Network بە زمانی کوردیی 3. نـــاوەرۆک
پێشەکى
چیە؟ نێتۆرک
کۆمپیوتەر جۆرەکانى
نێتۆرك كانیسوده
نیتۆرك كانیجۆره
Internet
Extranet
نێتۆرک هەیکەلبەندى(Network Topology )
زانیــارى گواســـتنەوەى جــۆرەکانى
وهرهگوێـزه نــدیناوه(Transmission Media)
فایبەر كێبڵی جۆرەکانى
بەستنىConnector RJ45
هەیە نێتۆرک وایەرى بەستنى شێوازى
نێتۆرك كانیئامێره
نێوان جیاوازىSwitchوHub
ـ پـرۆتۆکۆلـــەکانProtocol
Network Models
TCP/IP Models
Process Data Unit (PDU)
The OSI Reference Model
ســێرڤەرServer))
نێوان جیاوازیpeerـtoـpeerوClient Server
رسێرڤه ویندۆز زاندنیدابه و فۆرمات
Active Directory
دروستکردن یندۆمه
بەکارهێنەر دروستکردنىUser
ركۆمپیوته ستنیبهClient))وهكهرهسێرڤه به
04
07
11
12
13
15
16
18
22
23
27
29
30
31
34
36
37
38
39
40
46
51
52
57
60
64
68
4. ناوەرۆک
IP Address
دانانى چۆنیەتىIP Addressکۆمپیوتەر بۆ
MAC Address
Subnet Mask
نیتۆرک هۆڵێکى بەستنى بۆ پێداویستیەکان
وایەر بە ركۆمپیوته دوو ستنیبهوهپێكه
دووله رێككۆمپیوته ندچه ستنیبهوهپێكه)زیاتر ركۆمپیوته(
Share Folder
درایڤ؟ بە بکەین فۆڵدەر چۆن
Share Printerپرنتەر بەشداریکردنى
وایەرلس بە ركۆمپیوته دوو ستنیبهوهپێكه
دیسکتۆپ ریمۆتRemote Desktop Connection
رلسوایه رراوتـهWireless Router
حجزكردنی و خشكردنپهIP
سایت رێگرتنی و داخستن
سدرهئه ماك ركردنیفلته
و پاسۆرد و ناو گۆرینیوهدوره له كهرهراوته كۆنترۆڵكردنی
باندوز كۆنترۆڵكردنی
سیسـكۆ
Telnet
یرنامهبهNet Support
ئینتەنێت کۆمپیوتەرو کورتکراوەکانى
70
72
74
74
75
76
77
79
83
84
87
91
94
98
99
100
101
102
103
108
111
123
5. پێشەکى
ـداـئایتی ـوارىـلەب ـانەىـکەس ئەو ـۆـب ـودەـبەس ـۆرکەدـنێت ـارەىـدەرب ـبەـکتێ ئەم
دەخـوێنندبەپێـىتوانـاوئەوبابەتـانەىپێویسـتنبـۆخوێنـدکاران
باسمانکردووەدچەنـدبابەتێکمـانباسـکردووەلەوانەیەهەربـابەتەوکتێبێکـى
سەربەخۆىبوێتبەاڵملەمکاتەداوبەپێىمەجالهەرئەوەندەفریاکەوتویند
هیوادارینسودىلێوەربگرنوبەسەرکەوتویىقۆناغەکانىخوێنـدنتەواوبـکەن
ولەپاشەرۆژداسودبەخۆیانوواڵتبگەیەنن.
ئەگەرپێشنیارێکیانرەخنەیەکهەبودەربارەىکتێـبەکەسوپاسـتاندەکەیـن
ئاگادارمـانبـکەنەوەبـۆئەوەىبتـوانینلەچاپەکـانىتـرداکەموکوڕیەکـان
نەهێڵین.
سوپاسبۆهەرکەسێککەسودملێوەرگرتووەلەزانسـتوزانیـارىدبەتـایبەت
ئەومامۆستایانەىلەزانکۆپەیمانگاوانەیانپێوتوم.
کتێبخانەىکوردىکەمترینکتێبـىتێـدایەدەربـارەىئـایتىدهـیناوەنـدێکى
تایبەتبەگرنگیدانبەمبوارەنـیەدکتێبخـانەوخـانەىباڵوکراوەکـانخۆیـان
نادەنلەچاپکردنوباڵوکردنەوەىئەمجۆرەکتێبانەدچـونکەدەڵـێنتیـراژى
کەمەهەمـوکەسنایکرێـتتەنهـائەوخوێنـدکارانەنەبێـتکەلەزانکـۆو
پەیمانگاکـانىبەشـىئـایتىپێویسـتیانپێیەتـىدئەمەشئەوەدەردەخـاتئەو
کەسـانەىئەمبەشـەتەواودەکەنکەرێژەیەکـىزۆرنتەنهـالەوکـاتەى
خوێندکارەوبۆئەوەىدەربچێـتئەمکتێبـانەدەکرێـتددواىدەرچـونهـی
گرنگیەکناداتبەزیادکردنىزانستوزانیـارىلەسـەرپسـپۆریەکەىخـۆىد
ئـێمەشدواىمانـدوبونێکىزۆرئەمکتێبەمـانئامـادەکردووەدڵنیـاینتەنهـا
خوێنـدکارانىبەشـىزانسـتىکۆمپیـوتەرگرنگـىپێـدەدەنهەتـائەوکـاتەى
خوێندکارن.
ئەگەرخوێندکارانىبەشەکانىئایتىدواىدەرچونگرنگـىنەدەنبەبەشـەکەى
خۆیانودواىدەرچونزانستىخۆیانزیادنەکەندگۆڤاروکتێبىتـایبەتبە
ئـایتىنەکـڕنونەیخـوێننەوەئەمبـوارەهەربەالوازىدەمێنێـتەوەدهـی
سەنتەرێکگرنگىناداتبەئایتىوسەنتەرێکیـانناوەنـدێکنـاکرێتەوەبـۆ
ئەمزانستەهەتالەکوردستانداهەنگاوىبەرەوپێشچونبنێت.
7. سـوپاس
-رۆژان لە ــکـرۆژێ دەکەم ــانەـکەس ئەو ــووـهەم ــىـسوپاس زۆر
فێرکردوم وانەیەکیان
-زانــکۆ و پەیمانگا لە دەکەم مامۆستاکانم سوپاسى
-هاوکـــارو کە دەکەم خۆشەویســـتانە و هـــاوڕش ئەو سوپاســـى
بم بەردەوام ئەوەى بۆ پاڵپشتمبون
-خۆشبوێت زانکۆم وایلێکردم کەسەى ئەو بۆ تایبەتم سوپاسى
8. 7 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
چیە؟ نێتۆرک
سیستمێكهبۆستنیبهوهپێكهكانئامێرهدبۆنمونهركۆمپیوتهدپرنتهدرسكانهو
كامێرا.
