Κεφαλαιοκρατία (Καπιταλισμός) - Βιομηχανική Επανάσταση

1. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, ΤΜΧΠΠΑ
ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ
ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Μέρος 4ο
(οι σημειώσεις αυτές σε σημεία μπορούν να κατανοηθούν σωστά μόνο με τη φυσική
παρακολούθηση της διδασκαλίας και των συζητήσεων, καθώς και με το διάβασμα
συμπληρωματικού υλικού)

2. 1760 – 1860
Εκβιομηχάνηση
παραγωγής ‐ ατμός
1960(70) – 2010(;)
Ηλεκτρονική ‐ Πληροφορική
1860 – 1960(70)
Εξέλιξη μηχανών –
δίκτυα υποδομών
Βιομηχανία 4.0
ΤΝ, αυτοματισμός, ΙοΤ
H Βιομηχανική Επανάσταση
 Σηματοδοτεί το τέλος της Φεουδαρχίας
 Μετάβαση από μια ευρύτερα αγροτική σε μια ευρύτερα βιομηχανική
οικονομία.
1η Βιομηχανική Επανάσταση
2η Βιομηχανική Επανάσταση
3η Βιομηχανική Επανάσταση
4η Βιομηχανική Επανάσταση
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

3. Οι βιομηχανικές επαναστάσεις
Η «Πρώτη» Βιομηχανική Επανάσταση
• H εκμηχάνιση στο τέλος του 18ου αιώνα στην Αγγλία έχει αρχίσει από νωρίτερα
• Ο Μεσαίωνας, το ρολόϊ και η τυπογραφία (βλ. L.Mumford)
Ιστορικά αίτια (… γιατί στην Αγγλία)
 Ρόλος μεγάλης διαμορφούμενης αγοράς σε συνδυασμό
με τον πλούτο από την παγκόσμια κυριαρχία ‐ πρώτες
ύλες ‐ αποικίες
 Enclosures («ιδιωτικοποίηση» και περίφραξη της γης).
Υλοποιήθηκαν σταδιακά αλλά ιδιαίτερα μεταξύ 1750 ‐1860
με πιο σημαντικές στιγμές το Main Act του 1801 και το
General Act του 1845. Το σύνολο των εκτάσεων έφτασε τα
28.000 τετρ. χλμ. (Βλ. και Thomas More Utopia)
 Εργατικό δυναμικό ‐ κύμα αστυφιλίας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

4. Η «Πρώτη» Βιομηχανική Επανάσταση
Ο αργαλειός του Roberts Η ατμομηχανή του Watt
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

5. Ατμός
1678 (ή 1698): Thomas Savery (ατμομηχανή για άντληση νερού)
1712: Thomas Newcoman steam engine
1775: James Watt (βελτιώσεις)
Aτμός από το ορυχείο – κυρίως ανθρακωρυχείο (αντλίες‐ βάθεμα εξόρυξης) στη
βιομηχανία
Κλωστοϋφαντουργία
1721: Silk Mill αδελφοί Lombe στο Derby (μύλος με νερό για μετάξι)
1769: Κλωστικές μηχανές στην Αγγλία (ατμός)
Η Cottonpolis στο Manchester
https://commons.wikimedia.org/wiki/Fil
e:Newcomen_atmospheric_engine_(H
eat_Engines,_1913).jpg#/media/Fil:Ne
wcomen_atmospheric_engine_(Heat_E
ngines,_1913).jpg
https://www.oldbookillustrations.com/illustrations/
watt-steam-engine/ irinventions.biss.wikispaces.net
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

6. Τσιμέντο
1756: Η επανανακάλυψη του John Smeaton (1724‐
1792) μετά από τους Αιγύπτιους και τους Ρωμαίους
1824: Το τσιμέντο Portland (Joseph Aspdin 1778‐1855
και υιός William Aspdin 1815‐1864)
Μεταλλουργία
1830: ο Τόρνος
Πλάνη και λίμα, πριόνι (κόφτης), τρυπάνι διάνοιξης
Μεταλλικά εργαλεία, Μεταλλικοί σκελετοί
(διαδοχή των ξύλινων: ανώτερες ιδιότητες
μετάλλου)
Μηχανές παραγωγής μέσων παραγωγής (μηχανών)
https://www.gettyimages.ae/detail/news-
photo/model-of-aspdins-kiln-used-to-make-the-
first-genuine-news-photo/90741990
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

7. Η έκρηξη των υποδομών
 Σιδηρόδρομος (από το 1825)
 Κανάλια – ποταμόπλοια
 Φωτισμός αερίου (Λονδίνο 1812‐1820)
https://www.historic-
uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Steam-trains-railways/
https://www.thoughtco.com/history-of-the-railroad-1992457
http://www.museum.state.il.us/RiverWeb/landing
s/Ambot/TECH/TECH4.htm
Popular Science, Dec 1918,Scanned by Google
Books Uploaded by User:Dmahalko
https://www.ssplprints.com/image/83653/rowlandson-
thomas-a-peep-at-the-gas-lights-in-pall-mall-london-1807
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

