Ortodoks ve Heterodoks İktisat Yaklaşımları Kıyaslaması

1. Ortodoks ve Heterodoks
İktisat Yaklaşımları
Kıyaslaması

2. İçindekiler
� Tanımlar
✅ Kelime anlamları
✅ İktisadi akım olarak tanımlar
✅ Her iki ekole katkı sağlayan iktisatçılar
� Temel Kavramlara ilişkin ayrışmalar
✅ Devletin İktisadi Hayatta Rolü
✅ Büyümeye katkıda bulunan faktörler
✅ Enflasyon
✅ Merkez Bankalarının Rolü
2

3. Tanımlar
3

4. Tanım
İki kelime de Yunanca köklerden türemiştir.
"Ortodoks" kelimesi Yunanca "doğru" anlamına gelen "orthos" ve "görüş" veya "inanç" anlamına gelen "doxa"
sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Genel olarak, "ortodoks" terimi, yerleşik inançlara uygunluğu ifade eder.”Ana
Akım” veya “Geleneksel” olarak kabul edilen fikirlere veya bakış açılarını tanımlamak için kullanılır.
"Heterodoks" kelimesi, Yunanca "farklı" anlamına gelen "heteros" ve "görüş" veya "inanç" anlamına gelen "doxa"
kelimelerinden gelir. Genellikle ana akımın dışında kalan veya geleneksel ve kabul edilen görüşten farklı olan fikirlere
veya bakış açılarına atıfta bulunmak için kullanılır. "Heterodoks" terimi, gelenekselliğe meydan okuma isteğini ifade
eder. Genellikle ana akımdan farklı veya geleneksel olmayan veya ana akımın dışında kabul edilen fikirlere veya bakış
açılarına atıfta bulunmak için kullanılır.
4

5. Ortodoks İktisat
● Yukarıda ki tanımlara uygun olarak, Ortodoks iktisat, ana akım veya geleneksel yaklaşımı ifade
eder. Rasyonellik, Kişisel çıkar (Homo Economicus) ve Rekabet varsayımlarına dayanır.
● Ekonomik olguları anlamak ve bunlarla ilgili tahminlerde bulunmak için genellikle matematiksel
modelleri ve istatistiksel analizleri kullanır.
● Bu yaklaşım, akademi ve politika oluşturma çevrelerinde baskındır ve genellikle neoliberalizm ile
ilişkilendirilir.
● Bireysel hane halklarının ve firmaların nasıl karar verdiklerini ve piyasalarda nasıl etkileşim
kurduklarını inceleyen mikroekonomiye odaklanma eğilimindedir. Aynı zamanda etkin piyasalara
ve kaynakların tahsisinde fiyatların rolüne güçlü bir vurgu yapmaktadır.
5

6. Ortodoks iktisata katkıda bulunan iktisatçılar
■ Adam Smith: Smith genellikle "kapitalizmin babası" olarak kabul edilir ve ekonomik faaliyeti
koordine etmede piyasaların rolü üzerine yaptığı çalışmayla bilinir. 1776'da yayınlanan "Ulusların
Zenginliği" adlı kitabı, ekonomide temel bir metin olarak kabul edilir.
■ David Ricardo: Ricardo, karşılaştırmalı üstünlük teorisine ve azalan getiriler yasasına yaptığı
katkılarla tanınan bir 19. yüzyıl ekonomistiydi. Vergilendirme ilkeleri üzerine yaptığı çalışmalarla
da tanınmaktadır.
■ John Maynard Keynes: Keynes, ekonomik sonuçların şekillenmesinde toplam talebin rolünü
vurgulayan talep yönlü ekonomi teorisiyle tanınan 20. yüzyıl ekonomistiydi. Fikirlerinin ana akım
ekonomi politikası üzerinde önemli bir etkisi oldu.
6