دەڵێن پێى بەکوردى(تۆڕ)دەڵێن پێى عەرەبى بە د(شـبک)بـهئینگلیـزیپێـی
ڵێنده(Network)دبۆئاڵوگۆرکردنىزانیارىوداتالەڕێگەىناوەندىگوێزەرەوەوە
)وایەردوایەرلس(
کۆمپیوتەر
ئامێرىکۆمپیوتەریەکێکەلەئامێرەسەرەکیەکانلەنێتۆرکدابەکاردێـتدپـێئەوەى
باسىنێتۆرکبکەینبزانینئامێرىکۆمپیوتەرچیەلەچىپێکهاتووە
کۆمپیوتەربریتیەلەئامێرێکلەHardwareوSoftwareپێکهاتووە
Hardware
هـاردوێربـریتیەلەپـارچەمادییەکـانىکۆمپیـوتەروەک:کەیـسدمـاوسدکیبـۆردد
سپیکەردرامدپرۆسێسەردهارددیسک...هتد
9. 8 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Software
بریتیەلەهەموئەوزانیارییانەىلەناوکۆمپیوتەرەکەداهەیە
ئەمانیدووجۆرە:
•:Application softwareبریتیەلەهەمو
ئەوبەرنامانەىلەناوکۆمپیوتەرەکەداهەیەوکارى
لەسەردەکەین)ئۆفیسدفۆتۆشۆپدمیدیاپلەیەر(
•: System softwareبریتیەلەوسیستمەى
کۆمپوتەرەکەکاردەکاتلەسەرى)ویندۆز(
کردارەبنچینەییەکانىکۆمپیوتەر:
•Inputبریتیەلەداخڵکردنىداتابۆناوکۆمپیوتەر
•Processingبریتیەلەچارەسەرکردنىئەوداتایەىداخڵکراوە
•outputبـریتیەلەهێنـانەدەرەوەوبینینـىداتاکـاندواىچارەسـەرکردن
لەرێگەىپرنتەریانبینیەوەىلەسەرشاشەىکۆمپیوتەرەکە
•Storageبریتەلەخەزنکردنىداتاکەلەهارددیسکىکۆمپیوتەرەکەیانفـشش
یانسیدى
(Byte) 8 Bit = 1 Character
(KB ) 1024 Byte = Kilobyte
(MB ) 1024 KB Mega Byte
(GB ) 1024 MB Gaga Byte 1024
(TB )1024 GB Tetra Byte
10. 9 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Input Deviceئامێرەکانىداخڵکردنىداتا:
بریتیەلەوئامێرانەىبەکارهێنەرداتایانپێداخڵدەکاتەناوئامێرىکۆمپیوتەرەکەوە:
Mouse
Keyboard
Microphone
speech-recognition
Digital Cameras
Processing Deviceئامێرەکانىچارەسەرکردنىداتا:
بریتیەلەوئامێرانەىدوایداخڵکردنىداتاهەڵدەستێتبەچارەسەرکردنىداتا
DATA IN INFORMATION OUT
Motherboard
Random Access
Memory– RAM
Central
Processing
Unit – CPU
11. 10 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
DeviceOutputئامێرەکانىبینینەوەىداتا:
بریتیەلەوئامێرانەىداتاکانتپیشاندەداتەوەدواىچارەسەرکردن
Monitor
Printer
Speakers
Storage Deviceئامێرەکانىخەزنکردنىداتا:
بریتیەلەوئامێرانەىبۆخەزنکردنوپاراستنىداتاکانبەکاردێت
Flash
memory
Communications Deviceئامێرەکانىگواستنەوەىداتا:
بریتیەلەوئامێرانەىبۆگواستنەوەىداتالەنێواندووکۆمپیوتەرىپـێکەوەبەسـتراو
لەسیستمىنێتۆرکدابەکاردێت
Card
memory
12. 11 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
کۆمپیوتەر جۆرەکانى
-1تاکەکەسى کۆمپیوتەرى
-2دامەزراوە کۆمپیوتەرى
-تاکەکەسى کۆمپیوتەرى:بچـوک کـارى بۆ و بچوکە قەبارەیان کۆمپیوتەرانەن ئەو
دەکات پێجێبەجێ خۆى ئاسایى کاروبارەکانى بەکاردێت کەس یەک بۆ واتە بەکاردێند
جۆرێکن چەند ئەمانی:
-کۆمپیوتەرىدامەزراوە:ئەوکۆمپیوتەرانەنبۆکـارىگەورەبەکـاردێندنرخیـان
گرانەدشێوازىدروستکردنیانتایبەتەبەکارىدامەزراوەگەورەکاندکۆمپانیاوشوێنە
گشتیەکانئەمجۆرەکۆمپیوتەرانەبەکـاردێنندلەبەرئەوەىخێرایـانزۆرەوهـاردو
رامىزۆریانلەسەرەئەمانیچەندجۆرێکن:
Workstation Desktop computer Notebook computer
Tablet computer Handheld computer Smart phone
Servers Minicomputers Supercomputers
Mainframes
13. 12 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
كانیسودهنێتۆرك:
•شداریپێكردنیبهفایلوداتاكانلەنێوانئەندامانىناونێتۆرکەکە
•شداریپێكردنیبهبەرنامەکاندبەکارهێنانىبەرنامەیەکلەئامێرىسەرەکیداهەیە
•شداریكردنبهویوهباڵوكردنهكانیرچاوهسهكوهروپرنتهرنێتئینته
•پەخشکردنىهێڵىئیتەرنێتدبەکارهێنـانىئنتەرنێـتوپەیوەنـدیکردن)یئیمـهد
چاتوڤیدیۆچاتدکڕینوفرۆشتنىئۆنشین(
•زنكردنخهوپاراستنىداتاكانكیهلهدارچاوهسه)كارهێنانیبهرسێرڤه(
•گەڕانەوەىکات
شهبهكانیكیهرهسهنێتۆرك:
ئامێر:ركۆمپیوتهجۆرێكهلهئامێرنامهكهندهێرشونامـهگرێـتردهوهدنـدینچه
ئامێرىترىپاشگرلهنێتۆركداكاردێتبه)بۆنمونهفونلهتهدكامێراورپرنته(
ئامێرىنێتۆرک:ئەوئامێرانەىداتادەگوازنەوەلەنێوانکۆمپیوتەرەکـانوەکـوالن
کارتیانئەوئامێرانەىپێوستبۆپێکەوەبەستنىکۆمپیوتەرەکانوەکوسویو
هاپ
ندیناوهوهرهگوێزه:كاتێكنامهنێریتدهبێتدهندێكناوهبێتههوئهییـهنامه
پێدابڕواتویئهیانرهوایهیانرلسهوایه
تگوزاریخزمـه-بەرنامەکـان:مووهـهوئـهرنامانـهبهوهگرێتـهدهلـهنیتۆركـدا
كاردیتبهبۆجێجبهێكردنیكارێك
پرۆتۆکۆل:ڵێككۆمهیاسامانیهههكهچۆنكاننامهبڕۆنناوبهداكهنیتۆركهمئـه
شیاسایانهپرۆتۆكۆله
چۆنكانجۆرهىنێتۆركدیاریدەکینه:
•بۆشــایىجوگرافى
•یبارهقهكهنێتۆركهندچهپۆشیتدائه
•یژمارهوئهیسانهكهشدارنبهوندیانیوهپهیههه
•پەیوەندىنێوانئامێرەکانىناونێتۆرکەکە
•جۆریتگوزاریخزمهىرسهكهنێتۆركه
•نەخشەودیزاینىنێتۆرکەکە
14. 13 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
1-)LAN(NetworkAreaLocalنێتۆركیناوخۆیی
ئەمجۆرەیانپێىدەڵێنناوچەیەیىواتەلەناوچەیەکىبچوکسودىلێوەردەگیرێتد
بۆنمونەماڵیانفەرمانگەیانقوتابخانەوشوێنەگشتیەکانسودىلێوەردەگیرێت.
2-)WAN(NetworkAreaWideنێتۆركیكیرهده
ئەمجۆرەنێتۆرکەبەکاردێتلەشارەگەورەکانداد
بۆپێکەوەبەستنىشارەگەورەکان
يانستنیبهوهپێكه
نێتۆركهكانجیاوازه
دبۆپێکەوەبەستنى
نێتۆرکەبچوکو
ناوچەییەکانى
وەکوLANیان
لەناوچەیەکىوەک
زانکۆسودىلێوەردەگیرێت.
كانیجۆرهنیتۆرك:
Local Area Network ( LAN )نێتۆركیناوخۆیی
Wide Area Network ( WAN )نێتۆركیكیرهده
Wireless Local Area Network (WLAN)نێتۆرکىوایەرلسى
Internetworkئینتەرنێتۆرک
15. 14 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
3-(WLAN)NetworkAreaLocalWirelessنێتۆرکىوایەرلسى
بریتیەلەنێتۆرکێکىوایەرلسدوایەربەکارنایەتبەڵکـوگواسـتنەوەداتاکـانلەڕێـگەى
هەواییەوەدەبێتدئەمەشبۆشوێنێکىبچوکدەبێتدچونکەوایەرلـسناتوانێـتبـۆ
شوێنێکىدورداتابگوازێتەوە
لەمجـۆرەدائـامێرێکىوەکـوئەکسـسپۆینـتبەکاردێـتبـۆپەخشـکردنەوەى
وایەرلسەکەوئامێرەکانىتریوەریدەگرنلەرێگەىالنکارتىوایەرلسەوە.
4-Internetworkئینتەرنێتۆرک
سـەرەتاوەکرێـگەیەکدەسـتیپێکردبـۆپێکەوەبەسـتنىنێتـۆرکەجیاوازەکـاندئەم
زاراوەیەبەکاردێتبۆپێناسەىدوویانسێیانکۆمپیوتەرکەپێکەوەبەستران.
