Nhận viết luận văn Đại học , thạc sĩ - Zalo: 0917.193.864 Tham khảo bảng giá dịch vụ viết bài tại: vietbaocaothuctap.net Download luận văn thạc sĩ ngành công tác xã hội với đề tài: Công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình, cho các bạn làm luận văn tham khảo

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
DƢƠNG TRỌNG NGHĨA
CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG
ĐỐI VỚI TRẺ EM MỒ CÔI TẠI LÀNG TRẺ EM SOS THÁI BÌNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
Ngành: Công tác xã hội
Mã số: 8 76 01 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI
HÀ NỘI, 2019

2. LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ
Công tác xã hội đề tài “Công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với
trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình” là hoàn toàn trung thực và không
trùng lặp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./.
Học viên
Dƣơng Trọng Nghĩa

3. MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..................................................................................................................................1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNGTÁC XÃ HỘI
TRONG HỖ TRỢ HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI TRẺ EM MỒ CÔI..... 11
1.1 Một sô khái niệm, công cụ nghiên cứu................................................................ 11
1.3. Các hoạt độngcôngtác xã hộitrong hỗ trợ hòa nhập cộngđồngđối vớitrẻ em mồ côitại
cáclàngtrẻ SOSTháiBình........................................................................................ 16
1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động CTXH trong hỗ trợ hoà nhập cộng đồng đối với
trẻ mồ côitạicáclàngSOS ........................................................................................ 19
1.5.Chínhsáchđốivớitrẻemmồ côivà nhânviênCTXHtạicáclàngSOS....................... 22
Chƣơng 2.THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG
HỖ TRỢ TRẺ EM MỒ CÔI HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNGTẠI LÀNG TRẺ EM
SOS THÁI BINH ................................................................................................................ 25
2.1. Tổng quan về địa bàn và khách thể nghiên cứu................................................... 25
2.2. Thực trạng hoạt động CTXH trong hỗ trợ trẻ em mồ cối hòa cộng đồng tại Làng
trẻ em SOS Thái Bình............................................................................................. 29
2.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH trong hỗ trợ hỏa nhập cộng đồng cho
trẻ em mồ côitại Làngtrẻ SOS Thái Bình.................................................................... 45
Chƣơng 3.CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CÔNG
TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ TRẺ EM MỒ CÔI HÒA NHẬP CỘNG
ĐỒNGTẠI LÀNG TRẺ EM SOS THÁI BINH............................................................ 54
3.1. Căn cứ vào mục tiêu của các giải pháp.............................................................. 54
3.2. Nâng cao chất lượng hoạt động giáo dục lao động, hướng nghiệp và dạy
nghề cho trẻ.......................................................................................................... 54
3.4. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đội ngũ nhân viên xã hội chuyên nghiệp
làm công tác trẻ em................................................................................................. 61
3.5. Giải pháp xoá bỏ định kiến, mở rộng quan hệ ,tạo điều kiện cho trẻ em mô côi, xoá
bỏ mặc cảm tựti dựa vào cộng đồng.......................................................................... 62
3.6. Tăng cường mối quan hệ giữa Làng trẻ – Gia đình – các tổ chức xã hội, các cơ sở
đào tạo, tuyển dụng lao động để tìm kiếm việc làm cho trẻ em mồ côi. ........................... 63
KẾT LUẬN.......................................................................................................................... 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 71

4. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CTXH Công tác xã hội
GVCN Giáo viênchủ nhiệm
NVCTXH Nhânviêncôngtácxã hội
NVXH Nhânviênxã hội
SOS Làngtrẻ em
THCS Trung học cở sở
UNICEF Tổ chức thế giới về trẻ em
XH Xã hội

5. DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ
Sơ đồ2.1. bộ máy quản lý của Làng trẻ em SOS Thái Bình ..................... 26
Bảng 2.1. Cơ cấu độ tuổi và giới tính của trẻ em mồ côi làng trẻ SOS...... 28
Bảng 2.3. Thực trạng công tác xã hội trong hoạt động hỗ trợ tâm lý hòa
nhập cộng đồng cho trẻ mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình ..................... 34
Bảng 2.4. Kết quả học tập của học sinh THCS và THPT của Làng trẻ em
SOS Thái Bình qua các năm học .............................................................. 41
Bảng 2.5. Kết quả học tập của học sinh Tiểu học của ............................... 42
Làng trẻ em SOS Thái Bình qua các năm học........................................... 42

6. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trẻ em là hạnh phúc của gia đình, là tương lai của đất nước. Sinh thời Chủ
tịch Hồ Chí Minh luôn dành cho các cháu thiếu niên, nhi đồng tình thương yêu
và quan tâm đặc biệt. Với Bác, trẻ em là những mầm non, những người chủ
tương lai của đất nước. Bác nói: “Cái mầm có xanh thì cây mới vững, cái búp có
xanh thì lá mới tươi quả mới tốt, con trẻ có được nuôi dưỡng giáo dục hẳn hoi
thì dân tộc mới tự cường tự lập”. Việt Nam đang trong công cuộc hội nhập quốc
tế, ngoài những thành tựu đã đạt được, Việt Nam đang phải đối mặt với rất
nhiều những vấn đền khác hội khác nhau như: sự phân hoá giàu ngh o, vấn đề
việc làm và các tệ nạn xã hội đang có chiều hướng ngày càng gia tăng hơn.....
Những vấn đề đó đang làm ảnh hưởng rất lớn tới đời sống của nhân dân và giới
trẻ, đặc biệt là nhóm trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, trong đó có trẻ em mồ côi là đối
tượng chịu nhiều thiệt thòi dễ bị tổn thương và cần được sự quan tâm chăm sóc
của cộng đồng xã hội.
Theo số liệu thống kê hiện nay ở Việt Nam có khoảng 3 triệu trẻ em có
hoàn cảnh đặc biệt, trong đó có khoảng 176.000 trẻ mồ côi, trẻ bị bỏ rơi. Những
năm qua, Đảng và nhà nước đã luôn quan tâm, đưa ra nhiều chủ chương chính
sách cũng như các chiến lược nhằm trợ giúp cho nhóm đối tượng trẻ em mồ côi.
Xây dựng các mô hình giáo dục và chăm sóc trẻ em mồ côi tại các trung tâm bảo
trợ xã hội, Làng trẻ em SOS, nhà tình thương... đây là những gia đình thay thế
giúp đỡ cho trẻ em mồ côi.Việc chuẩn bị cho trẻ mồ côi bước vào cuộc sống,
thực chất là quá trình giáo dục đào tạo để hình thành kỹ năng sống, kỹ năng giao
tiếp và định hướng nghề nghiệp giúp các em phát triển nhân cách toàn diện, tự
lập một cách tự tin. Vì thế công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập
cộng đồng tại các làng trẻ SOS, Trung tâm bảo trợ là hết sức quan trọng, trước
khi trẻ được đưa đến cơ sở trung tâm bảo trợ xã hội thì thường một thời gian dài
trước đó trẻ thiếu sự quan tâm dạy bảo của người thân nên đã hình thành ở trẻ

7. 2
một số đặc điểm tâm lý mang tính tiêu cực như mặc cảm, nhút nhát, giao tiếp
kém, thiếu niềm tin vào bản thân và người khác, không nhanh nhạy, quyết
đoán…, trẻ hay nói tục, đánh nhau và đó cũng là điểm yếu trong việc hình thành
những phẩm chất đạo đức của các em sau này. Vì vậy, việc cần trang bị cho các
em một số kỹ năng hòa nhập, giúp các em có tư tưởng ổn định, tâm lý phát triển
lành mạnh, có niềm tin vào bản thân mình là điều rất quan trọng.
Trong quá trình tiếp xúc và làm việc với các trẻ em mồ côi sống tại Làng trẻ
SOS Thái Bình, trẻ em mồ côi sống tại đây vẫn còn một số biểu hiện như mặc cảm,
nhút nhát, giao tiếp kém, thiếu niềm tin vào bản thân và người khác. Vấn đề đặt ra
là cần phải làm tốt công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập nhằm giúp
cho các em có được cuộc sống tốt hơn sau khi ra khỏi Làng trẻ SOS để hòa nhập
với cộng đồng. Với lý do như vậy học viên đã mạnh dạn lựa chọn đề tài: “Công tác
xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em
SOS Thái Bình" làm đề tài nghiên cứu luận văn của mình.
Đề tài này mang đến cái nhìn chính xác hơn về khả năng hòa nhập cộng
đồng của trẻ mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình. Đồng thời cũng qua luận văn
này học viên mạnh dạn đưa ra các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng cũng như vận
dụng những kỹ năng, phương pháp của CTXH khi làm việc với đối tượng này.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
2.1. Các nghiên cứu trên thế giới:
“Bảo vệ cho trẻ em ở các văn hóa khác nhau tại Djiobouti” (Protection
for children in especially difficult circumstances) [22] nghiên cứu của UNICEF
đã đưa ra những hoạt động cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt
ở đây như: Đánh giá toàn diện các vấn đề về chăm sóc và bảo vệ trẻ em, những
ảnh hưởng tiêu cực đến trẻ em; Nâng cao năng lực cán bộ xã hội, cảnh sát, nhân
viên tư pháp, các tổ chức phi chính phủ trong việc giải quyết các vấn đề liên
quan đến trẻ em; Tăng cường phối hợp, xây dựng quan hệ đối tác và liên minh
nhằm trợ giúp cho trẻ.

8. 3
Trong nghiên cứu về “Dịch vụ của chính quyền địa phương cho trẻ em có
nhu cầu ở Bắc Ireland” (Local authority services for children in need) [22] đã
nhận định rằng vai trò của chính quyền địa phương trong việc bảo vệ trẻ em.
Chính phủ phải làm việc với gia đình để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ trẻ em.
Ngoài ra, Chính quyền địa phương có thể cung cấp một loạt các dịch vụ cho trẻ
em có nhu cầu bao gồm: cơ sở giữ trẻ cho trẻ em dưới 5 tuổi và chưa đến trường
chăm sóc sau giờ học và ngày nghỉ, các hoạt động tư vấn tâm lý, tư vấn định
hướng nghề nghiệp, vui chơi giải trí, văn hóa xã hội; hỗ trợ tài chính thường
dưới hình thức cho vay; chăm sóc thay thế; chăm sóc y tế.....
Các nghiên cứu trên mới chỉ tập trung vào các nhiệm vụ của nhà quản lý
công tác xã hội và các dịch vụ xã hội cung cấp cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
Các nghiên cứu trên chưa chỉ ra rõ nét các nội dung tiến trình thực hiện cụ thể
hướng vào một đối tượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt.
2.2. Các nghiên cứu trong nước
Trong những năm qua, thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ kính yêu, Đảng và
Nhà nước ta luôn coi nhiệm vụ bảo vệ và chăm sóc trẻ em là một trong những
nội dung cơ bản của chiến lược con người, góp phần tạo ra nguồn nhân lực cho
quá trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chính vì
vậy, dù trong điều kiện, hoàn cảnh nào, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta luôn có
những chính sách đúng đắn, ưu tiên đầu tư hàng đầu cho sự nghiệp giáo dục, bảo
vệ và chăm sóc trẻ em.Nhà nước đã ban hành Quyết định số 65/ 2005/ QĐ - TTg
của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt để án “Chăm sóc trẻ em mồ côi
không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em tàn tật nặng, trẻ em là nạn nhân
của chất độc hoá học và trẻ em bị nhiễm HIV/ AIDS dựa vào cộng đồng giai
đoạn 2005 - 2010” [29]; Luật Trẻ em số 102/2016/QH13 ngày 05 tháng 4 năm
2016 của Quốc hội có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 6 năm 2017, Luật này quy
định về quyền, bổn phận của trẻ em; nguyên tắc, biện pháp bảo đảm thực hiện
quyền trẻ em; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục, gia đình, cá
nhân trong việc thực hiện quyền và bổn phận của trẻ em[24].

