....

1. O ENSAIO DE VICENTE
RISCO
Javier e Beatriz Ferradás Pacheco
2º BACH

2. CARACTERÍSTICAS
● Carácter de tipo:
○ Político (Teoría do nazonalismo galego)
○ Didáctico (Didactismo)
Tres tipos de ensaio.

3. DIDACTISMO- DEFINICIÓN
Diccionario: Conxunto de condicións apropiadas para a ensinanza.
A literatura didáctica terá o fin de educar ao home co obxectivo de que
todos poidan acceder á cultura. Critícanse abertamente as supersticións e falsas
crenzas (non apoiadas na razón) para dar unha adecuada formación ao pobo.

4. DIDACTISMO- CARACTERÍSTICAS
-Búsqueda da Verdade , non da Beleza. Abandónase o puramente estético, a
idea do “arte polo arte”. Predomina a ética sobre a estética.
-Predominio da Razón sobre o sentimiento ou a imaxinación. Por tanto,
créase unha arte racional..

5. ENSAIO
POLÍTICO-IDEOLÓXICO

6. OBXECTIVO
❖ Propagar os principios do nacionalismo
galego
❖ Convencer ao lector da vontade desta
teoría

7. ESTILO
❏ Ensaios breves, axustados moitas veces ao
tamaño do artigo de colaboración nun xornal
ou revista.
❏ Entre 1918 e 1936:
❏ Parágrafos breves
❏ Oracións afirmativas e tallantes
❏ Utilización só de argumentos favorables á
súa tese
❏ Sintaxe rica, pero sinxela.

8. ALGÚNS TÍTULOS
➔ Teoría do nazonalismo gallego
➔ O sentimento da terra na raza
galega
➔ Manuel Murguía
➔ Mitteleuropa

9. TEORÍA D’ O NACIONALISMO
GALLEGO
➢ 1920
➢ 44 páxinas
➢ Obxectivo: facer chegar ao lector conceptos como nacionalismo,
rexionalismo, nación…
➢ A destacar:
○ A claridade e brevidade nas definicións.
○ Establece distincións entre termos que poderían parecer
sinónimos. Exemplo: rexionalismo, nacionalismo e nacionalismo
galego.
○ Definición de nación: “unha poboación dotada de unidade étnica
que habita un terreo dotado de unidade xeográfica”.
■ Argumentación: unidade xeográfica e unidade étnica.
○ Emprego da antítese. Exemplo:
■ Galegos: dominados polo sentimento e a intuición.
■ Ibéricos: dominado pola intelixencia de orixe grecolatino, a
paixón e a imaxinación.

10. O SENTIMENTO DA TERRA NA RAZA
GALEGA
➢ Publicado no número 1 da revista Nós.
➢ Home galego caracterizado polo “patriotismo
vexetal” .
○ Maniféstase nos grandes escritores galegos:
Rosalía, Pondal Añón, Lamas Carvajal, Noriega,
Cabanillas, Castelao…
○ Segundo Risco, distingue ao celta atlántico do
ibero mediterráneo, pois este último non ten o
sentimento da paisaxe.

11. ARTIGOS POLÍTICO-IDEOLÓXICOS
❖ En Nós, A Nosa Terra…
❖ Destinados a propagar o seu ideario
nacionalista.
❖ Esta obra convérteo no ensaísta máis
importante e influente da literatura
galega no período 1918-1936.

12. MANUEL MURGUÍA
❖ Ensaio biográfico sobre Manuel Murguía.
❖ Formado por:
➢ A biografía propiamente dita do autor, poucas
páxinas.
➢ A maior parte do texto: comentar as obras e mesmo
as paisaxes destas obras de Murguía, que coinciden
coa idea do nacionalismo galego que sostén Risco.
❖ Resulta unha exposición do seu ideario nacionalista
apoiándoo na autoridade de Murguía.

13. MITTELEUROPA
❖ 1934
❖ Recolle a reedición de Da Alemaña e Mitteleuropa.
❖ Transmite a súa concepción do mundo e, especialmente, a
súa opinión da Alemaña dos anos 30.
➢ Exemplificación actualizada de Babel.
➢ Esta situación caótica estenderase por todo o mundo
Propón a volta a un catolicismo conservador, medieval e ata á
estrutura social xerárquica do feudalismo.

14. O ENSAIO DE
CRÍTICA
LITERARIA

15. NÓS, OS INADAPTADOS
❖ Tenta caracterizar os escritores do cenáculo ourensán e animadores do
grupo Nós.
❖ Caracterízase a si mesmo e aos do seu grupo como “vencidos da vida por
inadaptados”.
❖ Fronte ao inadaptado coloca a figura do filisteo.
➢ Representación simbólica: señor grave, notario, maxistrado,
interventor de Facenda, con bimba e leontina de ouro.
❖ Última parte do ensaio: o grupo de inadaptados atópase con Galicia, que
era un paraíso non tocado polo materialismo moderno.
➢ Obxectivo: descubrir esta cultura popular, dignificala, propagala e, a
partir dela, elaborar a cultura galega culta.
➢ En ningún modo representa a Galicia real de comezos do século
XX.

16. PREOCUPACIÓN LINGÜÍSTICA
➢ Pensaba que a lingua galega debía construír un rexistro
culto capaz de expresar toda a complexidade do mundo
científico, intelectual e técnico moderno
➢ Considera que hai que buscar un galego auténtico, libre
de castelanismos, e que adopte tanto lusismos,
estranxeirismos, medievalismos como termos dialectais
e populares
➢ Usa o galego sen ningún tipo de complexo no debate
político e no ensaio literario.

17. O ENSAIO
ETNOGRÁFICO E
A
COLABORACIÓN
LITERARIA

18. ➢ Exemplo deste labor: a súa contribución a Historia de Galiza
(1962), dirixida por Otero Pedrayo, en cuxo tomo 1 ocúpase de
Etnografía. Cultura Espiritual.
○ Linguaxe técnica precisa
○ Traza as liñas mestras da mitoloxía popular galega: a
relixiosidade, as supersticións, os costumes ou as festas,
sen esquecer o estudo da literatura popular.
➢ Tamén cultivou o artigo breve, a columna xornalística
○ Seguindo o Glosari do seu admirado D´ Ors:
Motivo aparentemente trivial (unha partida de cartas, a
contemplación dun castiñeiro, o silencio, a néboa…)
elévase a meditacións filosóficas innovadoras.

19. ENSAIOS
● Teoría do nazonalismo galego . A Nosa Terra. A Coruña, 1918.
● Teoría d'o nacionalismo galego. La Región. Ourense, 1920.
● O programa do nazonalismo. A Nosa Terra, 1931.
● "Nós, os inadaptados", (Importante) in rev. Nós, nº 115, 1933.
● Mitteleuropa. Impresións d'unha viaxe. Nós. Santiago, 1934.
● Nacionalismo galego. Alento: Boletín de Estudos Políteios. Santiago-Noia,
1934-1935.
● Leria. Galaxia. Vigo, 1961.
● Doutrina e ritual da Moi Nobre Orde Galega do Santo Grial. Edición póstuma
de Joaquim Ventura, Xunta de Galicia, 1997.