کاتێکچەندکۆمپیوتەرێکپێکەوەدەبەستینپێویستمانبەئـامێرىڕاوتەریـانسـوی
دەبێـتدواتەلەInternetworkداسـویوراوتەربەکاردێـت.هەرپەیوەنـدیەکى
گشتىبازرگانىدپیشەسازىوحکومىروبداتپێىدەڵێنInternetwork
ـىـبەپێئەوـەىـکەسـوەبەرىـبەڕێـاتـدەبوئەوـانەىـکەسـداردەبنـبەش
Internetworkدەکرێتبەسێبەشەوە:
oInternet
oIntranet
oExtranet
16. 15 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Internet:
بریتیەلەسیستمێکىجیهانىپەیوەندىکۆمپیوتەرىبەیەکداچودپرۆتۆکـۆلىTCP/IP
بەکاردەهێنێتبۆپێکەوەبەستنىملیۆنەهائامێرلەسەرانسەرىجیهانـدادئینتەرنێـتلە
نێتۆرکىنێتۆرکەکانپێکهاتووە.
کورتکراوەى ئينتەرنێتInternational Networkingدئینتەرنێـت دروستبونى سەرەتاى
ساڵى بۆ دەگەرێتەوە١٩٦٩دواتـر بەسـترا پـێکەوە کۆمپیـوتەر دوو سەرەتا ئەمریکاد لە
ئينتەرنێت نا ناویان و بەستران پێکەوە واڵتەکان دواتر و شارەکان دواتر و گەرەک دو.
ئەمریکادروستىکردبۆزانیارىگواستنەوەلەناووەزارەتىبەرگرى.
بەخۆیەوە پێشکەوتنى دواتربینئینتەرنێـت جیهانـداد لە نێتۆرک زەبەالحترین بووە و ى
دیــوە بەخــۆیەوە پێشــکەوتنى زۆر ئێســتائێســتاگەورەیە نێتــۆرکە ئەو هەمومــان
بەکاردەهێنین.
Intranet:
بریتیەلەنێتۆرکێکىتایبەتتەنهاستاڤىرێگەپێدراودەتواننبچنەناوەوەدزانیارىو
داتاوەربگرنوبینێرن.
بەشێوەیەکىگشتىئینترانێتخزمەتگوزاریىوزانیارىتایبەتىتێدادابینکراوە
لەالیەنئایتىسیستمىرێکخراوەکەوەکەلەسەرئینتەرنێتىگشتىنیەدلەساڵى١٩٩٤
زیاتردەرکەوتووەبەدەرچوونىWebServer1996ىمایکرۆسۆفتزیاتریارمەتدەر
بووەبۆگەشەىئینترانێت.
17. 16 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Extranet:
بریتیەلەنێتۆرکێکىسنورداردخزمەتگوزارىپێویستدابیندەکاتبۆبەشەکانىد
کەرتىپیشەسازىلەنەوەدەکانوسەرەتایىساڵىدووهەزاردەستیانکرد
بەبەکارهێنانىئێکسترانێتبۆبەناوەندکردنودوبارەچۆنیەتىباڵوکردنەوەى
داتاکاندلەگەڵدابینکردنىئەپڵیکەیشتنىپێویست.
لەئیکسترانێتداتەنهائەندامانىتایبەتىگروپىئیدەتواننبێنەناو
سیستمەکەوەدبۆنمونەئەوانەىلەڕوىجوگرافیەوەدورنیانتیمىپرۆژەى
کۆمپانیاىفرەجۆرنبۆیانهەیەبێنەناوەوە.
بەکورتى:
Internet:بریتەلەپەیوەندییەکىنێودەوڵەتىرێگەدەداتبەئەندامانى
لەرێگەىوێبسایتەوەبچنەناوەوەبەخۆرایىبێرێگریکردن
Intranet:بریتەلەناوەرۆکێکىهاوبەشرێگەدەداتبەئەندامانىلەناو
رێکخراوێکىتاکدا
Extranet:بریتیەلەناوەڕۆکێکىهاوبەشڕێگەدەداتبەگروپەکانلەڕێگەى
ئاڵوگۆڕەوەبەبەزاندنىسنورەکان
18. 17 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
چەندجۆرێکىترینێتۆرکمانهەیە:
Metropolitan Area Network کورتکراوەى (MAN)
Personal Area Network کورتکراوەى (PAN)
Campus Area Network کورتکراوەى )CAN(
Storage Area Network )کورتکراوەى SAN(
Virtual Private Network کورتکراوەى )VPN(
-networkAreaMetropolitanکورتکراوەى(MAN)
ئەمنیتۆرکەبەکاردێتبۆبەستنەوەىدوونێتۆرکىLANلەقوتابخانەیان
زانکۆکاندادناتوانرێتبۆپێکەوەبەستنىشارەکانبەکاربهێنرێتدلەمجۆرەداراوتەر
ووسویوهاببەکاردێت.
-NetworkAreaPersonalکورتکراوەىPAN)(
ئەمنێتۆرکەکەسیەوتەنهابۆیەککەسبەکاردێتدپێکەوەبەستنىکۆمپیوتەرو
پرنتەروسکانەرپێیدەوترێتPAN
-NetworkAreaCampusکورتکراوەىCAN)(
ئەمجۆرەنێتۆرکەبۆکەمپەکانسودىلێوەردەگیرێتدبۆنمونەبۆبەیەکەوە
بەستنىکۆلیژەکانىزانکۆئەمجۆرەبەکاردێت.
ناوەڕۆکىپەیوەندییەکان:
پەیوەندییەکانبۆئەممەبەستانەبەکاردین
-1ناردنىنامەبۆهاوڕێیەکت(Email)لەهەرشوێنێکىجیهاندابێت
-2وەرگرتنىهەواڵلەڕێگەىوێبسایتەوە
-3چاتکردنوگفتوگۆگردنلەگەڵخزمودۆستانلەهەرشوێنێکىجیهاندابن
-4وەرگرتنىفایلێکلەکۆمپیوتەرىبەرامبەرەوەدوریاننزیکبێت
19. 18 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
هەیکەلبەندىنێتۆرک( Network Topology )
هەیکەلبەندىیاننەخشەکانىنێتۆرکدششهجۆرلەدیزاینونەخشەمانهەیەبۆ
دروستکردنىنێتۆرکدهەرنەخشەوســودوزیانىخۆىهەیە.
بێتدهمئههۆكارانهرچاوبگیرێتبهلهبۆدروستكردنیكییهخشهنهنێتۆرك:
•یپێوانهكهپرۆژه)ندچهئامێرولتلوپهكهپێویسته(
•بڕیترافیكرسهلهكهنێتۆركه
•یبودجهرخانكراوتهبۆكهپرۆژه
كانیجۆره)(Topologyخشهنه:
1-TopologyPhysical:بریتهلهندییوهپهفیزیكیلهنیتۆركدابۆنمونه:كێبو
روكۆمپیوتهكانئامێره
2-TopologyLogical:بریتیهلهرۆیشتنیداتالهوهئامێڕێكهبۆكانیئامێرهتر
شمهئهبهندچهكیهشێوهداتاكانڕواتده:
pee–to–Peer:رۆیشتنیداتالهوهئامێرێكهبۆئامێرێكیتر
Access–Multi:یهوانهلهڵێككۆمهركارهێنهبهنهبگهوئهداتایه
Ring ( Token passing ):كاتێكداتانێریتدهرگهئهئامێریستبهمهریگرتوه
ئیترستێتوهدهناردنیلهداتاوناڕواتبۆوانیئهتر
هەیکەلبەندى( Network Topology )نێتۆرک:
Physical Topology :
Bus Topology
Star Topology
Mesh Topology
Ring Topology
Tree Topology
Hybrid Topology
20. 19 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
TopologyBus:
لەسەرهێڵىراستتەنهابەكیهكێب
کۆمەڵێککۆمپیوتەرپێکەوەدەبەسترێند
پێویستمانبەسویوهابوراوتەرنیە
باشیەکانى:ئاسان دروستكردنىهدتێچونەکەى
سوی کەمەددبەکارناهێنین هاب و راوتەرد
توانرێتدهلهنێتۆركیبچوكداكاربێتبه
خراپیەکانى:نێتۆرکەکەدا لە کێشەیەک کاتێک
بپشکنین وایەرەکان هەموو دەبێت هەبێت
د هەڵبوەشێنینەوە نێتۆرکەکە یانیوهۆزینه
كێشهقورسه
سنوردارهلهكێبویژمارهكانئامێرهد
كیهكێشهبێتههلهداكهكێبڵهكهنێتۆركه
وهكوژێتهدهدیرگهبهترافیكیزۆرناگرێتدسكوریتیالوازه.
TopologyStar:
یان هاب دەبەسترێتد ئەستێرە بەشێوەى
کۆمپیوتەرەکان دانراوە لەناوەراستدا سوی
دەبەستێت بەیەکەوە.دەنێرین زانیارى کاتێک
بۆ دەچێت ئەوکات سویچەکەوە دەچێتە
کۆمپیوتەرەکان.
