Download luận văn thạc sĩ ngành luật với đề tài: Pháp luật về đại lý hải quan và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam, cho các bạn tham khảo

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
LƢƠNG THỊ HÒA
PHÁP LUẬT VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN
VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Hà Nội – 2014

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
LƢƠNG THỊ HÒA
PHÁP LUẬT VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN
VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật Kinh Tế
Mã số : 60 38 01 07
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Anh Sơn
Hà Nội – 2014

3. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán
tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƢỜI CAM ĐOAN
Lƣơng Thị Hòa

4. LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại Khoa Luật, Đại học Quốc
gia Hà Nội, đến nay tôi đã hoàn thành bản luận văn tốt nghiệp. Để có đƣợc
kết quả đó, tôi vô cùng cảm ơn TS. Nguyễn Anh Sơn đã giúp đỡ tôi rất nhiều
trong quá trình xác định hƣớng nghiên cứu và hoàn thiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo của Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội, các cán bộ nhân viên Trung tâm thông tin - thƣ viện, Đại
học Quốc gia Hà Nội và Thƣ viện Quốc gia Việt Nam cùng bạn bè, gia đình
đã giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thành luận văn.
Luận văn là công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc, khoa học của
bản thân, nhƣng do khả năng có hạn nên khó tránh khỏi những khiếm khuyết
nhất định. Tôi rất mong sự đóng góp nhiệt tình của các thầy, cô giáo để luận
văn đƣợc hoàn thiện hơn nữa.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

5. MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN ......... 6
1.1. Những vấn đề lý luận chung ...................................................................... 6
1.1.1. Khái niệm về đại lý hải quan .................................................................. 6
1.1.2. Đặc điểm cơ bản của đại lý hải quan ...................................................... 9
1.1.3. Phân loại đại lý làm thủ tục hải quan....................................................12
1.2. Sự hình thành, phát triển và vai trò của đại lý hải quan trong nền kinh tế.....15
1.2.1. Sự hình thành và phát triển đại lý hải quan trên thế giới......................15
1.2.2. Sự hình thành và phát triển đại lý hải quan ở Việt Nam.......................16
1.2.3. Vai trò của đại lý hải quan trong nền kinh tế........................................21
1.3. Pháp luật về đại lý hải quan .....................................................................25
1.3.1. Khái quát pháp luật về đại lý hải quan ở Việt Nam..............................25
1.3.2. Pháp luật về đại lý hải quan của một số nƣớc trên thế giới ..................29
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY .................................................................................36
2.1. Các nội dung cơ bản của pháp luật về Đại lý hải quan............................36
2.1.1. Pháp luật về Chủ thể tham gia hoạt động Đại lý làm thủ tục hải quan.36
2.1.2. Xác lập tƣ cách Đại lý hải quan ............................................................37
2.1.3. Quyền và nghĩa vụ của các bên.............................................................42
2.1.4. Hoạt động của Đại lý hải quan..............................................................47

6. 2.1.5. Các hành vi vi phạm và chế tài trong hoạt động đại lý hải quan..........48
2.1.6. Chấm dứt quan hệ đại lý làm thủ tục hải quan: ....................................50
2.2. Thực trạng hoạt động của Đại lý hải quan ở Việt Nam ...........................51
2.2.1. Phƣơng hƣớng phát triển Đại lý hải quan của các nƣớc trên thế giới.........51
2.2.2. Phƣơng hƣớng phát triển Đại lý hải quan của Việt Nam......................53
2.2.3. Chủ trƣơng, chính sách của Nhà nƣớc về phát triển Đại lý hải quan .........55
2.2.4. Những hạn chế và nguyên nhân tồn tại về hoạt động của Đại lý
hải quan ..........................................................................................................56
CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN Ở VIỆT NAM ............................................76
3.1. Phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật về Đại lý hải quan..........................76
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về đại lý hải quan ....79
3.2.1. Giải pháp từ phía cơ quan Hải quan......................................................79
3.2.2. Các giải pháp từ phía Đại lý làm thủ tục hải quan và doanh nghiệp xuất
nhập khẩu ........................................................................................................90
KẾT LUẬN.....................................................................................................99
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................102

7. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết tắt Diễn giải
1 AEO Doanh nghiệp ƣu tiên đặc biệt
2
CBFCA
Hiệp hội các hƣớng giao nhận và đại lý hải quan
Australia
3 CBP Cơ quan hải quan và bảo vệ biên giới Mỹ
4 FACBA Hiệp hội đại lý làm thủ tục hải quan Châu Á
5 IATA Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế
6 IFCBA Hiệp hội đại lý làm thủ tục hải quan Thế giới
7 JCBA Hiệp hội đại lý làm thủ tục hải quan Nhật Bản
8 NK Nhập khẩu
9 WCO Tổ chức hải quan thế giới
10 WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới
11 XK Xuất khẩu
12 XNK Xuất nhập khẩu

8. DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Thống kê hoạt động Đại lý hải quan 6 tháng đầu năm 2012 tại 4
Cục Hải quan tỉnh, thành phố.........................................................................57

9. - 1 -
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đại lý làm thủ tục hải quan, hay còn gọi là đại lý hải quan đƣợc biết
đến nhƣ một hoạt động khai thuê hải quan, là loại hình dịch vụ nằm trong
chuỗi dịch vụ đƣợc cung ứng cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá. Trong
bối cảnh thƣơng mại hoá toàn cầu, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, hoạt động
dịch vụ này ngày càng phát triển mạnh mẽ về số lƣợng doanh nghiệp tham gia
cung cấp dịch vụ - tạo ra một nghề mới trong xã hội, góp phần thúc đẩy hoạt
động xuất nhập khẩu hàng hoá phát triển, minh bạch hoá quy định về thủ tục
hải quan, chuyên nghiệp hoá khai báo hải quan theo hƣớng chính quy, hiện
đại và phù hợp với thông lệ quốc tế.
Ở Việt Nam, khái niệm đại lý hải quan đƣợc xuất hiện lần đầu tiên tại
Luật Hải quan 2001. Mặc dù có hiệu lực từ 01/01/2002 nhƣng mãi đến ngày
16/06/2005 Chính Phủ mới ban hành Nghị định số 79/2005/NĐ-CP (đã đƣợc
thay thế bởi Nghị định số 14/2011/NĐ-CP) quy định về điều kiện đăng ký và
hoạt động của đại lý hải quan, Bộ Tài chính ban hành Thông tƣ 73/2005/TT-
BTC hƣớng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định 79/2005/NĐ-CP. Có thể
nói, hệ thống văn bản pháp luật trên bƣớc đầu đã tạo cơ sở pháp lý cho Đại lý
hải quan phát triển, hoạt động có hiệu quả và có tính chuyên nghiệp. Tuy
nhiên, trong một thời gian dài, đã có không ít các nhà kinh doanh, các doanh
nghiệp còn chƣa hiểu đúng và chƣa biết sử dụng các dịch vụ của Đại lý hải
quan, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nhiều hoạt động kinh doanh
của các doanh nghiệp Việt Nam đã không thành công hoặc không thu đƣợc
kết quả nhƣ mong muốn, phần lớn các doanh nghiệp XNK vẫn trực tiếp tham
gia vào việc giao nhận và thực hiện thủ tục hải quan; tỷ lệ hàng hóa đƣợc
thông quan thông qua doanh nghiệp Đại lý hải quan còn rất thấp. Việc này

10. - 2 -
cũng khó khăn cho cơ quan hải quan vì không ít doanh nghiệp, nhất là doanh
nghiệp mới thành lập còn chƣa có nhiều kiến thức về thủ tục hải quan nên
khai hải quan còn lúng túng, mất nhiều thời gian, đôi khi có nhiều sai sót dẫn
đến thời gian làm thủ tục kéo dài, không đạt hiệu quả.
Vì vậy, mặc dù đã ra đời hơn 10 năm nhƣng nhìn chung hoạt động đại
lý hải quan ở Việt Nam vẫn mang tính tự phát, hoạt động chƣa đúng với ý
nghĩa của nó, công việc khai báo vẫn mang tính thủ công, trình độ của nhân
viên đại lý làm thủ tục hải quan còn nhiều hạn chế, doanh nghiệp đại lý làm
thủ tục hải quan hoạt động còn manh mún và chƣa thực sự phát triển mạnh.
Để phát triển hoạt động đại lý hải quan - thực sự là cánh tay nối dài của
lực lƣợng hải quan, đòi hỏi những nỗ lực rất lớn trong việc tạo ra một hành
lang pháp lý đầy đủ, phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Tác giả chọn đề tài:
“Pháp luật về đại lý hải quan và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam” để nghiên
cứu vì những lý do sau đây:
Thứ nhất là mong muốn đuợc nghiên cứu một cách có hệ thống và đầy
đủ những quy định của pháp luật về đại lý hải quan. Hiện nay, Việt Nam đã
chính thức gia nhập Nghị định thƣ sửa đổi Công ƣớc Kyoto, chúng ta phải cố
gắng trƣớc hết hoàn thiện các quy định pháp luật để tƣơng thích với chuẩn
mực pháp lý của các nƣớc thành viên và của chính tổ chức này. Việc nghiên
cứu đề tài này sẽ góp phần vào việc thực hiện mục tiêu trên.
Thứ hai là hiện nay, với số lƣợng khiêm tốn gồm 258 doanh nghiệp Đại lý
hải quan với gần 3.600 nhân viên đại lý đƣợc cấp thẻ, đƣợc coi là con số quá ít
so với Doanh nghiệp hoạt động XNK và lƣu lƣợng hàng hóa XNK cần làm thủ
tục hải quan. Thực tế cho thấy, các quy định trong Luật Hải quan và các văn bản
hƣớng dẫn dƣới Luật đƣợc đánh giá là thiếu chặt chẽ trong các vấn đề ràng buộc
trách nhiệm giữa bên khai thuê và bên thuê cũng nhƣ các quy định điều kiện để
trở thành đại lý khai thuê và chƣa xây dựng đƣợc một cơ chế thực sự ƣu tiên, tạo

11. - 3 -
thuận lợi cho hoạt động của đại lý hải quan phát triển. Việc nghiên cứu về pháp
luật về đại lý hải quan một cách thấu đáo sẽ tạo hành lang pháp lý đầy đủ, phù
hợp với thông lệ quốc tế một cách đúng đắn và đem lại hiệu quả thiết thực cho
việc triển khai hoạt động đại lý hải quan.
Thứ ba là thông qua việc nghiên cứu thực tiễn áp dụng những quy định
pháp luật về đại lý hải quan mà các nƣớc trên thế giới đang sử dụng và so
sánh với tình hình áp dụng pháp luật về đại lý hải quan ở Việt Nam để đƣa ra
những nhận xét và đề xuất phƣơng hƣớng hoàn thiện pháp luật Việt Nam
trong việc điều chỉnh lĩnh vực này.
2. Tình hình nghiên cứu:
Đại lý hải quan là một trong những vấn đề quan trọng của Pháp luật hải
quan. Tuy nhiên, cho đến nay vấn đề này chƣa đƣợc chú trọng quan tâm đúng
mức. Hầu hết chỉ có một số bài báo nghiên cứu về đại lý hải quan, ví dụ nhƣ:
Tác giả Trƣờng Sơn (2008), “Đại lý làm thủ tục hải quan: cần hành
lang pháp lý phù hợp để nhân rộng”, Báo điện tử Thời báo kinh tế Việt Nam,
Hà Nội.
Tác giả Đỗ Thanh Quang (2010),“Suy nghĩ về mô hình dịch vụ môi giới
khai thuê hải quan của hiệp hội môi giới hải quan quốc tế (IFCBA); Báo điện
tử Hải quan Việt Nam, Hà Nội.
Tác giả Song Linh (2010), “Tiếp sức để đại lý làm thủ tục hải quan
phát huy hiệu quả, Báo Diễn đàn doanh nghiệp, Hà Nội.
Tác giả Nguyễn Hà (2012), “Phát triển đại lý hải quan - một nhu cầu
cấp thiết”, Báo Diễn đàn doanh nghiệp, Hà Nội
Tác giả Phan Công Sơn (2014), chuyên đề về “Đại lý hải quan”, Báo
Hải quan, Hà Nội.
Hầu hết các công trình nghiên cứu trên đều tập trung phân tích, làm rõ
một số khía cạnh của vấn đề đại lý hải quan, chƣa có công trình nghiên cứu