8. Η Πολιτική Εξέλιξη
Οι αστικές επαναστάσεις
To έθνος‐κράτος (γλώσσα – θρησκεία –
οικονομική και κοινωνική οργάνωση)
H γέννηση του καπιταλισμού
Το πνευματικό κίνημα:
Διαφωτισμός
Βολταίρος 1694‐1778
Μοντεσκιέ 1689‐1755
Ζαν Ζακ Ρουσσώ (Κοινωνικό Συμβόλαιο)
1712‐1778
Reading of Voltaire's tragedy of the Orphan of
China in the salon of Marie Thérèse Rodet
Geoffrin, by Lemonnier.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Salon_de_Mada
me_Geoffrin.jpg
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

9. Η «Δεύτερη» Βιομηχανική Επανάσταση (~1850 – μέσα του 20ου αιώνα)
Ατσάλι σε μεγάλες ποσότητες
Σιδηρόδρομοι
Ατμόπλοια
Μηχανή εσωτερικής καύσης
Ηλεκτρισμός
Εφαρμογές
Μεγάλα έργα υποδομής στις πόλεις και
αλλαγή της πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής
Haussman στο Παρίσι, Brunnel στο Λονδίνο,
Νέα Υόρκη, Σικάγο
Αυτοκίνητο
Υδροηλεκτρικά στις Άλπεις
The long, straight avenues that continue to dominate Paris
(pictured here around 1870) were a key feature of Baron
Haussmann’s rebuilding plans. Photograph: Alamy
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

10. The Museum of Retro Technology http://www.dself.dsl.pipex.com/MUSEUM/museum.htm
(προσβάσιμο 4 Δεκεμβρίου 2009).
The Pneumatic Post – late 19th century
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

11. Illustrating the intimate relationship between women and domesticated water
(from an 1892 French calendar, published in PeÂriscope, L'Usage domestique de l'eau, ß
PEMF, France; reproduction courtesy of Editions PEMF)
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

12. “Thames Tunnel – Anniversary Fetes,” c. 1858. Engraving.
Collection of the author.
George Jones. “Banquet in the Thames Tunnel,” c.
1827. Oil on board. Courtesy of the Ironbridge
Gorge Museum Trust, Elton Collection.
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

13. Σημαντικοί ρόλοι
• Μεταφορά γνώσης από περιηγητές και απεσταλμένους ‐ βιομηχανική
κατασκοπεία
• Οι επιστημονικές και φιλοσοφικές ενώσεις
• Εκδόσεις εγκυκλοπαιδειών, λεξικών και διαφόρων transactions
• Ο ρόλος της γραπτώς αποτυπωμένης και κωδικοποιημένης γνώσης
• Η σημασία της υιοθέτησης του κοινού μετρικού συστήματος με βάση το
δεκαδικό σύστημα, και χρόνου
Αντιδράσεις
• Εργατικές – φόβος απώλειας εργασίας ‐ sabotage
• Αριστοκρατικές και ρομαντικές ‐ ρομαντικό κίνημα, αρχαιότητα, φύση κλπ (οι
χαμένοι παράδεισοι της φυσικότερης διαβίωσης)
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

14. Αποτελέσματα
• Η δημιουργία των πολύ μεγάλων επιχειρήσεων (~1890)
• Η διαμορφούμενη κατάσταση της Εργατικής Τάξης και τα γεννώμενα κινήματα
(F.Engels: Η Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία ‐1η έκδοση 1845 )
• Η σταδιακή επέκταση προς Γερμανία και Ηνωμένες Πολιτείες
Κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις
• Η εμπέδωση του καπιταλισμού της απλής αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης
και τα πρώτα σοσιαλιστικά όνειρα (ουτοπικοί: Όουεν, Σεν Σιμόν, Φουριέ).
• Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο
• Η ανάπτυξη του συνδικαλισμού
• Το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας
https://www.youtube.com/watch?
v=xLhNP0qp38Q
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

15. Ρόμπερτ Όουεν (1771‐1858)
Βιομήχανος και κοινωνικός μεταρρυθμιστής
Το πείραμα του New Harmony στην Indiana
Ανρί ντε Σαιν Σιμόν (1760‐1825)
Θετικισμός‐κοινωνιολογία, πολιτική ένωση Ευρώπης,
κατάργηση κληρονομούμενου πλούτου
Σαρλ Φουριέ (1773‐1837)
Ουτοπικός σοσιαλισμός, κοινωνική αρμονία «Φάλαγγα»‐φαλανστήρια (Phalanx)
Εφαρμογή στις ΗΠΑ
New Harmony (F. Bate)
Βασικοί ουτοπιστές, οριακά μετά τους βασικούς διαφωτιστές
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

16. Η «Τρίτη» Βιομηχανική Επανάσταση
Περίοδος 1960(70) – 2010
Ηλεκτρονική – Πληροφορική – ραγδαίες εξελίξεις τεχνολογίας
Οικονομία της γνώσης – Κοινωνίας της γνώσης
Η «Τέταρτη» Βιομηχανική Επανάσταση
Industry 4.0
https://www.youtube.com/watch?tim
e_continue=115&v=ktcRXyE8SaY&
feature=emb_logo
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

17. http://www.iotsens.com/what-is-industry-4-0-and-what-does-it-contribute-to-my-company/
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος

18. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας – Πολυτεχνική Σχολή – ΤΜΧΠΠΑ
N. Γαβανάς, Επ. Καθηγητής - Π. Ροδακινιάς, ΕΔΙΠ – Άννα Ζυγούρα, ΕΔΙΠ
ΜΑΘΗΜΑ: Νέες Τεχνολογίες & Χώρος