كانیباشیه:كانركهئهباشجێجێبهكاتده
زیادكرنیئامێریترئاسانهدئامێرێكئی
كاتهنهكارناكاتهرسهكهنێتۆركهدئاسانیبه
كانكێشهوهدۆزیتهده
كانیخراپیه:رگهئهكهسویچهخراپبو
كهكهنێتۆروهكوژێتهدهدكارهێنانیبه
سویوهابیبودجهزیاتریپێویسته.
21. 20 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
TopologyMesh
مئهجۆرهولهشوێنانهكاردێتبهكه
پێویستیانیوهبونهدوبارهبهئامێرى
زۆرهدزۆرجار جۆرەدا لەم
زیاترى یان وایەر سێ کۆمپیوتەرێک
بۆ دەنێریت زانیارى کاتێک پێوەیەد
رێگا نزیکترین بەرامبەر کۆمپیوتەرى
زانیاریەکە ئەوەى بۆ دەدۆزێتەوە
باشترین جۆرەیان ئەم بۆیە بگەیەنێتد
جۆریانە خێراترین و.وایەرێک ئەگەر
دەکەن ئی تر وایەرەکانى ئەوا تێکچو
دەگەیەنێت زانیاریەکە و.
دووجۆرمانهەیە:
-Full Mesh
-Partial Mesh
TopologyRing:
موههكانئامێرهلهلوپێكیداخراودانكهكاردهو
داتاكانكیهبهئاراستهڕۆنده
كانباشیه:ملهداجۆرهوتنیكهریهبهداتاكان
مهكهدپێویستمانبهرسێرڤهنیهچونكهرهه
ئامێرێكبۆخۆیرهسێرڤه
كانخراپیه:بێتدهموههداتاكانكاندائامێرهبه
برواتشمهبهخاووهبێتهدهدئامێریك
وهبكوژیتهكهنێتۆركهوهكوژێتهدهدموهه
كهنێتۆركهرسهلهكیهكێبڵهشمهئهخراپه
كانیباشیه:ئام له داتا كاتدا كیهله توانیندهێتر كانیئامێره بۆ وهبگوازینه وهرێكه
ئام رگهئهێئیشـكردن بۆ یوهجێگره به بێتده تر ئامێرێكی وهكوژایه رێكئاسـانیبه
داكهنیتۆركه له روبدات پچران یوهئه بێ كرێتده فراوان
كانیخراپیه:بێت گران نرخی كاتواده داجۆره مله ئامێر یوهبونهدوباره
قورسه جۆره مئه زراندنیدامه و پاراستنزاشـاره و پسـپۆر سـێكیكه بێـتده بۆیه د
ت كاریێزرێنێتدایبمه و بكات دا
22. 21 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Tree Topology
مـهـئـۆرهـجـتـدروسـتـكرێدهـهـل
كانیجۆرهتردبۆنمونـهنـدێكجارههلـه
StarوBusدروستكرێتده
كانیـیهـباش:ـیـفراوانكردنـانهـئاسد
توانینئـهشـیدابهینبكـهبـۆنـدچه
ـێكـشبهدـهـڵههـانیـئاسبهرـهـسچاره
كرێتدهدزراندندامهوپاراستنیئاسانهد
رگـهئهشـێكیبهنیتـۆركەکەخـراپبـوو
كارناكاتهكانیشهربهسهتـروكـهنێتۆركه
ئیشیخۆیباشیبهكاتده.
كانیخراپیه:هەمووكـهنێتۆركهرسـهله
كیهكێبڵهشمهئهخراپهرگهئهبپچرێـت
كـهنیتۆركهكارلـهوێتكـهدهدكانشـهبه
زۆربـووپەسـتانزۆردروسـتبێـتده
شمهئهپاراستنیقورسه.
TopologyHybrid:
مـهـئـانـیجۆرهـتـدروس
كرێتدهلهكانیجۆرهتـرد
پێكهاتووهلهدووجۆریـان
زیـاتربۆنمونـهلـهBusو
StarوRing
كانــیهـباش:یوهــهـدۆزین
كانكێشهئاسـانهدئاسـانیبه
دەتوانىبەشىترىبۆزیاد
بکەیـتدتوانیـتدهپێیبـه
كهشوێنهدیزاینیكهنیتۆركه
یتبكه
كانخراپیه:نیه ئاسان جۆره مئه دیزاینكردنی
زراندندامه بۆ كارییهوردهبه پێویستی
زۆره كیبڵی به پێویستی
پێویسته یوهرهساردكه سیستمی
23. 22 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
زانیــارى گواســـتنەوەى جــۆرەکانى
one (unicast)-to-one:
بەرامبەر کۆمپیوتەرى یەک بۆ کۆمپیوتەرێکەوە لە زانیارى گواستنەوەى.
all (broadcast)-to-one:
بەرامبەرى ترى کۆمپیوتەرەکانى بۆهەموو کۆمپیوتەرێکەوە لە زانیارى گواستنەوەى.
several (multicast)-to-one:
بنێریت بۆ زانیاریان مەبەستە کە کۆمپیوتەرانەى ئەو بۆ زانیارى گواستنەوەى.
نێتۆرک دروستکردنى بۆ پێداویستیەکان
بکەین بۆ ئامادەکارى دەبێت بکەین دروست نیتۆرکێک دەتەوێت کاتێک:
١-ـوتەرـکۆمپی:ـارتىـک الن ـتدـدەبێ ـداـنێتۆرک لە ـتـبەکاردەهێنرێ ـوتەرانەىـکۆمپی ئەو
ـتـلەکاربخرێ ـایەرۆڵەکەىـف ـتدـنەبێ ـداـتێ ـىـڤایرۆس ـتدـپێوەبێ.ـترـپێشـىـباس
کۆمپیوتەرمانکردووە
٢-کێبکۆمپیوتەرەکان پێکەوەبەستنى بۆ(Cable)
٣-ئامێرەکانى(سوی–هاب)کۆمپیوتەرەکان پێکەوەبەستنى بۆ
24. 23 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
وهرهگوێـزه نــدیناوه
(Transmission Media)
بریتیهلهندێكناوهتوانێتدهكهنامەوهرێكهكۆمپیوتهلهبنێرێتوروهیبگرێوهته
داتـــا و زانیــارى گواســتنەوەى ڕێگاکـانى:
١-Guided Media (wire):جۆرەکانى دواتر وایەرەوەد لەرێگەى زانیارى گواستنەوەى
نێتۆرکدا لە بەکاردێت دەکەین باس وایەر.
٢-Unguided Media (wireless):واتە وایەرلێسەوە لەرێگەى زانیارى گواستنەوەى
كێبدەگوازرێتەوە داتا و زانیارى هەواییەوە لەرێگەى تەنها و بەکارنایەت.
ك جۆرەکانىێبڵینێتۆرک
سێجۆركێبڵىنیتۆرکمانهەیەدهەرجۆرێکشێوەونرخوبەهاىخۆىهەیەد
باسىهەرسێجۆرەکەدەکەین:
١-cablesPair-Twisted
ئەمجۆرەیانپێىدەڵێندووانەىمارپێچى
ئەمیدووجۆرە:
شێوەىیەکەمUnShielded Twisted-Pair (UTP) :
شێوەىدوومهUnShielded Twisted-Pair (UTP) :
25. 24 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
شێوەىیەکەمShielded Twisted-Pair (STP) :
مئهیانجۆرهشێلدێکبەدەوریتأڵەوایەرەکانەوەهەیەدئەمیپارێزگارىدەکات
لەسورەکارەباییەکانىدەرەوەوکارلەخێرایەکەىناکات.
شێوەىمدووهUnShielded Twisted-Pair (UTP) :
ئەمجۆرەیانیكهكۆتاییهبهRJ45كۆتاییهاتووهدمئهیانجۆرهشێڵدینیهدشتهه
ریوایهتێدایه
•مئهیانجۆرهكاردێتبهبۆفوناتلهتهونیتۆركیبچوك(LAN)
•مئهجۆرهكێبڵهباندوزیمهكهبۆیهبۆیوهرهدهیوهناوهبیناكاردێتبه
•نرخیرزانههههاروهههدروستكردنیئاسانه
26. 25 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
٢-cablesCoaxial:
تەلەفزیۆندا و سەتەالیت بەستنى لە جۆرەیان ئەم
کارکردنى تواناى بەکاردێتد زۆرکەم ئێستا بەکاردێتد
کەمەدبەمس تاڵێكی داپۆشراوه پشستیك رێكیڤهكه
یههه راستیداناوهله.
