Aboem

“Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə müasirlikdir, yenilikdir, ekoloji cəhətdən
təmiz texnologiyadır. Bu, bizim gələcəyə baxışımızdır.”
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

| AREA | Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi2
Enerji resurslarına olan tələbatın daim artması,
ənənəvi enerji resurslarının məhdudluğu,
karbohidrogen ehtiyatlardan istifadə ilə
əlaqədar qlobal iqlim şəraitinə mənfi təsirlər
dünyada alternativ və bərpa olunan enerji
mənbələrindən (ABOEM) istifadəni zəruri etmiş
və Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin
2004-cü il 21 oktyabr tarixli 462 nömrəli
Sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikasında
alternativvəbərpaolunanenerjimənbələrindən
istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı” təsdiq
edilmiş və bununla da ölkəmizdə bu sahənin
yeni inkişaf dövrü başlanmışdır. Xüsusilə
qeyd olunmalıdır ki, zəngin karbohidrogen
ehtiyatlarına malik ölkəmiz qloballaşan
dünyada öz enerji siyasətini davamlı inkişafı
təmin etmək istiqamətində qurur və burada
əsas məqsədlərdən biri karbohidrogen
ÖN SÖZ

Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi | AREA | 3
ehtiyatlarına maksimum qənaət olunması
hesabına neft və qaz məhsullarının ixrac
potensialının artırılması ilə yanaşı ətraf mühiti
qorumaq və mövcud yerli resurslardan istifadə
etməklə ölkəmizin enerjiyə olan tələbatını
ödəməkdir.
Respublika iqtisadiyyatının gündən-
günə inkişafı sosial-iqtisadi həyatın bütün
sahələrində olduğu kimi ABOEM-in tətbiqinin
inkişafına da şərait yaratmışdır. Hazırda
ölkəmizdə ABOEM-in ümumi elektrik enerjisi
istehsalında payı ümumi qoyuluş gücünün
16,8%-ni təşkil edir və bu hesaba 2015-ci
ildə ölkəmizdə 1.8 mlrd. kVt saat elektrik
enerjisi istehsal olunmuşdur. Bununla 2015-
ci ildə 465 mln. kub metr təbii qaza qənaət
olunmasının və müvafiq olaraq 1 mln. ton
karbon tullantılarının atmosferə atılmasının
qarşısı alınmışdır. Məqsədimiz 2050-ci ilədək
ABOEM-dən istifadənin ümumi elektrik enerjisi
istehsalında payının 50%-ə çatdırılması və bu
hesaba milyonlarla kub metr təbii qaza qənaət
və atmosferə atılan karbon tullantılarının
qarşısının alınmasıdır. ABOEM üzrə beynəlxalq
təcrübənin mənimsənilməsi, ölkəmizin
potensiallarının təyini, müxtəlif bölgələrdə
ABOEM üzrə bir sıra kiçik və orta miqyaslı
layihələrin həyata keçirilməsi qarşıya qoyulmuş
hədəflərin əlçatan olduğunu təsdiq edir və bu
hədəflərə nail olmaq üçün respublikamızın
enerji təminatı konsepsiyasında üç pilləli
“Enerji İnkişafı Modeli” hazırlanmışdır. Özündə
yüksək texnologiyaların tətbiqini, müasir
idarəetmə sistemlərini əks etdirən və ABOEM
hesabına işləyən kiçik, orta və irihəcmli
enerji stansiyalarından ibarət olan “Enerji
İnkişafı Modeli”nin ölkəmizdə tətbiqi yaxın
onillikdə onminlərlə sahibkarın, yüzminlərlə
yeni iş yerlərinin və yeni enerji bazarının
formalaşmasına təkan verəcəkdir.
Bütün bu qeyd olunanlar ölkənin təbii
potensialından istifadə etməklə alternativ
enerji mənbələrinin tətbiqinin genişlənməsinə,
karbohidrogen ehtiyatlarına qənaət
olunmasına, ölkənin enerji təhlükəsizliyinin
daha da möhkəmlənməsinə, qabaqcıl
texnologiyaların tətbiqinə, kadr potensialının
gücləndirilməsinə, yeni iş yerlərinin açılması
hesabına əhalinin rifahının yaxşılaşmasına,
xüsusilə karbon tullantılarının azaldılması
hesabınaətrafmühitinqorunmasıməqsədlərinə
nail olunmasına və ölkəmiz tərəfindən 2015-
ci il Paris konfransına təqdim edilən “könüllü
hədəf” kimi karbon tullantılarının 1990-cı il
səviyyəsindən 2030-cu ildə 35% azaldılmasına
şərait yaradacaqdır.
Hörmətlə,
Akim Bədəlov
Azərbaycan Respublikasının
Alternativ və Bərpa Olunan Enerji
Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin sədri

MÜNDƏRİCAT
AZƏRBAYCANDA
ABOEM-in
POTENSİALI
səh. 01 səh. 05
səh. 45səh. 21
BEYNƏLXALQ
ƏMƏKDAŞLIQ
LAYİHƏLƏR
ABOEM-in
DÜNƏNİ,
BUGÜNÜ,
SABAHI
ELMİ-TEXNİKİ
ƏMƏKDAŞLIQ VƏ
MAARİFLƏNDİRMƏ
ƏSAS
ANLAYIŞLAR
Ön söz
səh. 08
səh. 18
səh. 13

AZƏRBAYCANDA ABOEM-in POTENSİALI
Külək enerjisi:
Külək Xəzər sahili boyu
ensiz zolaqdan, Böyük və
Kiçik Qafqaz dağları ara-
sındakı hava dəhlizindən
Azərbaycan ərazisinə daxil
olduğundan bu ərazilərdə
küləyin tez-tez güclənməsi
müşahidə olunur. Xəzər
dənizinə doğru ensiz zolaq-
la uzanan Abşeron yarıma-
dasında və Abşeron dəniz
akvatoriyasında bu effekt
maksimuma çatır. Dövlət
Agentliyi tərəfindən apa-
rılmış araşdırmalara görə
burada il ərzində küləyin
orta sürəti yer səthindən
80 metr hündürlükdə 7.0-
8.5 m/s təşkil edir ki, bu da
Beynəlxalq Bərpa Olunan
Enerji Agentliyinin (İRENA)
təsnifatına görə “yüksək
dərəcədə əlverişli” enerji
potensialı sinifinə aid edilir
(Şəkil 1).
Günəş enerjisi:
Azərbaycanda günəş şü-
alanmasının davamiyyəti
ildə 2000-3000 saata qədər
müşahidə olunur. Dövlət
Agentliyi tərəfindən apa-
rılmış tədqiqatlara görə
ölkə ərazisinin hər kvad-
rat metrinə düşən günəş
enerjisinin illik miqdarı
1300 kVt•saat-dan 1750
kVt•saat-a qədər dəyişir.
Beynəlxalq Enerji Agent-
liyinin 2011-ci ildə dərc
etdirdiyi hesabatında
Azərbaycan üzrə üfü-
qi səthə düşən günəş ra-
diasiyası göstəricisinin
1566 kVt•saat/m2 olduğu
qeyd edilmişdir. İRENA-
nın təsnifatına görə bu,
“əlverişli” və “yüksək
dərəcədə ‘əlverişli” enerji
potensialı siniflərinə aiddir
(Şəkil 2).
Hidro enerjisi:
Azərbaycan Respublikasın-
dakı çayların tam hidroe-
nerji potensialının 40 mlrd.
kVt•saat, texniki cəhətdən
əlverişli potensialın isə
16 mlrd. kVt•saat olduğu
müəyyən edilmiş, bunun da
5 mlrd kVt•saat-ı kiçik su
elektrik stansiyalarının pa-
yına düşür.
Geotermal enerji:
Azərbaycan Respubli-
kasında termal suların
temperaturu çox yüksək
olmasa da onlardan
istifadə perspektivli sayılır.
Müxtəlif ərazilər üzrə ter-
mal suların temperaturu
30-1100 C arasında dəyişir.
Ölkə üzrə ən perspektiv-
li ərazilər Kür çökəkliyi,
Qusar dağətəyi zonası və
Abşeron yarımadası he-
sab edilir. Bu ərazilərdə
müvafiq olaraq 480, 70,
65 MVt gücündə potensi-
al qoyuluş imkanları var-
dır. Ümumilikdə ölkə üzrə
termal suların potensia-
lı 245.6 min m3/gün və
ya 800 MVt həcmində
qiymətləndirilir.
Biokütlə və tullantılar:
Azərbaycanda təqribən 2.7
mln baş iri buynuzlu, 10
milyon baş xırda buynuzlu
mal-qara və 25.5 mln baş
quş vardır ki, onların illik
cəm atqıları təqribən 25
mln ton-a bərabərdir. İri
şəhərlərin bərk məişət tul-
lantılarının həcmi ildə 2.4
mln ton təşkil edir. Bun-
dan əlavə Azərbaycanda il
ərzində kifayət qədər ağac
qırıntıları, ağac emalı tul-
lantıları, kənd təsərrüfatı
qalıqları və tullantıları, hey-
van atqıları əmələ gəlir. Bü-
tün bunlar da bərpa olunan
bioenerji resursları kimi bö-
yük potensiala malikdir.