9. 4
Bài viết “Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong tiến trình giúp trẻ em
đặc biệt khó khăn hội nhập cuộc sống” của tác giả Vũ Nhi Công [11] (2009) chỉ
ra vai trò của nhân viên công tác xã hội trong tiến trình giúp trẻ em đặc biệt khó
khăn hội nhập cuộc sống, khó khăn của nhân viên công tác xã hội trong việc
thực hiện vai trò của mình, vai trò của nhân viên công tác xã hội với công tác xã
hội gia đình.Trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn gắn liền với gia đình trẻ vì
gia đình chính là nhân tố quan trọng nhất giúp các em phát triển một cách toàn
vẹn nhất.
Nghiên cứu “Tình hình trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt và các dự báo đến
năm 2020” của tác giả Lê Thu Hà [15] đã phản ánh thực trạngtrẻ em có hoàn
cảnh đặc biệt khó khăn ở Việt Nam đến năm 2010. Đưa ra những vấn đề thách
thức đến năm 2020 nhóm trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt cần rất nhiều sự hỗ trợ
từ phía cộng đồng để hòa nhập một cách tốt nhất. Vì vậy,cần ý thức rõ ràng về
tầm quan trọng của việc chăm sóc, bảo vệ, giáo dục trẻ em trong giai đoạn mới.
“Chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dựa vào cộng đồng –
Những cơ sở xã hội và thách thức” là bài viết đồng tác giả Nguyễn Hồng Thái
và Phạm Đỗ Nhật Thắng [26] đã tìm hiểu sự chuyển đổi cách tiếp cận trẻ em
truyền thống sang tiếp cận trên cơ sở quyền trẻ em hiện nay. Cách tiếp cận
truyền thống dưới góc độ trẻ em là đối tượng cần được hỗ trợ và bảo vệ từ trên
xuống, mang nặng tính từ thiện, bao cấp, còn tiếp cận trên cơ sở quyền trẻ em
nhìn nhận trẻ em là chủ thể của quyền, có quyền được chăm sóc, bảo vệ. Tác
giả đã chỉ ra những trở ngại trong việc chăm sóc, bảo vệ trẻ em có hoàn cảnh
đặc biệt dựa vào cộng đồng song vẫn chưa chú trọng đến các giải pháp để khắc
phục những hạn chế, bất cập đó.
Bài viết “Kinh nghiệm của một số nước về hệ thống bảo vệ trẻ em” của tác
giả Nguyễn Hải Hữu [17] đã đưa ra những dẫn chứng thực tế từ Australia, Thụy
Điển và Hồng Kông trong việc hình thành hệ thống bảo vệ trẻ em liên quan rất
nhiều đến quy định của pháp luật và các chính sách hiện hành của các quốc gia
đó. Điểm mới trong bài viết đó là khái niệm “tư pháp thân thiện với trẻ em” tức

10. 5
là trẻ em vi phạm pháp luật, cơ quan điều tra sẽ có những biện pháp khai thác
các thông tin để xử lý phù hợptại toa án nhưng vẫn đảm bảo không gây tổn hại
tới trẻ, đặc biệt là với các trường hợp trẻ em là nạn nhân của bạo lực, xâm hại.
Tạp chí Lao động – Xã hội số 284 có bài viết “Những hoạt động hỗ trợ trẻ
em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn” của tác giả Tuấn Cường, bài viết này đã nêu
ra một vài nội dung hoạt động hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, như
việc tổ chức lớp tập huấn chó các cán bộ về việc chăm sóc trẻ em có hoàn cảnh
đặc biệt từ dự án Hỗ trợ trẻ em lang thang tại Việt Nam.
Luận văn thạc sĩ “Công tác xã hội nhóm với trẻ em mồ côi từ thực tiễn
Làng trẻ em SOS Thành phố Vinh - Tỉnh Nghệ an” của tác giả Trần Thị Khánh
Dung [13]. Nghiên cứu đã phần nào mô tả được mô hình CTXH nhóm và các
hoạt động CTXH trong làng trẻ SOS thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Nghiên cứu
thực trạng và đề xuất các tiêu chí trong hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ
côi gồm 3 tiêu chí: Mặt nhận thức; việc làm và thu nhập ổn định; được xã hội
thừa nhận, giúp cho trẻ em mồ côi có được một vị thế nhất định trong xã
hội. Ngoài ra, nghiên cứu này đã phản ánh được những thực trạng và nguyên
nhân về sự khó hoà nhập của trẻ em mồ côi, những nhu cầu, nguyện vọng của
nhóm trẻ mồ côi.
Luận văn thạc sĩ “ Nâng cao kỹ năng hòa nhập cộng đồng cho trẻ em mồ
côi sống trong Trung tâm bảo trợ xã hội tỉnh Vĩnh Phúc hiện nay” của tác giả
Nguyễn Thiên Thanh [25] (2015), đề tài nghiên cứu đã chỉ ra được
nhữngnguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng khó khăn trong quá trình hoà nhập
cộng đồng của trẻ mồ côi sống trong Trung tâm và đưa ra một số biện pháp biện
pháp nâng cao khả năng hòa nhập cộng đồng của trẻ mồ côi sống tại Trung tâm
bảo trợ XH tỉnh Vĩnh phúc hiện nay.
Luận văn thạc sĩ “Công tác xã hội nhóm đối với trẻ em mồ côi từ thực tiễn
Làng trẻ em Birla Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung, đề tài nghiên cứu
đã chỉ ra thực trạng công tác xã hội nhóm đối với trẻ mồ côi trong việc tiếp cận
các dịch vụ chăm sóc, nuôi dưỡng tại Làng trẻ em Birla Hà Nội từ đó vận dụng

11. 6
công tác xã hội nhóm trong giải quyết vấn đề tiếp cận dịch vụ giáo dục kỹ năng
sống ứng dụng vào thực tiễn làng trẻ em Birla Hà Nội 2016 [14]
Nghiên cứu “Một số vấn đề cơ bản về trẻ em Việt Nam” của tác giả Đặng
Bích Thủy đã chỉ ra những vấn đề xã hội mang tính gay gắt mà trẻ em đang phải
đối mặt như bất bình đẳng trong tiếp cận các cơ hội chăm sóc, bảo vệ, bị xâm
hại, bị bỏ rơi... Tác giả đã lý giải, phân tích bối cảnh và nguyên nhân của các
vấn đề mà trẻ phải đối mặt từ góc độ chính sách, nhận thức, hành vi, hành động
xã hội đồng thời dự báo xu hướng, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2010 -2020
nhằm góp phần hạn chế và giải quyết các vấn đề của trẻ em.
Quá trình tổng quan một số công trình nghiên cứu trên thế giới và trong
nước có liên quan đến đề tài học viên nhận thấy trẻ em mồ côi là nhóm đối
tượng đã được nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu, chuyên gia quan tâm tìm
hiểu, phân tích, đánh giá dưới nhiều góc độ khác nhau. Tuy vậy, tiếp cận từ góc
nhìn công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại
làng trẻ SOS Thái Bình thì hầu như chưa có công trình nghiên cứu chính thức
nào đề cập tới. Đây là một trong những lý do chính để học viên thực hiện nghiên
cứu về vấn đề này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài đi sâu vào tìm hiểu thực trạng và phân tích những yếu tố tác động
đến khả năng hoà nhập cộng đồng của trẻ em mồ côi sống tại Làng trẻ em SOS
Thái Bình, đề tài giúp cho nhân viên Làng trẻ em SOS Thái Bình hiểu rõ hơn vai
trò của mình trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH hỗ trợ hòa nhập
cộng đồng cho trẻ em nói chung và trẻ em mồ côi nói riêng ở Làng trẻ em SOS
Thái Bình. Từ đó đưa ra những biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ
hòa nhập cộng đồng cho trẻ em mồ côi sống tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa và thao tác hóa một số vấn đề lý luận liên quan đến trẻ em
mồ côi và công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng tại cơ

12. 7
sở cung cấp dịch vụ thông qua việc tìm hiểu các công trình nghiên cứu khoa học
có liên quan đến cung cấp dịch vụ CTXH trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập
cộng đồng,
- Tìm hiểu cách thức tổ chức quản lý các hoạt động hỗ trợ trẻ em hòa nhập
cộng đồng tại Làng Trẻ em SOS Thái Bình. Phân tích đánh giá thực trạng của
hoạt động CTXH trong hỗ trợ trẻ em hòa nhập cộng đồng tại Làng trẻ em SOS
Thái Bình và những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH trong hỗ trợ hòa
nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
- Đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động hỗ trợ trẻ
em hòa nhập cộng đồng tại Làng Trẻ em SOS Thái Bình.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Công tác xã hội trong việc hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ
côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
4.2. Khách thể nghiên cứu
Trẻ em mồ côi; Lãnh đạo, cán bộ quản lí, các nhân viên trong Làng trẻ em
SOS Thái Bình, các bà mẹ, bà dì trong Làng trẻ em SOS Thái Bình.
4.3. Phạm vi nghiên cứu
- Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 2 năm 2019
đến tháng 08 năm 2019.
- Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu trong phạm vi Làng trẻ em SOS Thái Bình.
- Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài đi sâu nghiên cứu một số dịch vụ
CTXH trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng trong lĩnh vực giáo dục
văn hóa, giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, hỗ trợ tâm lý, giáo dục định
hướng dậy nghề tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
- Phương pháp duy vật - biện chứng: Nghiên cứu về hoạt động công tác xã
hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng phải căn cứ vào các yếu tố

13. 8
thực tiễn khách quan về cơ chế chính sách của nhà nước, các khách thể tham gia
vào hoạt động cung cấp dịch vụ công tác xã hội và đối tượng hưởng lợi là trẻ em
mồ côi, đồng thời xem x t các vấn đề trong mối quan hệ tác động qua lại lẫn
nhau, vận động và phát triển.
- Phương pháp duy vật - lịch sử: Xem x t hoạt động công tác xã hội
trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng gắn với điều kiện phát triển nghề
công tác xã hội ở Việt Nam và nhu cầu của xã hội, trong bối cảnh kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
a. Phương pháp phân tích tài liệu
Mục đích: Nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, tổng quan của vấn đề nghiên
cứu trên cơ sở phân tích, tổng hợp các tài liệu có liên quan đến đề tài. Xác định
khái niệm công cụ nghiên cứu hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ trẻ em
mồ côi hòa nhập cộng đồng.
Nội dung: Dựa vào tài liệu có liên quan đến vấn đề Hoạt động công tác xã
hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng đã được công bố trong các
khoảng thời gian gần đây, báo cáo của làng trẻ SOS.
Các bước đề thực hiện: Thu thập, phân loại sơ bộ tài liệu;Phân tích tài
liệu; Đọc tổng quát; Đọc kĩ và ghi ch p;Thực hiện tóm tắt lược thuật; Báo cáo
tổng hợp.
b. Phương pháp ph ng vấn sâu
Số lượng ph ng vấn sâu: 07 người bao gồm 01 cán bộ lãnh đạo Làng trẻ,
03 nhân viên xã hội, 03 trẻ em
Mục đích: Lấy ý kiến cán bộ làm công tác quản lý, nhân viên xã hội và trẻ
em tại làng trẻ SOS Thái bình, khai thác chi tiết hơn về những hiểu biết của các
khách thể nghiên cứu về hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ côi
hòa nhập cộng đồng
Nội dung: Phỏng vấn các cán bộ làm công tác quản lý, nhân viên xã hội về
cách thức tổ chức triển khai các hoạt động công tác xã hội trong việc hỗ trợ trẻ

14. 9
em mồ côi hòa nhập cộng đồng; sự hài lòng của trẻ em mồ côi về các hoạt động
hỗ trợ đó.
Nguyên tắc: Phỏng vấn được tiến hành một cách thoải mái, cởi mởvà tin
cậy, khách thể dựa trên những câu hỏi mở để trả lời. Tiến hành phỏng vấn gồm:
Lập kế hoạch phỏng vấn; Chuẩn bị câu hỏi phỏng vấn; Thực hiện phỏng vấn.
c. Phương pháp điều tra b ng bảng h i
Về số lượng: Khảo sát 100 trẻ em mồ côi thuộc làng trẻ em SOS Thái Bình
Về phương pháp chọn mẫu khảo sát: Chọn nhóm cán bộ hoặc nhân viện và
trẻ em mồ côi độ tuổi từ 9 -15 tuổi.
Mục đích: Thu thập những thông tin về nhận thức, hiểu biết, thái độ, các
hoạt động cụ thể của những người tham gia hoạt động công tác xã hội trong hỗ
trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng. Thu thập thông tin về kết quả thực hiện
các dịch vụ đối với trẻ em mồ côi tại cơ sở. Sau đó tiến hành: Xây dựng bảng,
biểu điều tra;Xây dựng phiếu khảo sát với các thông số, các chỉ tiêu cần làm;
Chọn mẫu khảo sát và tổ chức khảo sát; Xử lý phiếu khảo sát;Kiểm tra kết quả
nghiên cứu.
Số liệu thu được sau khảo sát thực tiễn được xử lý bằng chương trình phần
mềm SPSS (viết tắt của Statistical Package for the Social Sciences). Các thông
số và phép thống kê được dùng trong nghiên cứu là phân tích thống kê mô tả và
phân tích thống kê suy luận.
Phân tích thống kê mô tả: Các chỉ số được dùng trong phân tích thống kê
mô tả gồm: Điểm trung bình được dùng để tính điểm đạt được của từng nhóm
tiêu chí để phục vụ cho phân tích, đánh giá; Tỷ lệ phần trăm các phương án lựa
chọn cho từng ý kiến.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Nghiên cứu làm sáng tỏ thêm về mặt lý luận cũng như thực tiễn về cách
thức tổ chức quản lý và hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng
đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình;