یههه دووجۆری:
Thick Net - 500 meters
Thin Net - 185 meters
1-Thin coaxial2BASE10:
لەتوانایدایە١٠بنێرێت داتا مێگابایت
دوورى بۆ و باریکە چرکەیەکداد لە
١٨٥بەکاردێت مەتر.
2-Thick coaxial5BASE10:لەتوانایدایە١٠چرکەیەکداد لە بنێرێت داتا مێگابایت
دوورى بۆ و ئەستورە٥٠٠بەکاردێت مەتر.
وایەرى کۆتایىCoaxialبەConnectorدەڵێن پێى هاتووە کۆتایىBNCبەکاردێت
بەشەکانى خوارەوەدا وێنەکەى لە وەک هابد و سوی و کارت الن بە بەستن بۆ
دیارە.
27. 26 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
3-:Fiber-Optic Cables
فایبەرىتیشکى(لیزەر)دباشترینجۆرىوایەرەتوانایەکىزۆرباشىهەیەلە
گواستنەوەىزانیارىوداتاکاندادسورەکارەباییەکانىدەرەوەکاریانتێناکاتو
خێرایىکەمناکاتەوەدناوەوەىشوشەیەونابێتزۆربچەمێنرێتەوەدتواناى
گواستنەوەىزانیارىزۆرباشەبۆدورترینمیل.
لەنێوانواڵتاندابۆگواستنەوەىئینتەرنێت
بەکاردەهێنرێتدلەناوچەساردەکاندابەکاردێت.
رووناکى بەشێوەى فایبەردا لە داتا و زانیارى گواستنەوەى(تیشک)بەشێوەیەک یەد
نەچێت بەفیرۆ داتا و زانیارى دروستکراوە.
Core:مادەیەکىشوشەییەلەسلیکۆندروستکراوەدداتاکانبەشێوەىتیشکبەناو
Cordدادەروات.
Cladding:ئەمبەشەچواردەورىCoreىداوەبۆگەرانەوەىتیشکەکانددواتر
چەندبەرگێکدەورىCladdingوئەوانىترىداوە.
ئەمەشوادەکاتتائێستافایبەرباشترینكێببێتوجێگرەوەىنیەبۆ
گواستنەوەىداتاوزانیارىدلەموایەرەداداتاوزانیاریەکانبەفیرۆناچێت.
28. 27 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
جۆرەکانىكێبڵیفایبەر:
1-ModeSingle
•ئەمجۆرەناوەڕۆکەکەى((Coreبچوکە
•رۆیشتنىداتاوزانیارىبەشێوەىتیشکە
•کەمترسیگناڵوندەکات
•بۆدوری100تركیلۆمهكاردێتبه
2-modeMulti
•ناوەڕۆکەکەى(Core)گەورەوفراوانە(لەSingle Modeگەورەترە)
•داتاوزانیاریەکانبەشێوەىLED- light emitting diodeپێدادەڕوات
•بۆدوری2تركیلۆمهكاردێتبه
فایبەردا جۆرەکانى لە زانیارى داتاو گواستنەوەى شێوازى
سەرنج ئەگەر
لە بدەیت
Multiیدا
ناوەرۆکەکەى
(Core)گەورەو
فراوانە
لە بدە سەرنجی
Singleدەبینیت
ناوەڕۆکەکەى
(Core)و بچوکە
باریکە
29. 28 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
شێوازەکانىConnectorلەفایبەردا:
١: Straight Tip (ST)-ئەمشێوازەیان
لەگەڵجۆرىMultiModeبەکاردێت
٢-Subscriber Connector (SC):ئەم
یانشێوازهلەگەڵجۆرىSingleMode
بەکاردێت
٣-:Lucent Connector (LC)ئەم
شێوازەلەگەڵهەردووجۆرەکە
بەکاردێت
45RJبەستنى شێوازى چیە؟45RJ
RJ45نیتۆرکــەوەد وایــەرى بەکۆتـایى دەکرێت ڕونەى پشسـتکیە پارچە لەو بریتــە
مسـى وردى کـونى هەشت(pn)ىتێـدایەددەچێـتە وایەرەکە وردى تـاڵى هەشـت
دواتر پێوستە کەرەستەیەکمان چەند ئارجەیە ئەم بەستنى بۆ دەکرێتد کەپس و ناوى
دەکەین باسى.
بەهۆىئارجەیەوەئامێرەکان
(راوتەر–سوی–هاب)و
کۆمپیوتەرپێکەوەدەبەسترێند
ئەوپۆرتەىئارجەیەکەىتێدەچێت
پێىدەڵێنEthernet
11RJ:ئەمجۆرەچوارکونىهەیەلەتەلەفوندابەکاردێت.
30. 29 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
ئەوئامێرانەىپێویستنبۆبەستنى:45RJ
-ToolsCrimping:
ئەمئامێرەبۆکەپسکردنىئارجەیەکەو
قرتاندنىوایەرەکانبەکاردێت
-TesterLan:
بەکاردێتبۆتێستکردنىئەووایەرانەى
دەیبەستینودەمانەوێتبەکاریبێنین
-Joiner:
بەکاردەهێنرێتبۆبەستنەوەىوایەرەکان
کاتێکپچراوىتێدایەبەمجۆینەرەپێکەوەىدەبەستین
بەستنى:45Connector RJ
بـــوند لەبەردەســـتا پێویســـتیەکان ئەوەى دواى
بە وایەرەکەCrimperهەربەو دەکەیـند پاک کە
ئامێرەکەرێکردنەوەى و قرتاندن بۆ هەیە شوێنى
وایەرەکەدـەرىـسوایەرەکەـنەوەدـدەکەی ـکـرێ
و دەکەین رێک وایەرەکە تاڵە هەشت هەر پاشان
دەیخەینە پاشان ئارجەیەکەیاد پنى بەناو دەیکەین
نــاوCrimperشــوێنەى ئەوئــارجەیەکە بــۆ
هەتـا سـەرى دەخەینە پەستان بەدەست دەشێتد
بووە سەرکەوتوو کارەکە واتە دەکات کرتەیەک
ئـارجەیەکە تێسـتى تێسـتەرەکە ئـامێرى بە پاشان
کـرد ئیشـیان کێشـە بـێ گڵۆپەکان ئەگەر دەکەین
وایەرە ئەو دەتوانیـــــت کێشـــــەیە بـــــێ واتە
بەکاربهێنیت
جــۆینەرەکە بە هەبــو پچراویــت ئەگەر پاشــان
دەبەستیت پێکەوەى.
31. 30 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
هەیە نێتۆرک وایەرى بەستنى شێوازى جۆر دوو:
١-Straight:
لەمجۆرەبەستنەداهەموورەنگەکانبەرامبەربەیەکەدئەمجۆرەبەستنىئاسانەد
ئەمجۆرەیانبۆپێکەوەبەستنىچەندکۆمپیوتەرێکوهابێکبەیەکەوەبەکاردێت.
واتهبۆدووئامێریجیاوازكاردێتبه
ئەمجۆرەبەستەبەکاردێت
بۆپێکەوەبەستنى:
-کۆمپیوتەروسوی
-سویوراوتەر
-ریپیتەروکۆمپیوتەر
٢-Crossover:
ئەمجۆرەیانبۆپێکەوەبەستنىدووئامێرىوەکیەکبەکاردێتدوەکودوو
سویودووهابودووراوتەرودووکۆمپیوتەردشێوازىبەستنىCrossover
جیاوازە.
لەمجۆرەدارەنگەکانکەمێکتێکەڵدەبەسترێن.واتهریسهوایەرەکانیشێوهبه
Straightسترێتبهدهویكهرهسهتریانجیاوازسترێتبهدهكووهولهداكهوێنه
دیاره
ئەمجۆرەبەکاردێتبۆ:
سویوسوی
راوتەروراوتەر
کۆمپیوتەروکۆمپیوتەر
رپیتەروهاب
32. 31 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
نێتۆرك كانیئامێره)( Network Device:
و نـرخ جـۆرو و ئامێرە هەر کۆمپیوتەرد پێکەوەبەستنى بۆ بەکاردێن ئامێرانە ئەم
بـۆ هەنـدێکیان و بەکاردێـت بچـوک نێتـۆرکى بـۆ هەندێکیان جیاوازەد ئیشکردنى
بەکاردێت گەورە نێتۆرکى.
١-Hub:ئەمئامێرەبۆدابەشکردنىنێتۆرکبەکاردێتدکۆمەڵێکپۆرتى
خۆییربهسههەیەدوایەرەکاندەبەسترێنلەپۆرتەکان.
