Nhận viết luận văn đại học, thạc sĩ trọn gói, chất lượng, LH ZALO=>0909232620 Tham khảo dịch vụ, bảng giá tại: https://vietbaitotnghiep.com/dich-vu-viet-thue-luan-van Download luận văn thạc sĩ ngành quản lí giáo dục với đề tài: Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh hiện nay

1. BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ
  
NGUYỄN CÔNG THÁI
QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2013

2. BỘ QUỐC PHÒNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ
  
NGUYỄN CÔNG THÁI
QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
Chuyên ngành:
Mã số:
QUẢN LÝ GIÁO DỤC
60 14 01 14
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS PHẠM MINH THỤ
HÀ NỘI - 2013

3. MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU 3
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ
QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO
HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở
QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
HIỆN NAY 12
1.1. Các khái niệm cơ bản 12
1.2. Nội dung quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh THPT ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí
Minh hiện nay 16
1.3. Các nhân tố tác động đến quản lý quá trình giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh THPT 25
1.4. Thực trạng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh THPT ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh 31
Chương 2 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ
TRÌNH GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC
SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở QUẬN BÌNH
TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 42
2.1. Yêu cầu xây dựng các biện pháp quản lý quá trình
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT Quận Bình
Tân, TP Hồ Chí Minh hiện nay 42
2.2. Biện pháp quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh THPT Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh
hiện nay 45
2.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các
biện pháp 70
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 75
TÀI LIỆU THAM KHẢO 77
PHỤ LỤC 81
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt Nghĩa viết tắt
BGD& ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo

4. CLB Câu lạc bộ
ĐHSP Đại học Sư phạm
EU Liên minh châu Âu
NXB Nhà xuất bản
THPT Trung học phổ thông
TP Thành phố
UNICEF Quỹ cứu trợ nhi đồng
UNESCO Tổ chức giáo dục văn hóa và khoa học
XHCN Xã hội chủ nghĩa
LĐTBXH Lao động – Thương binh Xã hội

5. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hoá, hiện đại
hoá, dân chủ hoá, hội nhập quốc tế, thích ứng với nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN là nhiệm vụ cấp thiết của ngành giáo dục. Chiến lược phát triển
giáo dục 2011 – 2020 đã chỉ rõ: “Chú trọng nội dung giáo dục đạo đức, pháp
luật, thể chất, quốc phòng – an ninh và các giá trị văn hóa truyền thống; giáo
dục kỹ năng sống, giáo dục lao động và hướng nghiệp học sinh phổ thông”.
Trên thực tế, một số trường phổ thông trong thời gian vừa qua không
chỉ là nơi cung cấp cho học sinh những kiến thức văn hóa, mà còn là nơi bồi
dưỡng nhân cách học sinh, đáp ứng yêu cầu của xã hội. Nội dung giáo dục
pháp luật, giáo dục kỹ năng sống và hỗ trợ tâm lý học đường đã được lồng
ghép với các nội dung giáo dục trong nhà trường và đã thu được một số kết
quả nhất định.
Tuy nhiên, ở nhiều nhà trường phổ thông hiện nay trên địa bàn Quận
Bình Tân cũng chưa thực sự coi trọng giáo dục kỹ năng sống một cách đồng
bộ và khoa học, hoặc nếu có thì cách thức tổ chức, giáo dục vẫn mờ nhạt và
chưa đạt hiệu quả cao. Vấn đề đặt ra là cần phải giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh, thông qua đó để cung cấp cho các em những kỹ năng cần thiết, thích
ứng với cuộc sống phong phú, sinh động, phức tạp và chuyển biến không
ngừng; từ đó có thể giúp các em giải quyết được các vấn đề nảy sinh từ các
tình huống, các thách thức. Mặt khác, kỹ năng sống là một thành phần quan
trọng trong nhân cách con người ở xã hội hiện đại, muốn thành công và sống
có chất lượng trong xã hội hiện đại, con người phải có những kiến thức và kỹ
năng sống cần thiết. Kỹ năng sống vừa mang tính xã hội vừa mang tính cá
nhân, do đó để quá trình giáo dục kỹ năng sống đạt chất lượng, hiệu quả cao
thì nhất thiết phải được định hướng đúng đắn và quản lý quá trình này một
3