12. - 4 -
chuyên sâu, cụ thể và toàn diện về pháp luật đại lý hải quan. Trong xu thế hội
nhập hiện nay, việc nghiên cứu một cách có hệ thống về vấn đề này mang ý
nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận về đại lý hải quan; luận văn
đƣa ra những nhận xét, đánh giá thực tiễn cũng nhƣ đánh giá xu hƣớng pháp
luật về đại lý hải quan của các nƣớc trên thế giới. Qua đó, nêu lên những kiến
nghị có thể áp dụng cho Việt Nam trong việc hoàn thiện pháp luật đối với lĩnh
vực này đồng thời xây dựng cơ chế cho việc áp dụng chúng một cách phù hợp
với pháp luật và thông lệ quốc tế.
4. Đối tƣợng, phạm vi và phƣơng pháp nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận về đại lý hải
quan nhƣ: khái niệm, đặc điểm, nội dung và vai trò của hoạt động đại lý hải
quan; cơ sở của việc pháp luật quy định hoạt động đại lý hải quan và thực tiễn
áp dụng tại Việt Nam trong thời gian qua.
Luận văn nghiên cứu về pháp luật đại lý hải quan và thực tiễn áp dụng
tại Việt Nam. Vì vậy, tác giả đã khảo sát và tìm hiểu thực tiễn áp dụng hoạt
động đại lý hải quan trên phạm vi toàn quốc. Từ đó, có cái nhìn toàn diện về
hoạt động đại lý hải quan ở Việt Nam.
Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác -
Lênin, phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, quan điểm của
Đảng, Nhà nƣớc và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về nhà nƣớc và pháp luật. Đồng
thời, trong quá trình nghiên cứu, tác giả còn sử dụng các phƣơng pháp nghiên
cứu khoa học truyền thống nhƣ phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp so sánh,
phƣơng pháp hệ thống và phƣơng pháp khảo sát thực tiễn.
5. Những đóng góp của đề tài:
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu có tính hệ thống những vấn đề
liên quan đến đại lý hải quan, thể hiện ở các nội dung cơ bản sau đây:

13. - 5 -
- Góp phần hoàn thiện khái niệm về đại lý hải quan
- Làm rõ các đặc điểm, ý nghĩa, nội dung của đại lý hải quan và cơ sở
của việc quy định hoạt động này
- Phân tích, đánh giá đúng thực trạng các quy định của pháp luật về đại
lý hải quan và thực tiễn áp dụng
- Đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện và thực hiện những
quy định của pháp luật về đại lý hải quan
6. Kết cấu của khoá luận:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của Luận văn gồm 03 chƣơng với bố cục nhƣ sau:
Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận về đại lý hải quan
Chƣơng 2: Thực trạng pháp luật về đại lý hải quan ở Việt Nam hiện nay
Chƣơng 3: Phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về đại lý
hải quan ở Việt Nam.

14. - 6 -
CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN
1.1. Những vấn đề lý luận chung
1.1.1. Khái niệm về đại lý hải quan
- Khái niệm về Đại lý
Trong quá trình phát triển kinh tế, các hoạt động thƣơng mại diễn ra ngày
càng sôi nổi. Bên cạnh phƣơng thức truyền thống gặp nhau trực tiếp để ký kết hợp
đồng gữa bên bán và bên mua, giữa bên cung ứng và bên thuê dịch vụ thì các chủ
thể kinh doanh cũng cần đến một phƣơng thức mới mẻ hơn, giúp họ xâm nhập
những thị trƣờng mới một cách an toàn mặc dù chƣa có hệ thống khách hàng hay
không am hiểu thị trƣờng, không biết rõ pháp luật và tập quán thƣơng mại địa
phƣơng, ... và do đó, dịch vụ trung gian thƣơng mại ra đời là tất yếu.
Giao dịch qua trung gian trong hoạt động thƣơng mại là phƣơng
thức giao dịch trong đó mọi việc thiết lập quan hệ giữa ngƣời mua và ngƣời
bán hàng hóa (ngƣời cung ứng dịch vụ và ngƣời sử dụng dịch vụ) và việc xác
định các điều kiện giao dịch đƣợc tiến hành thông qua một ngƣời trung gian.
Đại lý chính là một trong những hình thức trung gian thƣơng mại nhƣ vậy.
Luật Thƣơng mại Việt Nam năm 2005 quy định về Đại lý thƣơng mại nhƣ
sau: “Các hoạt động trung gian thương mại là hoạt động của thương nhân để
thực hiện các giao dịch thương mại cho một hoặc một số thương nhân được xác
định, bao gồm hoạt động đại diện cho thương nhân, môi giới thương mại, uỷ
thác mua bán hàng hoá và đại lý thương mại” [Điều 3]; “Đại lý thương mại là
hoạt động thương mại theo đó bên giao đại lý và bên đại lý thoả thuận việc bên
đại lý nhân danh chính mình mua bán hàng hoá cho bên giao đại lý hoặc cung
ứng dịch vụ của bên giao đại lý để nhận thù lao” [Điều 166];
Nhƣ vậy, đại lý trong thƣơng mại không chỉ liên quan đến hoạt động
mua bán đơn thuần mà còn bao gồm cả hoạt động cung ứng các dịch vụ kèm

15. - 7 -
theo (nhƣ dịch vụ trong các lĩnh vực vận tải, bảo hiểm, giao nhận hàng hoá,
làm thủ tục hải quan, giám định...).
+ Tại Phụ lục tổng quát của Công ƣớc quốc tế về đơn giản hoá và hài
hoà thủ tục hải quan (hay còn gọi là Công ƣớc Kyoto sửa đổi, mà Việt Nam
đã ký kết gia nhập từ năm 2008) quy định: “Luật pháp quốc gia phải quy
định những điều kiện trong đó một người có thể hoạt động vì và thay mặt cho
một người khác trong quan hệ với cơ quan Hải quan và phải định rõ trách
nhiệm của bên thứ ba đó về các khoản thuế hải quan và thuế khác cũng như
về bất cứ hành vi vi phạm nào” [Chuẩn mực 8.2].
Theo định nghĩa của Công ƣớc Kyoto thì bên thứ ba là bất cứ ngƣời
nào giao dịch trực tiếp với cơ quan hải quan, vì lợi ích và thay mặt cho một
ngƣời khác, liên quan đến việc nhập khẩu, xuất khẩu, vận chuyển hay lƣu kho
hàng hoá. Nhƣ vậy, bên thứ ba có thể là đại lý hải quan, ngƣời giao nhận
hàng, ngƣời vận chuyển đa phƣơng thức... và họ có thể thay mặt chủ hàng
thực hiện một hoặc một số giao dịch với cơ quan hải quan.
- Khái niệm về đại lý hải quan
Trong điều kiện kinh tế thị trƣờng, các hoạt động thƣơng mại phát triển
phong phú, đa dạng và đan xen lẫn nhau. Việc một thƣơng nhân, chỉ bằng
năng lực của mình, thực hiện tất cả các công đoạn của quá trình giao lƣu
thƣơng mại ngày càng trở nên hạn hữu. Các thƣơng nhân có thể tự mình thực
hiện tất cả các công đoạn trên nhƣng do không có năng lực chuyên môn mà
việc tự tiến hành các hoạt động phụ trợ làm phát sinh nhiều chi phí cho họ. Để
giảm chi phí sản xuất, các thƣơng nhân này có nhu cầu sử dụng những dịch
vụ khác nhau, vì vậy, dịch vụ Logistics ra đời và ngày càng khẳng định đƣợc
vai trò quan trọng của mình trong lƣu thông hàng hoá. Dịch vụ này là một
hoạt động thƣơng mại có nội dung rất đa dạng bao gồm các công việc nhƣ

16. - 8 -
nhận hàng từ ngƣời gửi để tổ chức việc vận chuyển, đóng gói bao bì, ghi kí
mã hiệu, làm thủ tục hải quan, làm thủ tục gửi giữ hàng hoá...
Là một nội dung trong chuỗi dịch vụ Logistics, đại lý hải quan là một
loại hình dịch vụ tuy rất mới mẻ nhƣng cũng đóng vai trò rất quan trọng đối
với các doanh nghiệp, ngành Hải quan nói riêng và với nền kinh tế nói chung.
Đối với nhiều quốc gia cũng nhƣ với Việt Nam thì đại lý hải quan là một bộ
phận quan trọng không thể thiếu trong quá trình làm thủ tục hải quan, nó
chính là cầu nối giữa cơ quan Hải quan và Doanh nghiệp. Khi đại lý hải quan
hoạt động một cách chuyên nghiệp sẽ giúp cho cơ quan Hải quan nâng cao
đƣợc hiệu quả quản lý đồng thời giúp cho các doanh nghiệp thông quan nhanh
hàng hoá.
Khái niệm đại lý hải quan đƣợc quy định tại Luật Hải quan năm 2011
nhƣ sau:“Đại lý làm thủ tục hải quan là người khai hải quan theo sự uỷ quyền
của người có quyền và nghĩa vụ trong việc làm thủ tục hải quan đối với hàng
hoá xuất nhập khẩu” [Điều 21].
Tại Nghị định số 14/2011/NĐ-CP ngày 16/02/2012 của Chính phủ quy
định về điều kiện đăng ký và hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan (sau
đây gọi là Nghị định số 14 /2011/NĐ-CP) cũng nêu rõ: “Đại lý làm thủ tục
hải quan (dưới đây gọi tắt là đại lý hải quan) là thương nhân thay mặt người
có hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu (dưới đây gọi là chủ hàng) thực hiện trách
nhiệm của người khai hải quan theo quy định tại khoản 1 Điều 16 Luật Hải
quan năm 2001 và thực hiện các công việc khác về thủ tục hải quan theo thoả
thuận trong hợp đồng” [Điều 1].
Theo quy định này thì đại lý hải quan sẽ đứng ra thay mặt doanh nghiệp
xuất nhập khẩu theo sự uỷ quyền để làm dịch vụ thủ tục hải quan một cách
nhanh chóng, thuận lợi theo đúng quy định của pháp luật về thuế, pháp luật hải
quan và các quy định về quản lý xuất nhập khẩu hàng hoá. Với sự thay mặt của

17. - 9 -
đại lý này thì cơ quan Hải quan sẽ rút ngắn đƣợc thời gian trong việc tìm hiểu
thông tin của từng lô hàng, từng doanh nghiệp làm thủ tục thông qua vai trò bảo
lãnh của đại lý hải quan, giảm thiểu sai sót tiến tới phƣơng pháp quản lý mới
theo thủ tục hải quan điện tử, phù hợp với chuẩn mực quốc tế. Trong trƣờng hợp
nếu có sai sót xảy ra thì cơ quan quản lý Nhà nƣớc chỉ cần xử lý doanh nghiệp
làm đại lý hải quan thay cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Chính vì thế, đại lý
hải quan đƣợc ví nhƣ “cánh tay nối dài” của cơ quan Hải quan.
Các quy định của Pháp luật cũng đã quy định rõ đại lý hải quan nhân
danh mình để khai, ký tên và đóng dấu trên Tờ khai hải quan và chịu trách
nhiệm trƣớc pháp luật nếu khai không đúng những thông tin và chứng từ liên
quan do chủ hàng cung cấp. Nhƣ vậy, đại lý hải quan phải thấy rõ trách nhiệm
và nghĩa vụ của mình để làm tốt công việc đã đƣợc chủ hàng ký hợp đồng,
qua đó tạo đƣợc uy tín và thƣơng hiệu cho mình, thu hút đƣợc khách hàng;
đối với chủ hàng cũng yên tâm khi ký hợp đồng với đại lý hải quan, từ đó có
thể giảm thời gian thông quan và giảm thiểu chi phí.
1.1.2. Đặc điểm cơ bản của đại lý hải quan
Dƣới góc độ là một hoạt động thƣơng mại, đại lý hải quan có những
đặc điểm sau:
- Đại lý hải quan là hoạt động thương mại phát sinh giữa người có
hàng hoá xuất nhập khẩu (chủ hàng) và bên đại lý làm thủ tục hải quan.
Hoạt động đại lý hải quan là một loại hình dịch vụ đặc thù, gắn liền với
hoạt động xuất nhập khẩu. Vì vậy, quan hệ đại lý hải quan cũng chỉ phát sinh trực
tiếp hoặc liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu. Và chủ thể của quan hệ này
chính là ngƣời có hàng hóa xuất nhập khẩu (chủ hàng) và bên đại lý hải quan.
Theo Nghị định số 14/2011/NĐ-CP thì đại lý hải quan là thƣơng nhân
và Luật Thƣơng mại năm 2005 quy định: “Thương nhân bao gồm tổ chức