0 5000 10000 20000 30000 40000
MVt
Azərbaycan Respublikasında ABOEM-in potensialı
MVt
Külək 15000
Günəş 8000
Biokütlə və tullantıla 900
Geotermal 800
Kiçik çaylar 650
Şəkil 1.
80 metr hündürlükdə
küləyin orta sürəti (m/s)
Şəkil 2.
Günəş radiasiyası (kVt st/m2)

AZƏRBAYCANDA ABOEM-dən
İSTİFADƏ TARİXİ
Azərbaycan Respublikası karbohidro-
gen ehtiyatlarından istifadə sahəsində
dərin təcrübəyə malik ölkə olmaqla
yanaşı, ölkədə bərpa olunan ener-
ji mənbələrindən istifadə də kifayət
qədər qədim tarixə malikdir.
Azərbaycanda ilk su elektrik stansi-
yası 1883-cü ildə “Siemens” şirkəti
tərəfindən Gədəbəy rayonunun
Qalakənd kəndində tikilmişdir. Stan-
siya Qalakənd misəritmə zavodunu,
mədənin ərazisini, emalatxana və bina-
ları elektrik enerjisi ilə təmin etmişdir.
20-ci əsrin 50-ci illərindən başlayaraq
Respublikada su elektrik stansiyala-
rının tikintisi daha da sürətlənmişdir.
Məhz bu dövrdə ümumi qoyu-
luş gücü 870 MVt olan, Varvara,
Mingəçevir, Araz, Tərtər, Şəmkir kimi
ölkə əhəmiyyətli su elektrik stansiya-
ları tikilib istifadəyə verilmişdir.
Bundan əlavə, bu dövrdə günəş
enerjisindən istifadə olunması
məqsədilə müəyyən cəhdlər olmuş,
1983-1984-cü illərdə Azərbaycan
Respublikası Müdafiə Sənayesi “Azon
zavodu”nun Kristal Sexinin bazasında
monokristal silisium lövhələr üzərində
fotoelektrik çeviricilərinin günəş
elementləri istehsal olunmuşdur.
Müstəqillik illərində də ölkənin
elektrik enerjisinə olan tələbatının
ödənilməsində su elektrik stansiyala-
rından istifadə öz aktuallığını qoruyub
saxlamış və bu dövrdə Yenikənd, Tax-
takörpü, Vayxır, Arpaçay, Biləv, Şəmkir,
Füzuli, Qusar, İsmayıllı, Balakən və s.
orta və kiçik su elektrik stansiyaları ti-
kilib istifadəyə verilmişdir.
1883-cü ildə Gədəbəy rayonunun Qalakənd
kəndində tikilmiş ilk hidrostansiya qalıqları.
1983-84-cü illərdə “Azon Zavodu”nda monokristal silisium
lövhələr üzərində fotoelektrik çeviricilərinin günəş elementləri.

Ekolojivədavamlıinkişafprinsipləribaxımından
daha üstün olan bərpa olunan enerjinin
istifadəsinə qədər bəşəriyyət mürəkkəb inkişaf
yolu keçmişdir. Lakin insanların daş kömür
və elektrik enerjisi ilə tanış olmasından və
elmi inqilablardan sonra enerjinin əhəmiyyəti
ölçülə bilinməyəcək dərəcədə artdı. Xüsusilə,
18-ci əsrin əvvəllərində buxar mühərrikli
maşınlardan istifadə olunmağa başlanıldı və
bu proses mədən ehtiyatlarının əhəmiyyətini
artırdı. Artıq 18-ci əsrin sonu 19-cu əsrin
əvvəllərində Avropanın iri şəhərlərində, küçə
lampalarının işıqlandırılmasında və elektrik
enerjisinin istehsalında təbii qazdan istifadə
olunmağa başlanılmışdı.
Sonralar alimlər fotovoltaik birləşmələrin işığa
məruz qaldıqda enerjiyə çevrilmə qabiliyyətini
və hidrogen yanacaq elementini kəşf etdi.
Bu kəşflər gələcəkdə günəş və hidrogen
ABOEM-in DÜNƏNİ, BUGÜNÜ, SABAHI
1992-ci ildə Braziliyanın Rio de Janeyro şəhərində
imzalanmış “Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim
Dəyişikliklərinə dair Çərçivə Konvensiyası” (Rio+20) və
bu konvensiya çərçivəsində 1997-ci ildə Yaponiyanın
Kioto şəhərində imzalanan “Kioto Protokolu” atmosferə
atılan zərərli qazların həcminin azaldılmasını və enerji
ehtiyaclarının ödənilməsində bərpa olunan enerji payının
artırılmasını əsas məqsədlərdən birinə çevirmişdir.

enerjisindən istifadə olunmasını əvəzolunmaz
elmi nailiyyətlərə çevirdi.
20-ci əsrin əvvəllərində mədən ehtiyatlarının
sürətli istismarı bir sıra ekoloji problemləri də
özü ilə bərabər gətirdi. Xüsusilə 1940-1950-ci
illərdə mədən mənşəli yanacaqların hasilatı
və istismarı zamanı atmosferə və ətraf mühitə
atılan zərərli qaz və tullantılar ciddi fəsadlar
törətməyə başlamışdı. Növbəti onilliklərdə
ekoloji problemlərlə yanaşı, dünyada baş verən
siyasi proseslər və 70-ci illərin neft böhranı
dünya ölkələrini öz enerji siyasətlərinə yenidən
baxmağa vadar etdi.
Beynəlxalq təşkilatlar 20-ci əsrin sonlarına
doğru qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyinin
qarşısının alınması, davamlı inkişaf
prinsiplərinin geniş miqyasda tətbiq edilməsi
üçün çağırışlar etdilər.
1992-ci ildə Braziliyanın Rio de Janeyro
şəhərində imzalanmış “Birləşmiş Millətlər
Təşkilatının İqlim Dəyişikliklərinə dair Çərçivə
Konvensiyası” (Rio+20) və bu konvensiya
çərçivəsində 1997-ci ildə Yaponiyanın Kioto
şəhərində imzalanan “Kioto Protokolu”
atmosferə atılan zərərli qazların həcminin
azaldılmasını və enerji ehtiyaclarının
ödənilməsində bərpa olunan enerji payının
artırılmasını əsas məqsədlərdən birinə
çevirmişdir.
Ənənəvi enerjidən asılılığın azaldılması, ətraf
mühitə vurulan ziyanın qarşısının alınması və
bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin
sürətlənməsini təmin etmək məqsədilə Avropa
İttifaqına üzv olan ölkələr tərəfindən qəbul
olunmuş 2020-ci ilədək ətraf mühit və enerji
məsələlərini özündə birləşdirən direktivə
uyğun olaraq üç istiqamət üzrə “20-20-20”
hədəfləri müəyyən olunmuşdur ki, bunun da
bir istiqaməti bərpa olunan mənbələrindən
enerji istehlakı payının 20 faizədək artırılması
olmuşdur.
2015-ci ilin sonlarında BMT-nın İqlim
Dəyişikliyi üzrə Paris Konfransını (COP21)
xüsusilə qeyd olunmalıdır. Belə ki, konfransın
əsas məqsədlərindən biri – planetin
temperaturunun yüksəlməsini 2 C0-dən aşağı
həddə saxlanılması üçün dünya dövlətləri
tərəfindən beynəlxalq müqavilənin imzalaması
olmuşdur. Bu razılaşma çərçivəsində dünya
ölkələri iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınması
istiqamətində müəyyən öhdəliklər götürmüş,
həmçinin, bu öhdəliklərdə ölkələrin ABOEM
sahəsinin inkişaf etdirilməsi də öz əksini
tapmışdır.