6. cách chặt chẽ, khoa học. Như vậy giáo dục kỹ năng sống cho người học nói
chung, cho học sinh phổ thông nói riêng phải được xác định là một nhiệm vụ,
nội dung trong giáo dục nhân cách toàn diện.
Nhìn lại thực trạng về kỹ năng sống và việc giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh phổ thông ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh còn nhiều yếu kém,
bất cập. Không ít học sinh THPT đang trong tình trạng thiếu kỹ năng sống
dẫn đến trở thành nạn nhân, hoặc một số trường hợp khác có hành vi vi phạm
pháp luật trở thành phạm tội, điều đó ngày càng có xu hướng gia tăng cả về số
lượng và tính chất, mức độ nghiêm trọng.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hiện trạng trên, trong đó có nguyên nhân
từ phía gia đình, có nguyên nhân từ cộng đồng xã hội, đặc biệt là nguyên nhân
từ sự thiếu rèn luyện, tu dưỡng của học sinh và sự thiếu quan tâm giáo dục kỹ
năng sống của nhà trường đối với học sinh. Có những gia đình, cha mẹ do quá
bận việc làm ăn nên đã thiếu sự quan tâm đến con, không hiểu con, không kịp
thời phát hiện những lỗi lầm, sai trái của con. Do đó con cái kết thân với bạn
bè xấu, bị ảnh hưởng từ những điều không tốt nên dẫn đến sai lầm, đi từ sai
lầm nhỏ đến sai lầm lớn và có những hành vi không chuẩn mực, thậm chí
phạm tội. Trong khi đó, một số nhà trường vẫn chưa thực sự coi trọng giáo
dục kỹ năng sống và quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; có
khi còn rơi vào bệnh hình thức, chiếu lệ trong giáo dục kỹ năng sống, hoặc
chỉ xem trọng việc trang bị kiến thức mà xem nhẹ thực hành của học sinh,
hoặc không chú trọng đúng mức đến việc giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo
đức, lối sống cho các em.
Sự quản lý không tốt của nhà trường cũng là một trong những nguyên
nhân quan trọng dẫn đến học sinh thiếu kỹ năng sống và nảy sinh tình trạng
bạo lực học đường. Khi nhà trường, thầy cô thiếu sự quan tâm rèn luyện đối
với học sinh sẽ dẫn đến xuất hiện tràn lan những hiện tượng như quay cóp
trong thi cử, học sinh yêu sớm, hút thuốc, uống rượu, cờ bạc ...
4

7. “Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông
ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh hiện nay” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Vào đầu thập niên 90, thuật ngữ “Kỹ năng sống” đã xuất hiện trong một
số chương trình của các tổ chức của Liên Hợp Quốc như WHO (tổ chức Y tế
thế giới), UNICEF (quỹ cứu trợ nhi đồng), UNESCO (tổ chức giáo dục
văn hóa và khoa học) và các nhà giáo dục thế giới đã cùng tìm cách giáo
dục để tạo ra cho trẻ năng lực tâm lý xã hội, nhằm ứng phó với những
yêu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày. Đó là giáo dục kỹ năng
sống nhằm giúp trẻ biến nhận thức thành hành động, nghĩa là trẻ em
không chỉ hiểu biết mà còn phải làm được điều mình hiểu.
Do yêu cầu của sự phát triển kinh tế – xã hội và xu thế hội nhập cùng
phát triển của các quốc gia nên hệ thống giáo dục của các nước đã và đang
thay đổi theo định hướng khơi dậy và phát huy tối đa các tiềm năng của người
học; đào tạo một thế hệ năng động, sáng tạo, có những năng lực chủ yếu (như
năng lực thích ứng, năng lực tự hoàn thiện, năng lực hợp tác, năng lực quan
hệ xã hội) để thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của xã hội. Theo đó,
vấn đề quản lý và giáo dục kỹ năng sống cho thế hệ trẻ nói chung, cho học
sinh phổ thông nói riêng được đông đảo các nước quan tâm.
Mặc dù, quản lý quá trình và giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đã
được nhiều nước quan tâm và cùng xuất phát từ quan niệm về kỹ năng sống
của Tổ chức Y tế thế giới hoặc UNESCO, nhưng quan niệm và nội dung giáo
dục kỹ năng ở các nước không giống nhau. Ở một số nước, nội hàm của khái
niệm này được mở rộng, trong khi một số nước xác định nội hàm của nó chỉ
bao gồm khả năng tâm lý xã hội.
5