18. - 10 -
kinh tế được thành lập hợp pháp, cá nhân hoạt động thương mại một cách
độc lập, thường xuyên và có đăng ký kinh doanh” [Điều 6].
Chủ hàng là bên có hàng hóa XNK có nhu cầu thuê đại lý hải quan thực
hiện việc khai hải quan và một số công việc liên quan đến thủ tục hải quan
theo hợp đồng. Việc thực hiện này phải thông qua hợp đồng giữa doanh
nghiệp và bên đại lý; Các doanh nghiệp này không những phải cung cấp cho
đại lý hải quan đầy đủ, chính xác các chứng từ, thông tin cần thiết cho việc
làm thủ tục hải quan đối với lô hàng XNK mà còn phải chịu trách nhiệm trƣớc
pháp luật đối với trƣờng hợp cung cấp không chính xác, không đầy đủ các
thông tin, các chứng từ liên quan đến lô hàng, cung cấp các chứng từ không
hợp pháp, hợp lệ cho đại lý hải quan dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật.
- Đại lý hải quan mang đậm đặc trưng của một hình thức đại lý cung
ứng dịch vụ
Đây là sự khác biệt của đại lý làm thủ tục hải quan với việc ủy quyền
cho các doanh nghiệp giao nhận làm thủ tục hải quan cho hàng hóa XNK
trƣớc đây. Nếu ngƣời đƣợc doanh nghiệp XNK ủy quyền làm thủ tục hải quan
chỉ căn cứ vào văn bản uỷ quyền, mà không ký tên đóng dấu trên tờ khai,
không chịu trách nhiệm khi xảy ra sai sót vi phạm; thì đại lý làm thủ tục hải
quan lại nhân danh mình để khai, ký tên và đóng dấu trên tờ khai hải quan và
chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật nếu khai không đúng những thông tin và
chứng từ liên quan do chủ hàng cung cấp. Điều này đã thể hiện rõ đặc trƣng
của đại lý làm thủ tục hải quan là một Đại lý thƣơng mại hoạt động trên
nguyên tắc đại diện, chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật trong phạm vi đƣợc ủy
quyền, có trách nhiệm cao hơn đối với chủ hàng.
Mặt khác, theo quy định của pháp luật, Đại lý làm thủ tục hải quan
cũng là ngƣời khai hải quan, do vậy cũng phải tuân theo quy định về quyền và
nghĩa vụ của ngƣời khai theo quy định của pháp luật. Cụ thể theo Luật Hải

19. - 11 -
quan năm 2005 quy định về quyền và nghĩa vụ của ngƣời khai hải quan thì
ngƣời khai hải quan có nghĩa vụ: “Khai hải quan và thực hiện đúng quy định
tại khoản 1, điều 16, các điều 18, 20, 68 của Luật này; đồng thời chịu trách
nhiệm trước pháp luật về sự xác thực của nội dung đã khai và các chứng từ
đã nộp, xuất trình…” [Điều 23].
- Hoạt động đại lý hải quan phát sinh trên cơ sở hợp đồng
Hợp đồng là cơ sở pháp lý ràng buộc trách nhiệm giữa doanh nghiệp
XNK hàng hoá và ngƣời nhận ủy thác là doanh nghiệp đại lý làm thủ tục hải
quan. Quan hệ giữa doanh nghiệp XNK (ngƣời uỷ thác) và đại lý hải quan
thƣờng đƣợc thể hiện bằng một hợp đồng chặt chẽ hơn so với môi giới thƣơng
mại. Nếu nhƣ quan hệ giữa ngƣời ủy thác và ngƣời môi giới là quan hệ từng
vụ việc, thì quan hệ giữa doanh nghiệp XNK với đại lý hải quan có tính chất
dài hạn hơn.
Về bố cục và nội dung của hợp đồng đại lý hải quan thƣờng đƣợc thể
hiện ở những điểm sau:
+ Phần mở đầu của hợp đồng tức là phần giới thiệu, bao gồm: cơ sở ký
kết hợp đồng, các bên trong hợp đồng, ngƣời đại diện, địa chỉ giao dịch, điện
thoại, điện tín, tên ngân hàng, số tài khoản (nếu có).
+ Ngày hiệu lực của hợp đồng và ngày hết hạn.
+ Tên hàng hóa hoặc dịch vụ thực hiện.
+ Địa điểm thực hiện
+ Bên ủy thác và bên có liên quan trong hợp đồng.
+ Quyền và nghĩa vụ của bên ủy thác.
+ Quyền và nghĩa vụ của bên đại lý làm thủ tục hải quan.
+ Thù lao và chi phí hoạt động.
+ Thanh toán (tổng số tiền thanh toán và phƣơng thức thanh toán).
+ Thanh lý hợp đồng đại lý làm thủ tục hải quan.

20. - 12 -
+ Chữ ký của các bên ủy thác và đại lý làm thủ tục hải quan.
Đại lý hải quan cũng giống nhƣ các hoạt động dịch vụ thƣơng mại
khác. Vì vậy, quá trình phát sinh, thay đổi và chấm dứt hợp đồng đại lý hải
quan đƣợc áp dụng theo pháp luật Thƣơng mại.
- Trong hoạt động đại lý hải quan, bên Đại lý chịu sự giám sát, quản lý
trực tiếp từ cơ quan Hải quan.
Pháp luật và thực tiễn hoạt động quản lý đại lý hải quan ở các nƣớc
trên thế giới cũng nhƣ tại nƣớc ta cho thấy, cơ quan Hải quan là đơn vị giám
sát, quản lý hoạt động của các đại lý hải quan. Cơ quan Hải quan quản lý hoạt
động của các đại lý thông qua việc đăng ký đại lý làm thủ tục hải quan, cấp
thẻ nhân viên đại lý, tổ chức thi chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan nghiệp vụ
khai hải quan, khen thƣởng đối với các đại lý chấp hành, có thành tích tốt
trong việc thực hiện pháp luật hải quan và xử phạt đối với các đại lý hải quan
có hành vi vi phạm pháp luật hải quan.
1.1.3. Phân loại đại lý làm thủ tục hải quan
Theo tiêu chí nghiệp vụ xuất nhập khẩu hàng hóa, có thể phân đại lý
hải quan thành các loại nhƣ sau:
- Đại lý hải quan xuất khẩu hàng hóa:
Là thƣơng nhân thay mặt ngƣời có hàng hóa xuất khẩu tiến hành các
thủ tục hải quan tại nƣớc xuất khẩu để đƣa hàng hóa ra khỏi lãnh thổ của nƣớc
xuất khẩu.
Trong trƣờng hợp này, chủ hàng chịu trách nhiệm xếp hàng và thuê
phƣơng tiện vận chuyển hàng hóa từ kho đến cảng/ cửa khẩu xuất, đồng thời
chuẩn bị đầy đủ bộ chứng từ xuất khẩu và giao cho đại lý hải quan để làm thủ
tục hải quan xuất khẩu. Đại lý phải chịu trách nhiệm khai hải quan, quản lý,
theo dõi hàng hóa từ khi đƣa vào khu vực làm thủ tục hải quan đến khi thực
xuất khỏi lãnh thổ nƣớc xuất khẩu và trao trả lại cho chủ hàng bộ chứng từ, hồ

21. - 13 -
sơ hàng xuất khẩu đã đƣợc cơ quan hải quan xác nhận. Đại lý không thực hiện
các thủ tục liên quan đến nhập khẩu hàng hóa tại nƣớc nhập và các dịch vụ
giao nhận hàng hóa XNK.
- Đại lý hải quan nhập khẩu hàng hóa:
Là thƣơng nhân thay mặt ngƣời có hàng hóa nhập khẩu tiến hành các
thủ tục hải quan tại nƣớc nhập khẩu để đƣa hàng hóa ra khỏi khu vực quản lý
của cơ quan hải quan và giao cho ngƣời nhập khẩu.
Trong trƣờng hợp này, chủ hàng chịu trách nhiệm chuẩn bị đầy đủ bộ
chứng từ nhập khẩu và giao cho đại lý hải quan để làm thủ tục hải quan nhập
khẩu, thuê phƣơng tiện để vận chuyển hàng hóa từ cảng/ cửa khẩu xuất về
kho của mình sau khi đại lý hải quan hoàn thành thủ tục hải quan nhập khẩu.
đại lý hải quan phải chịu trách nhiệm khai báo, làm thủ tục hải quan, giao
hàng hóa đã làm xong thủ tục hải quan cho ngƣời vận chuyển do ngƣời nhập
khẩu chỉ định và trao trả lại cho chủ hàng bộ chứng từ, hồ sơ hàng nhập khẩu
đã đƣợc cơ quan hải quan xác nhận. Đại lý hải quan không thực hiện các thủ
tục liên quan đến xuất khẩu hàng hóa tại nƣớc xuất và các dịch vụ giao nhận
hàng hóa XNK.
- Đại lý hải quan xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa:
Là thƣơng nhân thay mặt ngƣời có hàng hóa xuất khẩu và/hoặc nhập
khẩu tiến hành các thủ tục hải quan tại nƣớc xuất khẩu và/hoặc nƣớc nhập khẩu
để đƣa hàng hóa ra khỏi lãnh thổ của nƣớc xuất khẩu và/hoặc đƣa hàng hóa ra
khỏi khu vực quản lý của cơ quan hải quan và giao cho ngƣời nhập khẩu.
Thông thƣờng trong trƣờng hợp này, đại lý hải quan có thể làm thủ tục
hải quan cho riêng lô hàng xuất khẩu hoặc nhập khẩu tƣơng tự nhƣ đại lý hải
quan xuất khẩu hàng hóa và đại lý hải quan nhập khẩu hàng hóa, tuy nhiên,
cùng có nhiều trƣờng hợp hợp đồng mua bán có điều kiện giao hàng tại một
địa điểm do ngƣời mua chỉ định tại nƣớc xuất khẩu hoặc giao đến tận nhà

22. - 14 -
máy, chân công trình hoặc một địa điểm cụ thể do ngƣời mua chỉ định tại
nƣớc nhập khẩu và đại lý hải quan sẽ phải thay mặt chủ hàng để làm thủ tục
hải quan xuất khẩu tại nƣớc xuất khẩu và sau đó phải làm thủ tục nhập khẩu
hàng hóa tại nƣớc nhập khẩu.
- Đại lý hải quan đối với hàng hóa XNK và giao nhận hàng hóa hàng
hóa XNK:
Nhƣ đúng tên gọi của loại này, thì thƣơng nhân này vừa thực hiện công
việc thủ tục hải quan đối với cả hàng hóa XK, hàng hóa NK và làm dịch vụ
giao nhận hàng hóa XNK.
Trong các loại thƣơng nhân làm đại lý hải quan nêu trên thì loại hình
này là phổ biến nhất, đƣợc nhiều doanh nghiệp XNK sử dụng, ký kết hợp
đồng thực hiện. Bởi vì khi doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực XNK hàng
hóa, ký hợp đồng với đại lý hải quan, đều có yêu cầu doanh nghiệp đại lý thay
họ tiến hành các việc để NK hoặc XK hàng hóa và đƣa hàng hóa đó đến nơi
theo yêu cầu của mình.
Trong hoạt động thƣơng mại, đại lý hải quan là ngƣời có thể đứng tên
trong hợp đồng. Tuỳ theo mối quan hệ mà đại lý hải quan có thể đƣợc nhà
xuất khẩu/nhập khẩu uỷ thác có thể đứng tên trong hợp đồng mua bán hàng
hoá và nhƣ vậy đại lý hải quan đã trở thành chủ thể của hợp đồng mua bán
hàng hóa, cung ứng dịch vụ.
Về mối quan hệ giữa đại lý hải quan và ngƣời ủy thác là mối quan hệ
hợp đồng dài hạn và chỉ đƣợc chấm dứt khi có thỏa thuận trong hợp đồng, hay
đƣợc một hoặc cả hai bên có ý muốn chấm dứt bằng việc thông báo cho phía
bên kia bằng văn bản, hoặc đã đƣợc nêu rõ trong hợp đồng giữa hai bên.
Ngƣời ủy thác (là ngƣời chủ sở hữu về hàng hóa) đã uỷ thác cho đại lý hải
quan, hoạt động nhân danh mình với chi phí của ngƣời ủy thác để mua bán
hàng hóa hay cung ứng dịch vụ theo giá do ngƣời ủy thác quyết định cho