٢-Switch:
یبناغه كانگرنگه ئامێرهله كێكهیه
سويدروسـتكراوه هـاب رسـهلهد
کەمتــر ســویچدا ولە خێــرایە زۆر
لەناودەچێـت زانیـارى داتاو.ئەگەر
ــداـنێتۆرک لە ــاربهێنینـبەک ــویـس
بـۆ دەنێـرین زانیـارى داتاو کاتێک
ـــوتەرىـکۆمپی١ـــتەوخۆـراس ئەوا
کۆمپیـوتەرى بـۆ دەچێت١ئەمەش
وهخاڵێكـــه لـــه واتـــه خێراتـــرەد
کەواتە د ـرـت ـالێكیـخ ـۆـب رواتده
و هـاب لە زیـاترە خێرایـى سوی
نێتـــۆرکەکە لەســـەر زۆر لـــۆدى
ناکات دروست
33. 32 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
٣-Router:
ئەمئامێرەزۆرگرنگەبەکاردێتبۆپێکەوەبەستنىچەندنێتۆرکێکىجیاوازد
دەتوانێتنێتۆرکىبچوکببەستێتبەنێتۆرکێکىگەورەوە.هەروەهابەکاردێت
بۆبەستنەوەىLANوWAN.بۆپێکەوەبەستنىگەرەکوشارەکانبەکاردێت.
٤-Bridge:
ئەمئامێرەبەکاردێتبۆستنىپێکەوەبهنێتۆرکەدورەکان(ئەگەرلەشارێکیتر
بن)دئەمئامێرەچارەسەرىزانیارىداتاکاندەکاتکەپێىدەگاتدچارەسەرى
بڕانىنێتۆرکیدەکات.
Router
bridge
34. 33 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
٥-Repeater:
لە زیــاتر کاتێــک واتە بەهێــزکەرەد ئــامێرە ئەم بەهێــزکەرد٥٠٠لەنێــوان مەتــر
نێوانیاندا لە بێتد نێتۆرکەکان٢٥٠خێرایەکەى ئەوەى بۆ دادەنێین ریپیەرێک مەتردا
زیادبکات.بەهێزکردن بۆ تەنها واتەىسینگناڵبەکاردێت.
6-النکارت(NIC)CardInterfaceNetwork:
تر کۆمپیوتەرێکى بۆ کۆمپیوتەرێکەوە لە زانیاریە گواستنەوەى ئەرکى کارت الن.
LAN CardوNIC Cardواتە پێـدەڵێن یشـىNetwork Interface Cardالن د
دەڵێن پێی هەیە پۆرتێکى کارتEthernetوایەرىRj45پێوەدەبەسـترێت ى.الن
دەبەسترێت کەیسەکە مەزەبۆردى لەسەر کارت.
كـارتێكی الن هـی لـهكه یههه خۆی به تتایبه سـیدرهئه ماك كارتیك الن رهه
تردنیه دوباره یهژماره وئه اله سدرهئه مــــاك د6گۆراوه و پێكهاتووه بــــایت
بۆHexadecimal
دەبەسترێت لێ ترى جۆرێکى
دەڵێن پێىBNC connector
لەوایەرىCoaxialدەکرێت دروست.
35. 34 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
جیاوازىنێوانSwitchوHub:
-ئەگەرهاببەکاربهێنینلەنێتۆرکداکاتێکزانیارىوداتادەنێرینبۆ
کۆمپیوتەرى١ئەوزانیارىوداتایانەدەچنەکۆمپیوتەرەکانىترەوەوئەوکات
دەچێتەکۆمپیوتەرى١ئەمەشکاتێکىزۆرترىدەوێتولۆدلەسەرنێتۆرکەکە
دروستدەکات.
+هاببۆنزیکەى٣٠کۆمپیوتەربەکاردێتدئەگەرنیـتۆرکەکەتلە٣٠کۆمپیوتەر
زیاتربونابێتهاببەکاربهێنیت.
-ئەگەرسویبەکاربهێنینلەنێتۆرکداکاتێکداتاوزانیارىدەنێرینبۆ
کۆمپیوتەرى١ئەواراستەوخۆدەچێتبۆکۆمپیوتەرى١ئەمەشخێراترەدکەواتە
سویخێرایىزیاترەلەهابولۆدىزۆرلەسەرنێتۆرکەکەدروستناکات.
+لەسویچداماکئەدرەسهەیەواتەناونیشانىئەوکۆمپیوتەرەىپێیەوتەنها
زانیارىوداتادەنێرێتبۆئەوکۆمپیوتەرەىماکئەدرەسەکەىالىسویچەکەیە.
ئەمەشجیاوازىهابود سویواتەسویخێراترەلەهابلەگواستنەوەىداتاو
زانیارى.
وهتهرونكراوه زیاتر وهخواره ینمونه مله
ردوههلهداكهتهحاڵهپاكێتلهFوهنێردراوهبۆC
رگهئهرنجسهیتبدهHubكههیكهپاكێتهناردووهبۆمووههكانیئامێرهتر
شمهئهبۆنیتۆركهکەباشنیهوخاویوهكاتهدهدهاروهههبۆتیحاڵهپارێزگاری
كهنیتۆركهباشنیهچونكهیهوانهلهسجمهێكینهێنیتبێتههوێتتهنهبچێته
موههكانیئامێرهوهترهواتهكهبۆتیحاڵههاككردنباشنیه
یكهوێنهترمانههپاكێتلهFوهبۆCبەاڵمبەهۆىسویچەوەپاکێتەکە
دەنێرێت
پاکێتەکەوخۆراستهچووهبۆCنەچووەبۆئامێرەکانىترىگروپەکەدشمهئه
كاتوادهكهنێتۆركهخاووهبێتهنهوشكهپاكێتهپارێزراوبێتدهلههاككردن
36. 35 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
-ئەکسسپۆینتPointAccess:
ئەکسسپۆینتوەکوهابوسویبەکاردێتدلەنیتۆرکى
وایەرلێسدابەهۆىئەودووئاریەلەىهەیەتىدەتوانێت
داتاوەربگرێتوداتابداتەوە.
كارهاتووهبـه پۆینـت كسـسئه و دروسـتكراوه رلێسوایـه نیتۆركێكی داشهبه ملهد
یكهشهبه اڵمبهدەرەوەنێتۆرك روایه و سوی بهێکىتردروستكراوه
-مۆدێمModem:
مۆدێمدشەپۆلىدیجیتاڵىدەگۆرێتبۆشەپۆلىئەنەلۆکدیانبەپێچەوانەوە.
وشەىمـۆدێملـەدوووشـەىModulatorشەپۆلىدیجیتاڵىدەکاتبەشەپۆلى
ئەنەلۆکىیاندەنگىووشەى
Demodulatorشەپۆلىئەنەلۆکى
دەکاتبەشەپۆلىدیجیتاڵىپێکهاتووە.
37. 36 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
ـ پـرۆتۆکۆلـــەکانProtocol
پرۆتۆکۆل:داتـاو گواسـتنەوەى بـۆ دەکـات ئاسـانى کـار رێسـایە یاسـاو کۆمەڵێـک
بەکاردێن زمان گفتوگۆ بۆ مرۆڤەکان زانیاریەکاندننەزانێـت زمـان کەسـێک ئەگەر
هەیە کـاریگەرى هەمـان پرۆتۆکـۆلی ناکرێـتد بۆ کاروبارەکانى کۆمەڵگایەدا لەو
ـاتـکارناک ـۆرکـنێت ـۆلـپرۆتۆک ـێـب واتە.و ـاتـدەک ـۆىـخ ـارىـک ـۆلەوـپرۆتۆک هەر
کارێک لە لێپرسراوە.
گرنگمان پرۆتۆکۆلى چەندین تێدەگەند لەیەکتر پرۆتۆکۆل زمانى بە کۆمپیوتەرەکان
دەکەین باسى هەیەIPپرۆتۆلەکان لە یەکێکە.
ندییـهیوهپهكانیوتووهركهسـهنێـوانكـانئامێرههۆیبـهكۆمـهڵێكپرۆتۆكـۆلی
وهجیاوازهبێتده.