8. Thuật ngữ kỹ năng sống được người Việt Nam bắt đầu biết đến từ
chương trình của UNESCO (1996) “Giáo dục kỹ năng sống để bảo vệ và
phòng chống HIV/AIDS cho thanh thiếu niên trong và ngoài nhà trường”.
Thông qua quá trình thực hiện này, nội dung của khái niệm kỹ năng sống và
giáo dục kỹ năng sống ngày càng được mở rộng. Cùng với đó là việc triển khai
các chương trình quản lý quá trình và giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đã
được quan tâm nghiên cứu. Những nghiên cứu về các vấn đề trên ở giai đoạn
này có xu hướng xác định những kỹ năng cần thiết ở các lĩnh vực mà học sinh,
thanh thiếu niên tham gia và để xuất hiện các biện pháp hình thành những kỹ
năng hình thành cho thanh thiếu niên (trong đó có học sinh THPT).
Chúng ta đều biết nhiệm vụ lớn lao của giáo dục trên thế giới hiện nay
là phải tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao. Và ngay từ những năm đầu của
thập kỷ cuối cùng thế kỷ 20, UNESCO đã khuyến cáo về bốn trụ cột của học
tập thế kỷ 21 là: “Học để biết; Học để làm; Học để cùng chung sống; Học để
làm người”. Trước sự phát triển nhanh chóng của khoa học kỹ thuật và công
nghệ thông tin, người ta đều thấy người lao động ở thế kỷ 21 không phải chỉ
học để biết, để làm mà quan trọng hơn phải “cùng chung sống và tự khẳng
định mình” trong xã hội đầy biến động. Năng lực của người lao động thế kỷ
21 không chỉ nằm ở sự biết, sự biết làm mà chủ yếu phải là sự biết làm người,
sự tự khẳng định mình trong sự đóng góp chung cho xã hội.
Ở Việt Nam, vài năm gần đây Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trường học
phải tiến hành giáo dục kỹ năng sống nhưng mới chỉ dừng lại ở các văn bản
chỉ đạo và một số tài liệu sơ lược để huấn luyện giáo viên còn thực tiễn triển
khai ở các nhà trường hiện nay như thế nào, Bộ chưa có đánh giá, tổng kết.
Tuy nhiên, với phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích
cực”, mục đích nhằm mang lại cho học sinh cả nước một “môi trường an toàn,
thân thiện, hiệu quả, phù hợp điều kiện địa phương và đáp ứng nhu cầu xã
6

