buSINESS

1. BESIGHEIDSTUDIES
Graad 11

2. KWARTAAL 1
Sake-omgewings en
Sakebedrywighede

3. VERKRYGING VAN ‘N
ONDERNEMING

4. 7.1 FRANCHISES
 ‘n Franchise is ‘n ooreenkoms tussn ‘n franchisenemer
en ‘n franchisegewer waar die franchisenemer die reg
verkry om die franchisegewer se naam en
handelsmerk te gebruik om die franchisegewer se
produkte te verkoop.
 ‘n Franchise is nie ‘n ondernemingsvorm nie, maar
dien as ‘n soort bemarkings- en verspreidingstelsel vir
franchisors.

5.  Franchisenemers betaal ‘n fooi vir die reg om die
naam en handelsmerk van die franchisegewer te
gebruik.
 Franchisenemers betaal ‘n maandelikse fooi, wat as ‘n
persentasie van die franchise se omset uitgewerk
word, aan die franchisegewer vir die franchisegewer
se leiding en bemarkingsbystand.

6. VOORDELE VIR DIE FRANCHISENEMER
 Betree ‘n gevestigde mark.
 Ontvang bemarkings- en bestuursbystand van die
franchisegewer.
 Die franchisegewer verskaf opleiding aan die
franchisenemer.
 Marknavorsing word deur die franchisegewer
uitgevoer.

7.  Die franchisegewer help die franchisenemer om ‘n
geskikte ligging te vind.
 Die franchisegewer verskaf toerusting aan die
franchisenemer.
 Die franchisenemer baat by die gebruik van die
franchisegewer se goeie naam en handelsmerk.

8. NADELE VIR DIE FRANCHISENEMER
 Sommige franchise-ooreenkomste spesifiseer die
verskaffers waar voorraad aangekoop moet word.
 Die franchisenemer moet tantieme aan die
franchisegewer betaal.
 Dis gewoonlik baie duur om ‘n franchise te koop.
 Die franchisenemer mag slegs produkte verkoop wat
deur die franchisegewer toegelaat word.

9.  Die franchisenemer is kontraktueel gebind aan die
reëls van die franchisegewer.
 Dit kan moeilik wees om ‘n franchise te verkoop wat
nie winsgewend is nie.
 Die franchisenemer word geraak deur slegte besluite
wat die franchisegewer maak.

10. VOORDELE VIR DIE FRANCHISEGEWER
 Franchises laat entrepreneurs toe om hulle
ondernemings uit te brei.
 Die franchisegewer kry die dienste van doelgerigte
entrepreneurs wat hulle eie ondernemings bestuur en
finansier.
 Doelgerigte franchisenemers werk hard om suksesvol
te wees – verminder die risiko van mislukkig vir ie
franchisegewer.

11.  Die franchisegewer het toegang tot meer
verspreidingskanale deur die verskillende franchises.
 Die franchisegewer het toegang tot wyer
markblootstelling deur die franchises.

12. NADELE VIR DIE FRANCHISEGEWER
 Moet groot bedrae geld en tyd belê om ‘n franchise te
vestig.
 Moet die ontwikkeling van die franchises fyn dophou
en ontwikkeldende franchises bystaan.
 Franchisenemers wat nie suksesvol is nie, kan nie net
afgedank word nie.
 Die inkomste van die franchisegewer is beperk tot die
tantieme wat deur die franchisenemers betaal word.

13. KONTRAKTUELE IMPLIKASIES VAN FRANCHISE-
OOREENKOMSTE
 ‘n Franchise ooreenkoms is ‘n ooreenkoms tussen die
franchisenemer en ‘n franchisegewer.
 Franchise ooreenkomste moet skriftelik en in eenvoudige,
maklike verstaanbare taal wees.
 Die franchise ooreenkoms sal detail insluit soos:
• Operasionele detail
• Finansiële ooreenkomste
• Die regte en verantwoordelikhede van die franchisenemer
• Die regte en verantwoordelikhede van die franchisegewer
• Die duur van die franchise ooreenkoms

14.  Belangrike dokumente vir die franchisenemer en die
franchisegewer:
• Geheimhoudingsooreenkoms
• Blootleggingsdokumente
• Operasies- en prosedurehandboek

15. UITKONTRAKTERING
 Is wanneer een onderneming ‘n ander onderneming
betaal om ‘n aktiwiteit uit te voer voorheen self
behartig het.
 Die belangrikste rede vir uitkontraktering is die
uitkontrakterende onderneming kan fokus op
kernaktiwiteite.
 Voorbeelde van aktiwiteite wat dikwels uitkontrakteer
word, is skoonmaakdienste en inbelsentrumdienste.