Ölkədə ABOEM-in tətbiqinin geniş-ləndirilməsi
Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab
İlham Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə hazırlanaraq
2004-cü il 21 oktyabr tarixli 462 nömrəli
Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan
Respublikasında alternativ və bərpa olunan
enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə
Dövlət Proqramı” ilə başlamışdır. Dövlət
Proqramının qəbul edilməsi müvafiq sahənin
inkişaf etdirilməsinə, o cümlədən institusional
mühitin formalaşmasına ciddi təkan verdi.
Dövlət Proqramından irəli gələn tədbirlər
çərçivəsində 2009-cü ildə Azərbaycan
Respublikasının Sənaye və Energetika
Nazirliyinin tərkibində Alternativ və Bərpa
Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi
yaradıldı. Müvafiq sahədə idarəetmənin
təkmilləşdirilməsi ilə bağlı 2013-cü ildə
Alternativ və Bərpa Onunan Enerji Mənbələri
üzrə Dövlət Agentliyi və onun tabeliyində
“Azalternativenerji” MMC təsis edildi.
Qəbul edilmiş dövlət proqramları və struktur
islahatları nəticəsində 2009-cu ildən başlayaraq
dövlət və qeyri-dövlət müəssisələri tərəfindən
Naxçıvan Muxtar Respublikasında, Füzuli,
İsmayıllı, Qusar, Şabran, Şəki, Balakən və Şəmkir
rayonunlarında 10 yeni su elektrik stansiyası,
Bakı şəhərinin Sabunçu rayonunda Bərk
Məişət Tullantıların Yandırılması Zavodunda
istilik elektrik stansiyası, Xızı və Abşeron
rayonlarında 4 külək elektrik stansiyası,
Qobustan rayonunda hibrid tipli hlektrik
stansiyası, Naxçıvan Muxtar Respublikasında,
Samux rayonunda və Bakı şəhərinin Qaradağ,
Sabunçu və Pirallahı rayonlarında günəş
elektrik stansiyaları, Masallı və Beyləqan
rayonlarında enerji təchizatı bərpa olunan
enerji mənbələri hesabına ödənilən idman
kompleksləri, ölkənin ayrı-ayrı regionlarında
yerləşən 24 sosial obyektdə günəş panelləri
və istilik nasosları quraşdırılmışdır. Nəticədə
qoyuluş gücü 259 MVt olan, o cümlədən 63
MVt külək, 33 MVt günəş, 38 MVt biokütlə və
tullantılar, 125 MVt hidro elektrik stansiyaları
tikilərək istifadəyə verildi. Bununla yanaşı
Sumqayıt şəhərində illik istehsal gücü 50
MVt olan Azgüntex günəş panelləri zavodu
və Sumqayıt Texnologiyalar Parkında günəş
kollektorları istehsal edən müəssisə yaradıldı.
İNSTİTUSİONAL MÜHİT
2010-2015-ci illərdə ABOEM hesabına
quraşdırılmış güclərin mənbələr üzrə payı
Hidro
Külək
Biokütlə və tullantılar
Günəş
Cəmi 259 MWt
13%
15%
24%
48%

2020-ci ilədək Azərbaycanda bərpa
olunan enerji mənbələri hesabına
7650 MVt-dan artıq yeni elektrik və
istilik generasiya güclərinin yaradılması
nəzərdə tutulur.
Bunlardan 4500 MVt günəş-istilik, 1065
MVt günəş-elektrik, 1512 MVt külək, 515
MVt biokütlə, 60 MVt kiçik çaylar üzrə
generasiya güclərinin quraşdırılması
nəzərdə tutulur. Məqsəd, 2020-ci
ilədək bərpa olunan enerjinin payının
elektrik enerjisinin istehsalında 20 faizə,
ümumi enerji təchizatında isə 9,7%-ə
çatdırılmasıdır.
ABOEM-dən istifadənin geniş
tətbiqi ölkədə enerjidən qənaətlə və
səmərəli istifadə olunmasına, yanacaq
resurslarının ixracının artmasına,
ətraf mühitə atılan zərərli maddələrin
həcminin 20-25% azaldılmasına və
25 mindən yuxarı yeni iş yerlərinin
açılmasına şərait yaradacaqdır.
Azərbaycan Respublikasının ABOEM üzrə inkişaf xəritəsi 2020
2020-ci ilədək ABOEM
üzrə quraşdırılacaq güclərin
mənbələr üzrə xüsusi çəkisi
Hidro (0.01<10)
1%
Günəş-İstilik
59%
Külək
20%
Biokütlə
6%
Günəş-Elektrik
14%

Azərbaycan Respublikasında alternativ
və bərpa olunan enerji və ondan səmərəli
istifadə olunması sahəsində (müvafiq
sahədə) dövlət siyasətinin formalaşmasında
iştirak edilməsi və bu siyasətin həyata
keçirilməsinin təmin edilməsi;
Müvafiq sahənin inkişafının təmin edilməsi
və infrastrukturunun yaradılması;
İqtisadiyyatda və sosial sahələrdə alternativ
və bərpa olunan energetikanın tətbiq
edilməsi;
ABOEM üzrə enerji istehsalı, enerji istehlakı
və enerji effektivliyi ilə bağlı tədbirlərin
həyata keçirilməsinin təmin edilməsi;
Müvafiq sahə üzrə dövlət uçotunun və
dövlət kadastrının aparılması;
Bu sahədə normayaratma fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi.
Dövlət Agentliyinin
fəaliyyət istiqamətləri:
Dövlət Agentliyinin 2020-ci
ilədək strateji hədəfləri
ABOEM-in təyini, ABOEM-in potensiallarının
ölkə üzrə hesablanması və enerji resursları
üzrə dövlət kadastrının yaradılması;
Sahə üzrə normativ-hüquqi bazanın
yaradılması və fəaliyyəti tənzimləyən
qanunvericilik aktlarının hazırlanması;
Sahə üzrə təminatlı tarif siyasətinin,
stimullaşdırıcı tədbirlərin, güzəştlərin və dövlət
innovasiya siyasətinin formalaşdırılması;
ABOEM hesabına yeni generasiya
güclərinin yaradılması və bu hesaba istehsal
olunan enerjinin ötürülməsinin, nəqlinin,
paylanmasının təşkili;
Sahə üzrə mərkəzləşdirilmiş idarəetmə
strukturlarının təşkili və digər icra hakimiyyəti
və özünüidarəetmə orqanları ilə qarşılıqlı
fəaliyyətin yaradılması;
Sahə üzrə kadr potensialının yaradılması
məqsədilə təhsil müəssisələrində və elmi-
tədqiqat mərkəzlərində tədrisin inkişafının
təmin olunması.