9. hội”. Hưởng ứng phong trào này, Trung tâm Giáo dục môi trường và các vấn
đề xã hội đã phối hợp với Ban dự án Phát triển giáo dục THPT nhanh chóng
xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động nhằm hỗ trợ triển khai đến cơ sở một số
nội dung thiết thực. Ở TP Hồ Chí Minh, các trường THPT chuyên Lê Hồng
Phong, Trần Đại Nghĩa,… chỉ mới lồng ghép việc giáo dục kỹ năng sống vào
các buổi hội thảo, chuyên đề, sinh hoạt câu lạc bộ bộ môn. Bên cạnh đó, cũng
có một số giáo viên nghiên cứu, vận dụng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
THPT một cách đơn lẻ, chưa mang tính hệ thống.
Trong khi BGD&ĐT và cơ quan chăm lo nguồn nhân lực là Bộ
LĐTBXH chưa chỉ đạo triển khai được bao nhiêu trong các nhà trường từ phổ
thông đến đại học và các trường dạy nghề, thì các trung tâm dạy kỹ năng mềm
đã nở rộ, tràn lan, phục vụ mọi nhu cầu của học sinh. Như vậy sự triển khai
giáo dục kỹ năng mềm còn tự do, lỏng lẻo hiện nay cũng là một nhu cầu cần
rút kinh nghiệm. Vừa qua việc Bộ Quốc phòng và Trung ương Đoàn thanh
niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải chấn chỉnh “Học kỳ quân đội” của các trung
tâm, công ty là một minh chứng.
Mặt khác hiện nay chúng ta đang phải đối phó với nạn bạo lực học
đường, nạn học sinh phổ thông tự tử, nạn học sinh vi phạm pháp luật…ngày
một gia tăng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng nêu trên, nhưng có
một nguyên nhân chủ yếu là do học sinh của chúng ta chưa được trang bị đầy
đủ, sâu sắc về giá trị sống và kỹ năng sống. Đó cũng là một nhu cầu cấp thiết
cần phải sớm trang bị kỹ năng mềm cho học sinh hiện nay. Một số công trình
nghiên cứu theo hướng nghiên cứu này đã nghiên cứu, hướng đến sự giáo dục
pháp luật, giáo dục kỹ năng sống cho học sinh như đề tài “Thực trạng của học
sinh-sinh viên trong mấy năm gần đây và vấn đề giáo dục pháp luật trong nhà
trường” của tác giả Vương Thanh Hương và Nguyễn Minh Đức.
Ở Việt Nam đã có nhiều tác giả, nhà khoa học viết về vấn đề này như
một số công trình tiêu biểu như: Huỳnh Văn Sơn với “Nhập môn kỹ năng
7

10. sống”, NXB Giáo dục 2006; Nguyễn Thanh Bình với “Giáo trình giáo dục kỹ
năng sống”; “Cẩm nang tổng hợp kỹ năng hoạt động thanh thiếu niên”, của
tác giả Phạm Văn Nhân (2002); Kỹ năng thanh niên tình nguyện”, tác giả
Trần Thời (1998).
Nguyễn Tùng Lâm, Hội Tâm lý – Giáo dục Hà Nội thì cho rằng ở người
học (học sinh – sinh viên) Việt Nam hiện nay còn một số quan niệm sai lệch:
Kỹ năng sống không cần học, cứ sống tốt, bằng trải nghiệm sẽ rút được nhiều
bài học. Nhưng hiện nay với xã hội hiện đại có nhiều biến động liệu những
trải nghiệm có bị trả giá hay không? Mặt khác trong xã hội cạnh tranh, cần
nhanh chóng khẳng định và vươn tới thành công. Do đó người nào càng có
nhiều kỹ năng, nhiều năng lực người đó nhanh chóng thành công, tại sao ta lại
bỏ lỡ những con đường ngắn nhất?
Kết quả của hướng nghiên cứu này cho thấy, nghiên cứu về quá trình
quản lý và giáo dục kỹ năng sống ở Việt Nam xuất phát từ yêu cầu xã hội đối
với giáo dục trong thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa; từ nhiệm vụ triển
khai chiến lược và đổi mới giáo dục phổ thông, từ xu thế giáo dục thế giới và
từ sự phát triển nội tại của khoa học giáo dục nói chung và bước đầu đã đạt
được những thành tựu nhất định.
Một số học sinh quan niệm “Kỹ năng sống” cứ học là có và đó cũng là
một sai lầm. Do chỉ học xong rồi lại để đấy, không sống bằng những trải
nghiệm, không lo rèn luyện hàng ngày, lấy phương châm học suốt đời để tích
lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực thì sẽ khó thành công trong cuộc sống xã
hội hiện đại. Đây cũng là một cảnh báo để học sinh và các nhà trường, các
trung tâm dạy Kỹ năng sống phải nhắc nhở hướng dẫn học viên của mình.
Tác giả Hoàng Tụy thì cho rằng: “Giáo dục cần đề cao tính nhân văn,
rèn luyện nhân cách, phẩm chất trí tuệ, năng lực cảm thụ, ý thức cộng đồng.
Nói một cách khác, phải có định hướng lại trong cách dạy cho học sinh Việt
8