16. VOORDELE VAN UITKONTRAKTERING
 Die administratiewe las van die uitkontrakerende
onderneming word verlig in terme van personeel
kwessies soos salarisse en lone en
arbeidsverhoudinge.
 Uitkontraktering kan potensieel geld spaar.
 Die uitkontrakterende het minder kapitaal uitgawes
omdat dit nie in toerusting hoef te belê nie, ‘n
skoonmaakmaatskappy sal byvoorbeeld sy eie
stofsuiers voorsien.

17. NADELE VAN UITKONTRAKTERING
 Die uitgekontrakteerde kan moontlik vertroulike
inligting bekom.
 Die onderneming kan afhanklik raak van sy
uitgekontrakteerde ondernemings.

18. KONTRAKTUELE GEVOLGE VAN DIE
UITKONTRAKTERINGSOOREENKOMS
 Die uitkontrakterende onderneming het die verpligting
om die uitgekontrakteerde onderneming te betaal.
 Die uitkontrakterende onderneming het die verpligting
om die diens aan die uitkontrakterende onderneming
te lewer, soos ooreengekom is.

19. BRUIKHUUR / HUUR
 ‘n Huurooreenkoms is ‘n ooreenkoms tussen ‘n
huurder en verhuurder ingevolge waarvan die huurder
die reg opdoen om goedere wat deur die verhuurder
verskaf word vir ‘n sekere tydperk, teen betaling, te
mag gebruik.
 Redes hoekom ondernemings verhuring oorweeg, is
omdat dit vinnig gereël kan word en nie ‘n groot
kapitaalbelegging van die huurder vereis nie.

20. VOORDELE VIR DIE HUURDER
 Die huurder kry die reg om goedere te mag gebruik,
sonder om oor instandhouding hoef te bekommer.
 Die huurder mag die goedere gebruik maar hoef dit
nie te verseker nie.
 Die huurder dra nie die risiko vir defekte nie.
 Goedere kan maklik vervang word soos dit verouderd.
 Baie min kontant word benodig.

21. NADELE VIR DIE HUURDER
 Die huurder word nooit eienaar van die goedere nie.
 Die huurder is verbind aan die kontrak vir die volle
duur daarvan.
 Die huurder kan nie die bate gebruik as sekuriteit vir ‘n
lening nie.
 Die huurder kan nie die goedere verkoop in tye van
finasiële teespoed nie.

22. VOORDELE VIR DIE VERHUURDER
 Die verhuurder ontvang aanhoudende rente-inkomste.
 Die verhuurder kry ‘n kwantiteitsafslag as goedere
aangekoop word in groot maat.

23. NADELE VIR DIE VERHUURDER
 Die verhuurder is verantwoordelik daarvoor om die
goedere te verseker.
 Die verhuurder is verantwoordelik vir die
instandhouding van die goedere.
 Die verhuurder is blootgestel aan slegte skuld.

24. KONTRAKTUELE GEVOLGE VAN DIE
HUUROOREENKOMS
 Die verhuurder is verplig om die huursaak in ‘n goeie,
werkende toestand aan die huurder te lewer.
 Die huurder is verplig om die verhuurder te vergoed en
om die op te pas.
 ‘n Huurkontrak spreek die volgende kwessies:
• Die duur van die kontrak

25. • Die huurgeld wat die huurder aan die verhuurder moet
betaal.
• Die regte en verpligtinge van die huurder en
verhuurder.
• Moet beskryf wat betaalbaar word indien die huurder
die huurooreenkoms wil beëindig voor die datum
waarop ooreengekom is.