BEYNƏLXALQ
ƏMƏKDAŞLIQ

BEYNƏLXALQ ƏMƏKDAŞLIQ
Azərbaycan Respublikası ABOEM sahəsi
istiqamətində bir sıra ölkələrlə, beynəlxalq,
regional təşkilatlarla, maliyyə institutları ilə fəal
əməkdaşlıq edir.
2009-cu ildən Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji
Agentliyinə (İRENA) qəbul edilən Azərbaycan
Respublikası 2014-cü ilin mayın 2-də Milli
Məclisin İRENA-nın nizamnaməsini ratifikasiya
etməklə onun tamhüquqlu üzvü olmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Alternativ və Bərpa
Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi
BMT-nin Avropa İqtisadi Komissiyası, BMT-nin
İnkişaf Proqramı, Avropa İttifaqı, Dünya Bankı,
Asiya İnkişaf Bankı, Almaniyanın KfW bankı,
Fransanın Beynəlxalq İnkişaf üzrə Agentliyi
(AFD), ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi
(USAİD), İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı,
Qara Dəniz iqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı,
Yaponiyanın Beynəxalq Əməkdaşlıq Agentliyi
(JİCA), Koreya Beynəxalq Əməkdaşlıq Agentliyi
(KOİCA), Avropa Dövlətlərarası Neft və Qaz
Nəqliyyat Proqramı (İNOGATE), GUAM və s.,
eləcə də, Almaniya, Türkiyə, Fransa, Hollandiya,
İsveç, Sloveniya, Çexiya, Slovakiya, Ukrayna,
Argentina, BƏƏ, İran, Litva və digər ölkələrlə
geniş əməkdaşlıq edir.
Qeyd edək ki, Dövlət Agentliyi alternativ
və bərpa olunan enerji sahəsi üzrə bir sıra
ölkələrin müvafiq dövlət qurumları ilə daha
geniş əməkdaşlığı hədəfləyən rəsmi sənədlər
imzalamışdır.
2014-cü ildə Dövlət Agentliyi ilə İran İslam
Respublikasının Energetika Nazirliyi arasında,
həmçinin, 2015-ci ildə Çin Xalq Respublikasının
Energetika üzrə Dövlət İdarəsi arasında
Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və İran İslam Respublikasının Prezidenti Həsən Ruhaninin iştirakı
ilə Dövlət Agentliyi ilə İran İslam Respublikasının Energetika Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumunun imzalanması
mərasimi. Bakı şəhəri 12 noyabr 2014-cü il

Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi və Çin Xalq
Respublikasının Energetika üzrə Dövlət İdarəsi arasında Anlaşma Memorandumunun imzalanma mərasimi. Pekin
10 dekabr 2015-ci il
“Hamı üçün davamlı enerjinin maliyyələşdirilməsi” BMT-nin 2-ci forumu, BMT-nın Baş Assambleyasının binasında,
Qlobal Enerji Nazirləri səviyyəsində iclasda ABOEMDA-nın sədri cənab Akim Bədəlovun çıxışı
Nyu-York şəhəri, 21 may 2015-ci il

Dövlət Agentliyinin sədri Akim Bədəlovun Gürcüstanın iqtisadiyyat və davamlı inkişaf naziri
Georgi Kvirikaşvili və energetika naziri Kaxa Kaladze ilə görüşü 8 iyun 2015-ci il
ÇXR-nın “PowerChina” Şirkətində görüş.noyabr 2015-ci il
BƏƏ-nin Əbu Dabi şəhərində Beynəlxalq Bərpa Olunan
Enerji Agentliyinin (İRENA) Assambleyasının 6-cı
iclası, 16-21 yanvar 2016-cı il
CISOLAR-2015 “Cənubi Qafqaz regionunda, Şərqi
Avropa və Mərkəzi Asiyada Günəş Enerjisi Sənayesinin
İnkişafı» 4-cü Beynəlxalq Konfransı və ixtisaslaşmış
Sərgisi. Bakı şəhəri, 16-17 aprel 2015-ci il

ELMİ-TEXNİKİ ƏMƏKDAŞLIQ
VƏ MAARİFLƏNDİRMƏ

ABOEM sahəsi üzrə yüksək səviyyəli kadr-
ların təhsil alması, mütəxəssislərin hazırlan-
ması məqsədilə Dövlət Agentliyi və Bakı Ali
Neft Məktəbi arasında əməkdaşlıq haqqında
razılaşma imzalanmışdır.
ABOEMDA-nın, Amerika Ticarət Palatasının,
Amerika Məzunlarının Avropa Şəbəkəsi As-
sosiasiyasının və ABŞ Təhsilli Azərbaycan
Məzunlarının (AAA) birgə təşkilatçılığı ilə
“ADA” Universitetində Beynəlxalq Yer Günü
ELMİ-TEXNİKİ ƏMƏKDAŞLIQ VƏ
MAARİFLƏNDİRMƏ
Dövlət Agentliyi elmi-texniki yeniliklərin tətbiqi, mütəxəssislərin hazırlanması və enerji
istehlakçılarının maarifləndirilməsi istiqamətində respublikanın müvafiq qurumları ilə
sıx əməkdaşlıq edir. Belə ki, Dövlət Agentliyi ilə AMEA-nın Fizika, Radiasiya Problemləri,
Geologiya İnstitutu, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat və Layihə-Axtarış Energetika İnstitutu,
Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Diplomatik Akademiyası, Milli Aviasiya Akademiyası,
Qafqaz Universiteti və digər elm ocaqlarının mütəxəssisləri ilə bərpa olunan enerji sahəsi
üzrə sıx əməkdaşlıq əlaqələri qurulmuşdur.
6-cı Xəzər Beynəlxalq Energetika və Alternativ Enerji sərgisi

ilə əlaqədar “Enerji, bərpa olunan mənbələr
və dayanıqlılıq” mövzusunda konfrans keçi-
rilmişdir.
Bundan əlavə, Dövlət Agentliyi tələbələrin
təcrübi biliklərinin artırılması məqsədilə artıq
mövcud ABOEM stansiyalarında, həmçinin,
Qobustan Eksperimental Poliqonu və Tədris
Mərkəzində elmi-praktik seminarların,
təlimlərin keçirilməsinə daim dəstək göstərir.
Dövlət Agentliyi və Azərbaycan Respublika-
sının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya
Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fon-
du tərəfindən – “Azərbaycanın alternativ
və bərpa olunan enerji mənbələri: mövcud
vəziyyət, əsas prioritetlər və perspektiv im-
kanlar” mövzusunda jurnalistlər arasında
müsabiqə keçirilmiş və qaliblər müvafiq ola-
raq təltif olunmuşlar.
Dövlət Agentliyinin iştirakı ilə ABOEM sahəsi
istiqamətində beynəlxalq təşkilatlarla birgə
maarifləndirmə, təbliğat yönümli layihələr
həyata keçirilmişdir. BMTİP-in “Azərbaycanda
Dayanıqlı Enerjinin İnkişafına Dəstək” layihəsi
çərçivəsində şagirdlər üçün iş dəftərləri və
digər materiallar çap etdirilmiş, tərəfdaş
qurumlara, ümumtəhsil məktəblərinə və ic-
timai təşkilatlara paylanmışdır. Həmçinin,
Dövlət Agentliyinin əməkdaşları Yaponiya-
nın Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyinin yerli
nümayəndəliyiilə(JİCA)birgəhəyatakeçirdiyi
layihə çərçivəsində Bakı şəhərinin 10 nömrəli
tam orta məktəbində maarifləndirmə xarak-
terli tədbir baş tutmuşdur.
“ADA” Universitetində “Enerji, bərpa olunan mənbələr və dayanıqlılıq” mövzusunda konfrans.
Bakı şəhəri 22 aprel 2016-cı il

Bakı Ali Neft Məktəbi. Bakı şəhəri 21. aprel 2016-cı il.
“Azərbaycanın alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri: mövcud vəziyyət, əsas prioritetlər və perspektiv imkanlar”
mövzusunda jurnalistlər arasında müsabiqə keçirilmiş müsabiqənin qaliblərinin təltif olma mərasimi. 17 noyabr 2015-ci il.