15. 10
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đối với cơ quan chính sách: Những kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần
giúp các nhà chuyên môn xây dựng, bổ sung, hoàn thiện các chính sách, chương
trình hoạt động có hiệu quả trong việc giúp trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng.
Đối với làng trẻ SOS
Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức cũng như phát huy vai trò
của cán bộ, nhân viên CTXH tại Làng trẻ em SOS trong việc hỗ trợ trẻ mồ côi
tham gia vào quá trình học tập, rèn luyện các kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp nhằm
nâng cao khả năng hòa nhập cộng đồng trong bối cảnh xã hội hiên nay.
Đối với học viên
Kết quả nghiên cứu học viên đề xuất các biện phápnâng cao hiệu quả hoạt
động hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái
Bình. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu là một hình thức quảng bá, khẳng định vai
trò và tầm quan trọng của ngành công tác xã hội đối với tỉnh Thái Bình nói riêng
và cả nước nói chung.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, các
phụ lục, luận văn có 3 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động công tác xã hội trong trợ giúp trẻ em
mồ côi hòa nhập cộng đồng.
Chương 2: Thực trạng hoạt động công tác xã hội trong trợ giúp trẻ em mồ
côi hòa nhập cộng đồng tại làng SOS Thái Bình
Chương 3: Các biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội
trong việc hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS
Thái Bình.

16. 11
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNGTÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ
HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI TRẺ EM MỒ CÔI
1.1 Một số khái niệm nghiên cứu
1.1.1 Khái niệm trẻ em
Xét về góc độ phát triển, trẻ em là “những người chưa trưởng thành, còn
non nớt về thể chất và trí tuệ, dễ bị tổn thương, cần được bảo vệ và chăm sóc
đặc biệt, kể cả sự bảo vệ thích hợp về mặt pháp lý trước cũng như sau khi ra
đời” dẫn theo Nguyễn Hiệp Thương . Về vị thế xã hội, trẻ em là một nhóm
thành viên xã hội ngày càng có khả năng hội nhập xã hội với tư cách là những
chủ thể tích cực, có ý thức, nhưng cũng là đối tượng cần được gia đình và xã hội
quan tâm bảo vệ, chăm sóc, giáo dục.
Theo Điều 1, Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em của Liên hiệp quốc công
bố năm 1989 xác định “Trong phạm vi công ước này, trẻ em có nghĩa là dưới 18
tuổi, trừ trường hợp luật pháp áp dụng với trẻ em đó quy định tuổi thành niên
sớm hơn”[10].
Theo Luật Trẻ em 2016 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam thông qua tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIII quy định “Trẻ em là
những người dưới 16 tuổi” [24]
Trong phạm vi của đề tài, tác giả sử dụng khái niệm trẻ em theo Luật trẻ
em năm 2016: “Trẻ em là những người dưới 16 tuổi”.
1.1.2 Khái niệm trẻ em mồ côi
1.1.2.1 Khái niệm trẻ em mồ côi
Là một trong các nhóm đối tượng trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trẻ em mồ
côi theo quy định tại Nghị định 07/2000/NĐ-CP được hiểu như sau: “Trẻ em mồ
côi là trẻ em dưới 16 tuổi, mồ côi cả cha lẫn mẹ hoặc bị bỏ rơi, bị mất nguồn
nuôi dưỡng và không còn người thân thích để nương tựa; trẻ em mồ côi cha
hoặc mẹ, nhưng người còn lại là mẹ hoặc cha mất tích hoặc không đủ năng lực,

17. 12
khả năng để nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật theo quy định tại Điều 88
Bộ luật Dân” [5, trang1].
1.1.4. Khái niệm Cộng đồng
“Cộng đồng là một tập thể có tổ chức, bao gồm các cá nhân con người sống
chung ở một địa bàn nhất định, có chung một đặc tính xã hội hoặc sinh học nào
đó và cùng chia sẻ với nhau một lợi ích vật chất hoặc tinh thần nào đấy” (Làng
trẻ Nghiên cứu và Tập huấn PTCĐ)
1.1.5. Hoà nhập cộng đồng
Hòa nhập cộng đồng theo nghĩa rộng là một xã hội không có rào cản cho
mọi người trong việc tham gia vào đời sống xã hội. Trong tiến trình xã hội hóa
của cá nhân sẽ không gặp bất cứ khó khăn nào làm trở ngại đến tâm lý, sức khỏe
và về mặt xã hội.
Theo nghĩa hẹp đó là sự hòa nhập của các nhóm đối tượng dễ bị tổn thương
trong việc tham gia vào đời sống xã hội. Những rào cản này bao gồm thái độ kỳ
thị xa lánh và phân biệt đối xử thậm chí là bất bình đẳng của cộng đồng đối với
từng cá nhân.
1.1.6. Khái niệm CTXH và CTXH với trẻ em
* Khái niệm công tác xã hội
Tác giả Bùi Thị Xuân Mai đưa ra một khái niệm chung về CTXH ở Việt
Nam: Là một nghề, một hoạt động chuyên nghiệp nhằm trợ giúp các cá nhân,
gia đình và cộng đồng nâng cao năng lực đáp ứng nhu cầu và tăng cường chức
năng xã hội, đồng thời thúc đẩy môi trường xã hội về chính sách, nguồn lực và
dịch vụ nhằm giúp cá nhân, gia đình và cộng đồng giải quyết và phòng ngừa các
vấn đề xã hội góp phần đảm bảo an sinh xã hội (ASXH). (Bùi Thị Xuân Mai,
2010) [20].
* Khái niệm công tác xã hội với trẻ em
CTXH với trẻ em là các hoạt động chuyên môn của CTXH nhằm thúc đẩy
mối quan hệ của trẻ em với các lực lượng xã hội và gia đình để giải quyết các

18. 13
vấn đề của trẻ. Thiết lập các chương trình, dịch vụ công tác xã hội để đảm bảo
các chính sách xã hội cho trẻ, giúp trẻ được an toàn và phát triển tốt đẹp
1.1.7 Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu
* Thuyết nhu cầu của AbrahamMaslow
Nội dung của lý thuyết
Thuyết nhu cầu được nghiên cứu và sử dụng ở nhiều lĩnh vực khác nhau
trong đời sống, xã hội. Trong số đó,nhà tâm lý học Abraham Maslowđưa ra tháp
nhu cầu được vào năm 1943 và được chia làm hai nhóm chính: nhu cầu cơ bản
(basic needs) và nhu cầu bậc cao (meta needs)gồm: Nhu cầu cơ bản: ăn uống, hít
thở không khí; Nhu cầu về an toàn: an ninh, nhà ở, việc làm; Nhu cầu xã hội:
được hòa nhập; Nhu cầu được quý trọng: được chấp nhận có vị trí trong một
nhóm người, cộng đồng, xã hội; Nhu cầu được thể hiện mình: hoàn thiện, phát
triển trí tuệ, được thể hiện khả năng và tiềm lực cá nhân…Hệ thống nhu cầu của
A.Maslow được thể hiện dưới hình kim tự tháp. Nhu cầu ở bậc thấp thì xếp ở
dưới. Các nhu cầu trên luôn tồn tại và đan xen lẫn nhau.
Vận dụng lý thuyết nhu cầu của Maslow trong nghiên cứu,tôi tìm hiểu nhu
cầu của các em tại Làng trẻ em SOS Thái Bình theo năm bậc thang về nhu cầu
và tìm hiểu xem trẻ em mồ côicó nhu cầu đáp ứng những gì? Đáp ứng như thế
nào? Vận dụng thuyết nhu cầu để đánh giá nhu cầu nâng cao hoạt động CTXH
đối với trẻ mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
Đặc biệt tìm hiểu, nghiên cứu và phân tích sâu hơn về các nhu cầu cơ bản
và nhu cầu nâng cao hiệu quả CTXH trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với
trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình. Nhằm có những đánh giá về việc
tiếp cận các dịch vụ giáo dục kỹ năng sống, hướng nghiệp dạy nghề, kỹ năng
giao tiếp, kỹ năng bảo vệ bản thân cho trẻ mồ côi hiện đang sống tại Làng trẻ em
SOS Thái Bình, cũng như đánh giá được vai trò của cán bộ quản lý, các nhân
viên công tác xã hội của Làng trẻ trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ đặc biệt là
giáo dục kỹ năng sống cho trẻ giúp các em hòa nhập cộng đồng.

19. 14
* Thuyết học tập xã hội của Bandura
Nội dung thuyết học tập xã hội
Bandura đã có nhiều thí nghiệm từ thực tế và ông đã đưa ra thuyết học tập
xã hội hay còn gọi là “Học từ quan sát hay rập khuôn”. Qua thí nghiện thực tế
ông đã chỉ ra rằng trẻ em thay đổi hành vi của mình nhưng không cần được
thưởng hay có những tính toán trước đó và đây là hiện tượng học bằng cách
quan sát hay rập khuôn, ông đã thiết lập một hệ thống thao tác thực nghiệm bao
gồm các bước như sau:
Thứ nhất, sự chú ý: Khi chúng ta muốn học một điều gì đó sẽ buộc phải tập
trung tư tưởng và bất kể những cản trở trong quá trình tập trung nào cũng đều
làm giảm đi khả năng vào việc học tập qua cách quan sát.
Thứ hai, giữ lại: Là khả năng lưu giữ trí nhớ về những gì chúng ta đã tập
trung chú ý vào. Đây là giai đoạn những chuỗi hình ảnh hay ngôn ngữ có những
đóng góp vào quá trình lưu trữ. Chúng ta nhớ những gì đã được nhìn thấy từ mô
hình mẫu qua hình thái của những chuỗi hình ảnh trong tâm thức hay qua những
mô tả ngôn từ. Sau này khi cần truy cập những dữ kiện đã được lưu trữ, chúng
sẽ chỉ cần đến những hình ảnh trong hệ tâm thức và những mô tả. Từ đó chúng
ta có thể diễn lại mô hình mẫu bằng chính những hành vi của chúng ta.
Thứ ba, lặp lại: vào lúc này, cá nhân sẽ chuyển tải những hình ảnh trong hệ
tâm thức hay những mô tả ngôn ngữ trở thành hành vi thật sự. Điều này xảy ra
cho phép mỗi chúng ta có khả năng lập lại và tái diễn hành vi ban đầu.
Thứ tư, động cơ: là một bộ phận quan trọng trong quá trình học tập một
thao tác mới. Chúng ta có mô hình mẫu hấp dẫn, có trí nhớ, và khả năng bắt
chước, nhưng nếu không sẽ không thể học tập hiệu quả được. Bandura đã nêu rõ
sự củng cố trong quá khứ là nét chính của thuyết hành vi truyền thống; Sự củng
cố được hứa trước như một phần thưởng mà chúng ta tưởng tượng ra; Sự củng
cố ngầm, hiện tượng chúng ta nhìn và nhớ về mô hình được củng cố.
Vận dụng thuyết học tập xã hội của Bandura vào công tác xã hội trong việc

20. 15
hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình.
Từ việc nghiên cứu thuyết học tập xã hội của Bandura, học viên đã ứng
dụng trong việc tìm hiểu, đánh giá về khả năng quan sát, học tập, khả năng hòa
nhập cộng đồng của trẻ mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái Bình. Qua những đánh
giá, nhìn nhận thực trạng về một số khó khăn của trẻ trong hòa nhập cộng đồng,
để từ đó xác định được nguyên nhân, yếu tố ảnh hưởng đến khả năng hòa nhập
của trẻ và đưa ra một số biện pháp nâng cao hiệu quả hoạt động CTXH trong trợ
giúp trẻ em hòa nhập cộng đồng.
1.2. Tầm quan trọng của CTXH trong việc trợ giúp trẻ em mồ côi hòa
nhập cộng đồng
Với đặc thù là nghề trợ giúp xã hội, CTXH hướng đến giúp đỡ các cá nhân,
nhóm, cộng đồng phục hồi, phát triển các chức năng của họ thông qua việc thực
hiện vai trò một cách hiệu quả. Dù họ là ai? Gặp phải vấn đề gì? Nhu cầu của họ
là gì? Giải quyết như thế nào? Nhân viên CTXH luôn luôn tôn trọng quyền tự
quyết của đối tượng.
Trẻ em mồ côi là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi, cần được nhiều sự quan
tâm chăm sóc, vì vậy khi làm việc với trẻ em mồi côi đòi hỏi NVXH có những
vai trò như: kết nối các dịch vụ giáo dục; y tế, tuyên truyền nâng cao nhận thức;
lập kế hoạch, điều phối; biện hộ; vận động nguồn lực; tư vấn, tham vấn…
NVXH hỗ trợ về tâm lý cho trẻ em mồ côi và gia đình trẻ, cung cấp dịch vụ
tham vấn, hướng dẫn cách tự vượt qua hoàn cảnh, ứng phó với khó khăn để tự
lực vươn lên.
Ngoài ra, NVXH còn có thể tư vấn, tham vấn cho các cán bộ quan lý, các
mẹ các dì tại Làng trẻ em SOS về các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực
hiện công tác hỗ trợ và giúp đỡ hòa nhập cộng đồng cho trẻ em mồ côi; Tư vấn
cho các cán bộ làm CTXH hay cộng tác viên CTXH về các kỹ năng, phương
pháp thực hành CTXH cá nhân và nhóm với trẻ em mồ côi.