11. Nam thành người như thế nào chứ không chỉ nhồi nhét kiến thức để chạy theo
các kỳ thi, chạy theo bằng cấp để rồi thiếu hụt những kỹ năng cần thiết cho
công việc và cho cuộc sống”, TP Hà Nội, 2009.
3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng quản lý giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh phổ thông ở một số trường THPT trên địa
bàn Quận Bình Tân – TP Hồ Chí Minh nhằm đề xuất biện pháp quản lý
quá trình giáo dục kỹ năng sống, góp phần phát triển nhân cách toàn
diện cho học sinh THPT của Quận Bình Tân.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Xác định cơ sở lý luận của quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh THPT Quận Bình Tân – TP Hồ Chí Minh.
Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng việc quản lý quá trình giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh THPT Quận Bình Tân.
Đề xuất biện pháp quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
THPT Quận Bình Tân trong giai đoạn hiện nay.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Quản lý quá trình giáo dục nhân cách cho học sinh THPT Quận Bình
Tân, TP Hồ Chí Minh.
Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT
Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh.
Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu và triển khai quá trình quản lý giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh THPT trên địa bàn Quận Bình Tân.
9

12. Các kỹ năng sống cơ bản cần được giáo dục cho học sinh THPT được
xác định trong nghiên cứu luận văn là: kỹ năng học tập, kỹ năng xác định giá
trị, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đương đầu với cảm xúc, căng thẳng và kỹ năng
giải quyết mâu thuẫn một cách tích cực.
2013.
5. Giả thuyết khoa học
Kỹ năng sống của học sinh chỉ có thể hình thành, phát triển thông qua
các hoạt động đa dạng của nhà trường gắn với đời sống xã hội. Nếu các lực
lượng giáo dục trong nhà trường THPT Quận Bình Tân thực hiện tốt việc tổ
chức giáo dục nâng cao nhận thức cho học sinh, đồng thời đưa học sinh vào rèn
luyện kỹ năng sống thông qua các chủ đề, nội dung phong phú; thông qua các
hình thức đa dạng, thông qua tạo tình huống giáo dục; xây dựng môi trường
giáo dục; phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng sư phạm và thường xuyên thực
hiện kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, thì hiệu
quả quản lý giáo dục kỹ năng sống sẽ được nâng cao,
Quận Bình Tân.
6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác – Lênin; quán triệt
sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về
giáo dục và quản lý giáo dục. Đề tài còn được thực hiện dựa trên quan điểm
tiếp cận hệ thống cấu trúc, quan điểm lịch sử – lôgic và quan điểm thực tiễn.
Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp được sử dụng: Phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ
thống hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến đề tài.
10

13. Sử dụng các phương pháp nghiên cứu tài liệu để khái quát việc giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh THPT.
- Phương pháp phỏng vấn giáo viên, học sinh.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi dùng cho giáo viên, học sinh.
- Phương pháp thống kê toán học, xử lý số liệu.
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia.
7. Ý nghĩa của luận văn
Xây dựng một số khái niệm công cụ và đề xuất một hệ thống biện pháp
quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho sinh THPT Quận Bình Tân, TP
Hồ Chí Minh. Qua đó góp phần vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục, phát
triển nhân cách cho học sinh, đáp ứng yêu cầu mới của sự nghiệp giáo dục
nước nhà.
8. Kết cấu của luận văn
Gồm phần mở đầu, 2 chương, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và
phụ lục.
11

14. Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH
GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG Ở QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Kỹ năng sống
Theo nhóm biên soạn tài liệu giáo dục kỹ năng sống của Vụ giáo dục thể
chất mà chủ biên là Giáo sư Nguyễn Võ Kỳ Anh: “ Kỹ năng sống là khả năng
có được những hành vi thích nghi và tích cực, cho phép chúng ta xử trí một
cách có hiệu quả các đòi hỏi và thử thách của cuộc sống thường ngày” [1, tr.3].
Định nghĩa vừa nêu trên cũng tương đồng với định nghĩa về kỹ năng
sống của Tổ chức Y tế thế giới WHO: “Kỹ năng sống là khả năng thích nghi
và những hành vi tích cực cho phép cá nhân có khả năng đối phó hiệu quả với
nhu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày”[1,tr37].Nói một cách rõ
nghĩa, kỹ năng sống là tập hợp các kỹ năng được rèn luyện hoặc kinh nghiệm
thực tế được sử dụng để xử lý những vấn đề trong cuộc sống. Và nó được chia
ra hai phần là kỹ năng tư duy và kỹ năng ứng xử như: tư duy phê phán, tư duy
sáng tạo, ra quyết định và giải quyết vấn đề, ứng phó với các tình huống, biết
cảm thông, giao tiếp ứng xử hiệu quả, thuyết trình, thương thuyết…
Kỹ năng sống được coi trọng vì nó có tác dụng lớn trong hình thành tư
duy, nhân cách của mỗi người. Đó là thái độ sống, giá trị sống căn bản, như
sống trung thực, can đảm đối mặt với sự thật, biết thương yêu và biết cách
vượt lên nghịch cảnh.
Với học sinh, khi các em có cơ hội rèn luyện kỹ năng sống, biết ứng
biến tích cực với mọi tình huống xảy ra, biết cách đối diện và đương đầu,
vượt qua được những khó khăn, hạn chế những mâu thuẫn, xung đột, bạo lực,
các em sẽ được rèn luyện, phát triển tính cách tự chủ, tự tin vào bản thân, tinh
12

15. thần trách nhiệm cùng khả năng diễn đạt, thuyết phục, thói quen chia sẻ, giúp
đỡ người khác. Đó chính là những yếu tố quan trọng giúp cho các em đạt
được thành công trong giai đoạn nền tảng của cuộc đời.
Như vậy, có thể hiểu kỹ năng sống là năng lực ứng xử tích cực của mỗi
người đối với các hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư duy của chính mình.
Hiện nay người ta quan niệm khác nhau về kỹ năng sống, chưa có một
khái niệm duy nhất được tất cả mọi người công nhận. Tuy nhiên, có người
cho rằng kỹ năng sống là khả năng tâm lý xã hội của mỗi người được thể hiện
ở hành vi tích cực trong việc xử lý hiệu quả các đòi hỏi, thử thách của cuộc
sống hàng ngày.
Theo UNICEF, “Kỹ năng sống là tập hợp nhiều tâm lý xã hội và giao
tiếp cá nhân giúp cho con người đưa ra những quyết định có cơ sở, giao tiếp
một cách có hiệu quả, phát triển các kỹ năng tự xử lý và quản lý bản thân
nhằm giúp họ có một cuộc sống lành mạnh và có hiệu quả. Từ kỹ năng sống
có thể được thể hiện thành những hành động cá nhân và những hành động đó
sẽ tác động đến hành động của những người khác cũng như dẫn đến những
hành động nhằm thay đổi môi trường xung quanh, giúp nó trở nên
lành mạnh”.
Theo UNESCO, kỹ năng sống được thể hiện ở bốn trụ cột: Học để biết,
học để làm việc, học để chung sống, học để tự khẳng định mình.
Từ những quan niệm nêu trên và qua nghiên cứu, xem xét vấn đề này,
chúng ta có thể hiểu: Kỹ năng sống là khả năng của cá nhân được thể hiện
trong việc giải quyết có hiệu quả những nhu cầu (cuộc sống, học tập, lao
động, giải trí…) và những thách thức diễn ra trong cuộc sống.
1.1.2.Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT
Tiếp cận theo quá trình giáo dục, thì quá trình giáo dục kỹ năng sống là
một quá trình có mục đích, có tổ chức; thông qua mối quan hệ thống nhất biện
13