23. - 15 -
khách hàng và đƣợc hƣởng tiền thù lao. Các hoạt động xuất nhập khẩu ủy
thác của các thƣơng nhân Việt Nam hiện nay thuộc loại này.
1.2. Sự hình thành, phát triển và vai trò của đại lý hải quan trong nền
kinh tế
1.2.1. Sự hình thành và phát triển đại lý hải quan trên thế giới
Đại lý hải quan đƣợc hình thành vào đầu thế kỷ 19 ở Mỹ và một số
quốc gia Châu Âu (Anh, Pháp, Tây Ban Nha...). Nguyên nhân chủ yếu ban
đầu là xuất phát từ những khó khăn trong việc tổ chức sắp xếp đƣa hàng hoá
qua biên giới giữa các nƣớc, trong điều kiện các quy định về thủ tục của các
nƣớc rƣờm rà, khắt khe và chƣa có chuẩn mực thống nhất. Sau đó do chuyên
môn hoá nên việc kinh doanh dịch vụ thủ tục hải quan đã tách thành một nghề
độc lập, có tính chuyên môn riêng. Đến giai đoạn chủ nghĩa tƣ bản phát triển,
đội ngũ các nhà trung gian làm thủ tục hải quan đã hình thành và từng bƣớc
lớn mạnh cả về số lƣợng và chất lƣợng dịch vụ. Ở rất nhiều quốc gia, loại
hình Đại lý làm thủ tục hải quan chuyên nghiệp trong hoạt động XNK đã rất
phổ biến, đây là một khâu trong cả chuỗi dịch vụ giao nhận hàng hóa mà
nhiều nƣớc đã áp dụng rất hiệu quả. Hiện nay, hầu nhƣ tại các nƣớc phát triển
trên thế giới thì 100% hàng hoá XNK đều đƣợc thông quan điện tử, dựa trên
các tiêu chí quản lý rủi ro có trên mạng. Nhân viên hải quan kiểm tra các
thông tin trên tờ khai, nếu chƣa đủ hoặc phải thay đổi thì thông báo cho đại lý
hải quan hoặc doanh nghiệp bổ sung, sửa đổi, sau khi kiểm tra hồ sơ giấy thì
kiểm tra thực tế hàng hoá XNK. Thủ tục hải quan đối với hàng hoá xuất nhập
khẩu (khai báo hải quan, phân tích xử lý thông tin, thông quan hàng hoá, tính
thuế, nộp thuế, hoàn thuế...) đều đƣợc thực hiện qua hệ thống tự động hoá hải
quan, hàng hoá xuất khẩu thông thƣờng đƣợc kiểm tra tại kho hàng của doanh
nghiệp. Chính vì thế hệ thống đại lý khai thuê hải quan của các nƣớc trên thế
giới cũng mang tính đặc thù, phát triển đa dạng và chuyên nghiệp. Có thể nói,

24. - 16 -
hoạt động kinh doanh dịch vụ thủ tục hải quan không chỉ phát triển trên bình
diện quốc gia mà còn đƣợc phát triển trên toàn thế giới.
Nhìn chung, đại lý hải quan ở các nƣớc có một số đặc điểm giống nhau,
đó là: (1) Đƣợc luật quy định tƣơng đối chặt chẽ trong các văn bản pháp luật; (2)
Đáp ứng đủ những điều kiện cần thiết, đặc biệt là điều kiện về trình độ nghiệp vụ
của nhân viên làm đại lý với quy trình đào tạo và sát hạch bắt buộc; (3) Phải có
hệ thống sổ sách và tài liệu lƣu trữ bắt buộc rõ ràng, đúng quy định.
1.2.2. Sự hình thành và phát triển đại lý hải quan ở Việt Nam
- Giai đoạn mở đầu (trước năm 2005)
Trong thời kỳ nhà nƣớc thực hiện chính sách độc quyền ngoại thƣơng,
đại lý hải quan không có điều kiện để hoạt động. Từ khi đất nƣớc thực hiện
công cuộc đổi mới, nhất là từ khi thực hiện Luật Hải quan sửa đổi, hoạt động
thƣơng mại ở Việt Nam ngày càng đƣợc mở rộng, hoạt động xuất khẩu, nhập
khẩu hàng hoá tăng nhanh, thì hoạt động của đại lý hải quan mới bắt đầu có
điều kiện để phát triển. Luật Thƣơng mại ra đời ngày 23-5-1997 và có hiệu
lực từ ngày 1-1-1998, đã luật hóa phạm vi điều chỉnh các hoạt động mua bán
và các hoạt động dịch vụ thƣơng mại. Để hƣớng dẫn thực hiện Luật Thƣơng
mại, Chính phủ đã ban hành Nghị định 57/1998/NĐ-CP ngày 31-7-1998, quy
định rõ hoạt động của ngƣời trung gian trong lĩnh vực thƣơng mại. Để đáp
ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, tháng 6-2005 Luật Thƣơng mại
mới đã đƣợc Quốc hội thông qua, mở rộng hơn phạm vi điều chỉnh sang cả
các lĩnh vực khác nhƣ vận tải, bảo hiểm, thủ tục hải quan.
Trong giai đoạn này hoạt động đại lý hải quan ở Việt Nam không ổn
định. Pháp lệnh Hải quan ngày 20 tháng 2 năm 1990 và Nghị định 171/HĐBT
ngày 27 tháng 5 năm 1991 đã cho phép ngƣời thứ ba thay mặt chủ hàng khai
báo hải quan; Ngày 8/4/1999 Tổng cục Hải quan đã ban hành Quy chế tạm
thời về dịch vụ thủ tục hải quan và đƣợc luật hoá trong Luật Hải quan ngày

25. - 17 -
29/6/2001. Trƣớc và khi ban hành Luật Hải quan, số lƣợng các doanh nghiệp
kinh doanh trong lĩnh vực này cũng đã tăng lên.
Tuy nhiên sau đó, do không quản lý đƣợc hoạt động của đại lý hải
quan, cũng nhƣ hoạt động của đại lý hải quan chƣa có đủ điều kiện pháp lý
cần thiết, nên việc cấp phép cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực
này đã bị dừng lại sau một thời gian.
- Giai đoạn 2005 - 2007:
Ngày 16 tháng 6 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định số
79/2005/NĐ-CP quy định điều kiện làm đại lý kinh doanh dịch vụ thủ tục hải
quan dựa trên cơ sở Luật Hải quan năm 2001 và Luật Hải quan sửa đổi năm
2005, sau đó, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tƣ số 73/2005/TT-BTC ngày
05/9/2005 hƣớng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 79/2005/NĐ-CP
và đến ngày 26/12/2007, Bộ Tài chính ban hành tiếp công văn số 17511/BTC-
TCHQ hƣớng dẫn cụ thể một số nội dung tại Thông tƣ số 73/2005/TT-BTC.
Đây là những văn bản pháp lý đầu tiên dƣới Luật tạo điều kiện cho sự phát
triển của đại lý hải quan. Trong giai đoạn này, hoạt động đại lý hải quan bƣớc
đầu đã hình thành.Tuy nhiên, ở giai đoạn này hoạt động đại lý hải quan vẫn
theo hƣớng tự phát, yếu cả về số lƣợng và chất lƣợng. Đến cuối tháng 6/2007,
Tổng cục Hải quan và Học viện Tài chính đã đào tạo đƣợc gần 1000 học viên
về nghiệp vụ khai hải quan; Tổng cục Hải quan đã cấp 78 thẻ nhân viên đại lý
làm thủ tục hải quan cho 27 doanh nghiệp thuộc địa bàn quản lý của 07 Cục
Hải quan tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh, Quảng Nam,
Khánh Hoà, Bình Dƣơng, Đồng Nai và Cần Thơ.
- Giai đoạn từ 2008 - 2010:
Xuất phát từ những hạn chế trong công tác phát triển đại lý hải quan đã
có từ giai đoạn trƣớc, Bộ Tài chính đã có chỉ đạo Ngành Hải quan khẩn
trƣơng tìm ra giải pháp thúc đẩy hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan, đƣa hệ

26. - 18 -
thống đại lý làm thủ tục hải quan vào hoạt động nề nếp và phát triển phù hợp
với yêu cầu cải cách và hiện đại hoá thủ tục hải quan và Tổng cục Hải quan
đã có kế hoạch cụ thể, xác định rõ các việc lớn phải làm từ 2008 trở đi để cơ
quan Hải quan, đại lý hải quan, chủ hàng chủ động khi tổ chức thực hiện;
khắc phục tình trạng buông lỏng, thờ ơ đối với hoạt động đại lý làm thủ tục
hải quan nhƣ thời gian vừa qua.
Ngày 26/12/2007, Tổng cục Hải quan đã trình Bộ Tài chính ký công
văn số 17511/BTC-TCHQ về việc hƣớng dẫn cụ thể một số nội dung tại
Thông tƣ 73/2005/TT-BTC. Ngày 18/01/2008, Tổng cục Hải quan đã có công
văn số 279/TCHQ-GSQL về việc xây dựng đại lý hải quan mẫu để rút kinh
nghiệm phát triển hệ thống đại lý hải quan trên cả nƣớc, có sơ kết đánh giá
mặt đƣợc, mặt chƣa đƣợc và có kế hoạch cho thời gian tới theo chƣơng trình
cải cách hiện đại hoá hải quan giai đoạn 2008 - 2010 để triển khai thực hiện
công văn số 17511/BTC-TCHQ.
Tại Tổng cục Hải quan đã thành lập Tổ công tác triển khai xây dựng
đại lý hải quan mẫu, do Vụ Giám sát quản lý về Hải quan và Ban cải cách
hiện đại hoá hải quan là đầu mối chủ trì, các Vụ, Cục nghiệp vụ khác là thành
viên. Tổ công tác đã phối hợp các Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh, Hải
Phòng, Hà Nội lựa chọn đại lý hải quan để xây dựng mẫu và tổ chức hội nghị
chuyên đề tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 4/3/2008, tại Thành phố Hải
Phòng ngày 17/3/2008, tại Thành phố Hà Nội ngày 20/3/2008 để cùng các
Đại lý hải quan và chủ hàng bàn biện pháp triển khai thực hiện.
Tổ đã thƣờng xuyên nắm bắt tình hình ở các Cục Hải quan địa phƣơng
nơi xây dựng đại lý hải quan mẫu, tham mƣu cho lãnh đạo Tổng cục Hải quan
ban hành 02 văn bản giải đáp các vƣớng mắc (công văn số 1977/TCHQ-
GSQL ngày 29/4/2008 và công văn số 3326/TCHQ-GSQL ngày 16/7/2008

27. - 19 -
của Tổng cục Hải quan) để giải vƣớng mắc, khó khăn của các đơn vị hải
quan, đại lý hải quan và doanh nghiệp xuất nhập khẩu.
Tại Tổng cục Hải quan, trang thông tin điện tử của Tổng cục đã cập
nhật các văn bản quy định và hƣớng dẫn liên quan đến đại lý làm thủ tục hải
quan để các đơn vị hải quan địa phƣơng, đại lý hải quan và cộng đồng doanh
nghiệp tra cứu kịp thời.
Tính đến tháng 12/2008, trên toàn quốc đã có 52 Đại lý hải quan và
khoảng gần 170 nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan, các Đại lý hải quan chủ
yếu vẫn làm thủ tục hải quan thủ công và khai báo từ xa. Về tham gia thủ tục
hải quan điện tử: đã có 3 công ty đại lý hải quan đăng ký tham gia thủ tục hải
quan điện tử.
Đến hết tháng 11/2010, toàn quốc có 93 doanh nghiệp đƣợc công nhận
đại lý hải quan thuộc 11 Cục Hải quan tỉnh, thành phố; cấp 263 thẻ nhân viên
đại lý làm thủ tục hải quan. Qua hơn 4 năm hoạt động, các Đại lý hải quan đã
khai và làm thủ tục hải quan đƣợc 69.652 tờ khai hải quan, chỉ đạt một tỷ lệ
quá nhỏ so với 2,5- 3 triệu tờ khai XNK/năm.
- Giai đoạn 2011 - nay:
Đến năm 2011, thực hiện Quyết định số 30/QĐ-TTg ngày 10 tháng 01
năm 2007 của Thủ tƣớng Chính phủ về phê duyệt Đề án Đơn giản hoá Thủ
tục hành chính trên các lĩnh vực quản lý nhà nƣớc giai đoạn 2007-2010, để
phù hợp với xu hƣớng cải cách, đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong
lĩnh vực Hải quan, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số
14/2011/NĐ-CP ngày 16 tháng 2 năm 2011 quy định về điều kiện đăng ký và
hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan (thay thế cho Nghị định số 79/2005/NĐ-
CP), sau đó Bộ Tài chính cũng ban hành Thông tƣ số 80/2011/TT-BTC ngày
09 tháng 6 năm 2011 hƣớng dẫn một số nội dung về điều kiện đăng ký và
hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan (thay thế Thông tƣ số 73/2005/TT-