21. 16
Có rất nhiều vấn đề cần giáo dục để giúp trẻ mồ côi sau này trưởng thành,
tự lập một cách tự tin như giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp, kỹ nặng tự
bảo vệ bản thân, giáo dục tư tưởng, đạo đức giúp trẻ có đủ những kỹ năng và
kiến thức cơ bản để hòa nhập cộng đồng là điều hết sức quan trọng, vì trước khi
trẻ được đưa đến cơ sở trung tâm bảo trợ xã hội thì thường một thời gian dài
trước đó trẻ thiếu sự quan tâm dạy bảo của người thân nên đã hình thành ở trẻ
một số đặc điểm tâm lý mang tính tiêu cực như mặc cảm, nhút nhát, giao tiếp
kém, thiếu niềm tin vào bản thân và người khác, không nhanh nhạy, quyết
đoán…, trẻ hay nói tục, đánh nhau, và đó cũng là điểm yếu trong việc hình
thành những phẩm chất đạo đức. Vì vậy, tầm quan trọng của việc hỗ trợ trẻ em
mồ côi khi hòa nhập cộng đồng là trang bị cho các em tất cả các kỹ năng sống,
kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự bảo vệ bản thân và định hướng giáo dục dạy nghề
giúp các em có tư tưởng ổn định, tâm lý phát triển lành mạnh, có niềm tin vào
bản thân mình khi bước ra xã hội.
1.3. Các hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng
đối với trẻ em mồ côi tại làng trẻ SOS Thái Bình
- Hòa nhập cho trẻ em mồ côi trong giáo dục kỹ năng sống.
Trẻ em mồ côi là nhóm trẻ em chịu rất nhiều thiệt thòi trong cuộc sống về
vật chất, tinh thần. Các em thiếu thốn sự chăm sóc, giáo dục từ phía gia đình,
thiếu đi các kỹ năng sống, kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng giao tiếp cơ bản
vì vậy việc trang bị cho trẻ em mồ côi là điều rất quan trong nhằm giúp các em
biết cách ứng xử với mọi người xung quanh, bảo vệ chính bản thân để hòa nhập
cộng đồng.
Đối với trẻ em mồ côi sống tại Làng trẻ em SOS Thái Bình việc trang bị cho
các em những kỹ năng sống là rất cần thiết. Đòi hỏi NVCTXH cần giáo dục và tổ
chức nhiều các lớp giao lưu, tìm hiểu, tập huấn về kỹ năng mền, kỹ năng tự làm
chủ cảm xúc, cách ứng xử trong giao tiếp nhằm giúp các emthay đổi hành vi nhận
thức, bớt mặc cảmvới số phận, giúp các em có thể tự tin hơn trong cuộc sống và

22. 17
hòa nhập cộng đồng, trở thành những người sống có ích cho xã hội.
- Hòa nhập cộng đồng cho trẻ em mồ côi trong hoạt động hỗ trợ tâm lý
Trẻ em mồ côi là những trẻ em sinh ra và lớn lên đã chịu sự mất mát, thiệt
thòi về tình cảm, thiếu sự yêu thương chăm sóc, giáo dục của bố mẹ nên thường
có một số biểu hiện tâm lý như mất đi sự ham thích và sinh lực; ít tập trung; hay
buồn bã, dễ nổi cáu; khó diễn tả cảm xúc bằng lời; hoài nghi thiếu tin tưởng,
thiếu tự tin vào bản thân và hoàn cảnh gia đình, hầu như các em sống khép
kín… Khi tiếp xúc với các đối tượng là trẻ em mồ côi đòi hỏi NVCTXH phải
xây dựng được niềm tin ở các em vàthấu hiểu được cáctâm tư, mong muốn của
các em. NVCTXH phải nắm chắc những kỹ năng tham vấn tâm lý, luôn gần gũi,
nắm bắt được tâm lý trẻ, lắng nghe, thấu hiểu và tôn trọng trẻ để giúp các em lấy
lại trạng thái cân bằng bình thường, có được niềm tin vào cuộc sống và đặt ra
những hoạch định cho tương lai, hòa nhập cộng đồng.
Sự mất mát về tinh thần cũng như vật chất của trẻ mồ côi là quá lớn, vì vậy
đòi hỏi những người thân như họ hàng, cộng đồng và xã hội hãy luôn quan tâm,
dìu dắt các em ngay khi mà các em bị chia lìa khỏi ba mẹ. Trẻ em cũng như tất
cả mọi người chúng ta luôn cần tới sự nâng đỡ, an ủi mỗi khi gặp khó khăn và
đặc biệt đối với tâm lý trẻ mồ côi thì điều đó hết sức quan trọng.Do thiếu vắng
ba mẹ nên đời sống tình cảm của trẻ thường bị xáo trộn như chịu đựng cảm giác
mất mát, thiếu nâng đỡ trong những khó khăn đời thường - điều này dễ dẫn đến
sự nghi hoặc, sự bất cần của các em vào cuộc sống. Điều này cũng giải thích cho
hiện tượng phạm pháp ở trẻ mồ côi. Vì vậy, nếu người chăm sóc, NVCTXHtạo
được sự quan tâm, tin yêu của mình đối với trẻ, trẻ sẽ hình thành một tình cảm
rất sâu nặng, biết ơn với người đó, lấy đó làm niềm tin, nghị lực cho cuộc sống
và mỗi khi gặp khó khăn các em sẵn sàng tìm đến chia sẻ và xin lời khuyên nhủ.
- Hòa nhập của trẻ mồ côi trong hoạt động vui chơi giải trí.
Vui chơi giải trí là hoạt động rất cần thiết để giúp trẻ em mồ côi được hòa
nhập với bạn bè, giúp trẻ giảm bớt tự ti, mặc cảm về số phận của mình và phát

23. 18
triển một cách toàn diện hơn. Sau giờ lao động, buổi chiều hàng ngày Làng trẻ
em SOS thường tổ chức cho các cháu tập thể dục thể thao. Ngoài ra, Làng còn tổ
chức các buổi giao lưu văn nghệ, các giải bóng đá, cầu lông, kéo co để chào
mừng những ngày lễ tết trong năm, làm cho đối tượng vui vẻ tinh thần, yêu
thương Trung tâm, quên đi mặc cảm, giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, học
cách hợp tác với người khác.
- Hòa nhập của trẻ mồ côi trong giáo dục hướng nghiệp và dạy nghề .
Đối với trẻ em mô côi công tác giáo dục hướng nghiệp dạy nghề có vai trò
rất quan trọng ảnh hướng trực tiếp đến cơ hội tìm kiếm việc làm và khả năng
hoà nhập cộng đồng của các em sau khi trưởng thành.
Hoạt động giáo dục dạy nghề cho trẻ em mồ côi sau khi rời các trung tâm
và làng trẻ em nhằm mục đích giúp các emcó kế hoạch chuẩn bị sẳn sàng về mặt
tâm lý cũng như về mặt thực tiễn để tham gia lao động trong xã hội, có một công
việc mang lại thu nhập ổn định trong cuộc sống. Để làm được điều này đòi hỏi
NVCTXH phải là người định hướng và kết nối giúp các em tới các trung tâm, cơ
sở đào tạo việc làm, và tìm kiếm những công việc phù hợp với khả năng, nguyện
vọng của các em.
- Hòa nhập của trẻ mồ côi trong hoạt động giao tiếp xã hội.
Trong cuộc sống, mỗi con người đền phải giao tiếp với nhau để trao đổi
thông tin qua lại cho nhau. Khi con người có khả năng giao tiếp tốt sẽ luôn cảm
thấy rất tự tin trước đám đông hơn và sẽ có nhiều cơ hội tốt trong cuộc sống. Bởi
vậy,trẻ em mồ côi cũng rất cần được trang bị những kỹ năng giao tiếp để mở
rộng mối quan hệ, không ngừng hoàn thiện bản thân mình, khi giao tiếp tốt sẽ
làm cho các em được hoà đồng hơn với mọi người xung quanh.
Do thiếu sự quan tâm, săn sóc của ba mẹ và sống trong môi trường tập thể
từ nhỏ, phải tuân theo các nội quy từ nhỏ, ít được đưa ra sự lựa chọn cá nhân, trẻ
mồ côi bị hạn chế phát triển các n t đặc trưng, riêng biệt cho cá nhân trẻ.
NVCTXH phải là người nắm bắt được đặc điểm tâm lý chung của trẻ em mô côi

24. 19
từ đó đưa ra các kế hoạch, mô hình giáo dục kỹ năng giao tiếp xã hội cụ thể để
giúp các em có thể tự giải quyết được các vấn đề khó khăn trong cuộc sống.
- Hòa nhập của trẻ mồ côi trong hoạt động giáo dục văn hóa.
Được đến trường học tập được trau dồi kiến thức văn hóa là hành trang
không thể thiếu trong cuộc đời của mỗi con người. Trong các trường học, hoạt
động chủ đạo của cá nhân là học tập, các cá nhân thu nhận những kiến thức khoa
học cơ bản về tự nhiên và xã hội, các kiến thức văn hoá chủ yếu làm nền tảng
cho cuộc sống sau này. Những kiến thức này, sẽ phục vụ đắc lực cho việc thực
hiện vai trò mà bản thân các em cần phải đóng trong tương lai và hoà nhập vào
đời sống.
Các đối tượng ở độ tuổi và có khả năng học văn hoá đều được đến trường,
Làng trẻ em SOS phối hợp với các trưòng học đóng trên địa bàn, tổ chức dạy
học cho các cháu từ cấp I đến cấp III, đối với các em học cấp III được kèm học
nghề.Ngoài thời gian học ở trường Trung tâm còn tổ chức cho các đối tượng lao
đông vệ sinh môi trường, giúp việc hành chính, nuôi gia cầm, gia súc, trồng rau
xanh, chăm sóc giúp đỡ các cụ, em b sơ sinh nấu ăn..nhằm nâng cao ý thức tự
giác xây dựng Trung tâm, cải thiện đời sống, nâng cao tinh thần đoàn kết yêu
thương nhau.
1.4. Một số yếu tố ảnh hƣởng tới hoạt động CTXH trong hỗ trợ hoà
nhập cộng đồng đối với trẻ mồ côi tại làng trẻ em SOS
1.4.1 Yếu tố thuộc về trẻ em
Trẻ mồ côi trong các Làng trẻ công tác xã hội luôn là đối tượng được quan
tâm, hướng tới. Tuy nhiên, do xuất thân của các em có sự khác biệt so với các
trẻ bình thường khác nên tâm lý của nhiều em còn trông chờ, ỷ lại, chưa chủ
động trong các hoạt động chung cũng như nhưng hoạt động phục vụ cho chính
cuộc sống của các em. Dịch vụ giáo dục kỹ năng sống các em còn thờ ơ, không
xác định được đây là kỹ năng cơ bản nhất, kỹ năng sống đóng vai trò thiết yếu
đối với thành công của một người trưởng thành trong cuộc sống và công việc