7. Ortodoks iktisata katkıda bulunan iktisatçılar
■ Milton Friedman: Friedman, ekonomik sonuçların şekillenmesinde para arzının rolünü
vurgulayan monetarizm teorisine katkılarıyla tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıydı. Ayrıca serbest
piyasaları ve ekonomiye sınırlı devlet müdahalesini savunmasıyla da tanınır.
■ Alfred Marshall: Arz ve talep ve firma teorisi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 19. yüzyıl
iktisatçısıydı. 1890'da yayınlanan "Principles of Economics" adlı kitabı, bugün ana akım iktisatta
hala kullanılan birçok kavram ve teorinin oluşturulmasına yardımcı olan, geniş çapta etkili bir ders
kitabıydı.
■ John Kenneth Galbraith: Galbraith, ekonomik sonuçların şekillenmesinde güç ve eşitsizliğin rolü
üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıydı. Serbest piyasa kapitalizmine
yönelik eleştirileri ve ekonomiye devlet müdahalesini savunmasıyla da tanınır.
7

8. Ortodoks iktisata katkıda bulunan iktisatçılar
■ Thomas Malthus: Malthus, nüfus artışının sonunda dünyanın onu sürdürmek için yeterli yiyecek
üretme kapasitesini aşacağını savunan nüfus teorisiyle, özellikle kaynak kısıtlamaları ve
sürdürülebilirlik alanlarında bir etkiye sahip olmuştur.
■ Friedrich Hayek: Hayek, serbest piyasaların ve bireysel özgürlüğün ekonomik refahı artırmadaki
rolünü vurgulayan liberalizm teorisine yaptığı katkılarla tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıdır.
■ Léon Walras: Walras, piyasa ekonomisinde fiyatların nasıl belirlendiğini anlamayı amaçlayan
genel denge teorisi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 19. yüzyıl ekonomistiydi. Fikirlerinin
ana akım iktisat teorisi üzerinde önemli bir etkisi oldu.
■ James Tobin: Ekonomik sonuçların şekillenmesinde para ve finansal piyasaların rolü üzerine
yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıydı. Ayrıca, istikrarı desteklemek ve eşitsizliği
azaltmak için ekonomiye devlet müdahalesini savunmasıyla da tanınır.
8

9. Heterodoks İktisat
Heterodoks iktisat ise ana akımın dışında kalan iktisat yaklaşımlarını ifade eder. Heterodoks yaklaşımlar,
Marksist ekonomiyi, Kurumsal ekonomiyi, Feminist ekonomiyi ve diğerlerini (Nas ekonomisi 😉) içerebilir.
İktisadın bir bütün olarak incelenmesi olan makroekonomiye daha fazla önem verebilir. Ayrıca, verimli pazarlar
fikri ve fiyatların kaynak tahsisindeki rolü konusunda daha eleştirel olabilir. Gelir eşitsizliği gibi dağıtım
sorunlarıyla da daha fazla ilgilenir ve ekonomik sonuçların şekillenmesinde güç ve kurumların rolüne daha fazla
vurgu yapar.
Heterodoks yaklaşımlar, ana akım yaklaşımlardan daha az etkilidir, ancak ekonomi anlayışımıza önemli katkılar
sağlamıştır. Davranışsal İktisat alanında son zamanlarda yapılan çalışmaların merkezinde olan ve Ortodoks
iktisadı açıklamada işleri kolaylaştıran "Homo Economicus" ön kabulünün sorgulanmasına dayanan tartışmaları
da Heterodoks İktisadın ilham kaynakları arasında sayabiliriz. 9

10. Heterodoks iktisata katkıda bulunan
iktisatçılar
■ Karl Marx: Marx, kapitalizm altında işçilerin sömürüsünün sosyalist bir ekonomik sistemin kurulmasıyla
aşılabileceğini savunan sosyalizm teorisiyle tanınan bir 19. yüzyıl ekonomisti ve filozofuydu.
■ John Maynard Keynes: Keynes genel olarak ana akım bir iktisatçı olarak görülse de, talep yanlı
ekonomi teorisi gibi bazı fikirleri bazı heterodoks yaklaşımlar tarafından benimsenmiş ve geliştirilmiştir.
■ Hyman Minsky: Minsky, finansal istikrarsızlık ve finansal piyasaların ekonomik sonuçların
şekillenmesindeki rolü üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl ekonomistiydi. Fikirleri, Post-
Keynesyen ekonomi gibi heterodoks yaklaşımların gelişmesinde etkili olmuştur.
■ Michal Kalecki: Kalecki, ekonomik sonuçların şekillenmesinde kurumsal gücün rolü üzerine yaptığı
çalışmalarla ve ana akım ekonomi eleştirisiyle tanınan bir 20. yüzyıl ekonomistiydi. Fikirleri, kurumsal
iktisat gibi heterodoks yaklaşımların gelişmesinde etkili olmuştur.
10

