Ang powerpoint na ito ay naka base sa MELCS

1. M
g
P
a
A
S
i
K
n
a
S
u
A
n
a
:
n
g
Kabihasnan sa Daigdig

2. MELCS: Nasusuri ang mga sinaunang kabihasnan ng Egypt,
Mesopotamia, India at Tsina batay sa politika , ekonomiya, kultura,
relihiyon, paniniwala at lipunan
LAYUNIN
1. Naipaliliwanag kung bakit kadalasan maiuugnay ang pag-
usbong ng sinaunang kabihasnang Mesopotamia, Indus, Tsino at
Egypt sa mga ilog lambak.
2. Naiisa-isa ang mga pangkat ng mga taong naninirahan at
nagtatag ng mauunlad na pamayanan sa Mesopotamia
3. Nailalahad ang mga kasagutan batay sa mga iminungkahing
Gawain sa bawat LAS.

3. Sa itinatag na mga sinaunang kabihasnan sa daigdig, ang
pangkat ng mga taong nanirahan at nagtatag ng mauunlad na
pamayanan sa Mesopotamia ang kauna-unahang
nakapagtaguyod ng kabihasnan. Binubuo ang kabihasnang
Mesopotamia ng mga lungsod - estado ng Sumer, at mga
itinatag na imperyo ng Akkad, Babylonia, Assyria, at Chaldea.

4. Ang Kabihasnang
Mesopotamia sa
Kanlurang Asya

5. SUMER
(3500-2340 B.C.E.)

6. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Namalagi ang mga nomadikong Sumer sa mgalupaing
sakahan ng lambak - ilog.

7. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Nabuo ang 12 lungsod estado (hal.Eridu, Kish,Lagash,
Uruk, at Ur) na pinamunuan ng isang hari.

8. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Tinawag na Ziggurat ang strukturang
nagsilbing tahanan at templo ng mga
patron o diyos na makikita sa bawat
lungsod.

9. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Naniwala sila sa maraming diyos at diyosa na
anthropomorphic o may katangian at pag-
uugaling tao.

10. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Cuneiform (hugis-sinsel) ang paraan ng
pagsulat na ginamitan ng stylus at clay o luwad
na lapida.

11. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Nag-alaga sila ng mga baka, tupa,
kambing, at baboy.

12. SUMER (3500-2340 B.C.E.)
• Madalas ang tunggalian ng mga lungsod-
estado tungkol sa lupa at tubig kaya hindi
nakabuo ng isang matatag na pamahalaan ang
mga Sumerian.

13. AKKAD
(2340-2100 B.C.E.)

14. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Sinakop ni Sargon I (2334-2279 B.C.E.) ang mga
lungsod - estado at itinatag ang kauna -unahang
imperyo sa daigdig.
• Si Sargon I ay mula sa hilagang bahagi ng
Mesopotamia sa lungsod - estado ng Akkad o
Agade.

15. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Isa sa pinakahuling mahusay na pinuno ng Akkadia
si Naram - Sin (2254-2218 B.C.E).
• Noong 2100 B.C.E., panandaliang nabawi ng
lungsod estado ng Ur ang kapangyarihan nito at
pinamunuan ang Sumer at Akkad.
• Bumagsak ang dinastiyang Ur sa pagsalakay ng mga
Amorite at Hurrian sa Mesopotamia. Sa loob ng
sumunod na tatlong siglo, ang mga lungsod-estado
sa katimugan, partikular ang Isin at Larsa, ay
nagtunggalian upang makontrol ang rehiyon.

16. AKKAD(2340-2100 B.C.E.)
• Noong 2100 B.C.E., panandaliang nabawi ng
lungsod estado ng Ur ang kapangyarihan nito at
pinamunuan ang Sumer at Akkad.
• Bumagsak ang dinastiyang Ur sa pagsalakay ng mga
Amorite at Hurrian sa Mesopotamia. Sa loob ng
sumunod na tatlong siglo, ang mga lungsod-estado
sa katimugan, partikular ang Isin at Larsa, ay
nagtunggalian upang makontrol ang rehiyon.

17. BABYLONIAN
(1792-1595 B.C.E.)

18. BABYLONIAN (1792-1595 B.C.E.)
• Sinakop ni Hammurabi, pinuno ng lungsod ng
Babylon, ang Mesopotamia.
• Ang Babylon ay naging kabisera ng imperyong
Babylonia.
• Sa panahon ng kaniyang paghahari, nasakop ni
Hammurabi ang mga kaharian sa hilaga,
kabilang ang kahariang Ashur.
• Nang mamatay si Hammurabi ay nagkawatak-
watak ang kaharian ng Babylon.

19. BABYLONIAN (1792-1595 B.C.E.)
• Noong 1595 B.C.E., sinalakay ng mga Hittite
Anatolia ang Babylon bagamat naipagpatuloy
pa rin ng mga lungsod estado ang pamumuhay
sa ilalim ng mga dayuhang pinuno.
• Ang mga Hittite ay orihinal na nagmula sa
hilagang silangang bahagi ng Black Sea.
Lumisan sila at nanirahan sa Asia Minor
(kasalukuyang Turkey).

20. ASSYRIAN
(1813-605 B.C.E.)

21. ASSYRIAN (1813-605 B.C.E.)
• Noong 1120 B.C.E., nasupil ni Tiglath-Pileser I
(1114-1076 B.C.E.) ang mga Hittite at naabot ng
puwersa ang baybayin ng Mediterranean at
itinatag ang imperyong Assyrian.
• Noong ika-9 na siglo B.C.E., nagpadala sila ng
mga ekspedisyong militar pakanluran upang
mapasakamay ang mahahalagang rutang
pangkalakalan at makatanggap ng tributo.

22. •
ASSYRIAN (1813-605 B.C.E.)
Isa si Ashurbanipal (circa 668-627 B.C.E.) sa mga
haring kinakitaan ng maayos na pamamahala sa
kaniyang panahon.

23. ASSYRIAN (1813-605 B.C.E.)
• Pinabagsak ng mga Chaldean ang Assyria sa
isang pag-aalsa.

24. CHALDEAN
(612-539 B.C.E.)

25. CHALDEAN (612-539 B.C.E.)
• Si Nabopolassar (612-605 B.C.E.) – ang nagtatag ng
bagong imperyo ng Babylonia matapos
pangunahan ang isang pag-aalsa laban sa Assyria.

26. CHALDEAN (612-539 B.C.E.)
• Tuluyang naigupo ni Nebuchadnezzar II (605-562
B.C.E.), anak ni Nabopolassar ang natitirang hukbo
ng Assyria noong 609 B.C.E.
• Si Nebuchadnezzar II - ang pinuno ng imperyo nang
natamo nito ang rurok ng kadakilaan. Siya rin ang
nagpagawa ng Hanging Gardens of Babylon para sa
kaniyang asawa, kinilala ito ng mga Greek bilang isa
sa Seven Wonders of the Ancient World.

27. CHALDEAN (612-539 B.C.E.)
• Noong 539 B.C.E., ang Babylon ay nilusob ng hukbo
ni Cyrus the Great ng Persia hanggang tuluyang
naging bahagi ng mas malawak na imperyo ng mga
Persianang Mesopotamia.

28. kasa
Sa silangan ng Mesopotamia, partikular
sa
tulu
lukuyangIran,umunladang
pamayanangPersianat
yangnakapagtatagngmalakasna imperyo.

29. PERSIAN
(539-330 B.C.E.)

30. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Nagtatag ng isang malawak na imperyo ang mga Persian na tinawagna Imperyong
Achaemenid.NasaPersia (kasalukuyangIran)angsentrongimperyong ito.

31. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Sa ilalim ni Cyrus The Great (559-530 B.C.E.) –
nagsimulang manakop ang mga Persian.
Napasailalim nila ang mga Medes at Chaldean
ng Mesopotamia at Asia Minor (kasalukuyang
Turkey).

32. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Darius TheGreat(521-486B.C.E.)– Umabotang
sakophanggang India.

33. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Epektibo ang pangangasiwa ng mga pinunong Persian sa
kanilang imperyo. Hinati ang imperyo sa mga lalawigan o
satrapyatpinamahalaannggobernador o satrap.

34. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Nagpagawa din dito ng isang Royal Road na
tinatayang may habang 1677 milya o 2699 na
kilometro mulaSardis hanggang Susa.