25. 20
cùng với việc học tập khác.
Những trẻ mồ côi sống tại Làng trẻ em SOS hoàn toàn tách biệt khỏi thế
giới bên ngoài và ít cơ hội tiếp xúc với các gia đình bình thường và các tương
tác xã hội. Đây có thể là nguyên nhân gây ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình
hình thành và phát triển nhân cách, cùng với các kỹ năng xã hội của trẻ không
có cha mẹ.
Điều dễ nhận thấy trong tâm lý trẻ mồ côi là cảm giác cô đơn, trống trải.
Trẻ tự ti, dễ tủi thân, dễ bị kích động, cô đơn, sống thầm lặng, mặc cảm với số
phận, nguy cơ trầm cảm ,...Trẻ lo lắng sợ hãi, xa lánh không muốn quan hệ với
bạn b … dẫn đến trẻ mất dần động cơ phấn đấu học tập, r n luyện của
mình.Một số trẻ em mồ côi trở nên liều lĩnh, gan lỳ, mánh khóe cốt sao có tiền
kiếm bữa cơm để tồn tại qua ngày. Một số trẻ lại có khả năng tự lập từ rất sớm.
Và một đặc điểm tuyệt vời trong tâm lý trẻ mồ côi đó là trẻ biết chia sẻ, đồng
cảm và giúp đỡ các bạn có cùng cảnh ngộ như mình.
Việc các em được tiếp cận dịch vụ giáo dục kỹ năng sốngảnh hưởng tới
chính bản thân các em ngay khi sống tại Làng . Để các hoạt động công tác xã
hội với trẻ mồ côi tạiLàng trẻ em SOS được thực hiện một cách tốt nhất và hiệu
quả nhất thì nhu cầu được tiếp cận dịch vụ giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là điều
rất quan trọng. Tiếp cận được các KNS này các em dần có kỹ năng thích ứng với
những biến động của môi trường xã hội.
Nếu khả năng tiếp cận dịch vụ giáo dục kỹ năng sống của trẻ khác nhau,
thậm chí các em có nhiều hạn chế, điều đó sẽ gây khó khăn cho các nhân viên
công tác xã hội trong hoạt động trợ giúp các em tiếp cận kỹ năng sống. Ngược
lại, nếu đại đa số các em tại Làng trẻ em SOS đều có khả năng tiếp cận các dịch
vụ giáo dục kỹ năng sống như nhau, thì các hoạt động công tác xã hội sẽ thực
hiện tốt hơn rất nhiều.
1.4.2 Yếu tố thuộc về nhân lực của làng trẻ em SOS
* Về đội ngũ cán bộ quản lý

26. 21
Cán bộ quản lý là những người thường xuyên tiếp xúc với trẻ em mồ côi,
họ có sự hiểu biết và nắm rất rõ chính sách, pháp luật liên quan đến quyền lợi,
lợi ích của trẻ mồ côi. Cán bộ quản lý là những người có sức ảnh hưởng rất lớn
tới hoạt động của Làng trẻ SOS. Là người kết nối các nguồn lực để trợ giúp cho
các trẻ em mồ côi cũng như các hoạt động của Làng trẻ SOS. Số lượng trẻ mồ
côi nhiều nhưng số lượng người chăm sóc và nuôi dưỡng các trẻ trong Làng trẻ
em lại ít, điều đó có nghĩa các mẹ, các dì không đủ thời gian và sức lực để quan
tâm đầy đủ và đúng mực về những đặc điểm trong suốt quá trình phát triển tâm
lý của trẻ em mồ côi .
* Về đội ngũ nhân viên công tác xã hội
Nhân viên công tác xã hội là những người tiếp xúc trực tiếp đến trẻ em
mồ côi, đóng vai trò rất quan trọng trong việc trợ giúp các vấn đề cho trẻ em mồ
côi, là cầu nối giữa các đối tượng với nguồn lực từ xã hội. Nhưng số lượng
NVCTXH được đào tạo chính quy về trình độ chuyên môn CTXH còn hạn chế,
nhiều người thiếu kiến thức, kinh nghiệm trong việc trợ giúp trẻ em mồ côi giúp
các em hòa nhập cộng đồng
1.4.3. Yếu tố thuộc điều kiện kinh tế - văn hóa, môi trường sống tại làng trẻ
em SOSảnh hướng khả năng hòa nhập của trẻ em mồ côi.
- Điều kiện kinh tế - văn hóa
Khi địa bàn có điều kiện kinh tế phát triển mạnh sẽ đem lại sự thuận lợi
trong việc huy động các nguồn lực từ cộng đồng nhằm nâng cao cơ sở vật chất
phục vụ cho các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ mồ côi và nâng
cao chất lượng dịch vụ trợ giúp trẻ mồ côi tại Làng trẻ em SOS. Vì vậy, điều
kiện kinh tế - xã hội ở địa phương có Làng trẻ SOS có ảnh lớn và trực tiếp đến
điều kiện và chất lượng hoạt động CTXH trong hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập
cộng đồng. Nếu địa bàn có điều kiện kinh tế xã hội phát triển, mức sống của
người dân cao, phát triển nghề nghiệp có thu nhập ổn địnhđó sẽ là nền tảng lý
tưởng giúp cho trẻ em mồ côi khi hòa nhập cộng đồng được thuận lợi hơn. Đồng

27. 22
thời cũng là môi trường sống lành mạnh giúp giáo dục trẻ mồ côi không sống
trong các trung tâm bảo hoặc làng trẻ có thể phát triển một cách toàn vẹn.
- Yếu tố môi trường sống
Những đứa trẻ mồ côi sống trong làng trẻ em SOS hoàn toàn tách biệt khỏi
thế giới bên ngoài và ít cơ hội tiếp xúc với các gia đình bình thường và các
tương tác xã hội. Môi trường sống có gây ảnh hưởng rất lớn đến quá trình hình
thành và phát triển nhân cách, cùng với các kỹ năng xã hội của trẻ không có cha
mẹ. Khi trẻ được sống trong một môi trường bình đẳng, hiểu biết và ấm áp sẽ
giúp trẻ khắc phục tâm lí nhút nhát, cho trẻ dũng khí và tự tin, thúc đẩy sự phát
triển tính cách tốt đẹp của trẻ, khiến trẻ càng thêm thông minh, dũng cảm, nhanh
nhạy, đạt được thành công trong sự nghiệp và hạnh phúc trong cuộc đời mình.
Trẻ em mồ côi nếu không được giáo dục khi bước ra xã hội các em chính là
những đối tượng dễ bị tác động bởi những yếu tố tiêu cực trong xã hội ,rất dễ
trở thành những phần tử xấu của xã hội. Đối với những trẻ em mồi côi ở Làng
trẻ em SOS các em luôn thiếu sự quan tâm, săn sóc của ba mẹ và sống trong môi
trường tập thể từ nhỏ, phải tuân theo các nội quy từ nhỏ, ít được đưa ra sự lựa
chọn cá nhân, trẻ mồ côi bị hạn chế phát triển các nét đặc trưng, riêng biệt cho
cá nhân trẻ.. Chính điều đó là những rào cản tâm lý gây khó khăn cho các nhân
viên CTXH trong quá trình tiếp cận, thu thập thông tin, khảo sát và tiếp nhận trẻ
cũng như trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch trợ giúp đối với trẻ mồ
côi. Đòi hỏi NVCTXH, các mẹ, các dì gần gũi, quan tâm và hiểu được nhu cầu
tâm lý, tình cảm của trẻ, cần tạo dựng được môi trường sống như một gia đình
tràn ngập yêu thương cho trẻ.
1.5. Chính sách đối với trẻ em mồ côi và nhân viên CTXH tại các làng SOS
Những mục tiêuchăm sóc, bảo vệ và giáo dục cho đối tượng trẻ em luôn
gắn liền với các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Những năm
qua nhằm thực hiện mục tiêu đó, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều đề án, chính

28. 23
sách, chương trình hành động được ban hành với mục đích góp phần không nhỏ
hỗ trợ, giúp đỡ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt nói chung, trẻ em mồ côi nói riêng.
Luật trẻ em đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
khóa XIII, kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 05 tháng 4 năm 2016. sửa đổi Luật
Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em sửa đổi năm 2004, từng bước điều chỉnh
luật cho phù hợp hơn trong thực tiễn, nhằm đáp ứng nhu cầu bảo vệ chăm sóc và
giáo dục trẻ em. Đảng và Nhà nước ta đã tích cực xây dựng và hoàn thiện hệ
thống pháp lý nhằm mục đích đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, đáp ứng một
cách kịp thời điều chỉnh pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em trong
đó có nhóm trẻ em mồ côi.
Chương trình quốc gia Bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011-2015 (Thủ tướng
Chínhphủ phê duyệt tại Quyết định số 267/QĐ-TTg ngày 22/02/2011) [31].
Triển khai xây dựng Dự án bảm vệ trẻ em và nhân rộng các mô hình để hỗ trợ
cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt dựa vào cộng đồng. Trong đó, mục tiêu của dự
án: 90% trẻ em mồ côi được chăm sóc.
Chính phủ ban hành (Quyết định Số: 647/QĐ-TTg)Đề án chăm sóc trẻ em mồ
côi không nơi nương tựa, trẻ em bị bỏ rơi, trẻ em nhiễm HIV/AIDS, trẻ em là nạn
nhân của chất độc hóa học, trẻ em khuyết tật nặng và trẻ em bị ảnh hưởng bởi thiên
tai, thảm họa giai đoạn 2013-2020, ngày 26 tháng 4 năm 2013 nhằm mục đích huy
động sự tham gia của xã hội vàgia đình trong việc chăm sóc, trợ giúp trẻ em có hoàn
cảnh đặc biệt giúp các emhòa nhập cuộc sống. Phấn đấu mục tiêu đến năm 2020 có
95% trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn được nhận sự trợ giúp và được cung cấp
các dịch vụ xã hội phù hợp; tiếp tục thí điểm mô hình gia đình, cá nhân nhận nuôi có
thời hạn đối với trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; mô hình dạy nghề gắn với
tạo việc làm cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nâng cấp cơ sở vật chất và
trang thiết bị cho các cơ sở bảo trợ xã hội và nhà xã hội để đủ điều kiện chăm sóc trẻ
em có hoàn cảnh đặc biệt.

29. 24
Đề án phát triển nghề công tác xã hội giai đoạn 2010-2020 (Quyết định
32/2010/QĐ-TTg ngày 25/3/2010) [30], nhằm phát triển công tác xã hội trở
thành một nghề ở Việt Nam; nâng cao nhận thức của toàn xã hội về nghề công
tác xã hội; xây dựng đội ngũ cán bộ, viên chức, nhân viên và cộng tác viên công
tác xã hội đủ về số lượng, đạt yêu cầu về chất lượng gắn với phát triển hệ thống
cơ sở cung cấp dịch vụ công tác xã hội tại các cấp. Sự quan tâm đặc biệt của
Đảng và Nhà nước ta đối với trẻ em mồ côi được thể hiện thông qua các chương
trình, đề án, kế hoạch hành động cụ thể rõ nét, minh chứng với cộng đồng quốc
tế về công tác chăm sóc, bảo vệ trẻ em ở Việt Nam nói chung và CTXH hỗ trợ
hòa nhập cộng đồng cho trẻ mồ côi sống trong Làng trẻ em SOS nói riêng.
Tiểu kết chƣơng
Chương 1 tác giả đã trình bày tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến
đề tài, khái quát những vấn đề lý luận về hoạt động công tác xã hội giúp trẻ em
mồ côi hòa nhập cộng đồng đó là các khái niệm về CTXH với trẻ em, khái niệm
về hòa nhập cộng đồng, trẻ mồ côi, tầm quan trọng của hoạt động CTXH trong
hỗ trợ trẻ em mồ côi hòa nhập cộng đồng, các lý thuyết ứng dụng trong nghiên
cứu, các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ trẻ em mồ
côi hòa nhập cộng đồng, chính sách của nhà nước với trẻ em có hoàn cảnh đặc
biệt và nhân viên chăm sóc. Những vấn đề lý luận và pháp lý này là cơ sở để
tiến hành triển khai các nghiên cứu về thực trạng hoạt động công tác xã hội
trong hỗ trợ hòa nhập cộng đồng đối với trẻ em mồ côi tại chương 2.