28. - 20 -
BTC). Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để đại lý hải quan tiếp tục phát
triển và hội nhập, góp phần đa dạng hóa các loại hình kinh doanh dịch vụ tại
Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực giao nhận, vận tải và ngoại thƣơng.
Sau hơn 11 năm thực hiện Luật Hải quan năm 2001, đặc biệt là từ khi
triển khai thực hiện Nghị định số 79/2005/NĐ-CP, Thông tƣ số 73/2005/TT-
BTC và từ năm 2011 là Nghị định số 14/2011/NĐ-CP, Thông tƣ số
80/2011/TT-BTC, hoạt động của đại lý hải quan đã dần dần hoạt động theo
đúng bản chất của loại hình dịch vụ nay, tạo thành chuỗi cung ứng quan trọng
trọng hoạt động giao nhận, vận tải và ngoại thƣơng, cũng từ đây đã hình thành
một đội ngũ nhân viên hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ thủ tục hải quan.
Tính đến năm 2011, Tổng cục Hải quan và Học viên Tài chính đã đào
tạo đƣợc trên 2.000 nhân viên về nghiệp vụ khai hải quan, đã tổ chức thi cấp
chứng chỉ cho 1.200 nhân viên và Tổng cục Hải quan đã cấp 267 thẻ nhân
viên đại lý làm thủ tục hải quan cho 126 Đại lý hải quan thuộc địa bàn quản lý
của các Cục Hải quan tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh,
Quảng Nam, Khánh Hoà, Bình Dƣơng, Đồng Nai, Cần Thơ,…
Với mục đích tạo hành lang pháp lý cho hiện đại hóa hoạt động hải
quan nói chung, hoạt động đại lý hải quan nói riêng, áp dụng rộng rãi, phổ
biến hải quan điện tử và cải cách hành chính, cải cách thủ tục hải quan hƣớng
tới một hoạt động hải quan công khai, minh bạch, hiệu quả. Ngày 23 tháng 6
năm 2014, Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII kỳ
họp thứ 7 đã thông qua Luật Hải quan 2014, tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho
hoạt động đại lý thủ tục hải quan. Tính đến 2014, cả nƣớc đã có 258 đại lý hải
quan với 3.600 nhân viên đƣợc cấp thẻ đại lý hải quan. Đây là con số tăng vọt
so với những năm trƣớc đó. Đại lý hải quan đang ngày một phát triển cả về
chất và lƣợng trƣớc yêu cầu phát triển của nền kinh tế.

29. - 21 -
Tuy nhiên, các doanh nghiệp tham gia hoạt động dịch vụ đại lý làm thủ
tục hải quan (những doanh nghiệp đƣợc Tổng cục Hải quan công nhận đại lý
làm thủ tục hải quan) theo đúng nghĩa là đại lý hải quan (tức là phải có hợp
đồng đại lý và nhân viên đại lý có trách nhiệm khai báo hải quan, ký tên, đóng
đấu trên tờ khai hải quan) hầu nhƣ chƣa thực hiện đƣợc, các đại lý hải quan
chủ yếu chỉ thực hiện một số khâu thủ tục đối với hàng hóa xuất nhập khẩu
liên quan đến thủ tục hải quan theo hình thức chủ hàng có văn bản ủy quyền
hoặc giấy giới thiệu ngƣời đến làm thủ tục hải quan.
Đại lý làm thủ tục hải quan là ngƣời thay mặt doanh nghiệp xuất nhập
khẩu làm thủ tục hải quan theo hợp đồng ký kết giữa hai bên, song thực tế có
rất ít đại lý hải quan thực sự hoạt động đúng tính chất của mô hình này và
chịu trách nhiệm trƣớc pháp luật về hoạt động của mình. Nhiều đại lý hải
quan đƣợc công nhận thành lập, nhƣng chỉ có một số ít đứng tên khai trên tờ
khai hải quan và số lƣợng tờ khai do đại lý làm thủ tục hải quan cũng chƣa
nhiều, phần lớn các đại lý hải quan vẫn thƣờng làm dịch vụ khai thuê cho
khách hàng nhƣ trƣớc đây, không ký tên, đóng dấu trên tờ khai hải quan.
1.2.3. Vai trò của đại lý hải quan trong nền kinh tế
Trong thƣơng mại quốc tế, nhu cầu mua bán, giao nhận vận tải hàng
hoá của các tổ chức, cá nhân hết sức đa dạng và cũng có nhiều doanh nghiệp
giao nhận vận tải, bảo hiểm... cung cấp các dịch vụ - sản phẩm của mình ra thị
trƣờng. Ngƣời có nhu cầu sử dụng các sản phẩm loại này, đặc biệt là các tổ
chức kinh tế lớn, mặc dù luôn nhận đƣợc thông tin về các doanh nghiệp cung
cấp, nhƣng họ không thể đánh giá hết khả năng của nhiều doanh nghiệp có
cùng một loại sản phẩm để lựa chọn doanh nghiệp cung cấp tốt hơn hoặc cùng
một sản phẩm của những doanh nghiệp có uy tín trên thị trƣờng, sản phẩm có
mức phí rẻ hơn, phù hợp hơn, chính vì vậy đã xuất hiện các nhà môi giới, các
nhà đại lý làm thay những việc đó cho mình.

30. - 22 -
Cùng với sự phát triển của phân công lao động xã hội mỗi ngƣời, mỗi
doanh nghiệp nên tập trung kinh doanh hàng hóa, dịch vụ mà mình có thế
mạnh, chi phí thấp, để tối đa hóa lợi nhuận. Sự xuất hiện nhiều ngành nghề
mới đã cho phép xã hội phát triển tốt hơn, nhƣng các ngành nghề này lại có
mối quan hệ chặt chẽ với nhau, thúc đẩy nhau cùng phát triển. Những ngƣời
trung gian xuất hiện trong sản xuất, lƣu thông hàng hóa vừa giải quyết những
bế tắc phát sinh, vừa tạo điều kiện cho sản xuất tiêu dùng phát triển. Mặt
khác, do chuyên môn hóa nên các nhà trung gian sẽ xây dựng cho mình một
hệ thống các mối quan hệ chuyên sâu, thu thập cho mình nhiều kiến thức,
kinh nghiệm quý báu mà các nhà sản xuất kinh doanh không thể có đƣợc. Ví
dụ: trong lĩnh vực thuê tàu chở hàng, những ngƣời môi giới với lợi thế quen
biết rộng, họ có thể biết đƣợc các thông tin về tàu, về tuyến đƣờng, cƣớc
phí.v.v. nên họ dễ dàng lựa chọn cho các chủ hàng một tuyến đƣờng, một con
tàu hay các điều khoản trong hợp đồng có lợi nhất cho ngƣời đi thuê tàu.
Ngƣời đại lý với vai trò của ngƣời trung gian giữa ngƣời XNK với cơ
quan hải quan ra đời đã giúp cho nền kinh tế thu đƣợc nhiều lợi ích to lớn
nhƣ: Đẩy mạnh phân công lao động trong xã hội phát triển; Giảm bớt thời
gian, công sức của các nhà sản xuất kinh doanh trong việc nghiên cứu, thực
hiện thủ tục hải quan, đôi khi rất phức tạp và mất nhiều thời gian, nhất là đối
với những quốc gia có hệ thống pháp luật chƣa minh bạch, thủ tục chƣa cải
tiến, phƣơng tiện làm việc chƣa hiện đại,...
Vai trò của đại lý hải quan thể hiện ở các đặc điểm sau:
- Đối với các doanh nghiệp XNK
+ Đại lý hải quan giúp cho các doanh nghiệp XNK thông quan nhanh hàng
hóa, tránh đƣợc những sai sót, vi phạm trong quy trình làm thủ tục hải quan.
Đại lý hải quan với những nhân viên chuyên nghiệp có hiểu biết sâu
rộng về hệ thống pháp luật, thành thạo trong công việc, sử dụng những thiết bị

31. - 23 -
hiện đại và đƣợc cơ quan Hải quan tin tƣởng do họ thƣờng xuyên làm việc với
cơ quan Hải quan sẽ giúp cho việc thông quan không những nhanh chóng,
chính xác mà còn tiết kiệm thời gian làm thủ tục, nhờ vậy hàng hóa đƣợc
thông quan nhanh hơn đảm bảo tiến độ của quá trình sản xuất, kinh doanh của
các doanh nghiệp.
+ Đại lý hải quan phát triển tạo điều kiện cho các doanh nghiệp giảm
chi phí đầu tƣ vào lƣu thông qua việc tinh giản đƣợc bộ máy, tiết kiệm chi phí
quản lý.
Khi các doanh nghiệp thuê Đại lý hải quan làm thủ tục thì sẽ không
phải mất chi phí hình thành, vận hành bộ máy chuyên làm thủ tục hải quan.
Chi phí này tuơng đối lớn nhƣng thƣờng không hiệu quả vì hoạt động XNK
của các doanh nghiệp là không thƣờng xuyên, kim ngạch hàng hóa XNK thấp
trong khi các doanh nghiệp này vẫn phải trả lƣơng cho các nhân viên và các
chi phí khác để vận hành bộ máy này.
Mặt khác, doanh nghiệp không phải bỏ chi phí đầu tƣ trang thiết bị ,
phƣơng tiện hiện đại phục vụ cho việc làm thủ tục hải quan. Nhất là khi tiến
hành áp dụng khai báo hải quan điện tử đối với hàng hóa XNK thì chi phí này
lại càng tăng. Qua đó, các doanh nghiệp có thể tiết kiệm đuợc chi phí đầu tƣ
nhằm tăng cƣờng năng lực cạnh tranh trên thị trƣờng.
+ Giảm đƣợc mối quan hệ trực tiếp giữa doanh nghiệp XNK và công
chức hải quan nên giảm đƣợc các chi phí mang tính tiêu cực.
Qua việc thuê các đại lý hải quan, doanh nghiệp không phải tiếp xúc
trực tiếp với các công chức Hải quan do đó không có cơ hội xảy ra tình trạng
công chức Hải quan sách nhiễu, tiêu cực trong khi làm thủ tục hải quan cho
doanh nghiệp.
- Đối với cơ quan Hải quan.

32. - 24 -
+ Tránh tình trạng ùn tắc, tạo ra sự thông thoáng tại các địa điểm làm
thủ tục hải quan.
Ở Việt Nam hiện nay có khoảng hơn 50.000 doanh nghiệp tham gia
XNK, trong đó có khoảng 80% là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hoạt động không
thƣờng xuyên và tự làm thủ tục hải quan. Do đó tình trạng quá tải tại các địa
điểm làm thủ tục hải quan rất hay xảy ra.
Từ khi đại lý hải quan ra đời và đi vào hoạt động với tính chuyên
nghiệp cao nên thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK sẽ đƣợc thực hiện
chính xác hơn, nhanh hơn, tình trạng ùn tắc và tạo sự thông thoáng tại các địa
điểm làm thủ tục, số lƣợng ngƣời làm thủ tục giảm đi.
+ Tạo điều kiện thuận lợi cho hiện đại hóa công tác quản lý hải quan.
Đồng thời với việc phát triển các đại lý hải quan thì số đầu mối mà cơ
quan Hải quan phải quản lý giảm xuống, mặt khác các đầu mối này lại đƣợc
đào tạo bài bản về làm thủ tục hải quan, đƣợc trang bị phƣơng tiện hiện đại
nên đã tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan Hải quan tiến hành thực hiện nối
mạng để triển khai chƣơng trình khai báo điện tử, thu thập thông tin, phân loại
doanh nghiệp XNK và thực hiện kỹ thuật quản lý rủi ro trong kiêm tra, kiểm
soát hải quan.
+ Giúp cho cơ quan Hải quan tinh giản đƣợc bộ máy nhƣng lại đạt
đƣợc hiệu quả quản lý cao, triển khai các chủ trƣơng, chính sách một cách
nhanh chóng.
Từ khi có hoạt động đại lý hải quan, tốc độ thông quan hàng hóa đƣợc
đẩy nhanh hơn, năng suất làm việc của công chức Hải quan cũng tăng lên.
Đặc biệt khi áp dụng hệ thống khai hải quan điện tử thì đại lý hải quan là đầu
mối quan trọng nhập dữ liệu với tính đầy đủ, chính xác cao nhất, từ đó giảm
thiểu đƣợc công việc nhập dữ liệu của các công chức Hải quan nhƣ hiện nay

