MedVET module 3 TR

1. MODÜL 3:
ENGELLİLİK VE ÖZEL İHTİYAÇLAR
MedVET support
Training programme
NARHU, Bulgaria

2. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İÇİNDEKİLER
I. Giriş
II. Yenidoğan engeline neden olabilecek risk
faktörleri
1. Biyolojik riskler
1.1 Erken doğum
1.2 Enfeksiyonlar
1.3 Zehirlenmeler
1.4 Fetal Alkol Sendromu
1.5 Uyuşturucu bağımlılığı
2. Kalıtsal riskler
2.1 Kromozomal anormallikler
3. Teşhis etmek
4. Sosyo-çevresel risk faktörleri
4.1 Yoksulluk
4.2 Kültürel farklılıklar
4.3 Dilsel farklılıklar
4.4 Yaşam tarzı seçimleri ve tutumları
III. Engellilerin tanımı ve fonksiyonel
sınıflandırması
1. Engellilerin Sınıflandırılması
2

3. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İÇİNDEKİLER
1 - Hareket ve Fiziksel Bozukluklar
2 – Omurilik engeli
3 – Kafa yaralanmaları- beyin engeli
4 – Görme engeli
5 – İşitme engeli
6 – Bilişsel veya öğrenme güçlüğü
7 – Psikolojik bozukluklar
8 – Görünmez engelliler
2. Kullanılan terminoloji ve modeller
3. İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası
Sınıflandırması (ICF)
4. Özel ihtiyaçlar: özel ihtiyaçları olan insanlar
kimlerdir ve özel ihtiyaçlarını ne belirler
4.1. Konsept
4.2 .Özel ihtiyaçları olan insanlar kimlerdir?
4.3. Koruma ve sosyal desteğin kapsamı
3

4. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
GİRİŞ
•Bu modül kimi hedefliyor?
•Ne tür bilgiler sağlıyor?
• Hangi tür engelliler ve engellilik durumları mevcut?
• Öğrenmek için ne kadar zaman düşünmelisin?
•Neden zaman ayırmalısın?
We hope this module will reverse your way of thinking of the disability – from an image of
illness and ill health to a distinct way of being in the world.

5. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Çok düşük doğum ağırlığı (ÇDDA)
Her 1000 kişiden 13-90’ı Serebral Palsi
Aşırı düşük doğum ağırlığı (ADDA)
Yüzde 2 ila 8 arasında kör
Her 2 kişiden 1'inde nörogelişimsel engel vardır
Hepsinin normatif ortalamanın 9 ila 13 puan altında olan ortalama IQ ve
başarı puanları vardır.
Neredeyse yarısı özel eğitimi gerektirir ve / veya sınıf tekrarı yapar.
1.1 Erken doğum
5

6. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Konjenital enfeksiyonlara neden olan ajanlar:
• Toksoplazmozis
• Kızamıkçık
• Sitomegalovirüs
• Herpes simpleks virüsü (tip 1, 2)
• Frengi
• Hepatit B virüsü
• Hepatit C virüsü
• HIV
• Suçiçeği zoster virüsü (VZV)
• Parvovirus B19
• Enterovirus
1.2 Enfeksiyonlar
6

7. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Konjenital enfeksiyonun klinik belirtileri:
MSS anormallikleri (Merkezi Sinir
Sisteminin konjenitalanormallikleri)
Göz anormallikleri
Düşük doğum ağırlığı
Kemik iliği supresyonu
Hepatosplenomegali
Kemik lezyonları
Kardiyak defektler
Akciğer iltihaplanması
Çoklu organ sistem yetmezliği vb.
1.2 Enfeksiyonlar
7

8. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Sitomegalovirüsün engellilik sonuçları
Nörogelişimsel gecikme ve bilişsel bozukluk
Mikrosefali
Korioretinit
İntrakranial kalsifikasyonlar
Sensorinöral işitme kaybı
1.2 Enfeksiyonlar
8

9. BİYOLOJİK RİSKLER
Toksoplazmozun engellilik sonuçları
Hidrosefali
Mikrosefali
Nöbetler
Korioretinit
Körlük (ergenlikte)
Yaygın serebral bozukluklar
Kalsifikasyonlar
Sarılık
Hepatosplenomegali
Bilişsel gecikme
Öğrenme güçlüğü
9
1.2 Enfeksiyonlar

10. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Konjenital kızamıkçık sendromunun engellilik sonuçları
 Kataraktlar
 Glokom
 Retinopati
 Mikroftalmi
 Sensorinöral işitme bozukluğu
 Meningoensefalit
 Zeka geriliği
 Kemik lezyonları
 Trombositopeni , purpura
 Hepatosplenomegali
1.2 Enfeksiyonlar
10

11. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Konjenital sifilizin engellilik sonuçları
Hidrosefali, önden şişme
Eyer şekli burun, yüksek kemerli damak
Kısa maksilla, Hutchinson dişleri
İşitme kaybı (8. kranial sinir)
Keratit
Perioral çatlaklar
1.2 Enfeksiyonlar
11

12. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Yenidoğan ve konjenital herpes zoster virüsü (HSV) enfeksiyonunun engellilik sonuçları:
Zihinsel Engel
Felç (tetra, hemipleji)
Hidrosefali / Mikrosefali
Gecikmeli konuşma gelişimi
Ekstremite atrofisi
Otonom sinir sistemi
Ventrikülomegali
Kortikal atrofi
Kataraktlar
Korioretinit
Öğrenme güçlüğü
1.2 Enfeksiyonlar
12

13. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Herpes Simplex Virüsünün engellilik sonuçları
Gelişimsel gecikme
Epilepsi
Körlük
Bilişsel engeller
1.2 Enfeksiyonlar
13

14. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Grup B Beta Hemolitik Streptokok Enfeksiyonunun engellilik sonuçları
Grup B Streptococcus (GBS) bebek sepsisi ve menenjitin önde gelen nedenidir. Diğer yandan GBS
bebek menenjitinden kurtulanların neredeyse beşte biri orta veya şiddetli NDI (Nefrojenik Diyabet
Insipidus) yaşar.
Öğrenme güçlüğü
Zihinsel engel
Konuşma gecikmesi
Motor, görme veya işitme bozukluğu
1.2 Enfeksiyonlar
14

15. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Geçtiğimiz birkaç on yıl boyunca, hamileler tarafından yasal ve yasadışı maddelerin kullanımı
akademik topluluğun dikkatini çekmektedir. Bu alandaki araştırmalar, bilinen ilaçların hemen
hemen hepsinin plasentadan geçtiğini ve fetus üzerinde bazı etkileri olduğunu kanıtlamaktadır.
İnsan fetüsü üzerindeki nikotin etkileri 1960'lardan beri tespit edilmiş ve alkol ve uyuşturucunun
etkileri 1970'lerden beri diğer yasadışı hapların çeşitli etkileri ise 1980'lerden beri incelenmiştir.
Nikotin & Kafein & Etanol
1.3 Zehirlenmeler
15

16. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Yeni doğmuş bir bebeğe ne sebep olabilir?
1.4 Fetal Alkol Sendromu
16

17. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
BİYOLOJİK RİSKLER
Hamilelik sırasında uyuşturucu kullanımı: anne ve fetusu etkiler…
1.5 Uyuşturucu bağımlılığı
Esrar
Opiyatlar
Metamfetamin
Hamile kadınlar arasında uyuşturucu kullanıcıları nasıl
belirlenir?
17

18. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KALITSAL RİSKLER
 Sayısal anormallikler
2.1 Kromozomal anormallikler
 Yapısal anormallikler
18

19. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KALITSAL RİSKLER
Bebeğinin ölü doğacağını veya ciddi bir tıbbi
durumunun olacağını öğrenmek, sadece hamile
kadın için değil, diğer ebeveyn için de her zaman
travmatize edici bir deneyimdir. Tabii ki bu tür
haberlerin ağırlıklı olarak kadınlar üzerinde etkisi
vardır, ancak şok, inkar etme, yoğun üzüntü ve acı
gibi benzer acil tepkilerin yanı sıra dissosiyatif
bozukluklar ve duygusal uyuşma da erkekte de
yaşanabilir.
3. Teşhiş etmek
19

20. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KALITSAL RİSKLER
Tanı koymak için bazı öneriler:
Genellikle, ebeveynlerin hamileliği sonlandırma, doğumdan önce terapötik müdahaleyi tercih etme veya
tanıyı kabul etme ve hamileliği sürdürme kararlarından birini alması için gereken zaman çok
azdır.Bununla birlikte, her durumda ebeveynlerin haber sürecinde desteklenmesi ve onlara “eşlik
edilmesi” gerekir. Tıbbi eylemler aciliyet gerektirse de, alınan kararların teşhisi ve sonuçları hakkında daha
fazla ayrıntı ilk şok geçtikten sonra ebeveynlerle tartışılmalıdır,
3. Teşhis etmek
Daha fazlasını okumak için: Kersting, A., Nagl , M. “Grief after Perinatal Loss”, in: Milunsky, Aubrey
and Milunsky, Jeff M. “Genetic disorders and the foetus: diagnosis, prevention, and treatment” (2016)
20

21. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ÇEVRESEL RİSKLER
“Engellilik", bozulmuş / fonksiyonel sınırlamaları olan kişi ile sosyal ve fiziksel ortamlar arasındaki
etkileşim düzeyini yansıtan ilişkisel bir kavramdır. Bu nedenle, engellilik durumunda bireysel problemlerin
yanısıra engellilik durumuna sahip insanlara sağlanan hizmetlerin ve desteğin ayrıca çevrenin onlara ne
ölçüde uyum sağladığının belirlenmesi .
Kültürel farklılıklar
Yoksulluk
Yaşam tarzı seçimleri ve tutumları
21

22. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ENGELLİLERİN TANIMI VE FONKSİYONEL SINIFLANDIRMASI
DSÖ'nün Uluslararası İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlık Sınıflaması (ICF-
https://www.who.int/classifications/icf/en/) engelliliği şu şekilde tanımlar:
Engellilik, organ yapıları ve işleyişlerindeki sorunları, aktivite limitasyonlarını ve
katılımdaki kısıtlamayı kapsar. Bu üç bileşenden herhangi birindeki iyileşme
engelliliği azaltır ve fonksiyonelliği geliştirir.
ICF, hem bireysel hem de nüfus düzeyinde sağlık ve engelliliği ölçmek için DSÖ’nün
sistemidir.
Kullanıcı dostu bir ICF tarayıcısı da mevcuttur:
https://apps.who.int/classifications/icfbrowser/.
22

23. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İŞLEVSELLİK, YETİYİTİMİ VE SAĞLIĞIN ULUSLARARASI
SINIFLANDIRMASI (ICF)
Bölüm I: Fonksiyonellik ve Engellilik
 Vücut Fonksiyonları ve Yapıları– insan vücudunun gerçek anatomisini ve fizyolojisini / psikolojisini
tanımlar.
 Aktivite ve Katılım– bireyin iletişim, hareketlilik, kişilerarası etkileşim, kişisel bakım, öğrenme, bilgi
uygulama vb. gibi fonksiyonel durumunu açıklar.
Bölüm II: Bağlamsal Faktörler
 Çevresel Faktörler– kişinin kontrolünde olmayan, aile, iş, devlet kurumları, yasalar ve kültürel
inançlar gibi faktörler.
 Kişisel Faktörler– ırk, cinsiyet, yaş, eğitim seviyesi, başa çıkma stilleri vb. Kişisel faktörler, kültürler
arasındaki geniş değişkenlik nedeniyle ICF‘de özel olarak kodlanmamıştır. Bununla birlikte, sağlık
durumundan bağımsız olsalar da çerçeveye dahil edilirler çünkü bir kişinin fonksiyonlarının nasıl
etkilendiğini anlamada yardımcı olabilir.
23

24. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ENGELLİLERİN SINIFLANDIRILMASI
 Hareket bozuklukları ve fiziksel engeller
Omurilik sakatlığı
Kafa yaralanmaları
Görme Engelliler
İşitme engelliler
Bilişsel veya öğrenme güçlüğü
Psikolojik bozukluklar
Görünmez engelliler
24

25. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ENGELLİLİK MODELLERİ
Önceki modeller
Sosyal model ve tıbbi model
Biyopsikososyal model
Postmodern modeller
Kimlik modeli
İnsan hakları modeli
Kültürel model
Yardım modeli
Ekonomik model
Sınırlar modeli
ICF modeli
25

26. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KİMLİK MODELİ
 Engellilik, engellilerin göz önünde
bulundurularak tasarlanmadığı bir dünyada belirli
bir deneyim türüdür.
 Engellilik, aynı etnik gruptan insanların kolektif
kimliği paylaştığı gibi, bir azınlık grubuna üye
olduğunu gösteren bir işaretten başka bir şey
değildir.
26

27. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
İNSAN HAKLARI MODELİ
 İnsan hakları modeli, engellilerin insan onuru
ilkesine dayanan engellilik politikası için teorik
bir çerçeve sunarak, engelliliğin altında yatan
sosyal faktörlerin açıklanmasının ötesine
geçmektedir.
 İnsan hakları modeli, hem birinci hem de ikinci
nesil insan haklarını içermektedir: sivil ve politik,
ekonomik, sosyal ve kültürel haklar.
27

28. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KÜLTÜREL MODEL
 Kültürel yaklaşım, engelliliği belirli bir
şekilde tanımlamayı amaçlamaz, aksine
farklı engellilik ve engellilik dışı
kavramların belirli bir kültür bağlamında
nasıl işlediğine odaklanır.
28

29. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
YARDIM MODELİ
 Yardım modeli “engelli insanlara insani
muamele” yapılmasını teşvik ederek engelli
insanların yararına hareket etmeyi
amaçlamaktadır.
Engelli topluluklarından birçok insanın yardım
modelini olumsuz bir şekilde görmesi ilginçtir,
çünkü modelin onları çaresiz ve depresif, bakım
ve koruma içinse diğer insanlara muhtaç hale
getirdiğini ve engelliler hakkındaki yanlış
anlamalar oluşturacağını düşünürler.
29

30. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
EKONOMİK MODEL
Ekonomik engellilik modeli, özellikle
engellilerin işgücü ve istihdam yeteneklerine
odaklanarak, onların ekonomik analizi açısından
yaklaşır.
 Ayrıca, engelliliği neredeyse sadece maliyet-
fayda analizi açısından çerçevelemek ve diğer
önemli faktörleri dikkate almayı ihmal etmekle
eleştirilir.
30

31. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
SINIRLAR MODELİ
 Tüm insanlar günlük yaşamlarında bir miktar
sınırlama yaşarlar. Dahası, bu sınırlar hayatımızın
tüm aşamalarında değişen derecelerde vardır.
Sınırlar, insan deneyimine yabancı bir şey
olmaktan ziyade, insan olmanın ortak ve normal bir
yönüdür.
31

32. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
ICF MODELİ
 ICF hem medikal hem de sosyal engellilik modellerini
birleştirir. Engelliliğin bireyin hem beden düzeyinde karmaşık bir
sorun hem de sosyal düzeyde karmaşık bir sorun olduğu göz
önüne alındığında, ICF metodolojisi, engelli kişilerin genel
deneyimini açıklamak için geçerli olan iki modeli barındırır.
Engellilik ve işleyiş, ICF'de sağlık koşulları (hastalıklar,
bozukluklar ve yaralanmalar) ve bağlamsal faktörler arasındaki
etkileşimlerin sonuçları olarak görülmektedir. Bağlamsal
faktörler arasında: dış çevresel faktörler (sosyal tutumlar, mimari
özellikler, yasal ve sosyal yapılar, iklim vb.); ve içsel kişisel
faktörler (cinsiyet, yaş, başa çıkma stilleri, sosyal arka plan,
eğitim, meslek, genel davranış modeli vb.) bulunur.
32

33. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932 33

34. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
Karpin , I., & Savell , K. (2012). Perfecting pregnancy : law, disability, and the future of reproduction. New York: Cambridge University
Press .
Agopian, A. &. (2012). Spina Bifida Subtypes and Sub-Phenotypes by Maternal Race/Ethnicity in the National Birth Defects Prevention
Study. American journal of medical genetics. Part A. , 109-115.
Albrecht, G. L. (2006). Encyclopedia of disability. California: SAGE Publications, Inc.
Amundson , R., & Tresky, S. (2007). On a Bioethical Challenge to Disability Rights. Journal of Medicine and Philosophy541, 541-561.
Behnke, M., & Smith, V. (2013). Prenatal Substance Abuse: Short- and Long-term Effects on the Exposed Fetus. Itasca: American Academy
of Pediatrics. Retrieved from https://pediatrics.aappublications.org/content/pediatrics/131/3/e1009.full.pdf
Board on Health Sciences Policy. (2003). Roundtable on Environmental Health Sciences, Research, and Medicine. Washington: National
Academies press .
Cohen, P. N. (2014). Parental Age and Cognitive Disability among Children in the United States. Sociological Science , 102-110.
Creamer, D. (2009). Disability and Christian theology: Embodied limits and constructive possibilities. Oxford : Oxford University Press.
Demirci, O. Y. (2016). Effect of Young Maternal Age on Obstetric and Perinatal Outcomes: Results from the Tertiary Center in Turkey.
Balkan medicaljournal, , 344–349.
Driscoll, C. S. (2018). Parental Perceptions of Child Vulnerability in Families of Youth With Spina Bifida: the Role of Parental Distress and
Parenting Stress. Journal of pediatric psychology, 43(5), 513-524.
34

35. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
Elwan, A. (1999). Poverty and Disability:A Survey of the Literature.Washington: World Bank.
Goral, M. &. (2013). Language Disorders in Multilingual and Multicultural Populations. Annual Review
of Applied Linguistics,(33), 128-161.
Granberg, S. (2015). Functioning and disability in adults with hearing loss: the preparatory studies in
the ICF Core sets for hearing loss project (Doctoral thesis). Örebro : Örebro University.
Hajar, R. (2016). Intoxicants in Society. Heart Views.(17(1)), 42-48.
Kang, G. L. (2015). Adverse effects of young maternal age on neonatal outcomes. Singapore medical
journal,, 157–163.
Michalko, R. (2002). The Difference That Disability Makes. Philadelphia: Temple University Press.
Morgan, S. K. (2013). Is caffeine consumption safe during pregnancy? Canadian family physician
Medecin de famille canadien,361–362.
Nick Watson, N., Roulstone, A., & Thomas, C. (2012). The Routledge Handbook of Disability Studies.
Abingdon: Routledge.
35

36. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
KAYNAKLAR
Quagliata, E. (2013). Becoming Parents and Overcoming Obstacles: Understanding the Experience of Miscarriage,
Premature Births, Infertility, and Postnatal Depression. Roma: Karnac Books.
Quagliata, E. (2013). Understanding the Experience of Miscarriage, Premature Births, Infertility, and Postnatal
Depression. Rome: Karnac Books Ltd.
Retief, M., & Letšosa, R. (2018). Models of disability: A brief overview. HTS Teologiese Studies/Theological Studies, 74(1),
1-8. doi: https://doi.org/10.4102/hts.v74i1.4738
Tremain, S. (2012). On the Government of Disability: Foucault, Power and the Subject of Impairment. In L. D. (ed.), The
Disability Studies Reader (2nd edition) (pp. 185-197). New York: Routledge.
UNHCR. (2019). Identifying persons with specific needs (PWSN). Retrieved from https://emergency.unhcr.org:
https://emergency.unhcr.org/entry/43322/identifying-persons-with-specific-needs-pwsn
Union of the Physically Impaired Against Segregation (UPIAS). (1976). Fundamental Principles of Disability. London::
UPIAS.
WHO. (2019, 8 27). Classifications. Retrieved from https://www.who.int:
https://www.who.int/classifications/icf/icfbeginnersguide.pdf?ua=1
Williams, J., & Smith , V. (2015). Fetal Alcohol Spectrum Disorders. Pediatrics, 358-361.
Wright TE, S. R. (2015). Methamphetamines and Pregnancy Outcomes. J Addict Med.(9(2)), 111–117.ith hearing loss: the
preparatory studies in the ICF Core sets for hearing loss project (Doctoral thesis). Örebro : Örebro University.
36

37. MedVETSUPPORT
2017-1-TR01-KA202-045932
https://medvet-project.eu
https://www.facebook.com/Medvetproject
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International
License.
All images included in this ppt have been retrieved from: https://www.flickr.com
The European Commission support for the production of this publication does not constitute an
endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission
cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
37

38. Person’s name
Organisation name