30. 25
Chƣơng 2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG
HỖ TRỢ HÒA NHẬP CỘNG ĐỒNG ĐỐI VỚI TRẺ EM MỒ CÔI
TẠI LÀNG TRẺ EM SOS THÁI BINH
2.1. Tổng quan về địa bàn và khách thể nghiên cứu
2.1.1. Vài nét về hệ thống Làng trẻ em SOS Thái bình
Đặc điểm của Làng trẻ em SOS Thái Bình
* Quá trình thành lập
Làng trẻ em SOS Thái Bình được xây dựng tại Phường Hoàng Diệu, thành phố
Thái Bình với tổng diện tích 25,000 m2 và bắt đầu đi vào hoạt động từ 9/2015.
* Quy mô và cơ cấu tổ chức của Làng trẻ em SOS Thái Bình
Hiện tại, Làng trẻ em SOS Thái Bình có 14 nhà gia đình, với công suất tối đa có
thể đáp ứng nhu cầu chăm sóc, nuôi dưỡng thường xuyên 140 trẻ, có 01 trường mẫu
giáo cho 200 học sinh và 1 khu Lưu xá thanh niên. Đội ngũ cán bộ, nhân viên của
Làng gồm: Số lượng bà mẹ là 14/14 nhà gia đình; Số lượng bà dì: 02/nhà cộng đồng.
Theo quy định biên, hiện nay Làng đang thiếu bà dì và đang tích cực đăng tin tuyển
dụng. Tình hình biến động phức tạp do một số nghỉ việc với các lý do khác nhau, chủ
yếu không đáp ứng tiêu chuẩn. Tình hình cán bộ, nhân viên:10 người, trong đó nhân
sự của Lưu xá thanh niên: Gồm 01 trợ lý giám đốc và 01 nhân viên nghiệp vụ giáo dục
nam và 01 nhân viên hợp đồng cấp dưỡng; nhân sự của chương trình chăm sóc trẻ ở
cộng đồng : 01 người, nhân sự của Mẫu giáo; cán bộ quản lý: 01 Hiệu trưởng; Giáo
viên đứng lớp: 12 cô giáo /6 lớp (Cơ hữu: 10 giáo viên; Hợp đồng: 02 giáo viên);
Nhân viên phục vụ: 03 người (Cơ hữu: 3 nhân viên). Tổng số có 43 cán bộ, nhân viên,
trong đó 12 cán bộ trình độ Đại học, 8 cán bộ trình độ cao đẳng, 6 cán bộ có trình độ
trung cấp, còn lại có trình độ văn hóa 12/12 và 9/12 (chủ yếu là các bà mẹ, bà dì).

31. 26
Sơ đồ2.1. bộ máy quản lý của Làng trẻ em SOS Thái Bình
* Chức năng, nhiệm vụ của các bộ phận trong Làng trẻ SOS Thái Bình
- Giám đốc: Giám đốc Làng trẻ em SOS Thái Bình là người chịu trách nhiệm
quyết định tất cả các vấn đề của Làng, chịu trách nhiệm pháp lý về những hoạt động
của Làng trước cơ quan pháp luật và cơ quan quản lý cấp trên.
- Bộ phận Giáo dục: Là bộ phận giúp việc cho Giám đốc triể khai những nhiệm
vụ chuyên môn nhưtư vấn, giáo dục, hướng nghiệp dạy nghề, kết nối tìm kiếm việc
làm và cho trẻ tái hòa nhập cộng đồng.
- Bộ phận hành chính: Bà bộ phận giúp Ban Giám đốc thực hiện nhiệm vụ quản
lý thủ tục hành chính, hoạch toán thu, chi các nguồn kinh phí hoạt động của Làng trẻ
SOS. Báo cáo thống kê, tổng kết công tác quản lý trẻ, quản lý cán bộ, nhân viên, an
ninh trật tự, công tác phục vụ hành chính quản trị.
- Bộ phận các mẹ, các dì: Phụ trách trực tiếp việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ là các
bà mẹ còn các bà dì chịu trách nhiệm hỗ trợ các bà mẹ trong quá trình chăm sóc các
con. Bà mẹ vừa chăm sóc các trẻ nhỏ, vừa giáo dục các trẻ đang đi học phổ thông,
định hướng nghề nghiệp, giúp các trẻ hòa nhập vào cộng đồng xã hội. Vai trò của bà
mẹ trong các ngôi nhà gia đình hết sức quan trọng, bà mẹ là người quyết định chủ yếu
Giám đốc
Bộ phận Bà
mẹ, Bà dì
Trợ lý giám đốc
Bộ phận Giáo
dục
Lưu xá thanh
niên
Quản lý lưu xá
Trường mẫu
giáo
Bộ phận hành
chính

32. 27
việc chăm sóc, giáo dục và tổ chức cuộc sống sinh hoạt cho các con, họ là nền tảng để
duy trì cuộc sống gia đình như một gia đình tự nhiên ngoài xã hội,
- Với quy mô 6 lớp, nhà trường đạt công suất chăm sóc, giáo dục từ 180 đến 200
học sinh. Làng có 01 trường Mẫu giáo với 15 cán bộ, giáo viên. Trường Mẫu giáo
SOS làm nhiệm vụ giáo dục, chăm sóc các trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo của Làng và cụm
dân cư lân cận.
- Khu Lưu xá thanh niên nhằm quản lý và giáo dục các trẻ em trai từ độ tuổi 14
trở lên. Các em đến tuổi sẽ được tách riêng và để được giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng và
phát triển năng khiếu cá nhân và chăm lo việc học tập tốt về văn hóa, hướng nghiệp
dạy nghề cho các em.
2.1.2.Đặc điểm trẻ em mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình
* Chức năng tiếp nhận, quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em
- Công tác tiếp nhận trẻ: Khi được nhận vào Làng trẻ em SOS các trẻ phải đáp
ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định:mồ côi cha hoặc mẹ, mồ côi cả cha lẫn mẹ
hoặc cha mẹ bị tàn tật không có đủ khả năng nuôi dưỡng; đối với nam từ 0-6 tuổi, nữ
từ 0-8 tuổi; đảm bảo sức khỏe bình thường không bị tàn tật và thiểu năng trí tuệ; không
tiếp nhận trẻ em lang thang và vi phạm pháp luật. Hồ sơ tiếp nhận trẻ đảm bảo một số
yêu cầu riêng của tổ chức Làng trẻ em SOS quốc tế và được sự cho phép của Sở Lao
động Thương binh và xã hội tỉnh Thái Bình, Làng trẻ em SOS Việt Nam đồng ý cho
tiếp nhận. Hàng năm, dựa vào tình hình thực tế số lượng trẻ em tăng giảm, làng trẻ sẽ
làm các thủ tục tiếp nhận trẻ em vào Làng và được thực hiện qua hệ thống ngành Lao
động Thương binh và xã hội các cấp từ tỉnh xuống cơ sở. Làng trẻ em SOS sẽ phối
hợp với địa phương để tiến hành khảo sát thực tế về từng đối tượng trẻ, xác minh trẻ
em đủ điều kiện tiêu chuẩn sẽ được hoàn thiện hồ sơ trình Sở Lao động Thương binh
và Xã hội tỉnh ra quyết định giao cho Làng tiếp nhận chăm sóc, nuôi dưỡng.
Công tác quản lý và chăm sóc: Khi tiếp nhận các trẻ được sắp xếp vào ở trong
các mô hình gia đình thay thế tự quản và phân loại theo lứa tuổi, giới tính. Khu vực ăn,
ở, sinh hoạt hàng ngày của đối tượng được phân theo phòng, nhóm, cử người phụ
trách, có sự hướng dẫn của cán bộ, nhân viên trong Làng trẻ.

33. 28
Công tác chăm sóc, nuôi dưỡng: Các mẹ, các dì trong Làng trẻ là người
trực tiếp chăm sóc và dạy bảo các trẻ. Các trẻ được sống như một gia đình trong
làng trẻ SOS để phát triển một cách toàn diện về thể chất và tinh thần giúp trẻ có
thể hòa nhận cộng đồng.
Công tác giáo dục văn hoá: Trẻ em ở độ tuổi và có khả năng học văn hoá đều
được đến trường, Làng trẻ phối hợp với các trưòng học đóng trên địa bàn, tổ chức dạy
học cho các cháu từ cấp I đến cấp III, đối với các em học cấp III được kèm học nghề.
Đến nay Làng trẻ em SOS Thái Bình đã đón được 122 cháu (trong đó có 27
cháu mới đón ở Yên Bái về chăm sóc và nuôi dưỡng tại Làng), được bố trí ở 14 nhà
gia đình và Lưu xá thanh niên. Tất cả các cháu được xác minh về hoàn cảnh theo đúng
quy định. Đa số các cháu khi được đón vào Làng đều hòa nhập nhanh với mẹ và các
anh, chị, em trong Làng.
Trẻ em mồ côi sống tại Làng trẻ em SOS Thái Bình có độ tuổi và giới tính cơ
cấu cụ thể như sau:
Bảng 2.1. Cơ cấu độ tuổi và giới tính của trẻ em mồ côi làng trẻ SOS
Độ tuổi Giới tính Tổng
(Tỷ lệ %)Nam Nữ
Số trẻ dưới 6 tuổi 8 5 13
Số trẻ từ 6 đến 11 tuổi 25 24 49
Số trẻ từ 11 đến 14 tuổi 22 31 53
Số trẻ từ 14 đến dưới 16 tuổi 4 3 7
Tổng 57 63 122
Tỷ lệ 49,8% 58,3%
(Nguồn: Báo cáo thực hiện nhiệm vụ của Làng trẻ SOS Thái Bình 2017-2018)
Một số đặc điểm trẻ em mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình:
- Các em ở Làng trẻ SOS Thái Bình đều có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, xuất
thân từ các gia đình thuộc hộ nghèo có hoàn cảnh đặc biệt ở các địa phương, đang
bị hạn chế nguồn nuôi dưỡng từ phía gia đình, người thân và có nhiều nguy thất

34. 29
học, lang thang sa đa vào các tai tệ nạn xã hội. Chính vì vậy các em rất cần sự quan
tâm, chăm sóccủa xã hội và từ Làng trẻ em một cách kịp thời.
- Do quy định chung của Làng trẻ SOS nên khi tiếp nhận trẻ vào Làng
không có trường hợp trẻ em vi phạm pháp luật và các em đều là những trẻ em có
tố chất hiền lành, có thái độ và cư xử đúng mực.
- Không có trẻ bị khuyết tật, thiểu năng trí tuệ, các trẻ đều có sức khỏe tốt
để đảm bảo việc học tập, lao động và vui chơi, giải trí.
- Trẻ mồ côi được tiếp nhận vào Làng đều ở độ tuổi còn nhỏ (dưới 8 tuổi),
nhưng số trẻ sơ sinh và dưới 5 tuổi chiếm tỷ lệ nhỏ.
- Trẻ mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình đều có thái độ tích cực trong việc
vun đắp, hòa hợp trong mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình vì trẻ
được nuôi dưỡng, giáo dục theo nguyên tắc mái ấm gia đình gần với gia đình tự
nhiên nhất nhằm điều kiện thuận lợi cho các trẻ phát triển một cách toàn diện
theo xu hướng tự nhiên.
2.2. Thực trạng hoạt động CTXH trong hỗ trợ trẻ em mồ cối hòa cộng
đồng tại Làng trẻ em SOS Thái Bình
2.3.1. Thực trạng công tác xã hội trong hoạt động giáo dục kỹ năng sống
hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho trẻ em mồ côi tại Làng trẻ
Khi được hỏi “Cháu và các bạn trong Làng trẻ em SOS có được tham gia
học các lớp về kỹ năng sống không?” kết quả thu được như sau:
Số trẻ sống ở Làng có được học kỹ năng sống với số lượng 98/100 trẻ trả
lời là có, chỉ có 2/100 trẻ trả lời là không.
Để tìm hiểu sâu hơn về hoạt động này học viên đã có cuộc phỏng vấn sâu
với lãnh đạo của Làng, Ông N.V.T- Giám đốc Làng cho biết (Nam, 45 tuổi):
“Chúng tôi cũng đã tổ chức các lớp tập huấn cho các con tham gia học về kỹ
năng sống, các con tham gia rất tích cực và vui vẻ tham gia. Các lớp được tổ
chức tại đây thường do dự án của Sở LĐTB&XH tổ chức triển khai hoặc do