LAYİHƏLƏR

İCRA OLUNMUŞ LAYİHƏLƏR
Ölçü Müşahidə Stansiyaları (ÖMS)
Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri
üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən 2011-ci ildən
başlayaraq respublikanın bölgələrində külək
və günəş potensialının öyrənilməsi məqsədilə
hündürlüyü85molanÖMS-lərquraşdırılmışdır.
ÖMS-lər 1-ci dərəcə sinif dəqiqliyi olan
anemometr, kompakt flüger və yüksək
həssaslığa malik piranometrlərlə təchiz
olunmuşdur. Bu stansiyalar vasitəsilə meteo
məlumatlar da əldə olunur. Məlumatlar
mərkəzi sistemə ötürülərək analiz olunur və
mütəxəssislər tərəfindən ərazilər üzrə ABOEM
potensialı müəyyənləşdirilir. 2018-ci ilədək
Dövlət Agentliyi tərəfindən Naxçıvan MR-də
və digər 6 rayonda daha 7 ədəd stansionar
tipli ÖMS qurulacaqdır.
ÖMS-lər aşağıdakı istiqamətlər üzrə quraşdırılmışdır:
• Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən ərazi kimi Abşeron yarımadasında: Pirallahı, Səngəçal rayonlarında;
• Şimal istiqaməti üzrə: Xızı (Sitalçay), Xızı (Giləzi), Siyəzən, Xaçmaz rayonlarında;
• Qərb istiqaməti üzrə: Ucar, Samux, Ağstafa rayonlarında;
• Cənub istiqaməti üzrə: Neftçala, Masallı, Astara, İmişli rayonlarında;
• Qobustan Hibrid Elektrik Stansiyası ərazisində.

Qobustan Eksperimantal Poliqonu
və Tədris Mərkəzi (5.5 MVt);
ABOEMDA - 2011-ci il.
38 hektar ərazidə yerləşən Qobustan
Eksperimental Poliqonu və Tədris Mərkəzi
özündə külək, günəş və bioqaz stansiyalarını
birləşdirən ilk hibrid tipli elektrik stansiyadır.
Burada hər birinin gücü 0,9 MVt-ta çatan
üç külək turbini, 1,8 MVt gücündə günəş
enerjisi stansiyası və 1 MVt gücündə
bioenerji qurğusu yaradılmışdır. Mərkəzdə
tənzimləyici qurğu, su anbarı, sınaq meydanı,
emalatxana fəaliyyət göstərir. Burada
yaradılan laboratoriyada qurğuları yoxlamaq
və eksperimentlər aparmaq mümkündür.
Mərkəzin iki tədris otağında təlim və tədris
kursları təşkil olunur. Poliqonda və mərkəzdə
texnoloji proses dispetçer məntəqəsindən
idarə olunur.
Stansiyada istehsal olunan enerji hesabına
ilkin mərhələdə Qobustan şəhərinin, sonrakı
mərhələdə isə Qobustan rayonunun enerjiyə
olan tələbatının ödənilməsi nəzərədə
tutulur. Bunun üçün gələcəkdə Qobustan
Poliqonu da daxil olmaqla rayonda tikiləcək
stansiyaların gücünün 80 MVt-a çatdırılması
planlaşdırılır.
Qobustan Eksperimental
Poliqonu və Tədris Mərkəzi

Qobustan Eksperimantal
Poliqonu və Tədris Mərkəzi (5.5 MVt);
ABOEMDA - 2011-ci il.

Yeni Yaşma Külək Parkı (1.7 MVt);
“Kaspian Texnoloji Şirkəti”, 2009-cu il.
Sitalçay Külək Parkı (3,6 MVt); “Trans – T.S.” MMC - 2011-ci il.

Yeni Yaşma Külək Parkı (50 MVt);
“Kaspian Menecment Sistems” və “Aztorq” MMC şirkətləri, 2009-cu il.
Hökməli Külək Parkı (8.0 MVt);
“Alten Qrup” şirkəti - 2011-ci il
Təlim mərkəzi; “Kaspian Texnoloji Şirkəti”,
2009-cu il.

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft
Şirkəti Qala qəsəbəsindəki neft və neft
tullantılarından təmizlənmiş 9,3 ha sahədə
“Ekoloji Park” layihəsi həyata keçirmişdir.
Parkda elektrik enerjisinə olan tələbatın
müəyyən bir hissəsinin alternativ və bərpa
olunan enerji mənbələri hesabına ödəmək
üçün hər birinin gücü 10 kVt olan 4 ədəd
külək generatoru və ümumi gücü 20 kVt
olan günəş panelləri quraşdırılmışdır.
ADA Universitetində istilik
enerjisinə olan tələbatın
müəyyən bir hissəsinin
alternativ və bərpa olunan
enerji mənbələri hesabına
ödəmək üçün quraşdırılmış
1.4 MVt gücündə geotermal
qurğu. 2012-ci il
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin iştirakı ilə Bakı Bərk Məişət Tullantılarının
Yandırılması Zavodunun açılış mərasimi(37 MVt); “Təmiz Şəhər” ASC – 19 dekabr, 2012-ci il

Suraxanı GES Alternativ və Bərpa Olunan
Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin
tabeliyindəki “Azalternativenerji” Məhdud
Məsuliyyətli Cəmiyyətinin Suraxanıda
quraşdırdığı və idarə etdiyi günəş elektrik
stansiyasıdır. Tikintisində əsasən yerli xammal
və avadanlıqdan istifadə olunan stansiyanın
layihə gücü 2,8 MVt-dır. Stansiyanın inşasına
2014-cü ilin mart ayında başlanılmış və həmin
ilin iyul ayının 16-da istismara verilmişdir.
Stansiya hazırki mövcud gücü hesabına ildə
4,4 milyon, tam gücü ilə işlədikdə isə 6,2
milyon kVt∙st elektrik enerjisi istehsal etmək
iqtidarındadır. Stansiya tam gücü ilə işlədikdə
il ərzində 1,5 milyon kubmetrdən ardıq təbii
qaza qənaət olunacaqdır. 2016-cı il iyun ayının
1-dək stansiyada 4,0 milyon kVt∙st-a yaxın
enerji istehsal olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab
İlham Əliyevin İştirakı ilə Suraxanı GES-in açılış mərasimi 2014-cü il
Suraxanı Günəş
Elektrik Stansiyası

Pirallahı Günəş Elektrik Stansiyası
Bakı şəhərinin Pirallahı rayonun-
da yerləşən və layihə gücü 2,8
MVt olan Pirallahı Günəş Elektrik
Stansiyasının tikintisinə 2014-
cü ildə başlanılmış və qoyuluş
gücü 1 MVt olan hissəsi tam
hazırlanaraq enerji sisteminə
qoşulmuşdur. 2016-cı il iyun
ayının 1-dək stansiyada 1,0 mil-
yon kVt∙st-a yaxın enerji istehsal
olunaraq enerji sisteminə ötü-
rülmüşdür. Hazırda stansiyanın
layihə gücünə (2,8 MVt) çatdırıl-
ması üzrə işlər davam etdirilir.
Pirallahı Günəş Elektrik Stansiyası (2.8 MVt) birinci mərhələ;
ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC, 2014-cü il

“Azguntex” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyəti
2011-ci ildə Sumqayıt şəhərində təsis edilmişdir.
24 aprel 2012-ci ildə ölkə Prezidenti cənab
İlham Əliyevin iştirakı ilə “Azguntex” Günəş
Panelleri Zavodunun rəsmi açılışı ilə fəaliyyətə
başlamışdır. Avropa ölkələrinin müasir
avadanlıqları ilə təchiz olunmuş zavod 25 MVt/
il istehsal gücünə malik birinci xətti 2012-ci
ildə quraşdırılaraq işə salınmışdır. “AzGünTex”
MMC-nin məhsulu 2012-ci ildə beynəlxalq
standartlara uyğunluğuna və yüksək keyfiyyət
səviyyəsinə görə PV60080161 qeydiyyat
nömrəsi və 2186616.001 (IEC 61215) hesabat
nömrəsi ilə TÜV Rheinland Fotovoltaik modul
kvalifikasiya sertifikatı almışdır. Ötən il zavodun
ikinci istehsalat xətti quraşdırılmış və nəticədə
illik istehsal gücü 2 dəfə artırılmışdır. Hələlik
zavodda istehsal olunan günəş panelləri yalnız
ölkə daxilində həyata keçirilir, lakin gələcəkdə
xaricə ixracı da nəzərdə tutulur.
“Azguntex” MMC

Bununla yanaşı, “Azgüntex”
MMC tərəfindən gücü 10
kVt-a qədər olan kiçik
tipli hibrid sistemlərin
işlənməsi və onların
respublikanın ayrı-ayrı
bölgələrində nümayiş
və satış məntəqələrinin
yaradılması istiqamətində
işlər həyata keçirilir.