35. PERSIAN (539-330 B.C.E.)
• Napatanyag din ang mga Persian sa pagsulong
ng relihiyong Zoroastrianism na itinatag ni
Zoroaster.

36. GAWAIN 5.
COMPLETE IT!

37. GAWAIN 5: COMPLETE IT!
A. Kumpletuhin ang pangalan na tinutukoy na pook. Isulat ang
mga akmang letra sa patlang.
1. M - Mga unang lungsod-estado ng Mesopotamia
2. K - Unang imperyong itinatag sa daigdig
3. L - Kabisera ng Imperyong Babylonia
4. C - Imperyong itinatag ni Nabopolassar
5. T - Tawag sa mga lalawigang bumuo sa Persia
6. I - Imperyong itinatag pagkatapos ng
Babylonia

38. GAWAIN 5: COMPLETE IT!
B.Isulat ang impormasyon tungkol sa kabihasnang Mesopotamia upang
makumpleto ang pangungusap.
Ang Mesopotamia ay maituturing na kabihasnan dahil
_________________________________.
1.
2.
3.
4.
5.
Naging tanyag sa kasaysayan si Haring Sargon I sa kasaysayan nang
_________________________________.
Sa panahon ni Hammurabinaganap ang ______________________
__________________________________.
Nagwakas ang pamamahala ng mga Chaldean sa Mesopotamia nang
_________________________________.
Isa sa mga kahanga-hangang nagawa ni Haring Darius the Great sa Imperyong Persian
ang __________.

39. PAMPROSESONG
TANONG

40. PAMPROSESONG TANONG
1. Paano nagsimula at nagwakas ang kabihasnang
Mesopotamia?_____________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Sino-sino ang mga pinunong namahala sa
imperyo?____________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3. Ano ang naging paraan ng kanilang
pamamahala?______________________________________________________
_______________________________________________________________________

41. I
Ang Kabihasnang
ndus sa Timog Asya

42. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
nakas
Sa rehiyong Timog Asya nagsimula ang kabihasnang Indus na
kasal
entro sa mga lambak ng Indus River. Dumadaloy ang Indus River sa
kam
ukuyang bansang India at Pakistan. Sa nasabing ilog umunlad ang
Dar
bal na lungsod ng kabihasnang Indus: ang Harappa at Mohenjo-
o na ipinakikita sa kasunod na diyagram.

43. flj
l:!aha Ing

44. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Nanirahan sa maliliit na pamayanan ang mga Dravidian.
• Ang kanilang lugar ay matatagpuan sa mababang
bahagi ng lupain, may mainit na klima at halos walang
mapagkukunan ng suplay ng bakal. Ang pagkukulang
sa mga kinakailangang suplay ay napupunan sa tulong
ng pakikipagkalakalan hanggang sa katimugang
Baluchistan sa kanlurang Pakistan.
• Sa loob ng ilang libong taon, nakakuha sila ng bakal,
mamahaling bato, at tabla sa pakikipagpalitan ng
kanilang mga produkto, tulad ng bulak, mga butil, at
tela.

45. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Ang irigasyon ng lupa ay mahalaga sa pagsasaka ng
mga Dravidian.
• Nag - aalaga rin sila ng mga hayop tulad ng
elepante, tupa, at kambing.
• Maaaring sila rin ang kauna-unahang taong
nagtanim ng bulak at nakalikha ng damit mula rito.
• Mayroon din silang masistemang pamantayan para
sa mga timbang at sukat ng butil at ginto.
• Samantala, ang mga artisano ay gumamit ng tanso,
bronze, at ginto sa kanilang mga gawain.

46. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Ang lipunang Indus ay kinakitaan ng
malinaw na pagpapangkat-pangkat ng mga
tao.
• Nakatira sa bahagi ng moog ang mga
naghaharing - uri tulad ng mga
mangangalakal.
• May mga bahay ring may tatlong palapag.
Maaaring katibayan ito ng pagkakahati-hati
ng lipunan sa iba’t ibang uri ng tao.

47. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Nagtatag ng mga daungan sa baybayin ng Arabian Sea.
Ang mga mangangalakal ay naglakbay sa mga baybayin
patungong Persian Gulf upang dalhin ang kanilang mga
produkto tulad ng telang yari sa bulak, mga butil, turquoise,
at ivory.
• Natagpuan din sa Sumer ang selyong Harappan na may
pictogram na representasyon ng isang bagay sa anyong
larawan. Dahil dito, inaakalang ginamit ang selyong ito
upang kilalanin ang mga paninda. Patunay lamang ang
kalakalan sa pagitan ng dalawang kabihasnannoon pa
mang 2300 B.C.E.
• Kapuna – punang wala ni isa mang pinuno mula sa
sinaunang kabihasnang Indus ang kilala sa kasalukuyan.
Maaaring hanggang ngayon ay hindi pa nauunawaan ng
mga iskolar ang sistema ng pagsulat ng kabihasnang ito
kaya hindi nababasa ang mga naiwang tala.

48. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Narating ng mga Dravidian ang tugatog ng
kanilang kabihasnan noong 2000 B.C.E.
subalit matapos ang isang milenyong
pamamayani sa Indus, ang kabihasnan at
kulturang umusbong dito ay nagsimulang
humina at bumagsak.
• May iba’t ibang paliwanag ukol sa
pagtatapos ng kabihasnang Indus. May
nagsasabing bunga ito ng pagkaubos ng
mga puno, mga labis na pagbaha, at
pagbabago sa klima. Maaari rin daw
nagkaroon ng lindol o pagsabog ng bulkan.

49. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• May mga ebidensiya rin na ang
pagkatuyo ng Sarasvati River ay
nagresulta sa pagtatapos ng kabihasnang
Harappanoong 1900 B.C.E.
• Isang lumang paliwanag ang teoryang
Mohenjo Daro at Harappa ay nawasak
dahil sa paglusob ng mga pangkat
nomadiko-pastoral mula sa gitnang Asya,
kabilang ang mga Aryan. Walang
malinaw na ebidensiya na naglabanan
nga ang mga Dravidian at Aryan na
nagdulot ng wasak sa kabihasnang Indus.

50. ANG KABIHASNANG INDUS SA TIMOG ASYA
• Ang mga Aryan ay pinaniniwalaang
nagmula sa steppe ng Asya sa kanluran
ng Hindu Kush at nakarating sa Timog
Asya sa pamamagitan ng pagdaan sa
Khyber Pass.
• Sila ay mas matatangkad at mapuputi
kung ihahambing sa mga naunang taong
nanirahan sa lambak ng Indus. Dumating
ang mga Aryan sa panahong mahina na
ang kabihasnang Indus.

51. ANG PANAHONG
(150
VEDIC
0-500 B.C.E.)

52. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Ang mga Aryan ay nagtungo sa kanluran
ng Europe at timog -silangan ng Persia at
India. Dinala nila sa mga rehiyong ito ang
wikang tinatawag ngayong Indo -
European. Ang Sanskrit, ang wikang
klasikal ng panitikang Indian, ay
nabibilang sa pamilya ng Indo-European.
Ang mga makabagong wika tulad ng
Hindi at Bengali ay nag-ugat din sa Indo-
European.

53. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Ang salitang “Arya” ay nangangahulugang
“marangal” sa wikang Sanskrit. Ginamit ito
upang tukuyin ang mga pangkat ng tao o lahi.
• Ang kaalaman ukol sa unang milenyong
pamamayani ng mga Aryan sa hilaga at hilagang
- kanlurang India ay hango sa apat na
sagradong aklat na tinatawag na Vedas: ang Rig
Veda, Sama Veda, Yajur Veda, at Atharva Veda.
Ang Vedas ay tinipong himnong pandigma, mga
sagradong rituwal,mga sawikain, at mga
salaysay.
• Makikita sa Vedas kung paano namuhay ang
mga Aryan mula 1500 B.C.E. hanggang 500
B.C.E. na tinatawag ding panahong Vedic.

54. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Dinala ng mga Aryan ang kanilang mga diyos
(na kadalasan ay mga lalaki at mapandigma) at
kulturang pinangingibabawan ng mga lalaki.
• Ngunit unti-unti rin silang umangkop sa
kanilang bagong kapaligiran.
• Hindi na pagpapastol ang kanilang kabuhayan,
natuto silang magsaka.
• Nakabuo rin sila ng sistema ng pagsulat.
• Pagsapit ng 1100 B.C.E., tuluyang nasakop ng
mga Aryan ang hilagang bahagi ng India.

55. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Ang lipunan ng mga sinaunang
Aryan ay may tatlong antas
lamang: – maharlikang
mandirigma, mga pari, at mga
pangkaraniwang mamamayan.

56. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Kapansin-pansing ang mga kasapi ng bawat
antas ay maaaring makalipat sa ibang antas ng
lipunan. Ang isang mandirigma ay pinipili upang
pamunuan at pangasiwaan ang pang-araw-araw
na pamumuhay ng mga tao. Malinaw rin ang
mga tungkuling nakaatang sa kalalakihan at
kababaihan. Subalit ang pagsakop nila sa
Lambak ng Indus ay nagdulot ng malaking
pagbabago sa kanilang pamumuhay. Ang
lipunan ay naging mahigpit at masalimuot nang
lumaon. Nagtatatag ng kaharian at pagiging
pinuno ay nagsimulang mamana. Naging
mahalaga sa kanilang paniniwala ang mga
rituwal at sakripisyo ng mga pari.

57. ANG PANAHONG VEDIC (1500-500 B.C.E.)
• Nang lumaon, nabuo ang tinatawag na
sistemang caste sa India. Ang katagang
ito ay unang ginamit ng mga Portuguese na
nakarating sa India noong ika- 16 na siglo.
Ang terminong ito ay hango sa salitang casta
na nanganga-hulugang ”lahi” o ”angkan.

58. GAWAIN 6.
TATAK –
KABIHASNAN SA
TIMOG ASYA

59. GAWAIN 6: TATAK– KABIHASNAN SA TIMOG ASYA
A. Iguhit sa loob ng kahon ang tatlong mahahalagang bagay na naglalarawan
sa pamumuhay ng mga katutubo at dayuhang Aryan na nanirahan sa
Timog Asya. Pagkatapos, ay isulat sa loob ng bilog ang datos at
kahalagahan nito sa kanilang pamumuhay.

60. GAWAIN 6: TATAK– KABIHASNAN SA TIMOG ASYA
B. Itala sa unang kolum ng tsart ang mga ambag ng kabihasnang Indus at
Panahong Vedic. Sa pangalawang kolum, itala ang kapakinabangan nito sa
kasalukuyan.

61. PAMPROSESONG
TANONG

62. PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang dalawang lungsod na umunlad sa lambak-ilog ng
Indus? Ilarawan ang mga
ito.____________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
2. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga tao sa
panahong
Vedic?_____________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

63. KA
PAGBUO NG MGA
HARIAN AT IMPERYO
(500BCE–500CE)

64. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Mula sa kanilang orihinal na pamayanan sa
rehiyon ng Punjab, nagsimulang tunguhin
ng mga Aryan ang bahaging pasilangan.
• Mga 600 B.C.E. noon at 16
pinakamakapangyarihang mga estado ay
matatagpuan sa kapatagan ng hilagang
India mula sa kasalukuyang Afghanistan
hanggang Bangladesh. Kabilang dito ang
Magadha, Kosala, Kuru, at Gandhara.

65. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Pagsapit ng 500 B.C.E.,ang malaking bahagi
ng hilagang India ay pinanirahan at sinaka
ng mga Aryan.
• Ang dating payak na pamamahala ng mga
pinuno sa maliliit na pamayanan ay
napalitan ng mas malalaking estadong nasa
ilalim ng monarkiyang namamana.
• Ang mga umuunlad na estadong ito ay
nangailangang mangolekta ng buwis mula
sa mga opisyal, magtatag ng mga hukbo, at
magtayo ng mga bagong lungsod at
lansangan.

66. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Isa ang Magadha sa mga pinakamatatag at
pinakamasaganang kaharian sa bahagi ng
Ganges River. Nagtataglay ito ng mineral na
bakal, matabang lupain, mayamang
kagubatan na pinagkukunan ng mga tabla,
at elepante na mahalaga sa panahon ng
digmaanat pagsasaka.

67. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Isa sa mahusay na pinuno ng Magadha si Bimbisara
(545-494 B.C.E.) Nagpagawa siya ng mga kalsada,
isinaayos ang pangangasiwa sa mga pamayanan, at
pinalakas ang kaharian kung ihahambing sa mga
karatig-lugar. Lalo pang pinalawig ng sumusunod
na pinuno ang teritoryo ng kaharian.
• Nang lumaon, nagawang mapamunuan ng
Magadha ang kalakhang kapatagan ng Ganges at
buong hilagang India hanggang Punjab. Ito ang
naging pinakamalawak na kaharian sa panahong ito.
Ang kabisera nito ay nasa Pataliputra na ngayon ay
makabagong Patna sa Bihar.

68. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Halos kasabay ng panahong lumalakas ang Magadha, isang hukbong
pinamunuan ni Cyrus the Great mula Persia ang sumalakay sa hilagang-kanlurang
India.
• Noong 518 B.C.E. nasakop ni Darius, ang pumalit kay Cyrus, ang mga Lambak ng
Indus at Punjab. Ang bahaging ito ng India ay napasailalim ng Persia sa loob ng
halos dalawang siglo. Ang mga lungsod ng Persia ay naging sentro ng kaalaman
at kultura ang kalalakihan mula sa iba’t ibang kaharian ay maaaring makapag-
aral.

69. PAGBUO NG MGA KAHARIANATIMPERYO (500 B.C.E.- 500 C.E.)
• Tinapos ni Alexander The Great ng Macedonia ang
kapangyarihan ng Persia. Tinalo niya ang mga Persian sa mga
labanan bago tuluyang tinahak ang landas patungong India
noong 327 B.C.E. Matapos ang madugong
pakikipagtunggalian ng hukbo ni Alexander sa pinagsamang
puwersa ng mga Persian at Indian, nagawa rin nilang matawid
ang Indus River. Subalit dahil sa layo ng kanilang nilakbay at
labis na kapaguran, ang mga tauhan ni Alexander ay
nagbantang mag-alsa laban sa kaniya. Dahil dito, napilitang
lisanin ni Alexander ang India. Mahihinuhang pagod na ang
mga tropa at maaaring tinamaan sila ng sakit o ng sakuna.
Bukod dito, kulang na ang pantustos sa kanilang mga
pangangailangan. Sa pagkamatay ni Alexander noong 323
B.C.E., ang bahagi ng hilagang-kanlurang India ay naiwang
walang mahusay na pinuno.
• Pagkatapos nito, iba’t ibang mga imperyo ang naitatag sa
India.

70. IMPERYONG MAURYA
Pagkatatag
Cha
Noong 322 B.C.E., nasakop ni
ndragupta Mauryaangdating
kaharian ng Magadha at tinungo
ang mga naiwang lupain ni
Alexander. Sakop ng imperyo ang
hilagang India at bahagi ng
kasalukuyang Afghanistan.
Pagbagsak
im
Nagsimulang humiwalay sa
peryo ang ilang mga estadong
malayo sa kabisera. Sa pagbagsak
ng Imperyong Maurya noong
ikalawang siglo B.C.E. nagtagisan
ng kapangyarihan ang mga stado
ng India. Sa sumunod na limang
siglo, ang hilaga at gitnang India
ay nahati sa maliliit na kaharian at
estado.
Mahahalagang Pangyayari
liputr
Pata
Ang
a.
kabisera ay nanatili sa
Tagapayo ni Chandragupta
tily
Maurya si Kau a, ang may akda ng
Arthasastra. Naglalaman ito ng mga
kaisipan hinggil sa pangangasiwa at
estratehiyang politikal.
ni Ashoka o Asoka (269-232 B.C.E.)
Ang imperyo ay pinamunuan
ang
kinikilalang pinakamahusay napinuno
ng Maurya at isa sa mahuhusay na
pinuno sa kasaysayan ng daigdig.
Matapos ang kaniyang madugong
pakikibaka sa mga kalinga ng Orissa
noong 261 B.C.E. na tinatayang
100,000 katao ang nasawi, tinalikdan
niya ang karahasan at sinunod ang
mga turo ni Buddha.