16. chứng giữa nhà giáo dục và đối tượng giáo dục, nhằm đạt tới các mục tiêu
giáo dục kỹ năng sống đề ra. Việc giáo dục kỹ năng sống phải được tiến hành
theo phương thức tương tác, thông qua các tình huống, kể cả trải nghiệm thực
tế, không thể là những bài học lý thuyết thông thường. Như vậy, đòi hỏi đối
với giáo viên phải được trang bị và thực hành thành thạo các phương pháp
dạy kỹ năng sống, gần gũi, thân thiện với học sinh và còn cần có vốn sống
phong phú, những trải nghiệm qua thử thách trên đường đời, và trên hết phải
có tấm lòng nhân hậu.
Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông bao
gồm nhiều nhân tố khác nhau, từ mục tiêu GD đến nhà GD, đối tượng GD,
nội dung GD, phương pháp GD, hình thức tổ chức GD , phương tiện GD, kết
quả GD. Các nhân tố đó quan hệ chặt chẽ, tác động biện chứng, thúc đẩy lẫn
nhau, trong đó có hai nhân tố mang tính chủ thể năng động, chính là nhà GD
và đối tượng GD. Như vậy, có thể hiểu:
Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT là quá trình có
mục đích, có tổ chức, phối hợp thống nhất giữa nhà giáo dục với đối tượng
giáo dục, thông qua đó tạo điều kiện cho học sinh học tập và trải nghiệm các
tình huống khác nhau, nhằm giúp cho cá nhân có được khả năng giải quyết
có hiệu quả những thách thức, nhiệm vụ, đáp ứng mục tiêu giáo dục đã
xác định.
1.1.3.Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trung
học phổ thông ở Quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh
Do đặc điểm của xã hội hiện nay, nên sự hình thành và phát triển kỹ
năng sống trở thành một yêu cầu quan trọng đối với cá nhân và đáp ứng tiêu
chí về nhân cách con người hiện đại. Hội nghị giáo dục thế giới họp tại
Senegan tháng 4 năm 2000 đã thông qua kế hoạch hành động giáo dục cho
mọi người (Kế hoạch hành động Dakar) gồm sáu mục tiêu lớn. Trong đó, ba
14

17. mục tiêu đã vạch ra rằng: “Đảm bảo nhu cầu học tập của tất cả các thế hệ trẻ
và người lớn được đáp ứng thông qua bình đẳng tiếp cận với các chương trình
học tập và chương trình kỹ năng sống thích hợp”. Song, để tiến hành tốt việc
giáo dục kỹ năng sống cho lớp trẻ hiện nay thì không thể thiếu công tác quản
lý giáo dục nói chung, quản lý giáo dục kỹ năng sống nói riêng.
Quản lý giáo dục cũng như quản lý xã hội nói chung, đó là hoạt động
có ý thức của con người nhằm đạt được những mục đích đã xác định. Theo
tác giả Phạm Minh Hạc: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có
mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý làm cho hệ vận
hành theo đường lối nguyên lý của Đảng, thực hiện được các tính chất của
nhà trường xã hội chủ nghĩa mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy, giáo dục
thế hệ trẻ, đưa thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục đến mục tiêu dự kiến lên trạng thái
về mới về chất” [16, tr.7].
Với ý nghĩa đó, quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
chính là thực hiện tốt các chức năng của quản lý, từ khâu kế hoạch hóa đến
các khâu khác như tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, kiểm soát nhằm tạo ra điều
kiện, môi trường thuận lợi nhất cho việc hình thành, phát triển các kỹ năng
sống cho học sinh.
Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, đó chính là
những tác động có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống, hợp quy
luật của chủ thể quản lý đến tất cả các nhân tố của quá trình giáo dục, nhằm
thực hiện có hiệu quả mục tiêu hình thành và phát triển kỹ năng sống cho họ.
Từ những vấn đề nêu trên, có thể hiểu: Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh THPT là sự tổ chức, điều khiển một cách khoa học của chủ
thể quản lý nhà trường đối với toàn bộ quá trình giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh, nhằm đảm bảo cho quá trình này đạt được hiệu quả, đáp ứng mục
tiêu giáo dục mà nhà trường đã xác định.
15