2015-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublika-
sı, Babək rayonunda layihə gücü 20 MVt
olan günəş elektrik stansiyası quraşdırıl-
mışdır. Layihə Naxçıvan Muxtar Respubli-
kası Dövlət Energetika Agentliyi ilə Belçika
Krallığının “Soltech” şirkəti arasında bağ-
lanmış müqavilə əsasında həyata keçiril-
mişdir. Stansiya il ərzində 30 milyon kVt∙st-
dan çox elektrik enerjisi istehsal etmək
potensialına malikdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti cənab İlham Əliyev Naxçıvan Günəş Elektrik Stansiyasının açılışında.
1 dekabr, 2015-ci il
Şəki Kiçik Su Elektrik Stansiyası (580kVt);
ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC (BMT İnkişaf Proqramının dəstəyi ilə), 2014-cü il

Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri
üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən Bakı şəhərində
yerləşən 5 məktəb və 2 tibb müəssisəsində
ümumi gücü 410 kVt olmaqla 130 kVt
günəş panelləri və 280 kVt istilik nasosları
quraşdırmışdır.
Beyləqan rayonunda Xocavənd rayonundan
olan məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı
Xocavənd qəsəbəsində və Masallı rayonunun
Boradigah kəndində yerləşən idman zallarının
hər birində 70 kVt günəş panelləri və 90 kVt
istilik nasosları quraşdırılmışdır. Bununla da
idman zallarının istilik və elektrik enerji təchizatı
tam təmin edilmişdir. 12 ilə özünüödəyə bilən
bu avadanlıqların qalan 13 il istismar müddəti
ərzində 0,6 milyon manat vəsaitə qənaət
olunması gözlənilir.
Biləsuvar rayonu ərazisində yerləşən Cəbrayıl
rayonundan olan məcburi köçkünlər üçün
salınmış qəsəbələrin 6 və 6 bağçasında
alternativ və bərpa olunan enerji mənbələri
hesabına istilik və elektrik enerjisi ilə təmin
olunması üçün inşa olunmuş 6 qazanxanada
ümumi gücü 297 kVt olan günəş panelləri və
810 kVt olan istilik nasosları quraşdırılmışdır.
Nəticədə şagirdlər və baxça uşaqları üçün
komfortlu şərait yaradılaraq otaqların 240 C
qızdırılması təmin edilmişdir.
1ev-1
elektrik
stansiyası
layihəsi
əsasında
Sosial obyektlərin ABOEM
hesabına enerji təchizatının
yaxşılaşdırılması

Hazırda respublikanin Şəki, Cəlilabad, Siyəzən rayonlarında ABOEM
hesabına enerji ilə təchiz olunan idman kompleksləri tikilir.
Masallı İdman Kompleksi (160 kVt); ABOEMDA
“Azalternativenerji”MMC, 2013-cü il
Bakı şəhərində 5 məktəb və 2 tibb müəssisəsində ABOEM
hesabına enerji təchizatının yaxşılaşdırılması layihəsi (820
kVt); ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC, 2013-cü il
Beyləqan İdman Kompleksi (205 kVt); ABOEMDA
Biləsuvar rayonu ərazisində yerləşən Cəbrayıl
rayonundan olan məcburi köçkünlər üçün
“6 məktəb - 6 bağça layihəsi” (1.1MVt); ABOEMDA

Samux AEYK alternativ və bərpa olunan enerji-
ninkəndtəsərrüfatısahəsindətətbiqininəzərdə
tutan unikal layihədir. Layihənin məqsədi ra-
yonun ABOEM hesabına tam elektrik və istilik
enerjisi ilə təmin etmək və eyni zamanda kənd
təsərrüfatının sürətli inkişafı, sosial məsələlərin
həlli, yeni iş yerlərinin yaradılması ilə yana-
şı ekoloji təmiz və dayanıqlı enerji təminatı
məsələlərinin həll edilməsindən ibarətdir.
Layihə çərçivəsində ABOEM hesabına hib-
rid tipli 31 MVt elektrik və 48 MVt istilik ge-
nerasiya gücləri yaradılacaq. Hibrid Elektrik
Stansiyası 20 MVt günəş, 3 MVt geotermal, 8
MVt biokütlə stansiyaları hesabına avtonom
sinxron işləyən enerji stansiyasıdır. Günəş və
geotermal enerji ilə yanaşı bioenerji alınması
məqsədilə Samux rayonu ərazisindən Dövlət
Agentliyinə ayrılmış torpaq sahəsində 3000
baş iribuynuzlu heyvandarlıq kompleksi, balıq-
çılıq təsərrüfatı tərəvəz istixanaları tikiləcəkdir.
Heyvandarlıq kompleksini yem bazası ilə təmin
etmək üçün 5000 ha torpaq sahəsinin ayrılması
nəzərdə tutulmuşdur. Ərazidə kənd təsərrüfatı
məhsullarının emalı üzrə müəssisələr,
kompleksdə çalışacaq işçilər üçün 1000 evdən
ibarət yaşayış kompleksi, günəş, geotermal və
biokütlə stansiyaları yerləşdiriləcəkdir. Layihə 3
mərhələ üzrə həyata keçirilir.
1-ci mərhələdə 2,8 MVt gücündə günəş elekt-
rik stansiyası (GES) və AEYK-in inzibati binası-
nın tikintisi nəzərdə tutulmuşdur.
2-ci mərhələdə 1000 başlıq heyvandarlıq
kompleksi, istixana və 300 yaşayış evinin, hib-
rid stansiya üzrə 3,2 MVt-lıq günəş, 1 MVt-lıq
geotermal, 2 MVt-lıq biokütlə stansiyalarının
tikilib istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulmuş-
dur. Hazırda bu mərhələ üzrə işlər davam et-
dirilir.
3-cü mərhələdə 2018-ci ildə layihə üzrə bü-
tün işlər yekunlaşdırılacaqdır.
“Enerji-məhsul” qapalı texnoloji tsikllərin
yaradılması əsasında kənd təsərrüfatı
məhsullarından bioenerji alınması məqsədilə
aqroenerji komplekslərinin yaradılma-
sı, bu komplekslər ətrafında yeni yaşayış
məntəqələrinin formalaşdırılması və müasir
tələblərə cavab verən aqroenerji infrastruk-
turun yaradılması Dövlət Agentliyinin əsas
strateji məqsədlərindən biridir. Bunun üçün
2020-ci ilə qədər Azərbaycanın hər bir iqtisadi
rayonunda aqroenerji kompleksinin yaradıl-
ması nəzərdə tutulur.
İCRADA OLAN LAYİHƏLƏR
Samux Aqro Enerji və Yaşayış Kompleksi (AEYK)

Samux Günəş Elektrik Stansiyası (2.8 MVt) birinci mərhələ; ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC, 2014-cü il