71. IMPERYONG GUPTA
Pagkatatag
Ang pangalan nito ay hango
mula sa pangalan ng naunang
imperyo. Itinatag ito ni
Chandragupta I (circa 319-335
C.E.)
Pagbagsak
Sa pagsapit ng ikaanim na
siglo C.E., nagsimulang humina at
bumagsak ang Gupta sa kamay ng
panibagong mananakop, ang mga
White Hun, na maaaring mga
Iranian o Turk mula sa Gitnang
Asya.
Mahahalagang Pangyayari
C.E.).
Chandragupta
i
II (Circa 376-415
Nakontrol ul ang hilagang
India.Muli, ang kabisera ng imperyo ay
nasa Pataliputra.
Itinuturing itong panahong
klasikal ng India.
Naging epektibo ang
pangangasiwa samantalang ang pan
in
mabong
yu
itikan,
.
sin g, at agham ay
astr
Maunlad ang mga larangan ng
(su
onomiya, matematika, at siruhiya
rgery) sa panahong ito.
pina
Si
a
Kalidasa, ang
an
kinikilalang
mak
kam husay
d
na m unulat at
ata ng In ia, ay nabuhay sa
panahong ito bagama’t hindi alam ang
eksaktong petsa. Ang dulang
Sakuntala na tinatayang isinulat niya
noong ikaapat o ikalimang siglo C.E.
ay hango mula sa kaisipang Hindu.

72. IMPERYONG MOGUL
Pagkatatag
ma
Itinatag ang
r
Mogul nang
sakop ni Babu ang hilagang
India at Delhi noong 1526.
Pagbagsak
da
Labis na humina ang Mogul
hil na rin sa pagdating ng
makapangyarihang English sa
India.
Mahahalagang Pangyayari
ng k
Narating ng imperyo ang tugatog
nam
apangyarihan sa ilalim ni Akbar na
mul
uno sa kabuuan ng hilagang India
a 1556 hanggang 1605.
Nagpatupad siya ng kalayaan sa
pananampalataya at makatarungang
pangangasiwa.
ang
Ilan pang magagaling na pinuno
Jaha
humalili kay Akbar tulad nina Shah
Au
n na nagpatayo
l
ng Taj Mahal at
rangzeb nagbawa ng sugal, alak,
pr (
pagsunog ng buhay sa mga biyuda.

73. GAWAIN 7.
EMPIRE DIAGRAM

74. GAWAIN 7: EMPIRE DIAGRAM
Kumpletuhin ang diyagram tungkol
sa mga
Sa mga unang kahon, itala ang
mahahalagang datos sa bawat imperyo. Sa
mga ikalawang kahon, isulat ang mga tanyag
na pinuno ng imperyo at ilarawan ang bawat
isa. Sa huling kahon, magbigay ng isang aral
na natutuhan sa mga itinatag na imperyo sa
Timog Asya.

75. PAMPROSESONG
TANONG

76. PAMPROSESONG TANONG
1. Ano ang naging kontribusyon ng mga pinuno sa pag-unlad
ng kanilang
imperyo?____________________________________________________________
_______________________________________________________________________
2. Paano bumagsak ang mga naturang imperyo sa Timog
Asya?_______________________________________________________________
3. Ano-ano ang naging ambag ng mga imperyong ito sa
kasalukuyangkabihasnan?_________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________

77. Ang Kabihasnang
Tsino sa Silangang
Asya

78. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
bulub
Ang mga natural na hadlang sa China tulad ng mga disyerto,
natat
undukin, at dagat ang nagbigay-daan sa pagpapanatili ng
kabi
anging kultura ng mga sinaunang Tsino at pag-unlad ng isang
hasnang tumagal ng halos 3,000 taon.

79. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Xia
(? - 1570 B.C.E.)
Sinasabing nag-ugat ito mula sa Longshan, isang kulturang Neolitikong laganap sa lambak ng
Huang Ho.
Hindi pa ito lubusang napatutunayan dahil sa kawalan ng matibay na ebidensiyang
arkeolohiya.

80. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Shang
(1570? B.C.E. –
1045 B.C.E.)
Sinasabing ito ang pinakamaunlad na kabihasnang gumamit ng bronse sa panahong ito.
Naiwang kasulatan ng panahong ito ang pinakamatanda sa mga panulat sa Tsino na nakasulat
sa mga oracle bones o mga tortoiseshellat cattle bone.
Malimit ang isinagawang pagsasakripisyo ng mga tao lalo na sa tuwing may namamatay na
pinuno
Pinatalsik ang Shang noong 1045 B.C.E.

82. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Zhou o Chou
(1045 B.C.E.- 221
B.C.E.)
Naniwala ang mga tao sa Mandate of Heaven o “Basbas ng Kalangitan.” na, ang emperador ay
namumuno sa kapahintulutan ng langit . Pinili siya dahil puno siya ng kabutihan. Kapag siya ay
naging masama at mapangabuso, ay babawiin ng kalangiatan sa anyo ng lindol, bagyo,
tagtuyot, peste o digmaan.
Umusbong noon ang mahahalagang kaisipang humubog sa kamalayang Tsino kabilang ang:
Confucianism - Layuning magkaroon ng isang tahimik at organisadong lipunan sa
pamamagitan ng pagpapabuti sa sarili at pagpapahalaga sa ugnayan ng mga tao sa lipunan.
Taoism - Hangad ang balanseng sa kalikasan at daigdig at pakikiayon ng tao sa kalikasan.
Legalism - Ipinanganak ang tao na masama at makasarili. Subalit sila ay maaaring
mapasunod sa pamamagitan ng mahigpit na batas at marahas na kaparusahan.

84. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Q’in o Ch’in
(221 B.C.E. - 206
B.C.E.)
Ginapi ng mga pinunong Qin ang mga estado ng dinastiyang Zhou.
Sa ilalim ni Ying Zheng ng Qin o Ch’in, nagawang pag-isahin ang mga nagdidigmaang estado
at isinailalim sa kaniyang kapangyarihan ang iba’t ibang rehiyon sa China. Inihayag niya ang
sarili bilang “Unang Emperador” ng China at kinilala bilang si Shi Huangdi o Shih Huang Ti (221-
210 B.C.E.).
Ang hinahangaang Great Wall of China ay itinayo upang magsilbing-tanggulan laban sa mga
tribong nomadiko na nagmula sa hilaga ng China may haba 2400 kilometro o 1500 milya.
Humina ang dinastiya nang mamatay si Shih Huangdi at napalitan ng dinastiyang Han nang
mag-alsa si Lui Bang.

86. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Han
(202 B.C.E. - 220
C.E.)
Ito ang kauna-unahang dinastiyang yumakap sa Confucianism.
Ang pagsulat ng kasaysayan ng China ay isang napakalaking ambag ng Dinastiyang Han.

87. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Sui
(589 C.E. –
618 C.E.)
Nagkaroon lamang ng dalawang emperador ang Sui. Gayon man, nagawa nitong muling pag-
isahin ang watak-watak na teritoryo ng China.
Isinaayos sa panahong ito ang Great Wall na napabayaan sa mahabang panahon. Ginawa rin
ang GrandCanalna nag-uugnay sa mga ilog ng Huang Ho at Yangtze.

88. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
T’ang
(618 C.E. –
907 C.E)
Li Yuan – Dating opisyal ng Sui na nag-alsa laban sa dinastiya dahil sa mga pang-aabuso.
Itinatag niya ang dinastiyang T’ang.
Itinuturing na isa sa mga dakilang dinastiya ng China sapagkat nagkaroon muli ng kasaganaan
ang lupain at mabilis na mga pagbabago sa larangan ng sining at teknolohiya.
Ang Buddhism na naging dominanteng relihiyon sa mga panahong ito ay tinangkilik ng mga
dugong bughaw at mga karaniwang tao.
Ibinalik ang civil service examination system na naging mahalaga sa pagpili ng opisyal ng
pamahalaan. Ang pagsusulit na ito ay unang ginamit sa panahong Han subalit pinagbuti pa sa
panahong T’ang.
Bumagsak ang dinastiya dahil sa samu’t saring pag - aalsang naganap sa China.

90. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Song
(960 C.E. –
1127 C.E.)
Itinayo ng isang hukbong imperyal ang dinastiyang ito.
Naging sapat ang suplay ng pagkain sa China dahil sa pag-unlad ng teknolohiyang
agrikultural.
Nalikha ang isang paraan ng paglilimbag.
Sinakop ng mga barbaro ang hilagang bahagi ng China kaya napilitan ang Song na iwanan
ang kabisera nito noong ika-12 siglo.

91. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Yuan
(1279 - 1368)
Itinatag ito ni Kublai Khan, isang Mongol. Sa unang pagkakataon para sa mga Tsino, ang
kabuuang China ay pinamunuan ng mga dayuhang barbaro.
Ang mga Mongol ay kaiba sa mga Tsino sa aspektong kultural, tradisyon, at wika. Pinanatili
nila ang kanilang pagkakakilanlan at namuhay nang hiwalay sa China na hindi nila
pinagkatiwalaan.
Pagkatapos ng mga labanan dumaan ang dinastiya sa tinatawag na Pax Mongolica o panahon
ng kapayapaan, maayos na sistema ng komunikasyon, at mabuting kalakalan sa malawak na
teritoryong sakop mula Timog-silangang Asya hanggang silangang Europe.
Pinabagsak ang dinastiya ng mga pag-aalsa na ang isa ay pinamunuan ni Zhu Yuanzhang at
itinatag ang dinastiyang Ming.

93. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Ming
(1368 - 1644)
Ang malaking bahagi ng Great Wall ay itinayo sa ilalim ng dinastiyang ito. Naitayo rin ang
ForbiddenCitysa Peking na naging tahanan ng emperador.
Ang sining ay napayaman partikular ang paggawa ng porselana. Naglayag at nakarating sa
Indian Ocean at silangang bahagi ng Africa ang mga Tsino sa pamumuno ni Admiral Zheng
He.
Maraming aklat ang nailimbag sa pamamagitan ng pamamaraang movable type. Lumaki rin
ang populasyon ng China na umabot sa 100 milyon.
Bumagsak ang dinastiya noong 1644. Pinahina ito ng mga pagtutol sa mga pagbabago sa
lipunan. Kasama rito ang pakikipaglaban nito sa Japan na sumalakay sa Korea.

95. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Qing o Ch’ing
(1644 - 1911)
Itinatag ito ng mga Manchu. Matapos magapi ang Dinastiyang Ming na mgasemi-nomadic
mula sa hilagang Manchuria at itinuturing ng mga Tsino na barbarong dayuhan.
Ang pagkatalo ng China sa mga Digmaang Opium laban sa England (1839-1842) at laban sa
England at France (1856-1860) ay malaking dagok sa imperyo. Tinutulan ng pamahalaang
China ang pagbebenta ng opyo ng mga Europeo sa China, dahil nakasisira ito sa moralidad ng
tao at kaayusan ng lipunan.
Sa pagkatalo ng China, nagkaloob ito ng mga konsesyon sa mga dayuhan, kabilang ang
pagkakaloob ng lupain tulad ng Hong Kong sa mga British. Pinagkalooban din sila ng
karapatang pakinabangan at pamunuan ang ilang teritoryo sa China bilang sphere of influence
o mga rehiyon kung saan nangingibabaw ang kapakanang pang-ekonomiya ng nanalong bansa.

97. ANG KABIHASNANG TSINO SA SILANGANG ASYA
Qing o Ch’ing
(1644 - 1911)
Hinangad ng Rebelyong Taiping (1850-1865) at Rebelyong Nien (1851-1863) na pabagsakin
ang mga Manchu na lubhang mahina at walang kakayahang labanan ang panghihimasok ng
mga Kanluranin. Nais din ng Rebelyong Taiping na baguhin ang tradisyonal na lipunang Tsino.
Samantala, sumuporta ang Rebelyong Boxer (1900) sa mga Manchu sa layuning palayasin ang
mga mapanghimasok na Kanluranin.
Lalong humina ang Dinastiyang Qing nang magapi ang hukbong Tsino sa Digmaang Sino-
French (1883-1885) at Digmaang Sino-Japanese (1894-1895).
Noong 1911, nagwakas ang sistema ng dinastiya sa China nang maganap ang Rebolusyon ng
1911 na nagbigay-daan sa pagkatatag ng Republika ng China.

99. GAWAIN 8.
MARAMIHANG
PAGPILI SA CHART

100. GAWAIN8: MARAMIHANGPAGPILISA CHART
Buuin ang tsart sa pamamagitan ng pagtukoy ng mahahalagang impormasyon
tungkol sa Kabihasnang Tsino. Kabilang ang tinutukoy na dinastiya, mga tanyag na
tauhan, at mga ambag nito sa kasalukuyan. Piliin ang sagot sa loob ng mga ilog.

101. GAWAIN 8: MARAMIHANG PAGPILI SA CHART

102. Kabihasnang Egyptian

103. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang sinaunang kasaysayan ng Egypt ay kadalasang
hinahati sa mga panahong batay sa dinastiya ng
naghaharing pharaoh.
• Ang pharaoh ang tumayong pinuno at hari ng
sinaunang Egypt at itinuring ding isang diyos na taglay
ang mga lihim ng langit at lupa.
• Para sa mga pharaoh, sila ang tagapagtanggol sa
kanilang nasasakupan.
• Sa pangkalahatan, maituturing na kontrolado ng isang
pharaoh ang lahat ng aspekto ng pamumuhay ng mga
sinaunang Egyptian.
• Kabilang sa kaniyang mga tungkulin ang pagsasaayos
ng mga irigasyon, pagkontrol sa kalakalan, pagtatakda
ng mga batas, pagpapanatili ng hukbo, at pagtiyak sa
kaayusan ng Egypt.

104. KABIHASNANG EGYPTIAN

105. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang mga sinaunang Egyptian ay namuhay sa mga
pamayanang malapit sa Nile.
• Tulad sa Mesopotomia, sumasailalim sila sa pamamahala ng
mga lokal na pinunong may kontrol sa pakikipagkalakalan.
• Ang mga eskribano ay nakapaglinang din ng kanilang sariling
sistema ng pagsulat na tinatawag na hieroglyphics o
nangangahulugang “sagradong ukit” o hieratic sa wikang
Greek. Ang sinaunang panulat na ito ay naging mahalaga sa
pakikipagkalakalan at pagtatala ng mga pangyayari

106. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Pagsapit ng ikaapat na milenyo B.C.E., ang ilang
pamayanan ay naging sentro ng pamumuhay sa
sinaunang Egypt.
• Nang lumaon, ang mga ito ay tinawag na nome o
malalayang pamayanan na naging batayan ng mga
binuong lalawigan ng sinaunang estado ng Egypt.
• Ang mga pinunongmganomeo nomarch,ay unti
– unting nakapagbuklod ng isang estado sa Nile
upang makabuo ng panrehiyong pagkakakilanlan.

107. KABIHASNANG EGYPTIAN
mga
• Tungkol saan ang larawan?
• Bakit mahalaga ang larawan sa buhay ng
sinaunang Egyptian?

108. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang proseso ng pagbubuo ng isang estado ay nagtagal ng ilang siglo.
Mahalagang salik ang pagkakaroon ng mga alyansa sa harap ng
mabilis na mga pagbabago sa aspektong pangkabuhayan at politikal.
• Unti-unti ring lumaki ang populasyong nangailangan ng mas
intensibong irigasyon para sa mga lupang sakahan.
• Dalawang kaharian ang nabuo sa kahabaan ng Nile, ang Upper Egypt
at Lower Egypt. Noong 3100 B.C.E., isang pinuno ng Upper Egypt, sa
katauhan ni Menes, ang sumakop sa Lower Egypt na nagbigay-daan
upang mapag-isa ang lupain sa mahabang panahon.
• Si Menes ay isa sa mga pinakaunang pharaoh sa panahon ng Unang
Dinastiya ng Egypt. Maliban sa pagkakaroon ng pinag-isang
pangangasiwa, nagtalaga rin siya ng mga gobernador sa iba’t ibang
lupain.
• Ang Memphis ang naging kabisera sa panahon ng paghahari ni
Menes.

109. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Tungkol saan ang larawan?
• Ano ang nais ipahiwatig nito?

110. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Matandang Kaharian ay nagsimula sa Ikatlong
Dinastiya ng Egypt.
• Ang mga kahanga-hangang pyramid o piramide
ng Egypt na itinayo sa panahong ito ay nagsilbing
mga monumento ng kapangyarihan ng mga
pharaoh at huling hantungan sa kanilang
pagpanaw.
• Ang pagtatayo ng mga ganitong uri ng estruktura
ay nangailangan ng husay mula sa mga
arkitektong nagdisenyo at sakripisyo naman mula
sa libo-libong taong nagtayo nito. Ang ilan sa
halimbawa nito ay ang Great Pyramid ni Khufu o
Cheops sa Giza na naitayo noong 2600 B.C.E. Ito
ay may lawak na 5.3 ektarya at may taas na 147
metro.

111. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Makalipas lamang ang dalawang siglo, nahinto ang pagtatayo
ng mga piramide. Sa kabuuan, tinatayang may 80 lokasyon
ang pinagtayuan ng mga piramide sa Egypt subalit ang
karamihan sa mga ito ay gumuho na.
• Ang mga piramide ang tanging estrukturang Egyptian na
nananatili sa kasalukuyang panahon. Kabilang ito sa
tinaguriang Seven Wonders of the Ancient World na itinala ng
mga Greek na pinakamagandang arkitektura sa mundo.

112. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Bagama’t natigil na ang pagpapagawa ng piramide, itinuon na
lamang ng mga pharaoh ang panahon sa iba pang mga
pampublikong gawain. Kabilang dito ang paghukay ng kanal
upang iugnay ang Nile River at Red Sea at nang mapabilis ang
kalakalan at transportasyon. Gayundin ang pagsipsip ng mga
latian sa Nile Delta upang maging bagong taniman.

113. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Pepi II ang kahuli-hulihang pharaoh ng Ikaanim na Dinastiya
(circa 90 B.C.E.). Pinaniniwalaang tumagal ng 94 na taon ang
kaniyang pamumuno na nangangahulugang siya ang
pinakamatagal na naghari sa lahat ng hari sa kasaysayan. Anim
na taong gulang lamang si Pepi II nang maupo sa trono.
Namatay siya sa edad na 100.
• Bumagsak ang Old Kingdom sa kaniyang pagkamatay. Ang
kaharian ay nagsimulang humina dahil sa laganap na tag-
gutom at mahinang pamamahala. Nagsimulang hamunin ng
ilang mga opisyal ng pamahalaan ang kapangyarihan ng
pharaoh. Dahil dito, nasadlak ang lupain sa kaguluhan sa loob
halos ng dalawang siglo.

114. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Unang Intermedyang Panahon
panaho
Ang tinatawag na Unang Intermedyang Panahon ay
n ng Ikapito hanggang Ika-11 Dinastiya ng Egypt.
pharao
Sa pagsapit ng 2160 B.C.E., tinangka ng mga panibagong
nitong
h na pagbukluring muli ang Lower Egypt mula sa kabisera
katungg
Heracleopolis. Sa kabilang dako, ang kanilang mga
nito, n
ali sa Thebes ay binuo naman ang Upper Egypt. Dulot
Egypt.
agsagupaan ang dalawang magkaribal na dinastiya sa
linya ng
Ang mga pinuno mula sa Heracleopolis ay nagmula sa
pinuno
pharaoh na si Akhtoy samantalang ang unang apat na
mula sa Thebes ay pinangalanang Inyotef o Antef.

115. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Anong estraktura ang nasa larawan?
• Paano inilarawan ng estruktura ang taglay na
kabihasnan ng mga sinaunang Egyptian??

116. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang kaguluhang politikal ay
nagtapos nang
manungkulan siMentuhotep
I.Sa mga sumunod na
naghari, napag-isa muli ang
Egypt. Nalipat ang kabisera
sa Itjtawy (ipinapalagay na
ngayon ay el-Lisht) sa Lower
Egypt.

117. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Sa panahon ni Senusret I o Sesostris I
(1970-1926 B.C.E.), nakipagtunggali siya
sa bahaging Nubia.

118. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 1878 B.C.E., ipinagpatuloy ni Senusret o
Sesostris III (1878-1842 B.C.E.) ang kampanyang
militar sa Nubia. Sa una ring pagkakataon, tinangka
niyang palawakin ang kapangyarihan ng Egypt
hanggang Syria.

119. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang pinakamahusay na pinuno ng panahong ito ay
si Amenemhet II (1929-1895 B.C.E.) na namayani sa
loob ng 45 taon.

120. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Hindi sa Lambak ng Nile naganap ang mga gawain
ng karamihan sa mga naging pinuno ng Ika-12
Dinastiya.
• Sa halip, maraming ekspedisyon ang nagtungo sa
Nubia, Syria, at Eastern Desert upang tumuklas ng
mahahalagang bagay na maaaring minahin o mga
kahoy na maaaring gamitin.
• Nagkaroon din ng kalakalan sa pagitan ng Egypt at
Crete ng kabihasnang Minoan.

121. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Ika-13 Dinastiya ay bahagi ng Gitnang Kaharian.
Kaguluhan at pagdating ng mga Hyksos mula sa Asya ang
namayani sa panahong ito.
• Ang katagang Hyksos ay nangangahulugang “mga prinsipe
mula sa dayuhang lupain.” Sinamantala nila ang mga
kaguluhan sa Nile upang makontrol ang lugar at palawigin ang
kanilang kapangyarihan sa katimugan.
• Nagsimula ang pamamayani ng mga Hyksos noong 1670
B.C.E. at kanilang napasailalim ang Egypt sa loob ng isang
siglo. Hindi nagtagal, ang kanilang paggamit ng mga chariot ay
natutuhan din ng mga Egyptian.
• Nang lumaon, dahil sa kawalan ng kontrol sa kabisera,
nagsimula ang panibagong panahon sa kasaysayan ng Egypt.

122. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ikalawang Intermedyang Panahon
• Nagpatuloy ang pamamahala ng mga Ika-13 at Ika-14 na Dinastiya sa
alinman sa dalawang lugar, sa Itjtawy o sa Thebes. Subalit nang
lumaon, nagsimulang humina ang kanilang kontrol sa lupain. Ayon sa
mga tala, ang Ika-13 Dinastiya ay nagkaroon ng 57 hari. Ito ay
nagpapahiwatig ng kawalan ng kapanatagan at katatagan sa
pamamahala. Ang Ika-15 Dinastiya ay nangingibabaw sa isang
bahaging Nile Delta.
• Ang naging pangunahing banta sa mga pharaoh ng Thebes ay ang
Ika-16 na Dinastiya na tinatawag ding Dinastiya ng Great Hyksos na
namayani sa Avaris. Nagawang palawigin ng mga pinuno rito ang
kanilang kapangyarihan hanggang sa katimugang bahagi na umaabot
sa Thebes. Ang pangingibabaw ng dinastiya ng mga Hyksos ay
natapos sa pag-usbong ng Ika-17 Dinastiya. Nagawang mapatalsik ng
mga pinuno nito ang mga Hyksos mula sa Egypt.

123. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Anong pangkat ng tao ang nasa larawan?
• Ano ang bahaging kanilang ginampanan sa
kasaysayan ng sinaunang Egypt?

124. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Bagong Kaharian ay itinuturing na pinakadakilang
panahon ng kabihasnang Egyptian. Ito ay pinasimulan ng Ika-
18 Dinastiya.
• Tinatawag din ito bilang Empire Age. Naitaboy ni Ahmose
(1570-1546 B.C.E.) ang mga Hyksos mula sa Egypt noong 1570
B.C.E.
• Sinimulan niya ang dinastiya ng mga dakilang pharaoh mula sa
Thebes at namayani mula sa delta hanggang Nubia sa
katimugan.
• Panahon din ito ng agresibong pagpapalawak ng lupain ng
Egypt sa kamay ng malalakas na mga pharaoh.
• Ang kapangyarihan ng Egypt ay umabot sa Nubia sa
katimugan hanggang sa Euphrates River sa Mesopotamia, sa
lupain ng mga Hittite at Mitanni.

125. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Reyna Hatshepsut (1503-1483 B.C.E.), asawa ni
Pharaoh Thutmose II (1518-1504 B.C.E.), ay kinilala
bilang isa sa mahusay na babaing pinuno sa
kasaysayan.
• Siya ay nagpagawa ng mga templo at nagpadala ng
mga ekspedisyon sa ibang mga lupain.
• Sa kaniyang pagkamatay, lalo pang pinalawig ni
Thutmose III (1504-1450 B.C.E.), anak ni Thutmose II,
ang Imperyong Egypt.

126. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Isa sa mga tanyag na pharaoh noong ika-14 na siglo
B.C.E. ay si Amenophis IV o Akhenaton (1350-1334 B.C.E.).
Tinangka niyang bawasan ang kapangyarihan ng mga
pari sa pamahalaan. Tinangka rin niyang baguhin ang
paniniwala ng mga tao ukol sa pagsamba sa maraming
diyos.
• Pinasimulan niya ang bagong relihiyon na nakatuon sa
pagsamba sa iisang diyos, si Aton, na sinasagisag ng
araw. Sa kasamaang-palad, hindi tinangkilik ng mga pari
ang ganitong pagtatangka. Sa pagkamatay ni
Akhenaton, tuluyang nawala ang kaniyang sinimulan.
• Siya ay pinalitan ni Tutankhamen (1334-1325 B.C.E.) na
noon ay siyam na taong gulang pa lamang nang maupo
sa trono.

127. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Isa sa mga tanyag na pharaoh noong ika-14 na siglo
B.C.E. ay si Amenophis IV o Akhenaton (1350-1334 B.C.E.).
Tinangka niyang bawasan ang kapangyarihan ng mga
pari sa pamahalaan. Tinangka rin niyang baguhin ang
paniniwala ng mga tao ukol sa pagsamba sa maraming
diyos.
• Pinasimulan niya ang bagong relihiyon na nakatuon sa
pagsamba sa iisang diyos, si Aton, na sinasagisag ng
araw. Sa kasamaang-palad, hindi tinangkilik ng mga pari
ang ganitong pagtatangka. Sa pagkamatay ni
Akhenaton, tuluyang nawala ang kaniyang sinimulan.

128. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Siya ay pinalitan ni Tutankhamen (1334-1325 B.C.E.) na
noon ay siyam na taong gulang pa lamang nang maupo
sa trono.

129. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ang Ika-19 na Dinastiya ay pinasimulan ni Rameses I
(1293-1291 B.C.E.).

130. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Siya ay sinundan nina Seti I (1291-1279
B.C.E.) at Rameses II (1279-1213 B.C.E.).

131. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Si Rameses II ay isa sa mahusay na pinuno ng mga
panahong ito. Sa loob ng 20 taon, kinalaban niya ang
mga Hittite mula sa Asia Minor na unti-unting
pumapasok sa silangang bahagi ng Egypt.
• Natapos ang alitan ng Egypt at Hittite nang lumagda sa
isang kasunduang pangkapayapaan si Rameses II at
Hattusilis III, ang hari ng Hittite. Ito ang kauna-unahang
kasunduang pangkapayapaan sa pagitan ng dalawang
imperyo sa kasaysayan ng daigdig.
• Pinaniniwalaang ang Exodus ng mga Jew mula Egypt ay
naganap sa panahon ni Rameses II. Muli na namang
humina ang pamamahala sa Egypt sa kaniyang
pagpanaw.

132. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ikatlong Intermedyang Panahon
pinasimu
Ang Ika-21 Dinastiya, na tinawag din bilang Tanites, ay
dinastiya
lan ni Smendes (1070-1044 B.C.E.) ng Lower Egypt. Ang
naman
ng
ito ay napalitan ng mga hari mula sa Libya na nagpasimula
sa Ika-22 Dinastiya.
heneral
Ang unang pinuno nito ay si Shoshenq I (946-913 B.C.E.) na isang
mga n
sa ilalim ng nagdaang dinastiya. Sa mga panahong ito, maraming
kapang
agtutunggaliang pangkat ang nagnanais mapasakamay ang
sa Egy
yarihan. Humantong ito sa pagbuo ng Ika-23 Dinastiya. Sa paglisan
lumao
pt, sa Sudan, isang prinsipe ang kumontrol sa Lower Nubia. Nang
kalab
n,
isang nagngangalang Piye ang sumalakay pahilaga upang
kapa
anin ang
mga naghahari sa Nile Delta. Umabot ang kaniyang
ngyarihan hanggang sa Memphis.
subalit pi
Sumuko nang lumaon ang kaniyang katunggaling si Tefnakhte
24 na Di
nayagan siyang mamuno sa Lower Egypt. Sinimulan niya ang Ika-
nastiya na hindi naman nagtagal.

133. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Ano ang nais ipahiwatig ng mapa?
• Bakit tinagurian ang Bagong Kaharian bilang
Empire Age?

134. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Nagsimula ang Ika-26 na Dinastiya sa ilalim ni
Psammetichus (664-610 B.C.E.). Nagawa niyang
pagbuklurin ang Middle at Lower Egypt.
• Nakontrol niya ang buong Egypt noong 656 B.C.E. Sa
ilalim ni Apries, isang hukbo ang ipinadala upang
tulungan ang mga taga-Libya na puksain ang kolonya ng
Greece na Cyrene.
• Subalit ang malaking pagkatalo ng kaniyang hukbo ay
nagdulot ng kaguluhang sibil na humantong sa paghalili
ni Amasis II (570-526 B.C.E.).
• Hindi naglaon, napasakamay ng mga Persian ang Egypt.
Ang pinuno ng mga Persian na si Cambyses II ang
naging unang hari ng Ika-27 Dinastiya.

135. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Napalayas ng mga Egyptian ang mga Persian sa
pagtatapos ng Ika-28 Dinastiya. Sa pananaw ng Persia,
ang Egypt ay isa lamang nagrerebelyong lalawigan nito.
Namuno ang mga Egyptian hanggang sa ika-30
Dinastiya bagama’t mahihina ang naging pinuno.
Panandaliang bumalik sa kapangyarihan ang mga
Persian at itinatag ang Ika-31 Dinastiya.

136. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 332 B.C.E., sinakop ni Alexander The Great
ang Egypt at ginawa itong bahagi ng kanyang
Imperyong Hellenistic. Malawak ang saklaw ng
kaniyang imperyo na umabot ng Egypt, Macedonia,
Asia Minor, Persia, Mesopotamia hanggang Indus
Valley sa India. Sa kaniyang pagkamatay noong 323
B.C.E., naging satrap o gobernador ng Egypt ang
kaniyang kaibigan at heneral na si Ptolemy.

137. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Noong 305 B.C.E., itinalaga ni Ptolemy ang kaniyang
sarili bilang hari ng Egypt at pinasimulan ang
Panahong Ptolemaic. Ang Dinastiyang Ptolemaic ay
naghari sa loob halos ng tatlong siglo.
• Si Cleopatra VII ang kahuli-hulihang reyna ng
dinastiya. Ang Egypt ay naging bahagi ng Imperyong
Roman noong 30 B.C.E.

138. KABIHASNANG EGYPTIAN
• Sino ang nasa larawan?
• Paano nagwakas ang kabihasnang Egyptian?

139. GAWAIN 9.
WALK TO ANCIENT
EGYPT

140. GAWAIN 9: WALKTO ANCIENT EGYPT
dayag
Tukuyin ang inilalarawan sa bawat aytem upang makumpleto ang
ram.

141. PAMPROSESONG
TANONG

142. PAMPROSESONG TANONG
1. Anong kabihasnan ang umunlad sa Africa?
2. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng kabihasnang
Egyptian sa mga kabihasnang umunlad sa Mesopotamia?
3. Paano mailalarawan ang pamumuhay ng mga sinaunang
Egyptian?
4. Sino ang mga naging pinuno ng Egypt? Ano ang kanilang
naging papel sa paghubog ng kabihasnan sa Egypt?
5. Anong kongklusyon ang iyong mabubuo sa kabihasnang
Egyptian?

143. Ang mga Kabihasnan
sa Mesoamerica

144. ANG MGA PAMAYANANG NAGSASAKA (2000-1500 B.C.E.)
• Maraming siglo muna ang lumipas sa pagitan ng
pagsisimula ng pamumuhay sa mga pamayanan at
pagkakaroon ng mga lipunang binuo ng estado sa
Mesoamerica.
• Ang mga sinaunang tao ay nagtatanim ng mais at iba
pang mga produkto sa matabang lupain ng Yucatan
Peninsula at kasalukuyang Veracruz noon pa mang
3500 B.C.E.
• Sa pagsapit ng 1500 B.C.E., maraming taga-
Mesoamerica ang nagsimulang manirahan sa mga
pamayanan. Naidagdag din sa kanilang karaniwang
kinakain ang isda at karnengmaiilapna hayop.

145. ANG MGA PAMAYANANG NAGSASAKA (2000-1500 B.C.E.)
• Mababanaag na ang pagkakaroon ng politikal at
panlipunang kaayusan sa Mesoamerica sa pagitan
ng2000B.C.E.at 900 B.C.E.
• Sa maraming rehiyon, ang maliliit subalit
makapangyarihang pamayanan ay nagkaroon ng
mga pinuno.
• Nagkaroon din ng ilang mga angkang
pinangibabawan ang aspektong pangekonomiya,
pampulitika, at panrehiyon. Ang pinakakilala sa mga
bagongtatagnalipunan ayang Olmec.