33. - 25 -
đang thực hiện, vì thế chủ trƣơng tinh giảm bộ máy nhà nƣớc của cơ quan Hải
quan đƣợc thực hiện.
Mặt khác, việc triển khai văn bản hay chính sách mới của ngành Hải
quan vào thực tế cho các đầu mối cũng là thuận lợi hơn trƣớc, trong nhiều
trƣờng hợp chính họ cũng phát hiện ra những nội dung bất hợp lý, không phù
hợp với thực tế để cơ quan Hải quan nhanh chóng chỉnh sửa.
+ Đại lý hải quan hỗ trợ cơ quan Hải quan trong hoạt động ngăn ngừa
tiêu cực, buôn lậu gian lận thƣơng mại và trốn thuế.
Với việc phát triển các đại lý hải quan đã làm giảm mối quan hệ trực
tiếp giữa doanh nghiệp và công chức Hải quan, nên đã góp phần ngăn hiện
tuợng một số công chức Hải quan bị thoái hóa, biến chất, thông đồng, tiếp tay
cho doanh nghiệp trốn thuế, gian lận thƣơng mại.
Từ sự phân tích trên có thể thấy đại lý làm thủ tục hải quan đã đóng
một vai trò khá quan trọng trong hoạt động của ngành Hải quan. Không chỉ
mang lợi cho doanh nghiệp mà còn giúp cho hoạt động quản lý nhà nƣớc của
ngành Hải quan thêm thuận lợi góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển.
1.3. Pháp luật về đại lý hải quan
1.3.1. Khái quát pháp luật về đại lý hải quan ở Việt Nam
Bản chất pháp lý của đại lý hải quan là một dạng hoạt động trung gian
thƣơng mại. Ngoài việc mang đầy đủ những đặc trƣng pháp lý cơ bản của
hoạt động trung gian thƣơng mại, đại lý hải quan còn có những đặc trƣng
pháp lý riêng, giúp phân biệt với các hoạt động trung gian thƣơng mại hay
hoạt động cung ứng dịch vụ khác. Vì vậy, đại lý hải quan cần có những quy
định pháp luật điều chỉnh phù hợp với đặc điểm của loại hình dịch vụ này, tạo
điều kiện cho đại lý hải quan hình thành và phát triển.
Với sự phát triển ngày càng nhanh của các đại lý làm thủ tục hải quan
đồng thời với vai trò ngày càng to lớn của nó trong nền kinh tế thì việc cần có

34. - 26 -
một hệ thống các quy định pháp luật về đại lý này là một nhu cầu cấp thiết.
Hệ thống pháp luật này không những phải đầy đủ chặt chẽ về các quy định
hoạt động đại lý mà còn phải thƣờng xuyên đổi mới để đáp ứng với sự thay
đổi nhanh chóng của thị trƣờng.
Nhƣ vậy, pháp luật về đại lý hải quan là hệ thống quy tắc xử sự, là tổng
hợp các quy phạm pháp luật do Nhà nuớc ban hành hoặc thừa nhận để xác
định địa vị pháp lý đại lý hải quan và điều chỉnh các hoạt động liên quan đến
đại lý hải quan.
Với mục đích xây dựng kế hoạch phát triển đại lý hải quan theo hƣớng
tạo nhiều điều kiện ƣu tiên nhƣ: cụ thể hóa các quyền ƣu tiên trƣớc của đại lý
trong quá trình thông quan, hỗ trợ đại lý phát triển khách hàng, thƣờng xuyên
cung cấp thông tin quy định pháp luật hải quan, định kỳ hoặc đột xuất tổ chức
đối thoại doanh nghiệp…để phát triển mạng lƣới đại lý hải quan đáp ứng sự
quản lý thống nhất, tuân thủ các quy định của pháp luật, Nhà nƣớc đã thể chế
hóa bằng các văn bản quy phạm pháp luật quy định các nội dung liên quan
đến hoạt động đại lý hải quan. Hiện nay, đại lý hải quan chịu sự điều chỉnh
của rất nhiều văn bản pháp luật khác nhau nhƣ: Bộ luật Dân sự 2005; Luật
Doanh nghiệp 2005; Luật Cạnh tranh 2004; Luật Phá sản 2004; các Luật Thuế
và một số văn bản pháp luật chuyên ngành quy định về hoạt động của Đại lý
làm thủ tục hải quan, nhƣ: Luật Hải quan 2001, Luật Hải quan sửa đổi, bổ
sung 2005 (hiện nay đƣợc thay thế bởi Luật Hải quan 2014); Nghị định số
14/2011/NĐ-CP ngày 16/02/2011 của Chính phủ quy định về điều kiện đăng
ký và hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan; Thông tƣ số 80/2011/TT-
BTC ngày 09/6/2011 của Bộ Tài chính hƣớng dẫn về điều kiện đăng ký và
hoạt động của đại lý làm thủ tục hải quan.
Nhƣ vậy, cơ bản thì đại lý làm thủ tục hải quan đã có đầy đủ cơ sở pháp
lý để hoạt động. Các văn bản pháp luật này quy định trên nhiều phƣơng diện

35. - 27 -
nhằm quản lý các đại lý làm thủ tục hải quan một cách chặt chẽ và hiệu quả
nhất, đồng thời cũng tạo một môi truờng pháp lý cởi mở nhất cho loại dịch vụ
này, cụ thể:
Thứ nhất, các văn bản pháp luật đã quy định khái niệm về đại lý hải
quan, điều kiện, trình tự, thủ tục đăng ký kinh doanh Đại lý hải quan.
Tại Điều 21 Luật hải quan năm 2001, Điều 1 Nghị định số 14/2011/NĐ-
CP ngày 16/2/2012 của Chính phủ đã nêu rõ khái niệm về đại lý hải quan, cũng
tại Điều 3 và Điều 5 của Nghị định này, đã quy định rõ điều kiện làm đại lý hải
quan, điều kiện để đƣợc cấp thẻ làm nhân viên đại lý hải quan. Các quy định trên
đã đƣợc luật hoá cụ thể tại Điều 20 Luật hải quan 2014.
Theo quy định tại điều 7 Luật Doanh nghiệp 2005 thì đối với ngành
nghề mà pháp luật về đầu tƣ và pháp luật có liên quan quy định phải có điều
kiện thì doanh nghiệp chỉ đƣợc kinh doanh ngành nghề đó khi có đủ điều kiện
theo quy định.
Tại Luật quản lý thuế năm 2007 có quy định tổ chức kinh doanh dịch
vụ làm thủ tục về thuế là doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ có điều kiện và
Đại lý hải quan thực hiện quyền, nghĩa vụ của tổ chức kinh doanh dịch vụ làm
thủ tục về thuế khi làm thủ tục về thuế với hàng hoá XNK.
Theo quy định tại điểm 35, mục II, phụ lục III ban hành kèm theo Nghị
định số 59/2006/NĐ-CP ngày 12/6/2006 quy định chi tiết Luật Thƣơng mại
về hàng hoá dịch vụ cấm kinh doanh, hạn chế kinh doanh và kinh doanh có
điều kiện thì đại lý hảiq uan là dịch vụ kinh doanh có điều kiện, theo đó tại
điểm d, khoản 1 điều 7 cũng có quy định nhân viên trực tiếp thực hiện kinh
doanh có điều kiện phải đảm bảo các yêu cầu về trình độ nghiệp vụ, chuyên
môn, kinh nghiệm nghề nghiệcp của sức khoẻ theo quy định của pháp luật.

36. - 28 -
Nhƣ vậy, song song với các điều kiện của đại lý hảiq uan là những điều
kiện mang tính nhà nghề của các nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan - ngƣời
trực tiếp thực hiện hành vi làm thủ tục hải quan cho từng lô hàng XNK, đó là
điều kiện về bằng cấp, trình độ chuyên môn, năng lực pháp luật.
Thứ hai, các văn bản pháp luật đã quy định về quyền và nghĩa vụ pháp
lý của đại lý hải quan.
Với tƣ cách là ngƣời khai hải quan, đại lý hải quan có đầy đủ quyền và
nghĩa vụ của ngƣời khai hải quan đƣợc quy định tại điều 23 Luật hải quan
2001 đã đƣợc sửa đổi, bổ sung tại khoản 14 điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một
số điều của Luật hải quan ngày 14/6/2005.
Ngoài ra, Nghị định 14/2011/NĐ-CP đã quy định chi tiết hơn về hoạt
động của các đại lý hải quan tại Điều 9. Quy định này đã đƣợc quy định rõ
ràng, cụ thể hơn tại Điều 20 Luật hải quan 2014.
Thứ ba, các văn bản pháp luật quy định việc chấm dứt tƣ cách pháp
nhân của đại lý hải quan, thu hồi thẻ nhân viên đại lý cũng nhƣ chế tài xử lý
vi phạm đối với hoạt động đại ý hải quan.
Việc chấm dứt sự tồn tại của đại lý hải quan cũng nhƣ các hoạt động dịch
vụ khác, có thể giải thể hoặc phá sản theo quy định của pháp luật giải thể và phá
sản doanh nghiệp. Tuy nhiên, do đặc thù ngành nghề, việc chấm dứt sự tồn tại
của các đại lý hải quan cũng đƣợc quy định tại điều 14 Nghị định 14/2011/NĐ-
CP. Theo đó quy định cụ thể các trƣờng hợp dừng hoạt động và tạm dừng hoạt
động của các đại lý hải quan đồng thời cũng quy định các trƣờng hợp cơ quan
hải quan quyết định thu hồi thẻ của nhân viên đại lý hải quan.
Những văn bản pháp luật trên là những cơ sở pháp lý giúp cho Đại lý
làm thủ tục hải quan có một một môi truờng hoạt động thuận lợi góp phần đẩy
nhanh công tác hiện đại hóa hải quan trong thời kỳ mới.

37. - 29 -
1.3.2. Pháp luật về đại lý hải quan của một số nước trên thế giới
- Pháp luật về đại lý hải quan tại Mỹ
Đại lý hải quan theo quy định của Mỹ (ở Mỹ có khoảng 11.000 đại lý
hải quan đƣợc cấp phép hoạt động - số liệu tính đến năm 2008) là những cá
nhân, liên doanh đối tác, hiệp hội hoặc công ty đƣợc cơ quan Hải quan và Bảo
vệ biên giới Mỹ (CBP) cấp phép, giao thẩm quyền hỗ trợ các nhà nhập khẩu
và xuất khẩu chấp hành quy định của Liên bang liên quan đến hoạt động xuất
nhập khẩu. Đại lý hải quan chịu trách nhiệm gửi các thông tin cần thiết và nộp
các khoản thanh toán phù hợp cho CBP trên danh nghĩa của khách hàng và
sau đó sẽ thu lại khoản phí thực hiện dịch vụ này.
Để làm dịch vụ này, các công ty, liên doanh đối tác, hiệp hội nghề
phải có giấy phép thực hiện giao dịch với cơ quan Hải quan. Mỗi đơn vị này
phải có ít nhất một nhân viên, một đối tác đƣợc cấp phép để tiến hành các
dịch vụ hải quan mà công ty đó đƣợc CBP cho phép. Nếu nhƣ đơn vị đó
không có nhân viên đáp ứng tiêu chí trên trong khoảng thời gian hơn 120
ngày thì sẽ bị thu hồi giấy phép hoạt động dịch vụ hải quan.
Cá nhân làm dịch vụ hải quan phải có kiến thức về thủ tục nhập khẩu,
các quy định về ngoại thƣơng, phân loại, xác định trị giá, thuế suất, lệ phí đối
với hàng hoá nhập khẩu. Luật pháp Mỹ quy định, để đƣợc cấp chứng chỉ hành
nghề khai thuê hải quan thì ngƣời đăng ký phải tròn 21 tuổi và không phải là
công chức của bất kỳ Cơ quan chính phủ nào. Nếu đáp ứng đƣợc tiêu chuẩn
trên thì ứng viên phải đăng ký tham dự kỳ thi cấp giấy phép đại lý làm thủ tục
hải quan. Sau khi hồ sơ đƣợc CBP chấp nhận, ứng viên phải nộp lệ phí thi (là
200 USD). Kỳ thi cấp chứng nhận (kéo dài 4 giờ) là một dạng thi mở với các
câu hỏi về Danh mục biểu thuế của Mỹ, Bộ luật các quy định của Liên bang,
các văn bản chỉ thị về lĩnh vực hải quan và giao dịch tự động giữa thƣơng mại
và hải quan. Nếu thí sinh trả lời đƣợc hơn 75% câu hỏi đƣợc coi nhƣ đã vƣợt
qua kỳ thi. Khi đó, ứng viên sẽ có thể nộp đơn đăng ký đƣợc cấp chứng nhận