Qobustan HES-də istehsal olunan elektrik
enerjisinin müasir İKT texnologiyalarından
istifadə etməklə istehlakçılara itkisiz
çatdırılması və səmərəli şəkildə paylanması
məqsədi ilə Dövlət Agentliyi tərəfindən
“ağıllı şəbəkə”nin qurulmasına başlanılmışdır.
Bu şəbəkə vasitəsi ilə ilkin mərhələdə
Qobustan şəhəri, sonradan bütün Qobustan
rayonunun elektrik enerjisi ilə təminatı həyata
keçiriləcəkdir.
Respublikamızda ilk olaraq Qobustanda
yaradılan “ağıllı şəbəkə” layihəsi üzrə ilkin
mərhələdə Dövlət Agentliyinə məxsus tezlik
zolağında yaradılmış telekommunikasiya
sistemivasitəsiləelektrikşəbəkəsininidarəçiliyi,
sonrakı mərhələdə isə əhaliyə və təşkilatlara
digər əlavə xidmətlərin göstərilməsi nəzərdə
tutulur.
“Ağıllı şəbəkə” sayəsində mövcud ABOEM
hesabına enerjinin istehsal-istehlak rejimlərinin
avtomatikidarəedilməsinəimkanyaranacaqdır.
Həmçinin, bu sistem gələcəkdə ölkənin digər
regionlarında da tətbiq ediləcəkdir.
“Ağıllı şəbəkə” layihəsi
Qobustan “Ağıllı şəbəkə” sistemi

Qaradağ-Sahil Günəş
Elektrik Stansiyası
2014-cü ildə inşasına başlanılmış
Qaradağ rayonunun Sahil qəsəbəsi
yaxınlığındakı 3 MVt gücündə günəş
elektrik stansiyasının tikintisi üzrə işlər
davam etdirilir. Stansiyanın tikintisində
əsas məqsəd ətraf ərazinin yol-
nəqliyyat sisteminin elektrik enerjisi
ilə təmin olunmasıdır ki, bu da 30
km yolun alternativ enerji sayəsində
işıqlandırılmasını mümkün edəcək.
Qaradağ-Sahil Günəş Elektrik Stansiyası (3.0 MVt); ABOEMDA
“Azalternativenerji”MMC
2014-cü ilin ortalarından
“Azalternativenerji” MMC
tərəfindən “Sumqayıt”
Günəş Elektrik Stansiyasının
tikintisinə başlanılmışdır.
Hazırda stansiyada 2,2 MVt
güc quraşdırılmışdır.
Sumqayıt Günəş Elektrik Stansiyası (2.8 MVt);
ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC
SUMQAYIT GÜNƏŞ
ELEKTRİK STANSİYASI

Qaradağ rayonunun
Səngəçal qəsəbəsi
yaxınlığında
quraşdırılan günəş
elektrik stansiyasının
layihə gücü 9
MVt-dır. Layihənin
icrasına 2014-cü ildə
başlanmış və hazırda
layihə üzrə işlər davam
etdirilir. Quraşdırılacaq
elektrik stansiyası
Səngəçal qəsəbəsinin
və ümumilikdə
Qaradağ rayonunun
elektrik enerjisinə
olan ehtiyacının daha
yüksək səviyyədə
təmin edilməsinə
xidmət edəcəkdir.
Stansiyada ən son
texnologiyalarla
hazırlanmış 36 minə
yaxın günəş panelinin
quraşdırılması və
etibarlı elektrik ötürmə
sisteminin yaradılması
nəzərdə tutulur.
Qaradağ-Səngəçal Günəş Elektrik Stansiyası
Qaradağ-Səngəçal Günəş
Elektrik Stansiyası (9.0 MVt);
ABOEMDA
“Azalternativenerji”MMC

PERSPEKTİV
LAYİHƏLƏR

Hibrid Elektrik Stansiyalar (HES) müxtəlif ener-
ji mənbələrinin vahid məkanda yerləşdirilərək
paralel rejimdə işləməsini nəzərdə tutan mü-
asir enerji stansiyası tipidir. Bu stansiyalar-
da istehsal olunacaq ekoloji təmiz enerjinin
ötürülməsi, paylanması və istehlakının “ağıllı
şəbəkə” vasitəsilə həyata keçirilməsi enerji
itkilərinin azaldılması, enerji sistemində qəza
hallarının minimuma endirilməsi və dayanıq-
lı enerji sisteminin yaradılması üçün əsaslı
zəmin yaradacaqdır.
Azərbaycanda ilk hibrid tipli elektrik stan-
siya Qobustan Eksperimental Poliqonu və
Tədris Mərkəzi olmuşdur. Bu HES-də 2,7 MVt
külək, 1,8 MVt günəş və 1 MVt gücündə bi-
oqaz elektrik stansiyaları quraşdırılmış və
onların qarşılıqlı fəaliyyəti SCADA sistemi
ilə tənzimlənməkdədir. Bu uğurlu təcrübə
gələcəkdə bu tipli stansiyaların qurulması
üçün mühüm təcrübi zəmin yaradır. Belə ki,
Dövlət Agentliyi irəlidəki dövrdə Azərbaycanın
müxtəlif regionlarında HES-lər yaradılmasını
planlaşdırır. Bu sahədə ən mühüm addımlar-
dan biri 78 MVt qoyuluş gücünə malik Samux
Aqroenerji və Yaşayış Kompleksinin tikintisi-
dir. Bundan əlavə Naxçıvan, Oğuz, Gədəbəy,
Balakən, Neftçala rayonlarında qurulacaq
10 MVt gücündə HES-lərin texniki-iqtisadi
əsaslandırmaları hazırlanır.
Bakı şəhərində və respublikanın regionlarında
sənaye və məişət tullantılarının idarə olunma-
sı ekoloji yükün azaldılması üçün tullantılar-
PERSPEKTİV LAYİHƏLƏR
Naxçıvan MR-də, Oğuz, Gədəbəy, Balakən, Neftçala rayonlarında qurulacaq HES-lər
ABOEMDA “Azalternativenerji”MMC, 2015-2017

dan istifadə olunmaqla yeni enerji güclərinin
yaradılması istiqamətində mühüm işlər görül-
müşdür. Bakı Bərk Məişət Tullantıları zavodu-
nun işə salınması bu sahədə atılmış ilk addım-
lardan biri hesab oluna bilər.
Həll olunması vacib olan digər məsələ
ölkəmizinkiçikçaylarıvədigərsumənbələrinin
enerjisindən maksimum səmərəli istifadə
edilməsidir. Dağ çaylarının üzərində kiçik su
elektrik stansiyalarının və hidroakkumlyasiya
sistemlərinin yaradılması bir sıra problemlərin
kompleks həllini nəzərdə tutur ki, buraya dağ
çaylarında yaranan mövsümi daşqınların idarə
olunması, ucqar yaşayış məntəqələrinin elekt-
rik enerjisi təchizatı, torpaqların suvarılması,
əkinçilik, meyvəçilik, heyvan-
darlıq və s. kənd təsərrüfatı
sahələrinin inkişafı daxildir.
Müasir dövrdə enerjiyə qənaət
və enerji səmərəliliyi üzrə
tədbirlərin gücləndirilməsi
getdikcə daha mühüm önəm
daşıyır. Təsadüfi deyil ki,
Dövlət Agentliyi həyata keçir-
diyi layihələrdə bu prinsipləri
əsas tutaraq enerji resursla-
rının qeyri-effektiv istehlakının azaldılma-
sı məqsədilə yeni texnologiyaların tətbiqini
stimullaşdıran enerji səmərəliliyi üzrə müa-
sir keyfiyyət infrastrukturunun yaradılması
istiqamətində tədbirlər həyata keçirir.
Azərbaycanda bərpa olunan enerji mənbələri
sahəsinin inkişafı üzrə önəmli məsələlərdən
biri də bu sahə üzrə yüksək texnologiyalı
istehsal sahələrinin yaradılmasıdır.