11. Heterodoks iktisata katkıda bulunan
iktisatçılar
■ Joseph Schumpeter: Schumpeter, ekonomik ilerlemenin, mevcut endüstrileri bozan ve yenilerinin
gelişmesine yol açan yeni ürün ve teknolojilerin sürekli olarak piyasaya sürülmesiyle yönlendirildiğini
savunan yaratıcı yıkım teorisi ile tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıdır.
■ John Kenneth Galbraith: Galbraith, ekonomik sonuçların şekillenmesinde güç ve eşitsizliğin rolü
üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl iktisatçısıydı. Serbest piyasa kapitalizmine yönelik
eleştirileri ve ekonomiye devlet müdahalesini savunmasıyla da tanınır.
■ Thorstein Veblen: Veblen, mal ve hizmetlerin tüketiminin fayda veya ihtiyaçtan ziyade sosyal ve
kültürel faktörler tarafından yönlendirildiğini savunan tüketim teorisiyle tanınan bir 19. yüzyıl
iktisatçısıdır. Fikirleri, kurumsal iktisat gibi heterodoks yaklaşımların gelişmesinde etkili olmuştur.
■ Alfred Marshall: Marshall genellikle ana akım bir iktisatçı olarak görülse de, ekonomik sonuçların
şekillenmesinde kurumların rolüne yaptığı vurgu gibi bazı fikirleri bazı heterodoks yaklaşımlar tarafından
benimsenmiş ve geliştirilmiştir.
11

12. Heterodoks iktisata katkıda bulunan
iktisatçılar
■ Fernand Braudel: Braudel, ekonomik sonuçların şekillenmesinde uzun vadeli ekonomik ve sosyal
yapıların rolü üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl ekonomisti ve tarihçisiydi. Fikirleri,
dünya sistemleri teorisi gibi heterodoks yaklaşımların geliştirilmesinde etkili olmuştur.
■ E.F. Schumacher: Schumacher, sürdürülebilir kalkınma ve küçük ölçekli ve yerel odaklı ekonomik
faaliyetlerin ekonomik refahı artırmadaki rolü üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan bir 20. yüzyıl
ekonomisti ve filozofudur. Fikirleri, yeşil ekonomi gibi heterodoks yaklaşımların gelişmesinde etkili
olmuştur.
12

13. Temel Kavramlara İlişkin
Ayrışmalar
13

14. Devletin
Ekonomideki Rolü
14

15. Devletin Ekonomideki Rolü
Ortodoks iktisatta, devletin ekonomideki rolü
genellikle sınırlı görülür. Ana akım iktisat,
piyasaların etkinliğe yöneldiğini ve devletin
ekonomiye ancak piyasa başarısızlıkları
olduğunda veya piyasa temelli çözümlerle belirli
politika hedeflerine ulaşılamadığı durumlarda
müdahale etmesi gerektiği fikrini vurgular.
Heterodoks iktisatta, ekonomik sonuçların
şekillenmesinde devletin rolüne daha güçlü bir
vurgu yapar ve piyasaların her zaman verimli
olduğu veya devletin ekonomiye müdahalesinin
sınırlandırılması gerektiği fikrini reddeder. Bazı
heterodoks yaklaşımlar, devletin eşitsizlik,
yoksulluk ve çevresel bozulma gibi sorunların ele
alınmasında önemli bir rolü olduğunu ve belirli
politika hedeflerine ulaşmak için ekonomiye
devlet müdahalesinin gerekli olabileceğini
savunur.
15

16. Büyümeye katkı
sağlayan faktörler
16

17. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Ortodoks
17
Sermaye oluşumu: Ekonomik büyüme genellikle, mal ve hizmet üretmek için kullanılan
makine, ekipman ve altyapı gibi fiziksel varlıkların stokunu ifade eden sermaye birikimi
artışı ile mümkün olabilir. Sermaye oluşumu, üretkenliği ve verimliliği artırabilen ve daha
yüksek çıktıya yol açabilen yeni sermaye ve teknolojiye yapılan yatırımlarla
yönlendirilebilir.
İşgücü artışı: Ekonomik büyüme genellikle, nüfus artışının veya işgücüne katılım
oranındaki artışların sonucu olabilen işgücünün büyüklüğündeki artışlardan kaynaklanır.
Daha büyük bir işgücü, mal ve hizmet üretimini artırabilir ve daha yüksek çıktıya yol
açabilir.

18. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Ortodoks
18
Eğitim ve beşeri sermaye: Ekonomik büyüme genellikle işgücünün bilgi, beceri ve yeteneklerini
daha yüksek eğitim ve insan sermayesi seviyeleri üretkenliği ve etkinliği artırıldığında ve daha
yüksek çıktıya yol açabilir.
Teknolojik ilerleme: Ekonomik büyüme genellikle üretkenliği ve etkinliği artıran yeni
teknolojilerin ve süreçlerin geliştirilmesi ve benimsenmesine artabilir ve ayrıca yeni endüstriler
ve pazarlar yaratabilir.
Uluslararası ticaret: Ekonomik büyüme genellikle, ülkelerin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip
oldukları mal ve hizmetlerin üretiminde uzmanlaşmalarına ve ürünleri için daha geniş bir pazara
erişmelerine olanak tanıyan uluslararası ticaretin genişlemesi sayesinde uluslararası ticaret
daha yüksek çıktıya yol açabilir ve ayrıca yeni teknolojiler ve fikirler getirebilir.

19. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Ortodoks
19
Doğal kaynaklar: Ekonomik büyüme, mal ve hizmet üretmek için kullanılabilen toprak,
mineraller ve enerji gibi doğal kaynakların mevcudiyeti ile sağlanabilir.
Altyapı: Bağlantıları iyileştirebilen ve mal ve hizmetlerin üretim ve dağıtımını kolaylaştırabilen
yollar, havaalanları, limanlar ve telekomünikasyon sistemleri gibi altyapının geliştirilmesi ile
ekonomik büyüme kolaylaştırılabilir.
Girişimcilik ve yenilikçilik: Ekonomik büyüme, yeni ürünlerin, süreçlerin ve iş modellerinin
geliştirilmesini ifade eden girişimcilik ve yenilikçilik tarafından yönlendirilebilir. Girişimcilik ve
yenilikçilik, yeni endüstriler ve pazarlar yaratabilir ve üretkenliği ve verimliliği artırabilir.

20. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Ortodoks
20
İstikrarlı makro ekonomik ortam: Ekonomik büyüme, düşük enflasyon, istikrarlı döviz kurları ve
düşük kamu borcu seviyeleri gibi faktörleri içeren istikrarlı bir makro ekonomik ortam
tarafından kolaylaştırılabilir. İstikrarlı bir makro ekonomik ortam, yatırımcı güvenini artırabilir ve
firmaları yeni sermaye ve teknolojiye yatırım yapmaya teşvik edebilir.
Siyasi istikrar ve hukukun üstünlüğü: Ekonomik büyüme, ekonomik faaliyet için öngörülebilir ve
istikrarlı bir ortam sağlayabilen siyasi istikrar ve hukukun üstünlüğü ile kolaylaştırılabilir. Siyasi
istikrar ve hukukun üstünlüğü, yatırımcı güvenini artırabilir ve firmaları yeni sermaye ve
teknolojiye yatırım yapmaya teşvik edebilir.

21. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Heterodoks
21
İstihdam ve işgücü piyasası politikaları: Tam istihdamı teşvik eden politikaların ekonomik
büyümeye katkıda bulunabileceğini iddia eder. Bunun nedeni, bu tür politikaların işçilerin satın
alma gücünü artırabilmek ve mal ve hizmetlere yönelik talebi canlandırmak olabilir.
Kapsayıcı ekonomik büyüme: Gelir eşitsizliğini azaltan veya eğitim ve sağlık hizmetlerine
erişim gibi kapsayıcılığı teşvik eden politikalar, dezavantajlı grupların satın alma gücünü ve
üretkenliğini geliştireceğini ve mal talebini artırabilecekleri için ekonomik büyümenin itici
güçleri olarak görülebilir.

22. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Heterodoks
22
Sanayi politikası: Belirli endüstrileri veya sektörleri teşvik etmek için devlet müdahalesinin
kullanılmasının ekonomik büyümeye katkıda bulunabileceğini iddia eder. Bunun nedeni, sanayi
politikasının rekabet edebilirliği ve üretkenliği artırabilmesi ve yeni endüstriler ve pazarlar
yaratabilmesi olabilir.
Kamu harcamaları: Özellikle sosyal ve fiziksel altyapıya yapılan kamu harcamalarının ekonomik
büyümeye katkıda bulunabileceğini iddia eder. Bunun nedeni, kamu harcamalarının mal ve
hizmetlere olan talebi artırabilmesi ve istihdam yaratabilmesi ve aynı zamanda uzun vadeli
ekonomik kalkınma için bir temel sağlayabilmesidir.

23. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Heterodoks
23
Sosyal ve fiziksel altyapıya yatırım: Eğitim, sağlık ve ulaşım sistemleri gibi sosyal ve fiziksel
altyapıya yapılan yatırımın ekonomik büyümeyi yönlendirmede önemli bir rol oynayabileceğini
iddia eder. Bunun nedeni, bu tür yatırımların üretkenliği ve etkinliği artırabilmesi, istihdam
yaratabilmesi ve uzun vadeli ekonomik kalkınma için bir temel oluşturabilmesi olabilir.
Gelirin yeniden dağıtılması: Artan oranlı vergilendirme veya sosyal refah programları gibi
önlemler yoluyla gelirin yeniden dağıtılmasının, düşük gelirli bireylerin ve hanelerin satın alma
gücünü artırarak ekonomik büyümeye katkıda bulunabileceğini iddia eder.

24. Büyümeye katkı sağlayan faktörler -
Heterodoks
24
Araştırma ve geliştirmeye yatırım: Ekonomik büyümeyi yönlendirmede araştırma ve
geliştirmeye yatırımın rolünü vurgulayabilir. Bunun nedeni, bu tür yatırımların teknolojik
ilerlemeye ve yeniliğe yol açabilmesi ve yeni endüstriler ve pazarlar yaratabilmesi olabilir.
Çevresel sürdürülebilirlik: Bu görüşe göre, yenilenebilir enerji ve kaynak verimliliği gibi çevresel
sürdürülebilirliği teşvik eden politikalar, istihdam yaratabildikleri, maliyetleri azaltabildikleri ve
ekonominin dayanıklılığını artırabildikleri için ekonomik büyümenin itici güçleri olarak
görülebilir.

25. Enflasyon
25

26. Enflasyonun Sebepleri
Ortodoks ekonomide, enflasyon genellikle
ekonomideki genel fiyat seviyesindeki artışın
neden olduğu olumsuz bir sonuç olarak görülür.
Ortodoks iktisat, para arzındaki artış, hükümet
harcamalarındaki artış veya üretim girdilerinin
maliyetindeki artış gibi faktörlerin enflasyona
neden olabileceği fikrini vurgular.
Heterodoks iktisatçılar enflasyonun sonuçlarını
şekillendirmede sosyal ve politik faktörlerin
rolüne daha güçlü bir vurgu yapar ve enflasyonun
yalnızca parasal bir olgu olduğu fikrini reddeder.
Örneğin, enflasyona ücret artışları, gelir
dağılımındaki değişiklikler veya farklı ekonomik
aktörler arasındaki güç dengesindeki değişiklikler
gibi faktörlerin neden olabileceğini öne
sürmektedirler.
26

27. Enflasyonla Mücadele
Ortodoks ekonomide, enflasyonu kontrol etmek
genellikle önemli bir politika hedefi olarak
görülür ve merkez bankalarına genellikle bu
hedefe ulaşmak için para politikasını yönetme
sorumluluğu verilir.
Genellikle enflasyon ve işsizlik arasındaki
ilişkinin ters olduğu varsayılır.Düşük işsizliğin
daha yüksek enflasyonla ve yüksek işsizliğin
daha düşük enflasyonla ilişkili olduğu anlamına
gelir. Bu ilişki Phillips eğrisi olarak bilinir.
Heterodoks yaklaşımlar, enflasyonun kontrol
edilmesine daha az önem verebilir ve
enflasyonun yeniden dağıtım etkileri ve firmalara
olan maliyetler gibi olumsuz sonuçlarının
abartıldığını iddia ederler.
İstikrarlı bir Phillips eğrisinin varlığını reddeder
ve enflasyon ile işsizlik arasındaki ilişkinin
daha karmaşık olduğunu ve zaman içinde ve
ülkeler arasında değişebileceğini iddia eder.
27

