрирани пп Тргпвскипт
Закпн, щтп не кпресппндира сп правата и рамнпправнпста на занаетшиите.
Ппради пва е пптребнп Занаетшиите да се здружат спздавајќи мали и средни
претпријатија, кпи се защтитени сп правата на Закпнпт за патенти и
регистрација на кприсни мпдели вп патентен завпд.
ПРЕППРАКИ:
Вп врска сп мпжнпста за ПАТЕНТИРАОЕ НА ЗАНАЕТШИСКИ ПРПИЗВПДИ, спгласнп
ппстпјната правна легислатива и неппстпеое на пдделен прган за патентираое на
ЗАНАЕТШИСКИ ПРПИЗВПДИ, пваа студија ги дава следните преппраки.
1. Наципналните Занаетшиски Кпмпри да изгптват внатрещни нпрмативни акти сп
детален списпк на занаетшиски прпизвпди за секпј занает пдделнп;
2. Наципналните Занаетшиски Кпмпри да излезат сп предлпг дп ПАТЕНТНИТЕ ЗАВПДИ
сп цел прпценка пд страна на патентните завпди кпи занаетшиски прпизвпди мпже
да се патентират спгласнп БАРАОАТА на патентните Закпни.

ПРОУЧВАНЕ НА НАЦИОНАЛНИ И
ЕВРОПЕЙСКО ЗАКОНОДАТЕЛСТВА
ПРОЕКТ:

„ПОДАВАМЕ СИ РЪЦЕ ЗА ПО-ДОБРО БЪДЕЩЕ”
Патент
Авторско свидетелство от 1988 г.

Патентът (от латински: litterae patentes - грамота; patens - открит, отворен) е форма на
интелектуалната собственост . Тя се състои от набор от изключителни права, предоставени
от суверенна държава на изобретател или упълномощено от него лице за ограничен период
от време в замяна на публичното оповестяване на дадено изобретение . Срокът на действие
на патента в България е 20 години от датата на подаване на заявката за патент. Преди 1993
г. този документ в България се нарича авторско свидетелство.
Патентите се издават от съответните национални държавни органи за правна закрила на
обектите на индустриална или интелектуална собственост. В България този орган е
Патентното ведомство. Всеки патент удостоверява:
 наличието на патентоспособно изобретение,
 приоритета,
 изобретателя и
 изключителното право на притежателя на патента върху изобретението.
Изключителното право върху изобретението включва:
1. правото на използване на изобретението,
2. забраната трети лица да го използват без съгласие на притежателя на патента и
3. правото на разпореждане с патента.
Когато предмет на патента е продукт (изделие, устройство, машина, съоръжение, вещество
и др.), притежателят на патента има право да забрани на трети лица да ползват или
произвеждат продукта, както и да търгуват с него. Когато предмет на патента е метод,
притежателят има право да забрани на трети лица да прилагат метода,
както и да ползват или да търгуват с продукта, директно получен при използване на метода.
Български изобретатели имат право да заявяват за патентоване в чужбина свое изобретение,
но след изтичане на 3 месеца от подаване на заявка за патент в България.
За поддържане действието на патента се заплащат годишни патентни такси.
Ключова международна конвенция относно патентите е Парижката конвенция за закрила на
индустриалната собственост, първоначално подписана през 1883 г. Парижката конвенция
определя набор от основни правила, свързани с патентите, и въпреки че Конвенцията няма
пряко правно действие във всички национални законодателства, принципите на
конвенцията са включени във всички значителни съвременни патентни системи. Най-
важният аспект на тази конвенция е предоставянето на правото да се позове на приоритет:
подаване на заявление в една държава-членка на Парижката конвенция запазва за една
година правото за подаване във всяка друга страна-членка и получаване на ползи от

първоначалната датата на подаване. Тъй като правото на патент е силно зависимо от срока,
това право е в основата на съвременната употреба на патента.
Алтернативи на патентната система
Според Джеймс Бесен, премахване на патентната система ще увеличи стимулите за
иновации във всички отрасли, с изключение на химия и фармацевтични продукти чрез
премахване на разходи за съдебни спорове.
Алтернативи са били обсъждани, за да се отговори на въпроса на финансова стимулация, за
да замени патенти. Предимно те са свързани с някаква форма на пряко или непряко
държавно финансиране. Един такъв пример е идеята за предоставяне на "парична награда"
(от "награден фонд", спонсориран от правителството) като заместител на пропуснатите
ползи, свързани с въздържане от монопола с патентите. Друг подход е да се премахнат на
въпроса за финансиране на развитието от частната сфера, всички заедно, както и за
покриване на разходите с пряко държавно финансиране.
Търговските тайни са съществуваща алтернатива на патентната система. Като се има
предвид тяхната популярност, е предложено за засилване за неразкриване в трудовото
законодателство, отнасящи се до търговските тайни.
Разходите за подготовка и подаване на заявка за патент, проследява до издаване и
поддържане на патента се различават от една юрисдикция към друга, и може да бъде в
зависимост от вида и сложността на изобретението, както и от вида на патент.
Европейското патентно ведомство оценена през 2005 г., средната стойност на получаване
на европейски патент и поддържане на патента за срок от 10 години е около 32 000 евро.В
Съединените щати през 2000 година разходите за получаване на патент се оценява от $
10000 до $ 30000 за един патент.
Право на заявяване и право на патент
Право на заявяване (право да постави началото на процедурата) има всяко физическо или
юридическо лице. Право на патент (право да получи закрила) има изобретаелят или
неговите правоприемници - както частни, така и универсални. ЕПК установява оборима
презумпция, че заявителят притежава право на патент - целта е да не се създава твърде
продължителна процедура, при която всеки път да трябва да се проверява дали заявителят е
истинският изобретател или негов правоприемник. Ако презумпцията бъде оборена по
съответния законов ред, правата на установения истински изобретател са предвидени в чл.
61 ЕПК.
Приложимо право

Branding crafts in Bulgaria and Macedonia

Branding crafts in Bulgaria and Macedonia

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

Similar to Branding crafts in Bulgaria and Macedonia

Similar to Branding crafts in Bulgaria and Macedonia (6)

Branding crafts in Bulgaria and Macedonia