لێككۆمهپرۆتۆكۆلشدارنبهكانداندیهیوهپهلهدپێیڵێندهProtocol Suite
یكۆكراوهمووههكانپرۆتۆكۆلهكیهلهستاكداپێیڵێندهProtocol Stack
كانیكارهSuiteProtocol:
•رپرسهبهدیاریكردنیلهجۆریداتاكهتایپه
•رپرسهبهدیاریكردنیلهفۆرماتیكهسجهمه
•رپرسهبهلهتیچۆنیهرۆیشتنیداتاكاننێوانلهئامێكانداره
•رپرسهبهلهكۆتاییهێنانوستپێكردنیدهكانندییهیوهپه
38. 37 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Network Models
مووههسیستمینێتۆركرسهلهئەممۆدێشنەنكهكارده
دووجۆرModelsNetworkمانیههه:
•Protocol Models
•Reference Models
ModelsProtocol:بواریلهرنئینتهێتداكاردێتبهلهڵیككۆمهپرۆتۆكۆلی
تتایبهپێكهاتووهشنمونهبریتیهله:
Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP)
چوارلهچینیتاتیبهپێكهاتووهرههكهچینێككارێكیتتایبهكاتده
ModelsReference:
شنمونهبریتیهله: Open Systems Interconnection (OSI)
وتحهلهچینیتتایبهپێكهاتووهرههكهچینیكئیشیتیتایبهخۆیكاتده
39. 38 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
TCP/IP Models
بواریلهرنێتدائینتهكاردێتبهدچوارلهچینپێكدێتدداتاكانمبهداچینانهڕونده
بۆئامێریررامبهبهددوبارهلهریكۆمپیوتهررامبهبهمانههبهچینداوهرواتهده
اڵمبهیانمجارهئهوهخوارهلهبۆوهرهسهواتهچیگۆرانكاریرداسهبههاتووه
كانگۆرانكاریهوانهپێچهوهكاتهدهتاههیوكاتهئهوهبێتهدهبهیداتاكهمجاركهیهو
ركارهێنهبهوهیبینێتهده
كاتێكداتامبهداچینانهڕواتدهبێتدهندچهنگاوێكههببڕێتوگۆرانكاری
رسهبهداتاكاندادێت
كانینگاوهههرۆیشتنیداتالهكانداچینه:
•دروستكردنیداتارسهلهچینیApplication
•داتاكانپارچەپارچەبێتدهووهپێچرێتهدهبۆیوهئهئاسانیبهناوبهستاكدا
بڕوات
•كداتایهلهNetwork Accessدروستبێتدهبۆیوهئهبهندیناوه
داوهرهگوێزهرێتتێپه
•داتاكهوهگوأزرێتهدهناوبهرنێتدائینتهبۆشمهئهپێویستمانبهكێبوئامێر
یههه
•دواتررگروهلهچینیNetwork Accessگرێتریدهوه
•ووهشاندنهڵوهههیوهكۆكردنهداتاكانیرێگهلهوهناونیشانێكهبێتدهكه
تییهپێوه
•پاشانداتاكانوشكهردهسهبۆكانیچینهترتاگاتهدهچینیApplicationو
بێتدهبهزانیاری( information)
40. 39 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
موههبهكانیكارهكانچینهوترێتدهProcess Data Unit (PDU)
یانبریتیهولهیشێوازهرههشێكبهولهداتایانهگرنریـدهوهرسـهلهكانچینـه
واتهرههكداتایهناونیشانێكگرێتردهوهیكهناوهگۆڕێتده:
• Data - PDU used Application layer
داتا–داتاتارهسهچێتهدهچینیموتهحهApplication layer )مكهیهلهچین
شیبهلهوهرهسهاڵمبهبهچینیموتهحهنرێتداده(
• Segment - Transport Layer PDU
پارچه-داتاكهدێتهچینیخواترپارچهپارچهبێتده
• Packet - Internetwork Layer PDU
پاكێت-لهچینیمداپێنجهكانپارچهكرێنهدهوهپاكێته
• Frame - Network Access Layer PDU
یمفره-كانپاكێتهدەبنهیمفرهوپاشوپێشیانبۆدروستبێتده
• Bits - used a physically
بت-لهكۆتایداكهیمهفرهبێتدهبهبتوفیزیکاڵبۆیوهئهئاسانیبهبه
ندیناوهداوهرهگوێزه)كێبیاندرلسوایه(بڕوات
-لـه اڵمبـه رگـروه ئـامێری بـۆ چێـتده وهرهنێـره ئـامێری له داتاكه یهشێوه مبه
وهبنهده وانهپێچه كانكرداره موهه رگروه ئامێریسـنگأڵی بـه بـووه داتاكـه ئێستا د
باكارهیوهخـواره چینـی واته وهمهكهیه چینی له اڵمبه ررامبهبه ئامێری چێتهده و ی
وهرهسه چینی بۆ چێتده)موتهحه(دواتـر و یمفـره بـه وهبێتـهده وهسـیگناڵه لـه
بـه بێـتده و روترسه چینی چێتهده دواتر پاكێتد به بێتده روترسه چینی چێتهده
پارچه پارچهكـووه رگـروه و داتابـه وهبێتـهده كۆتایـدا لـه واته وهرهسه چینی له د
داتروده مداكه زۆر كییهماوهله كردارانه مئه موهه یبینێتدده زانیاری.
41. 40 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
The OSI Reference Model
OSI "Open Systems Interconnection".
یشێوه مانههبه گرێتدردهوه كانپرۆتۆله مووهه شكراوهدابه چین وتحه بۆ
TCP/IPدێت رداسهبه گۆرانكاری داتاكان:
كانیســـودهمئــهچینــانهچیــه:
ئاسانیبهتوانینئهلهكرداریكانندیهیوهپهینتێبگه
كۆمپانیاكانوڵههندهئهرێكستاندهبۆئامێكانرهدابنێنكهدروستیاننكهده
مئهچینانهرێگهندهدههاردوێروبهسۆفتوێرهكانجیاوازهوهكهیهبهنكاربكه
مئهچینانهتهبووههۆییوهمبونهكهئاڵۆزی
Layer 7: Application Layer
مئهچینهلێككۆمهپرۆتۆكۆلیتێدایهوكێكریهههولهپرۆتۆكۆالنهكارێكنكهده:
• Hypertext Transfer Protocol (HTTP)
• File Transfer Protocol (FTP)
• Simple Mail Transfer Protocol (SMTP)
42. 41 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Layer 6: Presentation Layer
كانیكارهمئهچینهبریتیهله:
•وئهیداتایهلهچینیوهرهسههاتۆتهمئهوهچینهكۆدینیكاتده
•ستانپهدهخاتهرسهداتاكانوبچوكیانوهكاتهده
•كۆدینىداتاكانكاتدهولهئامێریررامبهبهدیكۆدینیداتاكانوهكاتهده
كانیكارهچینیApplication Layerبریتیهله:
•دروستكردنییاسابۆئاڵوگۆركردنیداتالهنێوانرنێرهورگروهدا
•كانیپرۆتۆكۆلهناویرپرسهبهلهدیاریكردنیجۆریكهسجهمه
•دیاریكردنیسجمهلۆگدایه
•ربهپرسهلهكارلێكردنینێوانچینیدواییخۆی
43. 42 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Layer 4: Transport Layer
له بریتیه چینه مئه كانیكاره:
بـه و رگـروه بـۆ چێـتده وهرهنێـره لـه یداتایانـه وئـه یوهگواسـتنه له رپرسهبه
وهشهوانهپێچه
پارچـه پارچـه داتاكـان(Segment)كـاتدهدكـۆنترۆڵی و كانچـهپار یوهكۆكردنـه
كاتده كانچهپار
Layer 5: Session Layer
كانیكارهمئهچینهبریتیهله:
•ریبهرێوهبهكانندیهیوهپهكاتدهلهنێوانئامێرهكانداجیاوازه
•كانندییهیوهپهپارێزێتده
•جتخهوهكاتهدهكهداتاكانیشتونگهرگروهبه
مئـهچینـهرێگـهداتئـهبـهكانرهكارهێنـهبهرسـهلهئـامێرهكـانجیاوازهبتـوانن
ندییوهپهدروستنبكه
44. 43 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Layer 2: Data link Layer
پاك دادوهرهگـوێزه ندیناوهبه وهبگوازرێنه یوهئه بۆ كاتده ئاماده كهپاكێتهێكانتـه
كاتده زیاد بۆ پێشی و پاش و وهیپێچێتهده و یمفره به كاتده
پێكهاتووه شبه سێ له چینه مئه:
Data:وهپێشتره چینی له داتاكه)Network Layer)هاتووه
: Headerرسهله و ناونیشان كووه تێدایه واویته زانیاریەدایهكهیمهفره تایی
: Trailerدایهكهیمهفره كۆتایی له و تێدایه وایته زانیاری
Layer 3: Network Layer
كانیكارهمئهچینهبریتیهله:
•ناونیشانداتده
•وهپێچانه
•یوهدۆزینهباشترینرێگا
•وهشاندنهڵوههه
رپرسهبهكرداریلهSub net.وبداتڕیاردهكانپاكێتهچۆنبڕواتلهوهرهنێرهبۆ
رگروهوبهوهوانهپێچه
45. 44 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
چینیData Link Layerپێكهاتووهلهشدووبه:
•:Logical Link Control
مئهشهبهرپرسهبهلهمووههكانیمهفرهورپرسهبهلهدیاریكردنیپرۆتۆكۆلی
Network Layer
•:Media Access Control
رپرسهبهلهAddressingورپرسهبهلهتاورهسهكۆتاییفرەكهیمه
46. 45 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
Layer 1: Physical Layer
رپرسهبهلهوزهوئامێكانره
كانیكارهمئهچینهبریتیهله:
•لهپێكهاتهكانفیزیاییهرپرسهبه
•ئینكۆدینیداتاكانكاتده
•داتاكانكاتئهبهسیگناڵیباییكاره
47. 46 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
ســێرڤەر( Server)
رســێرڤه:ئامێرێكه)رێكهكۆمپیوته(لهنێتۆركداكاردێتبه،زانیاریتێدایهتوانرێتده
Shareبكرێتنێوانلهكاندائامێره(Client)،رسێرڤهتوانێتدهكانیئامێره(client)
تركۆنترۆڵبكاتكهستراونبهبهوهكهنیتۆركه،كۆمپانیایتتایبـهبـهفاتیمواسـه
جیاوازدروستیكاتدهزۆرجاررێككۆمپیوتهربهلهبونینـهرسـێرڤهكرێـتدهبـه
روسێرڤهویندۆیتیتایبهریسێرڤهرسهلهزێنرێتبهداده.
