Mobil Texnologiyalar - Qafqaz Universiteti

1. Mobil
texnologiyalar
Əli Məmmədzadə
Şahin Məmmədzadə

2. Mobil texnologiyaların inkişaf yolu
two-way pager
İlk mobil qurğular two-way pager kimi sadəcə olaraq mesajları qəbul edə vəya
göndərə bilirdisə hazırki mobil qurğular mobil telefon, GPS naviqasiya qurğusu,
web browser, ani mesajlaşma və oyun konsolu kimi istifadə oluna bilər.
müasir mobil telefon

3. • 1G sistemi 1980-ci illərdə təqdim olunmuşdur.
• 1G sistemində səs yüksək tezliyə çevrilərək
ötürülür.
• 1G sistemi analog sistemdir.
• Bu nəsil qurğuların məlumat ötürmə sürəti
2.4Kbit/s-dir.
1G - Birinci nəsil
Motorola Dynatac

4. • 2G şəbəkəsi Finlandiyada GSM standartı ilə
təqdim edilmişdir.
• 2G şəbəkəsinin əsas 3 yeniliyi bunlar idi:
- Telefon danışıqları digital olaraq şifrələnirdi.
- 2G sistemi daha uzaqda olan mobil telefonlara
nüfuz etmək üçün daha effektiv idi.
- Mobil servislər təklif etməyə başladı ki,
bunlardan ilki SMS xidməti idi.
• Bu nəsil qurğuların məlumat ötürmə sürəti
64Kbit/s-dir.
• Ötürmə üçün digital siqnallardan istifadə edilir.
2G - İkinci nəsil
IBM Simon

5. • 3G texnologiyası Beynəlxalq Telekommunikasiya İttifaqı
tərəfindən IMT-2000 şərtləşmasinin qəbul olunması ilə tətbiq
olunmağa başlanmışdır.
• Ötürmə sürəti 200Kbit/s-dir, bəzi yerlərdə sürət 2000Kbit/s
yüksələ bilər.
• Digital sistemdir.
3G – Üçüncü nəsil

6. • İMT Advanced standartı 2008-ci ildə Beynlxalq
Telekommunikasi İttifaqının Radiokommunikasiya sectoru
tərəfindən təklif olunmuşdur və bazara 4G adı ilə çıxarılmışdır.
• 4G sistemində məlumatın ötürülmə sürəti 100Mbit/s-dir.
• 4G sistemi digital sistemdir.
4G – Dördüncü nəsil

7. Kommersial olaraq 4G –nin 2 versiyası təqdim olunmuşdur: Long Term
Evolution(LTE) və Mobile WiMAX.
LTE vs WiMAX

8. 5G şəbəkəsi aşağıdakı tələblərə cavab verəcək:
• Orta ölçülü ofis üçün 1 Gbit/s ötürülmə sürəti
• Geniş əhatə dairəsi
• Siqnalların ötürülməsi keyfiyyətinin artırılması
• LTE ilə müqayisədə gecikmə əhəmiyyətli dərəcədə azaldılacaq
5G – Beşinci nəsil

9. Mobil texnologiya
Problemləri

10. • 4G qurğularının bazara çıxarılması
ilə bərabər istifadəçilərin batareya
ömrü ilə bağlı şikayətləri artmışdır.
Bir çox işləri görməkdə bizə çox
kömək olan ağıllı qurğular enerjinin
bitməsi ilə lazımsız cihaza
cevrilirlər.
• Hal-hazırda istifadə olunan
elektronik məhsulların istifadə
etdikləri barateyaların çoxu 1991-ci
ildə təklif olunmuş lithium-ion
batareyalarıdır.
Batareya Müddəti

11. • Müxtəlif seçimdə mobil qurğuların əmələ gəlməsi,
proqramçılardan bu qurğuların hər birində işləyə bilməsi
üçün müxtəlif proqramların yazılmasını tələb edir.
• Bu problem müxtəlif əməliyyat sistemi istehsalçıları
həmçinin mobil cihazları istehsal edən firmalar tərəfindən
daha mürəkkəb hala gətirilir.
Fragmentasiya