28. Enflasyonla Mücadele
Ortodoks ekonomide, yeniden dağıtım etkileri ve
firmaların fiyatları ayarlama maliyetleri gibi
maliyetlerinin önemli olduğu ve bu nedenle
enflasyonu kontrol etmeye yönelik politikaların
uygulanması savunulur.
Genellikle optimal enflasyon oranının düşük
olduğu ve yüksek enflasyon oranlarının
olumsuz ekonomik sonuçlarla ilişkili olduğu
varsayılır.
Enflasyonun maliyetlerine daha az vurgu yapar
ve enflasyonun borçların gerçek değerini
düşürme ve ekonomik faaliyeti canlandırma
yeteneği gibi faydalarının hafife alındığını iddia
ederler.
Belirli durumlarda daha yüksek enflasyon
oranlarının istenebileceğini iddia edebilir ve
daha yüksek enflasyon hedeflerine ulaşmak için
para politikasının kullanılmasını savunabilir.
28

29. Enflasyonla Mücadele (Ortodoks faiz
yakaşımı)
Faiz oranları ile enflasyon arasındaki ilişki,
genellikle MB'nin enflasyon ve ekonomik
aktivitedeki değişikliklere tepki olarak faiz
oranlarını nasıl ayarlaması gerektiğini belirten
"para politikası kuralı" kullanılarak modellenir.
Para politikası kuralının genellikle faiz
oranlarının bir enflasyon hedefine ve işsizlik
oranı veya cari açık gibi bir ekonomik faaliyet
ölçüsüne dayalı olarak belirlenmesini içerir.
29
Örneğin, MB, ekonominin durumunu da dikkate
alarak, faiz oranlarını yıllık %2 enflasyonu
hedefleyerek bir para politikası kuralı izleyebilir.
Enflasyonun hedefin üzerine çıkması bekleniyorsa,
MB mal ve hizmetlere olan talebi azaltmak ve
enflasyonu tekrar hedef seviyeye getirmek için faiz
oranlarını artırabilir.
Tersine, enflasyonun hedefin altına düşmesi
bekleniyorsa veya ekonomi durgunluk için ise, MB
ekonomik aktiviteyi canlandırmak ve mal ve
hizmetlere olan talebi artırmak için faiz oranlarını
düşürebilir.

30. Enflasyonla Mücadele (Heterodoks Faiz
yaklaşımı)
Heterodoks yaklaşımlar, para politikası
kuralının etkinliğine meydan okur ve ücret
artışları, gelir dağılımındaki değişiklikler veya
farklı ekonomik aktörler arasındaki güç
dengesindeki değişiklikler gibi diğer faktörlerin
daha önemli olabileceğini iddia edebilir.
30
MB'nin para politikası yoluyla enflasyonu
kontrol etme kabiliyetine nadir vurgu yapar ve
enflasyonu ele almak için maliye politikası
veya yapısal reformlar gibi diğer politika
araçlarının kullanılmasını savunabilir.

31. Merkez Bankasının
Rolü
31

32. Merkez Bankasının Rolü (Ortodoks
Yaklaşım)
32
Merkez bankasının genellikle para politikasını kullanarak ekonomiyi yönetmede kilit bir role
sahip olduğu görülür. Spesifik olarak, merkez bankası tipik olarak faiz oranlarını belirlemekten,
para arzını düzenlemekten ve hükümete ve bankacılık sistemine finansal hizmetler
sağlamaktan sorumludur.
Para politikasının temel amacı, genellikle düşük ve istikrarlı enflasyon olarak tanımlanan fiyat
istikrarını sağlamaktır. Merkez bankasına genellikle hükümet tarafından bir enflasyon hedefi
verilir ve bu hedefe ulaşmak için başta faiz oranını belirlemek gibi para politikası araçlarını
kullanması beklenir.