146. ANG MGA OLMEC
• Angkauna-unahang umusbongsa Central America (at
maaaring magingkabuuang America)ayang Olmec
• Ang katagang Olmec ay nangangahulugang rubber
people dahil sila ang kauna - unahang taong gumamit
ngdagtangpunongrubbero goma
• Ang kanilang kabihasnan ay yumabong sa rehiyon ng
Gulf Coast sa katimugang Mexico na nang lumaon ay
lumawighanggang Guatemala
• Angpanahong ito ayhalos kasabayan ng Dinastiyang
Shangsa China

147. ANG MGA OLMEC
• AngOlmecayisang pamayanang agrikultural.
• Ang sistemang irigasyon na itinayo rito ay nagbigay-daan
upangmasakaangkanilang lupain.
• Sila rin ay nakagawa ng kalendaryo, gumamit ng isang
sistema ng pagsulat na may pagkakatulad sa
hieroglyphics ng mga Egyptian, at nakalinang ng katangi-
tangingakdang sining.
• Naunawaan na rin nila ang konseptong zero sa
pagkukuwenta.

148. ANG MGA OLMEC
• Sa kasamaang palad ang kanilang sulat ay hindi pa
lubusangnauunawaanngmgaiskolarhanggang ngayon.
• Dahil dito ang mga kaalaman sa Olmec at iba pang mga
sinaunang tao sa America ay hango mula sa iba pang labi
ngkanilang panahon.
• Ang mga likhang ito at maging ang paniniwalang Olmec
ay may malaking impluwensiya sa kultura ng mga
sumunodnakabihasnan,tuladngMayaat Aztec.

149. KULTURANG OLMEC
• Ang rituwal ukol sa kanilang paniniwala ay mahalaga
sa pamumuhay ng mga Olmec. Sila ay may
panrituwal na larong tinatawag na pok-a-tok na tila
kahalintulad ng larong basketbol, subalit ang mga
manlalaro ay hindi maaaring gumamit ng kanilang
kamay upang hawakan ang bolang yari sa goma. Sa
halip, gamit ang mga siko at baywang, tinatangka ng
mga manlalaro na ihulog at ipasok ang bola sa isang
maliit na ring na gawa sa bato at nakalagay sa isang
mataas na pader. Pinaniniwalaan ng mga arkeologo
na ang ilang mga manlalaro ay ginagawang
sakripisyo matapos ang nasabing laro. Nang lumaon,
ito ay nilaro sa iba’t ibang sentro sa buong
Mesoamerica.

150. KULTURANG OLMEC
• Ang mga Olmec ay kilala rin sa paglililok ng mga
anyong ulo mula sa mga bato. Ang pinakamalaking
ulo ay maytaas na siyam na talampakan at may bigat
na44 libra.
• Maaaridiumanong angmgalilok naito ayhangosa
anyo ngkanilangmga pinuno.
• Sila rin ay nakagawa ng mga templong hugis -
piramidesa ibabawngmgaumboknglupa.Ang mga
estrukturang ito ay nagsilbing mga lugar- sambahan
ngkanilangmga diyos.

151. KULTURANG OLMEC
• Mahalaga sa paniniwalang Olmec ang hayop na
jaguar na pinakakinatatakutanng maninila (predator)
sa central Americaat South America.
• Ito ay nagpapakita ng lakas, katusuhan, at
kakayahang manirahan saan mang lugar.
• Itorinayagresibo at matapang.
• SinasambangmgaOlmec angespiritu ng jaguar.

152. ANG MGA OLMEC
• Dalawa sa sentrong Olmec ay ang San Lorenzo at ang La
Venta. Ang mga lugar na ito ay mga sentrong
pangkalakalan kung saan ang mga produktong mineral
tulad ng jade, obsidian, at serpentine ay nagmumulapa sa
malalayonglugartuladngCosta Rica

153. ANG MGA OLMEC
• Katulad ng iba pang kulturang umusbong sa
America, ang kabihasnang Olmec ay humina at
bumagsak.
• Sinasabing sila ay maaaring makihalubilo sa iba
pangmgapangkatnasumakopsa kanila.
• Gayunpaman, ang mga sinaunang taong
sumunod sa kanila ay nagawang maitatag ang
dakilanglungsodng Teotihuacan.

154. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Sa pagsapit ng 200 B.C.E., ang ilan sa mga lugar
sa lambak ng Mexico ay naging mas maunlad
dahil sa ugnayang kalakalan at pagyabong ng
ekonomiya
• Isa sa mga dakila at pinakamalaking lungsod sa
panahong ito ay ang Teotihuacan na
nangangahulugang“tirahanng diyos”
• Pagsapit ng 150 C.E., ito ay naging isang
lungsod na may halos 12.95 kilometro
kuwadradonamahigitsa 20,000 katao
• Sa pagitan ng 150 C.E. at 750 C.E., ang
populasyon nito ay minsang umabot sa
120,000

155. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Ang mga piramide, liwasan, at lansangan
ay nagbigay ng karangyaan, kadakilaan, at
kapangyarihan sa lungsod.
• Maliban dito, ang mga pinuno nito ay
nagawang makontrol ang malaking bahagi
nglambakng Mexico.
• Naging sentrong pagawaan ang lungsod
samantalang ito ay nagkarooon ng
monopolyo sa mahahalagang produkto
tulad ng cacao, goma, balahibo, at
obsidian.

156. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Angobsidianayisang maitimatmakintabnabato
nanabuomulasa tumigasna lava.
• Ginamit ito ng mga Teotihuacan sa paggawa ng
kagamitan,salamin,attalimngmga kutsilyo.
• Matagumpay na pinamunuan ng mga dugong
bughaw o nobility ang malaking bahagdan ng
populasyon.
• Ito ay naganap sa pamamagitan ng pagkontrol sa
ekonomiya, pag-angkop sa relihiyon, at
pagpapasunodnang puwersahan.

157. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Ang pinakamahalagang diyos ng
Teotihuacan ay si Quetzalcoatl, ang
FeatheredSerpent God.
• Tinawag na diyos ng kabihasnan,
pinaniniwalaang sa kaniya nagmula
ang iba’t ibang elemento ng
kabihasnanng Teotihuacan.
• Kinatawan din niya ang puwersa ng
kabutihan at liwanag. Siya rin ang
diyosng hangin.

158. ANG MGA TEOTIHUACAN (250 B.C.E.-650 C.E.)
• Noong 600 C.E., ang ilang mga tribo
sa hilaga ay sumalakay sa lungsod at
sinunog ang Teotihuacan.
• Mabilis na bumagsak ang lungsod
matapos ang 650 C.E.
• Ang paghina ng lugar ay maaaring
dulot ng mga banta mula sa karatig-
lugar, tagtuyot, at pagkasira ng
kalikasan.

159. GAWAIN 10.
TRACING THE
BEGINNING CHART

160. GAWAIN 10: TRACING THE BEGINNING CHART
a. Kumpletuhin ang tsart ayon sa hinihinging datos sa bawat kolum.
b. Talakayin ang mga impormasyon matapos mabuo ang tsart.

161. PAMPROSESONG
TANONG

162. PAMPROSESONG TANONG
1. Sa anong aspeto nagkakatulad ang mga sinaunang kabihasnan sa
daigdig batay sa pagsisimula ng mga
ito?__________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
2. Ano ang magkakahawig na mga katangiang taglay ng mga sinaunang
katutubo sa panahon ng pagkatatag ng kanilang mga
kabihasnan?__________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
3. Kahanga-hanga ba ang ginawa ng mga sinaunang tao sa pagtatatag
nila ng kanilang kabihasnan?
Ipaliwanag._____________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

163. GAWAIN 11.
K-
PAGBUO NG
WEB DIAGRAM

164. GAWAIN 11: PAGBUO NG K– WEB DIAGRAM
Diagr
Unawain ang mga panuntunan sa pagbuo ng “Kabihasnan – Web
am.”
1. Alamin ang tinutukoy sa bawat bilang.
2. Isulat ang bilang at sagot sa kaukulang lugar nito sa web diagram.

165. GAWAIN 11: PAGBUO NG K– WEB DIAGRAM

166. DOWNLOAD LINK
http://www.slideshare.net/jaredram55
E-mail: jaredram55@yahoo.com

167. JESSER T. PAIRAT
TEACHER III
CAGAYAN DE ORO NATIONAL HIGH SCHOOL
JULY 14-22, 2014
THANK YOU VERYMUCH!