12. • Tez-tez servis reklamlarında sürətli internet, limitsiz internet,
yüksək keyfiyyət ifadələri istifadə edilsə də heç kəs bizə bu
servisləri istifadə etmək üçün müəyyən əhatə dairəsi içərisində
olmağımız barədə heçnə demir.
Əhatə dairəsi
Bakcell 3G əhatə dairəsi Azercell 3G əhatə dairəsi

13. İstehsal və Gəliri artırmaq üçün
Mobil Texnologiyadan istifadə

14. • Mobil texnologiya şirkətlərə öz
işçiləri, satıcıları və alıcıları
arasında rahat əlaqə qurmağa
kömək edə bilər.
• İşçilər mobil qurğularına tətbiqlər
əlavə edərək hədəf kütlə ilə rahat
əlaqə qura bilərlər.
• Real vaxt rejimində ofis ilə əlaqə
quraraq hansısa məlumat və ya
servis haqqında məlumat almaq,
uzaqdan stoklara nəzarət etmək,
səyahətdə ikən işçilərlə əlaqə
qurmaq üçün mobil texnologiya
bizə çox kömək olur.
Kommunikasiya məqsədi ilə

15. Tədqiqatlara əsasən müəyyən olumuşdur
ki:
• 97% mobil abunəçi gələn SMS mesajı
15 dəqiqə içərisində oxuyur.
• Ortalama kompanya reklamlarına
cavab göstəricisi 12-15%-dir. Bəzi
şirkətlər və kompanyalar üçün bu
göstərici 60%+ ola bilər.
• Yalnız yeniyetmə və gənclər deyil
həmçinin 35-44 və 45-54 yaş aralıqlı
insanlar da aktiv olaraq mobil
qurğulardan istifadə edirlər.
• Emaillərin 65% spam olduğu halda
SMS-lərin 10%-dən azı spam ola bilər.
Marketing məqsədi ilə

16. 1. Mobil telefonlar baza stansiyaları ilə əlaqə qurmaq üçün yüksək tezlikli radio siqnallardan
istifadə edirlər. İstifadəçi zəng edərkən telefon baza stansiyasına verilmiş nömrə ilə əlaqə qurmaq
istədiyi haqda sorğu göndərir.
2. Əgər baza stansiyası sorğunu yerinə yetirmək üçün yetəri qədər resursa sahibdirsə onda
3. Sorğu PSTN (Public Switched Telephone Network) göndərilir və hər iki telefon arasında əlaqə
qurmaq üçün kanal ayrılır və bu kanal zəng qurtarana kimi acıq saxlanılır.
Mobil telefon zənglərinin işləmə prinsipi

17. Multiple Access Texnologiyası

18. Kanallardan istifadə etmək üçün əsas
3 üsul vardır:
• Tezlik bölgülü multiple access
(FDMA)
• Vaxt bölgülü multiple access
(TDMA)
• Kod bölgülü multiple access
(CDMA)
Multiple Access Texnologiyası

19. FDMA xüsusiyyətləri bunlardır:
• FDMA kanal yalnız 1 zəng üçün istifadə olunur.
• Əgər FDMA kanal istifadə olunmursa onda gözləmə modunda olur və yalnız hər
hansısa zəngə bağlanarsa baza stansiyası ilə mobil stansiya(mobil telefon) arasında
davamlı olaraq signal ötürür.
• Qonşu kanallara müdaxilə etməməsi üçün FDMA sıx filtrlmədən istifadə edir.
• FDMA sistemlərinin mürəkkəbliyi TDMA sistemlərindən azdır.
Tezlik bölgülü multiple access (FDMA)

20. GSM kommunikasiya sistemi TDMA texnologiyasından istifadə edir.
TDMA texnologiyasında istifadəçi bütün bandwidthdən (ötürmə zolağı)
istifadə edə bilər amma məhdud vaxt periodunda.
Vaxt bölgülü multiple access (TDMA)

21. CDMA texnologiyasında eyni bandwidth (ötürmə zolağı) bütün
istifadəçilər tərəfindən istifadə edilir. Buna baxmayaraq hər bir istifadəçi
unikal koddan istifadə edərək məlumatı ötürürlər. Qəbul edici qurğu isə
unikal kod istifadə edrək sadəcə ona lazım olan məlumatı əldə edə bilir.
Kod bölgülü multiple access (CDMA)