35. 30
Làng trẻ phối hợp mời giảng viên về dậy, chứ Làng chưa có cán bộ có chuyên
môn sâu để giảng dậy về vấn đề này”.
Trao đổi với em Nguyễn Ánh Nh (Nữ,16 tuổi), em cho biết “Chúng cháu
rất thích tham gia các lớp học kỹ năng sống, khi được tập huấn chúng cháu biết
những kỹ năng tự làm chủ cảm xúc, kỹ năng bảo vệ bản thân, ý thức kỷ luật và
được tham gia vào các hoạt động ngoại khóa trao đổi kinh nghiệm sống với các
anh chị đoàn viên thanh niên và sinh viên rất vui chú ạ !”.
Hàng năm, Làng trẻ em SOS Thái Bình giao cho Đoàn Thanh niên và các
Nhân viên Giáo dục thường xuyên tổ chức các hoạt động lao động, các câu lạc
bộ năng khiếu, các buổi giao lưu, các buổi học tập rèn luyện kỹ năng sống cơ
bản như: phong trào giúp mẹ làm việc nhà; tham gia lao động sản xuất (trồng
rau); tổ chức câu lạc bộ cắm hoa nghệ thuật, câu lạc bộ nói tiếng Anh; tọa đàm
các vấn đề về giới và kỹ năng giúp trẻ em gái tự bảo vệ mình khỏi sự xâm hại
tình dục, tổ chức các lớp học sơ cứu khi bị thương, bị đuối nước, các lớp học bơi
lội...đối với các trẻ ở độ tuổi phù hợp.
Việc rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ là điều rất cần thiết để nâng cao sức
khỏe thể chất, trình độ văn hóa và giáo dục đạo đức cho trẻ. Nhận thức được
điều đó nên những năm qua Làng trẻ SOS Thái Bình, NVCTXH đã tích cực kết
nối, tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho các trẻ mồ côi trong Làng.
Theo Báo cáo 6 tháng đầu năm 2019 về các mặt hoạt động của Làng trẻ em SOS
Thái Bình [20]. Làng đã tổ chức các hoạt động sinh hoạt chung cho trẻ với mục
đích mang lại cho các cháu nhiều trải nghiệm bổ ích: Sinh hoạt tập thể, Chủ nhật
xanh và các hoạt động ngoại khóa tiêu biểu diễn ra trong dịp hè. Trung tuần
tháng 6/2019, 17 trẻ nam sống tại Lưu xá thanh niên đã được tham gia khóa
“Học kì quân đội” do tỉnh đoàn Thái Bình kết hợp với trường Quân sự tỉnh Thái
Bình tổ chức. Qua đợt học tập này các em có thêm những kiến thức về kỹ năng
sống, kỹ năng bảo vệ bản thân và rèn luyện sức khỏe, tính tự lập giúp cho trẻ có
nhiều cơ hội thuận lợi trong việc hòa nhập cộng đồng. Làng đã tổ chức nhiều

36. 31
hoạt động vệ sinh môi trường quanh Làng và vùng lân cận trong đó đáng kể nhất
là hoạt động vệ sinh môi trường tại đền thờ các anh hùng liệt sĩ nhân ngày
27/07. Tổ chức cho 35 cháu chăm ngoan, học giỏi đi thăm quan tại khu du lịch
sinh thái Cồn Đen - Thái Bình [20]. .
Làng trẻ SOS Thái Bình đã tổ chức các buổi tập huấn tập huấn kiến thức
bảo vệ, chăm sóc trẻ em và phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em và kỹ
năng phòng chống xâm hại trẻ em do Sở Lao động Thương binh và Xã hội tổ
chức; Tập huấn phương pháp kỷ luật tích cực; tập huấn kỹ năng mềm và phòng
chống xâm hại trẻ em; Tổ chức cho trẻ học thêm các môn văn hóa, năng khiếu,
thể thao, gia lưu, trải nghiệm giúp cho các con phát triển toàn diện cả về thể chất
và tinh thần, đồng thời nâng cao kỹ năng sống của bản thân; Làng trẻ em SOS
triển khai chính sách Bảo vệ trẻ em cho thân nhân trẻ trong chương trình Hỗ trợ
ngoài Cộng đồng (FSP) Thường trực ban bảo vệ trẻ em phối hợp cùng nhân viên
FSP và các cán bộ tại phòng Lao động Thương binh và Xã hội 6 huyện trong
tỉnh Thái Bình đã tổ chức tập huấn hành vi tự bảo vệ cho thân nhân trẻ. Nội
dung chủ yếu trong các buổi tập huấn nhằm triển khai luật trẻ em, giúp mọi
người nắm được các nguyên tắc khi làm việc với trẻ, xác định một số hình thức
kỷ luật trẻ em không phù hợp và cách thức kỷ luật trẻ em mang tính tích cực
theo độ tuổi đặc biệt là hướng dẫn các kiến thức về kỹ năng sống, nâng cao khả
năng tự vệ cho trẻ. Những người bảo trợ của trẻ tại các cộng đồng tham gia
tương đối tích cực, chia sẻ thẳng thắn những biện pháp kỷ luật mà họ còn sử
dụng trong chăm sóc nuôi dạy trẻ và nhận được sự hướng dẫn, giải đáp từ
thường trực ban bảo vệ trẻ em của Làng. Không chỉ về phía trẻ, đối với cán bộ
nhân viên, giáo viên, bà mẹ bà dì đã thu được những hiệu quả tốt; mọi người đã
nắm được các phương pháp kỷ luật tích cực, không sử dụng bạo lực trong chăm
sóc, nuôi dạy trẻ. Các thành viên tham dự đều nắm được nguyên tắc và phương
pháp tạo cho trẻ cảm giác ấm áp, cách xây dựng mối quan hệ với trẻ đặc biệt là
phương pháp trở thành người bạn đồng hành cùng trẻ.

37. 32
Ngoài ra, các thành viên tham dự còn có được kiến thức trong phòng chống
xâm hại trẻ em, các biện pháp bảo vệ trẻ khỏi xâm hại cũng như cách xử lý trong
tình huống trẻ bị xâm hại, 100% cán bộ và người bảo trợ của trẻ trong chương
trình FSP nắm được các kiến thức về luật trẻ em. Hiểu được tầm quan trọng của
việc tạo ra một môi trường yêu thương và thiết lập nền tảng cho trẻ, cách xây
dựng nội quy trong gia đình và cách thiết lập nền tảng cho trẻ để nâng cao khả
năng tự vệ trang bị cho trẻ nhũng kỹ năng sống cần thiết giúp trẻ hòa nhập cộng
đồng. Làng trẻ em phối hợp với một số cơ quan tổ chức thêm nhiều lớp học kỹ
năng sống hữu ích hơn nữa cho trẻ trong Làng như: Phối hợp với trung tâm Cai
nghiện của tỉnh mở tọa đàm tìm hiểu về ma túy và cách phòng, tránh nguy cơ
nghiện ma túy; mời các giảng viên của Khoa Tâm lý, Giáo dục và Công tác xã
hội của Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Bình cùng phối hợp tổ chức các lớp dạy
kỹ năng sống cho trẻ trong độ tuổi từ 12- dưới 16 tuổi những kỹ năng mềm cần
thiết như xác lập giá trị của bản thân, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng làm việc
nhóm, kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả... Tại các buổi chia sẻ, dưới sự hướng
dẫn của giáo viên tâm lý trường cao đẳng sư phạm Thái Bình, trẻ được tham gia
các hoạt động tập thể, cùng nhau tìm hiểu những điểm mạnh, điểm yếu của bản
thân và cách tư duy tích cực khi gặp phải những khó khăn trong cuộc sống.
Ngoài ra, trẻ chủ động đưa ra các tình huống, những câu hỏi cần được giải đáp
như “Muốn tự tin trước mọi người thì nhân tố quan trọng nhất là điều gì?”,
“Làm thế nào để không cảm thấy mặc cảm khi ở trường các bạn đem hoàn cảnh
của mình ra để trêu đùa?”, “Cách thức để đánh giá bản thân? ”. Ngoài những
hoạt động tập thể như thảo luận nhóm, diễn kịch... trẻ còn được tham gia các trò
chơi để thể hiện tinh thần độc lập cá nhân cũng như tính đoàn kết trong tập thể.
Khi trẻ em mồ côi được tham gia các hoạt động tích cực về các kỹ năng sống, kỹ
năng tự bảo vệ bản thân có thể giúp trẻ em mồ côi tại Làng trẻ em SOS Thái
Bình sớm có thêm những kiến thức cơ bản về cuộc sống, cách ứng xử, ý thức
làm chủ bản thân, tự ứng phó với các tình huống xấu xảy ra, giúp các em sống

38. 33
tích cực, tự tin hơn khi hòa nhập cộng đồng và hướng đến những điều lành mạnh
cho chính mình cũng như xã hội.
Như vậy, chúng ta có thể nhận thấy việc tạo điều kiện và tổ chức giáo dục
kỹ năng sống thường xuyên hơn nữa cho trẻ ở Làng là rất cần thiết vì hoạt động
này giúp các em có được các kỹ năng cứng và kỹ năng mềm, các em tự tin hơn
khi hoà nhập với cuộc sống, có khả năng giao tiếp tốt, biết ứng phó với các tình
huống khó khăn khi các em hoà nhập cộng đồng.
2.3.2.Thực trạng hoạt động công tác xã hội hỗ trợ tâm lý cho trẻ em mồ
côi hòa nhập cộng đồng.
Trẻ em mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình là đối tượng chịu nhiều thiệt
thòi bởi các em thiếu đi sự chăm sóc yêu thương của những người thân yêu nhất,
các em bị hạn chế nguồn nuôi dưỡng từ phía gia đình, người thân, thậm chí có
trẻ còn thường xuyên bị ngược đãi, bạo hành. Nhiều trẻ lâm vào tình trạng bị
mất cân bằng về tâm lý sinh ra những biểu hiện tiêu cực như buồn bã, chán nản;
mất niềm tin vào cuộc sống; ít tập trung vào học tập lao động; rất dễ nổi cáu;
luôn có cảm giác mặc cảm tự ti về bản thân và hoàn cảnh sống… là những biểu
hiện tâm lý thường thấy của trẻ. Nếu không được quan tâm, chăm sóc và nắm
bắt tâm lý của các em giúp các em tháo gỡ những vướng mắc về tâm lý, những
khó khăn các em gặp phải trong cuộc sống hàng ngày sẽ khiến trẻ càng sống thu
mình, khó hòa nhập, thậm chí nhiều trẻ rơi vào tình trạng bị trầm cảm xa lánh
mọi người.
Chính vì thế, trẻ mồ côi rất cần được hỗ trợ về tâm lý, nhận thức được điều
đó, các cán bộ và nhân viên CTXH trong Làng trẻ em SOS Thái Bình luôn xác
định mục tiêu không chỉ chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ thật tốt mà còn phải tích cực
quan tâm, chia sẻ, hỗ trợ để trẻ vượt qua rào cản tâm lý, lấy lại trạng thái cân
bằng của trẻ em bình thường để các em có được niềm tin vào cuộc sống, có
hoạch định cho tương lai và có nhiều cơ hội hòa nhập cộng đồng. Làng trẻ em
SOS xác định hoạt động tư vấn, tham vấn hỗ trợ tâm lý cho trẻ em mồ côi là rất