38. - 30 -
đại lý làm thủ tục hải quan. Kết quả thi chứng chỉ để cấp chứng nhận làm đại
lý làm thủ tục hải quan có giá trị bảo lƣu trong thời hạn 3 năm (hiện nay ở
Việt Nam chƣa có văn bản quy định về việc này).
Trình tự cấp chứng nhận đƣợc tiến hành nhƣ sau:
Trƣớc hết, nhân viên đơn vị Hải quan tiếp nhận thẩm tra cơ bản qua
nhiều cơ quan nhƣ hồ sơ cá nhân, báo cáo tài chính, thông tin tham chiếu.
Tiếp theo, trƣởng đơn vị Hải quan nơi tiếp nhận rà soát lại các thông tin
khai báo và các thông tin liên quan khác.
Cuối cùng, thông tin đƣợc gửi tới trụ sở trung ƣơng tại Oasinhton để
đƣợc quyết định có cấp chứng nhận hay không. Thời gian xem xét cấp chứng
nhận có thể kéo dài từ 8 đến 12 tháng.
- Pháp luật về đại lý hải quan tại Australia
Là một nƣớc có hoạt động ngoại thƣơng phát triển từ lâu nên hệ thống
đại lý hải quan tại Australia rất phát triển với hệ thống đào tạo nhân viên làm
dịch vụ hải quan rất quy củ, bài bản. Các nhà nhập khẩu, xuất khẩu có thể
nhận đƣợc những dịch vụ đa dạng từ các đại lý - những ngƣời sẽ thay mặt họ
để tiến hành các thủ tục xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa.
Tại Australia, Hiệp hội lớn nhất về thủ tục, dịch vụ hải quan là Hiệp hội
các hƣớng giao nhân và đại lý hải quan Australia (CBFCA) đƣợc thành lập từ
đầu thế kỷ 20 và phát triển mạnh mẽ kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai
cùng với sự hồi phục của kinh tế thế giới. Mục đích chính của CBFCA là đại
diện quyền lợi của các thành viên và thúc đẩy sự phát triển của dịch vụ thủ tục
hải quan thông qua các hoạt động tuyên truyền, đào tạo và phát triển nghề
nghiệp. Để trở thành một đại lý hải quan của Australia thì thƣơng nhân phải
thỏa mãn những điều kiện nhƣ: Có tƣ cách pháp lý theo quy định tại phần XI
của Luật Hải quan nhƣ là thành viên của CBFCA; đóng lệ phí hoạt động hàng
năm và một số quy định khác của Hiệp hội. Ngoài ra có thể làm thủ tục cho

39. - 31 -
những loại hàng hóa đặc biệt phải tuân thủ những hạn chế riêng của Australia
(vốn có quy định chặt chẽ về nhập khẩu thực phẩm, động thực vật lạ vào
Australia), Đại lý hải quan cũng phải đƣợc cấp giấy chứng nhận làm thủ tục
cho những hàng hóa nguy hại bởi Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế
(IATA) và đƣợc sự cho phép của Bộ Vận tải và Giao thông, An ninh hàng
không. Tùy từng trƣờng hợp cụ thể mà Hiệp hội có những quy định riêng.
Để đƣợc công nhận là đại lý hải quan, nhân viên phải tham dự khóa đào
tạo chính thức để đƣợc trạng bị kiến thức về quản lý hải quan và phải đƣợc
cấp chứng nhận hành nghề bởi Hiệp hội nghề nghiệp. Việc đăng ký công nhận
Đại lý hải quan có thể đƣợc tiến hành tại Cục Hải quan phụ trách các Bang
khác nhau của Australia, trình tự đăng ký đƣợc tiến hành chủ yếu dƣới hình
thức tự động, nhƣ: đăng ký qua website của Hiệp hội, trả lời phỏng vấn và
nhận xét kết quả trên mạng.
Chƣơng trình thi cấp chứng nhận đại lý hải quan đƣa ra những câu hỏi
dựa trên Luật Hải quan, đây là chƣơng trình kiểm tra gồm 11 nội dung và
đƣợc phổ biến trên mạng nhờ những công nghệ mới nhất nhƣ: phƣơng pháp
luyện thi ảo để ứng viên có thể tham gia làm bài luyện tập dƣới sự hƣớng dẫn
ảo, không phụ thuộc họ đang ở khu vực nào của Australia hoặc trên thế giới.
Sau khi đƣợc chấp nhận, các thành viên của CBFCA có thể đƣợc hƣởng các
quyền lợi nhƣ đƣợc đào tạo về chuyên môn, pháp luật và đƣợc tham gia mạng
thông tin thƣơng mại của Hiệp hội.
Hoạt động của các Đại lý hải quan tại Australia chịu tác động của nhiều
cơ quan khác nhau nhƣ; Hải quan, Kiểm dịch, Vận tải, Hiệp hội nghề nghiệp
chuyên ngành. Hiện nay, số lƣợng thành viên của CBFCA gồm hơn 250 đơn
vị với quy mô khác nhau.

40. - 32 -
- Pháp luật về đại lý hải quan tại Nhật Bản
Hệ thống Đại lý hải quan tại Nhật Bản đã ra đời từ rất sớm, hình thức tổ
chức đầu tiên là liên minh các nhà làm thủ tục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu
đƣợc thành lập tháng 7/1947. Liên minh này đƣợc tổ chức lại thành Hiệp hội
các đại lý làm thủ tục hải quan Nhật Bản vào tháng 7/1968, đến tháng 8/1968,
Nhật Bản đã ban hành Luật về dịch vụ hải quan nhằm tạo cơ sở pháp lý cho
hoạt động dịch vụ này trong bối cảnh nền kinh tế đang trên đà phục hồi. Sau
chiến tranh, Luật đƣợc ban hành nhằm phục vụ hoạt động chính đáng của đại
lý làm thủ tục hải quan, qua đó đảm bảo việc thực hiện nhanh chóng các thủ
tục liên quan đến thông quan hàng hóa.
Theo quy định của Luật về dịch vụ hải quan, một tổ chức muốn thành
lập dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan phải đƣợc Tổng cục trƣởng Tổng cục
Hải quan đồng ý thông qua đơn vị Hải quan quản lý khu vực, tổ chức có đăng
ký hoạt động để xem xét khả năng công nhận một đại lý làm thủ tục hải quan,
Hải quan Nhật Bản sẽ xem xét các điểm sau:
- Thủ tục nộp và đăng ký phải tuân thủ đúng quy định.
- Tổ chức/ cá nhân nộp đăng ký phải có đủ tƣ cách pháp lý.
- Các nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan đƣợc đăng ký phải nêu rõ
những đơn vị hải quan mà họ sẽ đăng ký thủ tục đại lý.
Sau khi đƣợc cấp chứng nhận, Hải quan Nhật Bản sẽ tiếp tục giám sát
các hoạt động của các tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ thủ tục hải quan
trên phạm vi toàn quốc.
Hiệp hội đại lý làm thủ tục hải quan Nhật Bản (JCBA) đƣợc đặt dƣới
sự quản lý của Bộ Tài chính và là tổ chức đƣợc công nhận, hoạt động hợp
pháp. Hoạt động của Hiệp hội tập trung vào các lĩnh vực sau:
- Triển khai hệ thống khai báo hải quan tự động;
- Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống cung cấp dịch vụ thủ tục hải quan;

41. - 33 -
- Tham gia phối hợp với các cơ quan chức năng ngăn chặn buôn lậu,
gian lận;
- Phối hợp chuẩn hóa các chứng từ hải quan và;
- Cung cấp các dịch vụ tƣ vấn về thủ tục hải quan.
Từ tháng 4/1994, JCBA thành lập Trung tâm thông tin nhập khẩu cá
nhân nhằm khuyến khích các nhà nhập khẩu Nhật Bản sử dụng các dịch vụ tƣ
vấn về thủ tục hải quan cũng nhƣ giúp những ngƣời muốn nhập khẩu hàng
hóa sử dụng cho mục đích cá nhân đƣợc thuận lợi với sự hỗ trợ của đại lý làm
thủ tục hải quan. Từ tháng 4/1995, JBCA bắt đầu hệ thống thông tin thông
quan hải quan để cung cấp thông tin về cấp phép nhập khẩu hoặc xin phép
nhập khẩu theo yêu cầu của nhà nhập khẩu.
Cho đến nay, tại Nhật Bản đã có 1.304 Giấy chứng nhận đại lý làm thủ
tục hải quan đƣợc cấp, với khoảng 2037 văn phòng đại lý và 14.000 nhân viên
làm dịch vụ hải quan, phần lớn các đại lý cùng hoạt động trong các lĩnh vực khác
nhƣ: vận tải tại cảng, vận tải đƣờng bộ, vận tải biển, kinh doanh kho hàng,...
Nhật Bản cũng đƣa ra những quy định chặt chẽ về xử lý những trƣờng
hợp vi phạm Luật pháp hải quan, quy định về thuế... của đại lý hải quan,
những hình thức đƣợc áp dụng là thắt chặt giám sát, áp dụng các hình phạt
mang tính răn đe cao tùy theo mức độ vi phạm bắt đầu từ việc cảnh báo,
ngừng một phần hoặc toàn bộ các dịch vụ hải quan đƣợc cấp phép trong
khoảng thời gian dƣới một năm cho đến khi thu hồi chứng nhận (Giấy phép
hoạt động).
- Pháp luật về đại lý làm thủ tục hải quan tại Trung Quốc
Ở Trung Quốc, Hiệp hội đại lý làm thủ tục hải quan là một tổ chức
nghề nghiệp đƣợc thành lập nhằm giúp các Đại lý hải quan nắm vững và chấp
hành đúng các chính sách thủ tục về xuất khẩu, nhập khẩu. Tham gia Hiệp hội

42. - 34 -
đại lý làm thủ tục hải quan có nhiều doanh nghiệp chuyên trong lĩnh vực dịch
vụ hàng không, đƣờng biển, giao nhận, kinh doanh kho ngoại quan…
Cho đến nay, loại hình kinh doanh dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan
tại Trung Quốc đang phát triển mạnh mẽ và đƣợc điều chỉnh bởi "Quy chế
quản lý các tổ chức khai báo hải quan và nhân viên khai báo hải quan" do Cao
ủy Hải quan Trung Quốc ban hành. Mọi hoạt động của các đại lý làm thủ tục
hải quan phải đặt dƣới sự kiểm soát của Cao ủy Hải quan Trung Quốc. Để
đƣợc cơ quan Hải quan cho phép làm thủ tục hải quan, các tổ chức đăng ký
phải thỏa mãn các điều kiện nhƣ:
- Có tƣ cách pháp nhân.
- Có vốn đăng ký từ 1500 000 NDT trở lớn.
- Phải nộp 200 000 NDT tiền bảo lãnh.
- Có đội ngũ nhân viên làm thủ tục hải quan đã đƣợc đào tạo.
- Có trụ sở, văn phòng với trang thiết bị phù hợp.
Phạm vi hoạt động của các Đại lý hải quan Trung Quốc tƣơng đối rộng
so với các nƣớc khác nhờ vào chính sách mở cửa của Trung Quốc trong
những năm gần đây. Những loại hình kinh tế mới xuất hiện ngày càng nhiều
tại nƣớc này nhƣ khu kinh tế tự trị, đặc khu kinh tế, khu chế xuất, khu công
nghiệp.v.v. điều này đã giúp cho hoạt động của Đại lý hải quan tại Trung
Quốc ngày càng đa dạng hơn.