رسـێرڤهفاتیمواسـهزۆرزرتروبـهجیـاوازترهریكۆمپیوتـهلهئاسـاییشـیكهنرخه
زۆرگرانتره،بێتدهراموهاردویكهرهپرۆسێسهزۆررزتربهبێتلهریكۆمپیوتـه
ئاسایی،چونكـهنـدچهكارێـككـاتدهكیـهلهكاتـداوتگوزاریخزمـهشـیپێشكه
نێتۆركوكانئامێرهكاتدهكهستراونبهبهوهكهنێتۆركه.
نمونـهزۆرهرسـهلهرسـێرڤهبـۆنمونـهكانرهسـێرڤهىگۆگـیـانیسـبوكفهكـه
ـاتووهـپێكهـهـلـدیـنچهریـێرڤهـسورهـهـگـهـكتگوزاریـهـخزمـیـشپێشكه
كانیرهكارهێنهبهكاتدهكهمئهرانهسێرڤهبیستوچواركاتژمیرنكهكاردهنابێت
وهبكوژێنه،هاردیزۆریانورهگهیهههبۆزنكردنیخهداتاكان،ندیچهرپرۆسێسه
وڕامیتیانتایبهیههه.
كاڵینت:بریتیهولهیئامێرانه
)ركۆمپیوته(لهنیتۆركدا
یههه،زانیاریو
تگوزاریخزمهلهوهرهسێرڤه
گرنردهوه،جۆرێكینێتۆرك
پێكهاتووهلهندچهكالینتێك
وكیهرسێرڤهیكهجۆره
تریانبێوهرهسێرڤهنهاته
لهكاڵینتپێكهاتووهرهه
كالینتێكبۆخۆیبێتده
بهرسێرڤه.
48. 47 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
مانهئهندهبڕیاردهرسهلهرسێرڤهكهوئهرهسێرڤهچۆنه:
Cpu – Cash memory – Ram – Cable bus - Register
+رسێرڤهتوانایتگوزاریخزمهیهههبۆرانكارهێنهبهوتوانێدهخێراییباشمان
بداتێ.
+رسێرڤهتوانێتدهبۆكییهماوهدوردرێژكاربكات
+تواناییهههئیپوتوئاوتپوتیI/Pباشبداتبهرانكارهێنهبه
+تاههیژمارهكانئامێره(Client)كانهزۆرترببێتده
+فاتیمواسهكهرهسێرڤهرزتربهوباشتربێت.
رسێرڤهبێتده:
-جێیمتمانهبێتبۆكانیرهكارهێنهبه
-هاردفرهبێتواتههاردیكیدهیهبێتههبۆیوهئهرگهئهكێكیـهكانهاردهلـه
وتكاركهلهویئهتركانیكارهبۆبكاتوداتاكانیوتێتفهنه
-رپاوهپاڵیسهكیدهیهبێتهه
-زۆرترییپانكهبێتههبۆوهساردكردنه
-Hot swappableیبێتهـهشمـهئهرێگـهداتئـهبـهئـاڵوگۆركردنیكانئیشـه
ڵێنایهوهبكوژێتـهبـۆنمونـهگـۆرینیهـارد،رگـهئههاردێـكوتكاركـهلهخـۆی
ئۆتۆماتیكچێتهدهرسـههـاردهوكـهكهدهیههێنێتكاریـدهبهشمـهبهكهرهسـێرڤه
وهناكوژێته
-بێتدهوئـهیژورهیكهرهسـێرڤهتیایـهئیركۆندێشـنیتیابێـتبـۆوهسـاردكردنه
چونكهكهرهسێرڤهوامردهبهكاتكاردهشمهئهواكاتدهرمگهبێت
+یزۆربهكانرهسێرڤهفالتواتهختتهبۆیوهئهئاسانیبهیجێگهوهببێتهله
ڕداكهكهه
+توانێتدهلهوهدورهیڕێگهلهوهریمۆتهكهرهسێرڤهرنامهبهیتبكه
یڕێگهلهكنیكیتهout of band managementلهشوێنێكیوهدورهو
ریمۆتبهكۆنترۆڵبكرێت
مئهكنیكهتهپشتستێتبهدهكیهپارچهبههاردوێرلهرداسێرڤهناویبهIPMI -
Intelligent Platform Management Interface
+بێتدهنیالیهبهوهمهكهكانییسهرفهئینتهمتركهبێتنهلهگێگابایت
49. 48 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
-یزۆربهكانرهسێرڤهشوێنیكیبۆردوماوسینیهویشئهربهلهپارێزگاریهله
كانیزانیاریهناوكهرهسێرڤهبۆشمهئهپشتستیبهدهبهIPMI
-لهرداسێرڤهبێتدهرامیزۆرخێرامانبێتههبۆیوهئهخێراییباشمانبداتێ
وكانمانكارهباشیبهبۆبكاتچونكهرسێرڤهكیهلهكاتداندیچهكاركاتده
-رسێرڤهڵێككۆمههاردیتێدایهاڵمبهكاتێكیریسهیكهدهكووهكیههارد
دیارهناولهكتریدایه،شمهبهڵێدهRAID
-:RAIDبریتیهلهڵێككۆمههاردبۆپاراستنییهكهرهسێرڤهلهكاتێكدارگهئه
هاردێكیكێشهبێتههیوهجێگرهترییهههوئاڵوگۆربێتدهبۆهاردێكیترو
كهرهسێرڤهلهئیشكردنستێتناوهوداتاوزانیارىلەناوناچێت.
دارسێرڤهلهوئهسیستمانهیههه:
- Mac os x Server
- Microsoft Server
- Linux
رۆكناوهوكانیشهبهرسێرڤه
50. 49 نێتـۆركئا:جاف کاظم محمد2016
رسێرڤهئامێرێكهبۆشكردنیپێشكهتگوزاریخزمهوكۆنترۆڵكردنیكانیئامێرهرسه
كهنێتۆركه
كانیئامێرهتریرسهكهنێتۆركهژمارەکەىندرچهههبێتپێیڵێدهكاڵینتیان:
+رههئامێرێكداوایزانیاریبكاتپێیڵێدهكاڵینت
+رههئامێرێكاڵمتوهوهبداتهپێیڵێدهرسێرڤه
رسێرڤهڵێككۆمههاردیتێدایهكاتێكیریسهیكهده
كووهكیههارددیارهناولهكتریدایه،شمهبهڵێدهRAID
+رشتێكههلهوهرهسێرڤهربگریتوهداونلۆده
+رههشتێكلهوهكاڵینتهچوبۆرسێرڤهپێیڵێدهپلۆدئه
+ندێههلهكانرهسێرڤهپێویستیانبهكاونتورئهیوزهپاسۆردیهههبۆیوهئه
كۆنترۆڵیكانیرهكارهێنهبهبكات
+رسێرڤهككاتدایهلهتواناییهههڵێكۆمهداواكاریربگرێتوه
+رسێرڤهرپرسهبهلهوهجیاكردنهمووههداواكاریهكانتاكیهبۆیكههاتووه