22. CDMA vs GSM
(CDMA vs TDMA)

23. CDMA vs GSM
(CDMA vs TDMA)

24. Mobil Əməliyyat Sistemləri

25. • Mobil əməliyyat sistemləri smartfonlar, planşetlər, PDAlar (personal digital assistant)
və başqa mobil qurğular üçün istifadə olunan əməliyyat sistemləridir. Mobil əməliyyat
sistemləri fərdi kompüterlərin bəzi özəlliklərini həmçinin portativ istifadə üçün bəzi
özəllikləri özündə birləşdirir.
• Mobil kommunikasiya üçün istifadə olunan mobil qurğular (əsasən smartfonlar) 2
əməliyyat sistemindən ibarət olurlar.
- İstifadəçi istifadə etdiyi proqram platforması
- Radio siqnalları və digər daxili qurğuları idarə edən real vaxt əməliyyat sistemi
Mobil Əməliyyat Sistemləri

26. Araşdırmalar göstərir ki, aşağı səviyyəli sistemlərdə təhlükəsislik boşluqları
vardır. Belə ki, pis niyyətli baza stansiyaları bu boşluqlardan istifadə edərək
mobil qurğulardan yüksək səviyyədə istifadə edə bilərlər.
Aşağı Səviyyəli Real Vaxt Əməliyyat
Sistemi

27. Bugünə kimi bir çox mobil əməliyyat sistemi istifadəyə verilsə də bunların bir
çoxunun təkmilləşdirilməsi artıq dayandırlımışdır. Bunun əsas səbəbi
əməliyyat sisteminin istehsal olunmuş mobil qurğunun tələblərinə cavab
verməməsi və istifadəçilər üçün daha funksional əməliyyat sisteminə
ehtiyacın olmasıdır.
Bəzi dayandırılmış əməliyyat sistemləri:
• Symbian
• Windows Mobile
• Palm OS
• Bada
• MeeGo
Dayandırılmış Əməliyyat Sistemləri

28. Ən çox istifadə olunan ƏS
Period Android iOS Windows Phone BlackBerry OS Others
2015Q2 82.8% 13.9% 2.6% 0.3% 0.4%
2014Q2 84.8% 11.6% 2.5% 0.5% 0.7%
2013Q2 79.8% 12.9% 3.4% 2.8% 1.2%
2012Q2 69.3% 16.6% 3.1% 4.9% 6.1%

29. Android ƏS Arxitekturası

30. Mobil Hesablama
(Mobile Computing)

31. Mobil computing kompüter və ya
digər simsiz qurğuların heç bir
fiziki qurğuya birləşmədən
məlumatın, səsin və videonun
ötürülməsi texnologiyasıdır.
Bura daxil olan əsas anlayışlar:
• Mobil kommunikasiya
• Mobil hardware
• Mobil software
Mobil Hesablama (Mobile Computing)

32. Gələcəyin Mobil Qurğuları

33. Yaxından Rabitə Texnologiyası
(NFC - near field communication)
NFC texnologiyasından istifadə ilə mobil qurğuları bir-birinə
yaxınlaşdıraraq onlar arasında əlaqə qurmaq mümkün olacaq.

34. Adaptasiya olan Mobil qurğular
Mobil texnologiyanın
inkişaf istiqamətlərindən
biri istifadəçinin
davranışlarına, günlük
rejiminə və seçimlərinə
adaptasiya olan və lazım
olarsa qərarlar verə bilən
sistemin qurulmasıdır.

35. Səslə İdarə Texnologiyası
Gələcəkdə bir neçə idarə interfeysləri çıxacağı proqnozlaşdırılsa da
hələki bunlardan ən realı səslə idarə texnologiyası görsənir.

36. Statistik Göstəricilər

37. Mobil Telefon İstifadəçiləri
• 2014-cü ildə
Azərbaycanda hər 100
adama 110 mobil
telefon düşür ki, bu da
dünya ortalamasından
14,3% çoxdur.
• 2009-cu ildə isə hər 100
adama 78 düşürdü.

38. Hansı növ telefon daha çox istifadə olunur?

39. Smartfonlarımızla nə edirik?

40. Smartfonlarımızı nə zaman istifadə edirik?