33. Merkez Bankasının Rolü (Ortodoks
Yaklaşım)
33
Faiz oranlarını belirleme ve para arzını düzenlemeye ek olarak, merkez bankasının ekonomide
başka sorumlulukları da olabilir :
Bankacılık sisteminin denetlenmesi ve düzenlenmesi: Merkez bankası, finansal sistemin
istikrarını ve bütünlüğünü sağlamak için bankacılık sistemini denetlemekten ve düzenlemekten
sorumlu olabilir. Bu, sermaye gerekliliklerinin belirlenmesini, ihtiyatlı düzenlemelerin
uygulanmasını ve kriz zamanlarında bankalara son çare kredisi sağlanmasını içerebilir.
Devlete mali hizmetler sağlanması: Merkez bankası, hükümete, devlet borcunu ihraç etmek ve
yönetmek, hükümete ödeme hizmetleri sağlamak ve hükümet için bir mali aracı olarak hareket
etmek gibi mali hizmetler sağlayabilir.

34. Merkez Bankasının Rolü (Ortodoks
Yaklaşım)
34
Finansal istikrarı teşvik etmek: Merkez bankası, finansal sistemin şoklara ve krizlere karşı
dayanıklılığını ifade eden finansal istikrarı desteklemekten sorumlu olabilir. Merkez bankası,
finansal istikrarı desteklemek için makro ihtiyati düzenlemeler ve likidite sağlanması gibi çeşitli
araçlar kullanabilir.
Ödeme ve mutabakat hizmetlerinin sağlanması: Merkez bankası, bankalara ve diğer mali
kuruluşlara, mali sistemin düzgün işleyişini sağlamaya yardımcı olabilecek ödeme ve
mutabakat hizmetleri sağlamaktan sorumlu olabilir.

35. Merkez Bankasının Rolü (Ortodoks
Yaklaşım)
35
Genel olarak, bir ekonomide merkez bankasının rolü, fiyat istikrarı,
ekonomik büyüme, tam istihdam ve finansal istikrar hedeflerine
ulaşmak için para politikasını kullanmaktır.

36. Merkez Bankasının Rolü (Heterodoks
Yaklaşım)
36
Heteredoks ekonomide, merkez bankasının bir ekonomideki rolüne ilişkin tek bir görüş grubu
yoktur, çünkü heterodoks yaklaşımlar genel olarak ana akım ekonominin bazı varsayımlarına ve
yaklaşımlarına meydan okur. Bununla birlikte, merkez bankasının rolünün bazı heterodoks
yaklaşımlar tarafından nasıl görüldüğüne dair birkaç örnek aşağıda verilmiştir:
Alternatif para politikası çerçeveleri: Faiz oranlarının belirlenmesi yoluyla fiyat istikrarına
ulaşmaya odaklanan geleneksel para politikası yerine, merkez bankasının ekonomiyi
yönetmede daha proaktif bir rol oynayabileceğini ve para politikasının geleneksel hedeflerine
daha az önem verebileceğini öne süren modern para teorisi (MMT) gibi alternatif çerçeveleri
savunur.
Ülkemizde de uygulanmaya çalışılan MMT ile ilgili detaylı bilgiye ulaşmak için tıklayınız.

37. Merkez Bankasının Rolü (Heterodoks
Yaklaşım)
37
Devletin ekonomideki rolü: Merkez bankasını, devletin bir dizi ekonomik ve sosyal çıkar elde
etmek için kullanılabileceği bir aracı olarak görür. Bu görüşe göre, merkez bankasının
geleneksel para politikası hedeflerinin ötesinde daha geniş bir sorumluluk yelpazesine sahip
olduğu iddia edilir.
Eşitsizlik ve dağıtım kaygıları: Merkez bankasının bu sorunları ele almada bir rolü olduğunu
öngörür. Örneğin, bazı yaklaşımlar, merkez bankasının dezavantajlı veya marjinal gruplara fayda
sağlamak için finansal istikrarı ve krediye erişimi teşvik etmek için yetkilerini kullanabileceğini
iddia eder.

38. Merkez Bankasının Rolü (Heterodoks
Yaklaşım)
38
Genel olarak,ekonomide merkez bankasının rolü değişebilir ancak net bir
rol biçilmemiştir.
Siyasi iradenin ortaya koymak istediği politika ve modele göre
kullanılabilecek bir parasal aygıttır.

39. Teşekkürler!
39
Eken N. Erte 2023/01