39. 34
cần thiết nên luôn tích cực thực hiện hoạt động này thông qua việc chăm sóc trẻ,
nắm bắt tâm lý, nhu cầu của trẻcác cán bộ, nhân viên, các mẹ, các dì thường
xuyên trao đổi với trẻ về những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày của trẻ, tạo
cho trẻ sự gần gũi ,tin tưởng.
Theo khảo sát 100 trẻ em tại Làng trẻ SOS Thái Bình cho thấy: phần đông
trẻ em nói rằng cán bộ nhân viên tại làng trể SOS đã có sự chủ động trong việc
chia sẻ, động viên cũng như tư vấn tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc mà trẻ
gặp phải trong học tập, trong quan hệ bạn bè, trong giao tiếp ứng xử, tình bạn,
tình yêu... nhờ vậy những vướng mắc về tâm lý, tình cảm của các em cũng được
tháo gỡ. Kết quả khảo sát thực tế thể hiện qua bảng sau:
Bảng 2.3. Thực trạng công tác xã hội trong hoạt động hỗ trợ tâm lý hòa
nhập cộng đồng cho trẻ mồ côi tại Làng trẻ SOS Thái Bình
Số
TT
Nội dung hoạt động nhằm
hỗ trợ tâm lý cho trẻ
Đánh giá đối với các cán bộ, nhân viên Thứ
bậc
T. xuyên
(Tỷ lệ %)
Đôi khi
(Tỷ lệ %)
Chƣa bao
giờ
(Tỷ lệ %)
1 Tâm sự, chia sẻ những
vướng mắc, khó khăn của
trẻ
84,0 16,0 0,00 1
2 Động viên, khích lệ trẻ bộc
lộ suy nghĩ
80,0 20,0 0,00 2
3 Đứng trên lập trường của trẻ
để lắng nghe ý kiến của trẻ
56,0 44,0 0,00 5
4 Kể cho trẻ nghe những tấm
gương vượt khó vươn lên
trong cuộc sống
60,0 40,0 0,00 4
5 Trực tiếp tư vấn riêng cho
trẻ giải quyết các vướng
mắc trong học tập, tình bạn,
tình yêu…
70,0 30,0 0,00 3
(Nguồn: Phiếu điều tra)

40. 35
Nhìn vào kết quả khảo sát trên cho thấy có 70% các trẻ được hỏi khẳng
định thường xuyên được các mẹ, các dì và nhân viên giáo dục tâm sự, chia sẻ,
động viên về hoàn cảnh gia đình, những điều vướng mắc từ bản thân, cuộc sống
hàng ngày, 30% các em khẳng định đôi khi được tư vấn riêng để giải quyết
những khó khăn vướng mắc mình đang gặp phải. Thường xuyên tâm sự, chia sẻ
những vướng mắc, khó khăn của trẻ chiếm 84%, đôi khi tâm sự, chia sẻ với trẻ
chiếm tỷ lệ thấp 16%, điều này cho thấy các em cũng đã có sự gần gũi chia sẻ
với các dì, các mẹ trong những vấn đề khó khăn hàng ngày mà các em gặp phải.
Từ những kết quả khảo sát cho thấy trẻ em mồ côi tại Làng trẻ đều được
quan tâm và hỗ trợ về tâm lý khi các em gặp vấn đề vướng mắc trong cuộc sống
hàng ngày tạo ra sự yên tâm, tin tưởng đối với trẻ, khắc phục những đảo lộn về
tâm lý cho trẻ, khuyến khích cho trẻ nói ra những mong ước và cảm xúc của
mình giúp trẻ mồ côi tự tin hơn vào cuộc sống, vào khả năng nỗ lực tự thân, biết
tận dụng mọi cơ hội để vượt lên hoàn cảnh hòa nhập cuộc sống.
Trao đổi với chị N.T.H là cán bộ của trung tâm, chị cho biết (Nữ, 38 tuổi):
" Phần lớn các con ở đây sống rất tình cảm biết bao bọc nhau, chỉ có những
cháu ở độ tuổi dạy thì tính nế thay đổi nên các con đôi khi t ra ngang bướng
không nghe lời và cũng ít tâm sự chia sẻ với các mẹ các dì, những em đó chúng
tôi cũng thường xuyên quan tâm, động viên các con, nhiều con có chia sẻ lại
nhưng nhiều con thì vẫn có điều không muốn bộc lộ và giữ kín những vấn đề
riêng của bản thân."
Mặc dù, điều hạn chế trong hoạt động này tại Làng trẻ SOS Thái Bình là:
Số lượng trẻ ở Làng nhiều mà kỹ năng nghiệp vụ về công tác xã hội của nhân
viên công tác xã hội tại đây còn hạn chế về trình độ chuyên môn, chưa có
NVCTXH có trình độ chuyên sâu về tham vấn tâm lý nên việc tham vấn, tư vấn
cho trẻ gần như là không thực hiện mà chỉ dừng lại ở chỗ hỏi thăm, động viên và
nhắc nhở trẻ tiến bộ hơn chứ không có biện pháp can thiệp hỗ trợ trẻ vượt qua
khủng hoảng tinh thần dẫn đến vẫn còn nhiều em cảm thấy chán nản, tự ti và ít

41. 36
nói, sống khép mình, khó hòa nhập cộng đồng. Qua đó, học viên nhận thấy, cần
có những biện pháp can thiệp tích cực hơn và cần có một nhóm nhân viên công
tác xã hội chuyên nghiệp hơn về công tác hỗ trợ tâm lý chuyên sâu để có thể trợ
giúp cho trẻ.
2.3.3.Thực trạng công tác xã hội trong hoạt động vui chơi giải trí hỗ trợ
hòa nhập cộng đồng cho trẻ mồ côi tại Làng trẻ SOS.
Hoạt động vui chơi giải trí là cần thiết và quan trọng đối với sự phát triển
của trẻ, giúp trẻ được hòa nhập với bạn bè, giảm bớt căng thẳng, tự ti, mặc cảm
về số phận của mình. Khi tham gia vui chơi giải trí trẻ em học được nhiều điều
trong cuộc sống cũng như thích ứng xã hội, phát triển trí tưởng tượng, học cách
hợp tác với người khác
Để nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần cho trẻ mồ côi trong Làng trẻ SOS
Thái Bình, Làng thường xuyên tổ chức rất nhiều các hoạt động văn hóa, văn nghệ,
thể dục, thể thao, vui chơi giải trí phù hợp với lứa tuổi và sức khỏe của các em.
Tháng chín năm 2015, Làng trẻ em SOS Thái Bình chính thức đi vào hoạt
động ổn định, duy trì thường xuyên phong trào tập thể dục buổi sáng rèn luyện
sức khỏe cho trẻ em. Ngoài ra, các em được tham gia vào các hoạt động văn
hóa, văn nghệ, tham gia thi đấu thể dục thể thao vào các dịp như mồng 01/6,
2.9, Tết Trung thu các em được cắm trại, giao lưu văn nghệ, các cuộc thi văn
nghệ, thi cắm hoa, thi bày mâm ngũ quả Trung thu có giải cũng được với các tổ
chức từ thiện, đoàn thanh niên,...Các em được tham gia chơi cầu lông, bóng bàn,
bóng đá (nam, nữ), cờ vua, cờ tướng, chạy ngắn, chạy dài, đá cầu…được hầu hết
các trẻ trong độ tuổi học Tiểu học và THCS nhiệt tình hưởng ứng. Ngoài ra,
Làng trẻ SOS Thái Bình còn tích cực cho trẻ của Làng tham gia các hoạt động
như trại h , giao lưu thi đấu thể dục thể thao với các Làng trẻ em khác do Làng
trẻ em SOS Việt Nam tổ chức. Phỏng vấn em N.T.T (Nữ,12 tuổi) em chia sẻ: "
Cứ đến dịp tết trung thu là ở Làng trẻ chúng cháu nhộn nhịp vui như tết ấy chú
ạ. Chúng cháu được nhận nhiều quà từ các anh chị, các tổ chức từ thiện và

42. 37
được cắm trại, múa lân, ngoài ra còn được tham gia thi đấu cầu lông, bóng đá,
kéo co nam nữ rất vui, nhưng mà mỗi năm chỉ có một lần như vậy thôi, chứ
những ngày lễ khác thì hầu như chỉ có giải bóng đá cho các anh lớn tuổi hơn tổ
chức thôi ạ"
Qua tìm hiểu, học viên được biết hoạt động hỗ trợ vui chơi, giải trí của
Làng trẻ em SOS Thái Bình cũng còn một số điểm hạn chế như: Điều kiện tài
chính còn hạn hẹp nên cơ sở vật chất phục vụ hoạt động vui chơi, giải trí của trẻ
trong Làng chưa được đầu tư đầy đủ, chỉ đáp ứng một phần nhu cầu ăn ở, học
tập. Làng mới có một sân cỏ cho trẻ chơi bóng đá, bóng chuyền, chưa có nhà thi
đấu các môn thể thao khác, chưa có nhiều thiết bị và dụng cụ vui chơi giải trí
phong phú cho trẻ mầm non nên việc thu hút các em tham gia thường xuyên
chưa cao. Ở đây vẫn còn một số trẻ khá nhút nhát chưa tham gia tích cực các
hoạt động vui chơi do Làng tổ chức.
Phỏng vấn sâu em N.V.M (Nam,12 tuổi,) em cho biết: "Vào cuối giờ chiều
sau khi đi học về chúng em được ra sân chơi bóng đá, chơi cầu lông, nhiều hôm
còn được đá giao lưu với các bạn ở bên ngoài cũng vào trong đây chơi vui lắm
ạ. Hôm nào không chơi bóng đá thì em lại về xem tivi hoặc đọc truyện tranh
hoặc phụ giúp mẹ tưới rau, nấu ăn ạ".
Cũng theo trẻ ở đây cho biết, hình thức giải trí mà trẻ đều thích là xem
phim và đọc sách báo, đọc tryệntranh...là các loại sách báo, ấn phẩm giải trí
dành cho trẻ em giúp cung cấp cho trẻ một lượng thông tin về cuộc sống xung
quanh trẻ qua các câu chuyện, tình huống cụ thể, giúp trẻ học hỏi các kỹ năng
cần thiết có thể ứng dụng trong cuộc sống của nh . Tuy nhiên, trên thực tế vẫn
còn rất nhiều trẻ em không tiếp cận được loại hình giải trí này. Phỏng vấn sâu
em Nguyễn T.T (Nữ, 13 tuổi – lớp 7) nói: “ Truyện tranh chúng em mượn luôn
phiên nhau của các bạn trong lớp về đọc chứ em không có tiền mua những
truyện mới”.

43. 38
Trẻ Nguyễn Văn S (Nam,14 tuổi - học lớp 8) nói: “Em thích đọc truyện
lắm nhưng ở trong Làng trẻ không có nhiều chuyện để đọc nên em chỉ đọc ở
trường thôi, đọc chung với bạn”. Ngoài giờ học tập trẻ em cần có thời gian để
nghỉ ngơi, vui chơi giải trí giúp tinh thần thoải mái, bớt căng thẳng mệt mỏi, từ
đó giúp các em có thể phát triển một cách toàn ven hơn về cả mặt thể chất lẫn
tinh thần. Tuy nhiên, do điều kiện sống của các em tại làng trẻ bị bó hẹp về
không gian, điều kiện kinh tế khó khăn nên các em không có tiền để đi đến các
khu vui chơi, giải trí đa dạng ở bên ngoài được. Đôi khi các mẹ, các dì cũng
không nhận thấy được lợi ích của vui chơi giải trí tác động đến sự phát triển thể
chất, trí tuệ và kỹ năng sống của trẻ.
Đối với việc ra vào Làng trẻ của trẻ, hàng tuần các em chỉ được phép ra
ngoài Làng trẻ để giải quyết công việc cá nhân vào các buổi chiều chủ nhật từ
15h00 đến 17h00. Trong các trường hợp cần thiết khác phải có sự đồng ý của
các dì, các mẹ ở Làng trẻ thì các em mới được ra ngoài. Với các em nhỏ tuổi,
khi ra ngoài thường có mẹ hoặc các anh, chị đi cùng. Hàng năm, các em được về
thăm nhà cố định 02 lầnvào dịp Tết Nguyên đán (10 ngày) và nghỉ h (20 ngày).
Với các trường hợp về thăm nhà đột xuất khác, các em phải được đại diện gia
đình hợp pháp đề xuất với Làng trẻ và phải cam kết trách nhiệm trong thời gian
các em rời khỏi Làng trẻ.
Nhìn chung, hoạt động vui chơi, giải trí của trẻ mồ côi tại Làng trẻ em SOS
vẫn chưa được quan tâm đúng mức, nhiều trẻ vẫn chưa được tiếp cận với các
dịch vụ vui chơi giải trí giúp ích cho sự phát triển thể chất của trẻ và cơ hội hòa
nhập cộng đồng. Trẻ không tiếp cận được các hình thức vui chơi, giải trí phù
hợp để có cơ hội được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ bạn b và mọi người
xung quanh. Đây chính là một trong những nguyên nhân quan trọng làm cản trở
khả năng hòa nhập cộng đồng của trẻ mồ côi sống tại Làng trẻ.