43. - 35 -
Tiểu kết chương 1:
Có thể nói, đối với nhiều quốc gia cũng nhƣ ở Việt Nam, đại lý hải
quan là bộ phận quan trọng của quá trình thực hiện thủ tục hải quan cho hoạt
động xuất nhập khẩu và đƣợc kỳ vọng nhiều bởi lợi ích nó mang lại không chỉ
cho các doanh nghiệp có hoạt động xuất nhập khẩu mà cho cả các cơ quan
quản lý của Nhà nƣớc trong đó có Hải quan. Sau khi Việt Nam gia nhập Tổ
chức Thƣơng mại thế giới (WTO) và đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập quốc
tế sâu rộng hiện nay của nƣớc ta, lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khậu rất cần
những động lực hỗ trợ để tìm kiếm thêm thị trƣờng mới, giảm thiểu những rào
cản thƣơng mại quốc tế cũng nhƣ các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh
của các doanh nghiệp. Hoạt động đại lý hải quan có thể xem là một động lực
nhƣ vậy. Vì thế, để đảm bảo và thúc đẩy sự hoạt động của đại lý hải quan có
hiệu quả thì việc xây dựng một hệ thống pháp lý toàn diện, chặt chẽ, phù hợp
là cần thiết.

44. - 36 -
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ ĐẠI LÝ HẢI QUAN Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY
2.1. Các nội dung cơ bản của pháp luật về Đại lý hải quan
2.1.1. Pháp luật về Chủ thể tham gia hoạt động Đại lý làm thủ tục hải quan
- Đại lý hải quan
Theo Luật Hải quan năm 2001 thì: "Đại lý làm thủ tục hải quan là
người khai hải quan theo sự uỷ quyền của người có quyền và nghĩa vụ trong
việc làm thủ tục hải quan đối với hàng hoá xuất nhập khẩu" [Điều 21];
Tại Nghị định 14/2011/NĐ-CP ngày 16 tháng 02 năm 2011 của Chính
phủ cũng nêu rõ: “Đại lý làm thủ tục hải quan là thương nhân thay mặt người
có hàng xuất khẩu, nhập khẩu thực hiện trách nhiệm của người khai hải quan
theo quy định tại khoản 1 Điều 16 Luật Hải quan và thực hiện các công việc
khác về thủ tục hải quan theo thỏa thuận trong hợp đồng” [Điều 1]
Theo quy định này thì đại lý hải quan là những ngƣời chuyên làm dịch
vụ hải quan theo hợp đồng đại lý. Họ đứng tên đại lý trên tờ khai hải quan, ký
tên và đóng dấu của mình vào ô ngƣời khai hải quan hoặc dùng chữ ký số của
mình để truyền tờ khai. Bản chất pháp lý của đại lý hải quan chính là một hoạt
động trung gian thƣơng mại. Tuy nhiên, đại lý hải quan lại khác với ngƣời
khai thuê hải quan. Mặc dù đều là đơn vị cung cấp dịch vụ thông quan, nhƣng
đại lý hải quan phải đứng tên trên Tờ khai hải quan, với vai trò đại lý, dùng
chữ ký và dấu pháp nhân của mình để khai. Trong khi đó, ngƣời khai thuê hải
quan dùng giấy giới thiệu của chủ hàng để làm thủ tục hải quan. Họ không
xuất hiện trên bất cứ chứng từ nào của bộ hồ sơ khai hải quan. Với cơ quan
hải quan, họ chính là ngƣời của chủ hàng.
- Bên giao đại lý:
Bên giao đại lý ở đây chính là các doanh nghiệp XNK đóng vai trò là chủ
hàng thuê đại lý hải quan thực hiện nhiệm vụ khai hải quan. Ở Việt Nam chủ yếu
tồn tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ có hoạt động XNK lại không thƣờng xuyên.

45. - 37 -
Bản thân các chủ hàng này là các doanh nghiệp XNK có công việc chủ
yếu hay ít nhiều liên quan đến xuất và nhập hàng hoá. Việc làm thủ tục hải quan
cho các lô hàng XNK này có đƣợc thuận tiện và nhanh chóng hay không ảnh
hƣởng trực tiếp đến tiến độ làm việc của họ. Chính vì vậy việc bằng cách này
hay cách khác thông quan hàng hoá một cách sớm nhất là việc mà doanh nghiệp
XNK quan tâm hàng đầu. Khi tham gia mối quan hệ là chủ hàng với đại lý hải
quan thì các doanh nghiệp thực hiện một hợp đồng dịch vụ uỷ quyền với bên đại
lý hải quan và cũng có đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của bên ký hợp đồng nhƣ
quyền yêu cầu thực hiện hợp đồng, quyền chấm dứt hợp đồng hay nghĩa vụ cung
cấp thông tin cho bên đại lý hải quan… Trong quan hệ này, bên chủ hàng không
những đƣợc hƣởng quyền và lợi ích trong việc đƣợc đại lý hải quan thực hiện
thay mà còn không phải chịu trách nhiệm pháp lý khi bên đại lý hải quan có sự
sai sót hay sự cố trong quá trình hoạt động.
- Cơ quan Nhà nước:
Cơ quan quản lý Nhà nƣớc ở đây đƣợc hiểu là cơ quan Hải quan. Việc
thực hiện dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan mang lại khá nhiều lợi ích cho cơ
quan hải quan, chính vì vậy cơ quan hải quan tham gia mối quan hệ này với vai
trò là bên thứ ba làm việc trực tiếp với bên đại lý hải quan đồng thời làm việc
gián tiếp với bên chủ hàng, mối quan hệ này đƣợc thiết lập với sự thống nhất
bằng hợp đồng đại lý giữa bên chủ hàng và bên đại lý hải quan. Theo đó, bên
chủ hàng sẽ uỷ quyền cho bên đại lý hải quan thay mình thực hiện nhiệm vụ khai
báo và làm thủ tục hải quan; Bên đại lý hải quan phải chịu trách nhiệm trƣớc chủ
hàng và cơ quan Hải quan về việc làm của mình, việc phân định trách nhiệm của
các bên đƣợc thực hiện trên cơ sở hợp đồng đại lý.
2.1.2. Xác lập tư cách Đại lý hải quan
- Điều kiện để trở thành Đại lý hải quan
+ Điều kiện về chủ thể: Theo Luật hải quan 2014 thì đại lý làm thủ tục
hải quan phải có đầy đủ các điều kiện sau:

46. - 38 -
(1) Có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc giấy chứng nhận
đăng ký doanh nghiệp có ngành, nghề kinh doanh dịch vụ giao nhận hàng hoá
hoặc đại lý làm thủ tục hải quan;
(2) Có nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan;
(3) Có hạ tầng công nghệ thông tin đáp ứng điều kiện để thực hiện khai
hải quan điện tử và các điều kiện khác theo quy định [khoản 1, Điều 20].
 Nhân viên Đại lý hải quan
+ Đại lý hải quan là một loại hình đặc biệt trong đó yêu cầu phải có các
nhân viên đại lý có chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan. Tại Luật hải quan
2014 quy định nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan là công dân Việt Nam
phải đáp ứng các điều kiện sau:
(1) Có trình độ cao đẳng kinh tế, luật, kỹ thuật trở lên;
(2) Có chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan;
(3) Đƣợc cơ quan hải quan cấp mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải
quan [khoản 2, Điều 20]
Nhƣ vậy, so với điều kiện để trở thành đại lý hải quan đƣợc quy định
tại Nghị định số 14/2011/NĐ-CP thì Luật hải quan 2014 không có nhiều khác
biệt, riêng điều kiện về nhân viên, Luật hải quan 2014 quy định có trình độ từ
cao đẳng các ngành kinh tế, luật, kỹ thuật nhằm nâng cao chất lƣợng của dịch
vụ đại lý hải quan. Thực tế cho thấy, nguyên tắc quan trọng nhất để phát triển
hoạt động hải quan chính là phải có một sự bảo đảm rằng những tờ khai do
đại lý hải quan làm có chất lƣợng tốt hơn tờ khai khách hàng làm. Chính vì
vậy, Luật hải quan đã quy định trình độ nhân viên đại lý hải quan cao hơn so
với Nghị định 14/2011/NĐ-CP trƣớc đây.
+ Các trƣờng hợp không đƣợc làm nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan,
theo quy định tại Nghị định 14/2011/NĐ-CP:
(1) Ngƣời thành niên bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự.

47. - 39 -
(2)Ngƣời đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc đang phải chấp
hành hình phạt tù.
(3)Ngƣời đã bị xử lý hành chính về hành vi vi phạm pháp luật hải quan
và thuế trong phạm vi một (01) năm tính đến ngày nộp hồ sơ đề
nghị cấp thẻ nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan.
(4)Công chức, viên chức nhà nƣớc đang tại chức [Điều 4].
Quy định này nhằm thắt chặt phạm vi đối tƣợng tham gia làm nhân
viên đại lý hải quan, nói chung các quy định này cũng phù hợp với các quy
định của các văn bản pháp luật khác về điều kiện cơ bản để tham gia hoạt
động trong một ngành nghề đặc biệt nhƣ đại lý hải quan.
Theo quy định của Luật doanh nghiệp 2005, đối với ngành nghề kinh
doanh có điều kiện thì phải có điều kiện kinh doanh đặc biệt; Doanh nghiệp
và ngƣời đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về
việc thực hiện đúng điều kiện kinh doanh theo quy định. Nếu doanh nghiệp
tiến hành kinh doanh mà không có đủ điều kiện thì ngƣời thành lập doanh
nghiệp và ngƣời đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp phải liên đới chịu
trách nhiệm trƣớc pháp luật về việc kinh doanh đó. Nhƣ vậy, lĩnh vực dịch vụ
làm thủ tục hải quan thuộc nhóm ngành kinh doanh có điều kiên nên điều kiện
kinh doanh phải đảm bảo:
Một là, đại lý hải quan phải có năng lực về tài chính để đảm bảo điều
kiện thực hiện chức năng khai hải quan thay mặt cho chủ hàng. Khi thực hiện
chức năng này đại lý hải quan phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính đối
với hàng hoá XNK. Vì vậy số tiền ký quỹ để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ của
đại lý hải quan phải dựa trên tiêu chí: tối thiểu bằng số tiền thuế đƣợc xác
định dựa trên cơ sở số thuế phải nộp đối với hàng hoá XNK.
Hai là, đại lý hải quan phải đáp ứng điều kiện cơ sở vật chất - kỹ thuật
cần thiết để đảm bảo thực hiện quy trình khai báo và làm thủ tục hải quan theo

48. - 40 -
yêu cầu của cơ quan hải quan tại nơi đăng ký và làm thủ tục hải quan. Trong
điều kiện tự do hoá thƣơng mại và thực hiện các cam kết quốc tế về đơn giản hoá
và hài hoà hoá thủ tục hải quan, việc khai báo và làm thủ tục hải quan từng bƣớc
sẽ tiến dần đến việc thực hiện tự động hoá quy trình thủ tục hải quan, từ khâu
đăng ký tờ khai hải quan, kiểm tra hải quan đến thông quan hàng hoá cho nên
việc đảm bảo cơ sở vật chất cho đại lý là một điều kiện tối thiểu.
Ba là, phải có đội ngũ nhân lực cần thiết hội đủ điều kiện hành nghề
trong lĩnh vực khai báo và làm thủ tục hải quan theo quy định của cơ quan hải
quan. Do đặc điểm hoạt động nghiệp vụ khai báo và làm thủ tục hải quan,
ngƣời khai hải quan muốn thực thi tốt chính sách về hải quan phải nắm đầy đủ
chuyên môn, nghiệp vụ, quy trình, thủ tục hải quan. Vì vậy, đòi hỏi ngƣời
khai hải quan phải có kiến thức nghiệp vụ hải quan tổng hợp cần thiết để đảm
bảo thực hiện tốt nghĩa vụ của mình. Đây là một điều kiện tiên quyết đến việc
chấp hành quyền và nghĩa vụ của ngƣời khai hải quan đối với đại lý làm thủ
tục hải quan.
Bốn là, phải có cam kết chấp hành tốt pháp luật hải quan và chịu sự
quản lý của cơ quan hải quan. Việc chấp hành tốt chính sách về hải quan
nhằm góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy tiến trình cải cách hiện đại
hoá, tự động hoá quy trình, thủ tục hải quan là đòi hỏi của cả cơ quan hải
quan và chủ hàng đối với đại lý hải quan. Vì vậy, đánh giá việc chấp hành tốt
pháp luật về hải quan là để khẳng định sự tồn tại, vai trò của từng đại lý hải
quan trong hệ thống đại lý hải quan. Đồng thời, quá trình hoạt động của đại lý
hải quan phải chịu sự quản lý của cơ quan hải quan. Khi thực hiện quyền và
nghĩa vụ của mình nếu đại lý hải quan vi phạm pháp luật về hải quan thì ngoài
việc phải bị xử lý theo pháp luật, đền bù thiệt hại vật chất cho chủ hàng còn bị
cấm hoạt động dịch vụ trong lĩnh vực này trong một thời gian hạn định.