• Abşeron yarımadasında bilavasitə isteh-
lakçılara yaxın ərazidə yeni generasiya
mənbəyinın və elektrik şəbəkə infrastruktu-
runun yaradılması və istehlakçıların elektrik
enerjisi ilə təminatında dayanıqlılığın təmin
edilməsi;
• Elektrik enerjisinin istehsalına sərf olunan təbii
qaz yanacağına qənaət edilməsi və atmosferə
atılan zərərli tullantıların azaldılması;
• Çilov adası ilə birbaşa avtomobil nəqliyyat
infrastrukturunun yaradılması və digər so-
sial məsələlərin həllinin sürətləndirilməsi.
“Külək adası-1” layihəsi Xəzər akvatoriyasında Pirallahı və Çilov adalarını birləşdirən unikal külək
elektrik stansiyasıdır. Stansiyanın layihə gücü 200 MVt təşkil edir.
Layihənin həyata keçirilməsi eyni zamanda bir neçə mühüm məsələnin həllinin nəzərdə tutur:
KÜLƏK ADASI -1

Yaxın illərdə Hövsan Aerasiya Stansiyasında
çirkab suların təmizlənməsi nəticəsində yığılan
tullantılardan enerji alınması üçün bioenerji
stansiyasının quraşdırılması layihəsinin həyata
keçirilməsi planlaşdırılır.
Layihənin həyata keçirilməsində məqsəd
çirkab sularının təmizlənməsi, zəhərli qazların
və tullantıların utilizasiyası və enerjinin
alınmasıdır. Bu stansiya vasitəsi ilə Türkan
və Hövsan qəsəbələrinin istilik və elektrik
enerji ilə təmin edəcəkdir. Bununla yanaşı
stansiyanın işləməsi il ərzində 93,8 milyon
kubmetr təbii qaza qənaət etməyə imkan
verəcəkdir.
Buzovna Eko-kənd layihəsi 40 ha dənizkənarı
ərazini əhatə edəcəkdir. Ərazidə 2 mərtəbəli
fərdi evlərin, hündürmərtəbəli yaşayış
komplekslərinin və ictimai binaların tikintisi
nəzərdə tutulur. Kompleks ABOEM hesabına
elektrik və istilik enerjisi ilə təmin ediləcəkdir.
Hövsan Aerasiya Stansiyası (50 MVt)
Buzovna Eko-Kənd layihəsi

Kiçik elektrik stansiyaları:
1. Aşağıda müəyyən edilmiş şərtlərə cavab
verən və ya aşağıdakı hədlərdə elektrik
gücünə malik olan stansiyalara kiçik elektrik
stansiyaları kimi baxılır.
a) elektrik və istilik enerjisi istehsal edən günəş
elektrik stansiyaları;
b) gücü 10 KVt-dan 100 KVt-a qədər olan, hər
hansı üçüncü tərəfin daşınmaz əmlakından
müvafiq norma və standartlara uyğun
məsafədə yerləşdirilən, elektrik enerjisi
istehsal edən külək elektrik stansiyaları;
c) gücü 50 KVt-dan 10.000 KVt-a qədər olan,
sabit su axımında yerləşdirilən və istifadə
edilən suyun dərhal yenidən öz məcrasına
qaytarılmasını təmin edən su elektrik
stansiyaları;
ç) təbii odun istisna olmaqla, təqribən 80
faizi bioloji kütlədən alınan qaz və ya digər
yanacaq növü vasitəsilə elektrik və istilik
enerjisi istehsal edən elektrik stansiyaları;
d) ümumi elektrik təchizatında fasilələr
yarandığı halda yanacaqla işlədilən
elektrik enerjisi istehsal edən qəza elektrik
stansiyaları.
Enerjiyə qənaət siyasəti - enerji resurslarından
səmərəli və qənaətlə istifadə saxlanılması, uçotu
və istehlakı proseslərinin hüquqi, təşkilati və
maliyyə-iqtisadi tənzimlənməsi yolu ilə həyata
keçirilən dövlət siyasəti.
Enerji resurslarından səmərəli istifadə
-texnika və texnologiyanın inkişafının müasir
mərhələsində ətraf mühitə texnogen təsirin
azalması şərtilə enerji resurslarından iqtisadi
cəhətdən daha çox fayda ilə istifadə edilməsi.
Enerji resurslarının istehlakı normativləri
- konkret istehsal, məhsul, iş və xidmət
üçün istifadə edilən enerji resurslarının
reqlamentləşdirilmiş miqdarı.
Elektroenergetika - elektrik və istilik enerjisinin
istehsalı, nəqli və paylanması ilə məşğul olan
təsərrüfat sahəsi.
Enerji təchizatı müəssisəsi - xüsusi icazə
əsasında əhalinin və digər istehlakçıların enerji
ilə təchizatına təminat verən hüquqi şəxs.
Elektroenergetika sistemi - elektrik və istilik
enerjisininistehsalı,nəqlivəpaylanmasınınvahid
texnoloji prosesi ilə əlaqələndirilmiş elektrik
stansiyaları, yarımstansiyaları, elektrik verilişi
xətləri və onların idarəetmə müəssisələrinin
(sistemlərin) birliyi.
Elektrik qurğuları - elektrik enerjisinin istehsalı,
ötürülməsi və paylanması üçün lazım olan
avadanlıq və onlara aid tikililər.
Rayon istilik qurğuları - müəyyən ərazi
hüdudunda tələb edilən isti su, buxar və digər
istilik daşıyıcılarının istehsalı, ötürülməsi və
paylanması üçün lazım olan texniki avadanlıqlar
və onlara aid tikililər.
Energetika sahəsində fəaliyyət - energetika
materiallarınınvəməhsullarının(enerjiresursları)
kəşfiyyatı, işlənməsi, hasilatı, istehsalı, emalı,
saxlanılması, nəqli, paylanması və istifadəsi üzrə
fəaliyyət növləri.
Energetika sahəsində kəşfiyyat (və ya
kəşfiyyat) - işlənmə ilə eyni məqsədlər
üçün qabaqcadan aparılan maqnitometrik,
qravimetrik, seysmik, geokimyəvi, istilik və
radiometrik üsullar və sınaq qazma işləri
vasitəsilə həyata keçirilən fəaliyyət.
ƏSAS ANLAYIŞLAR

Alternativ enerji - karbohidrogen ya-
nacağının istilik və elektrik enerjisinə
çevrilməsindən alınan enerjidən başqa,
digər mənbələr (bərpa olunan mənbələr)
əsasında istehsal olunan bütün növ istilik və
elektrik enerjisi;
Bərpa olunan enerji mənbələri - ətraf
mühitdə daim mövcud olan, yaxud
mütəmadi yaranan enerji mənbələri (günəş,
külək, yerin geotermal su axınları, biokütlə,
su axınları və s.);
Su enerjisi - axan suyun kinetik enerjisinin
elektrik enerjisinə çevrilməsi;
Külək enerjisi - atmosferdə olan hava
kütlələrinin kinetik enerjisinin elektrik
enerjisinə çevrilməsi;
Günəş enerjisi - günəş şüalarının fotoelekt-
rik və termodinamik üsullarla elektrik ener-
jisi və istiliyə çevrilməsi;
Biokütlə enerjisi (bio-enerji) - bioloji xam-
malın (mal təzəyi, çürümüş kütlə, bitkilər
və s.) emalından əldə edilən yanacaqdan
istifadə etməklə, elektrik və istilik enerjisinin
alınması;
Geotermik enerji - yerin təkində olan isti-
lik enerjisindən istifadə etməklə, istilik və ya
geotermal su enerjisinin alınması;
Kiçik su elektrik stansiyası - gücü 50 KVt-
dan 10 000 KVt-a qədər olan, sabit su axı-
mında yerləşdirilən və istifadə edilən suyun
dərhal yenidən öz məcrasına qaytarılmasını
təmin edən stansiyalar;
Külək elektrik stansiyası - hava kütlələrinin
kinetik enerjisini elektrik enerjisinə çevirən
qurğu.

ABOEM Alternativ və bərpa olunan
enerji mənbələri
ABOEMDA Azərbaycan Respublikasının
Alternativ və Bərpa Olunan
Enerji Mənbələri üzrə Dövlət
Agentliyi
HES Hibrid elektrik stansiyası
GES Günəş elektrik stansiyası
KES Külək elektrik stansiyası
KSES Kiçik su elektrik stansiyası
HAES Hidro akkumulyasiya elektrik
stansiyası
ÖMS Ölçü müşahidə stansiyası
AEYK Aqro enerji yaşayış kompleksi
STP Sumqayıt Texnologiyalar Parkı
AKRONİMLƏR

Aboem

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Aboem