18. 1.2. Nội dung quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
THPT ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh hiện nay
1.2.1. Quản lý chủ thể giáo dục
Chủ thể lãnh đạo, chỉ đạo quản lý quá trình quản lý giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh là: Ban Giám hiệu Nhà trường, giáo viên, ban cán sự lớp.
Trong đó đảng uỷ, ban giám hiệu, giáo viên, ban cán sự lớp là chủ thể trực
tiếp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ quản lý quá trình quản lý giáo dục
kỹ năng sống.
Chủ thể hướng dẫn chỉ đạo quản lý quá trình giáo dục đạo đức cho học
sinh gồm các cơ quan chức năng, văn phòng đây là những cơ quan tham mưu
cho Đảng uỷ, Ban Giám hiệu Nhà trường và trực tiếp chỉ đạo các hoạt động
quản lý quá trình quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Chủ thể trực tiếp giáo dục kỹ năng sống là đội ngũ giáo viên mà trước hết
là giáo viên chủ nhiệm lớp. Do đó họ có vai trò rất lớn đối với quá trình hình
thành và phát triển nhân cách người học. Ngoài ra, còn có các tổ chức quần
chúng như: Đoàn thanh niên, Công đoàn;... tham gia giáo dục kỹ năng sống.
1.2.2. Quản lý đối tượng giáo dục
Học sinh vừa là đối tượng giáo dục, đối tượng bị quản lý, vừa là chủ
thể tự giáo dục. Quản lý đối tượng giáo dục kỹ năng sống, chính là quản lý quá
trình học tập và rèn luyện, hình thành, phát triển kỹ năng sống của học sinh. Học
sinh và tập thể học sinh vừa là khách thể tiếp nhận các tác động giáo dục, chịu
sự điều khiển chi phối bởi mục tiêu và sự tác động thông qua các phương
pháp, hình thức và các tác động khác của nhà giáo dục, lại vừa là chủ thể tự tổ
chức, tự chỉ đạo quá trình học tập, rèn luyện kỹ năng sống của chính mình.
Như vậy, chỉ có thể nâng cao chất lượng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống khi phát huy được đầy đủ vai trò tự quản lý, tự giáo dục kỹ năng sống
của học sinh.
16

19. 1.2.3. Quản lý mục tiêu giáo dục kỹ năng sống
Quản lý mục tiêu giáo dục kỹ năng sống chính là việc thiết kế mục tiêu,
phổ biến, hướng dẫn việc thực hiện mục tiêu đến toàn bộ các lực lượng giáo
dục trong Nhà trường. Đồng thời, phải tổ chức có hiệu quả quá trình giáo dục
kỹ năng sống và làm cho kết quả cuối cùng đạt được mục tiêu đề ra. Mục tiêu
quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là một bộ phận của mục tiêu quản
lý giáo dục nói chung, là trạng thái tương lai, là kết quả dự kiến cần đạt tới mà
các tổ chức, các lực lượng giáo dục trong toàn trường tập trung sự nỗ lực
hướng vào đó. Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống đòi hỏi việc xây dựng
và quản lý mục tiêu phải được thực hiện ngay từ đầu, đó là một yếu tố quan
trọng, có ý nghĩa quyết định đến việc triển khai và tiến hành kế hoạch hóa.
1.2.4. Quản lý nội dung giáo dục kỹ năng sống
Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến kết
quả của quá trình quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống. Vấn đề là, giáo
dục nội dung gì để phù hợp với mục tiêu, phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lý
học sinh; qua đó giúp học sinh có khả năng học tập tốt hơn, có kỹ năng sống,
kỹ năng ứng xử một cách tự tin, đồng thời để hoàn thiện bản thân mình,
khẳng định bản thân trước mọi người và cộng đồng, và cuối cùng là đạt được
các mục tiêu nhà trường đã xác định. Về cụ thể, kỹ năng sống của học sinh
cần được quản lý một cách khoa học, trong đó bao gồm các nhóm như:
Nhóm kỹ năng nhận biết và sống với chính mình
Kỹ năng tự nhận thức: là kỹ năng mà ở mỗi con người đều cần phải tự
nhận biết và hiểu rõ những tiềm năng, tình cảm, cảm xúc cũng như vị trí của
mình trước cuộc sống và xã hội. Hơn thế nữa, bản thân mỗi cá nhân học sinh
cũng hiểu được những mặt mạnh và yếu của bản thân mình.
Khi học sinh càng nhận thức được khả năng của mình, các em càng có
khả năng sử dụng các kỹ năng sống khác một cách có hiệu quả và càng có khả
17

20. năng lựa chọn những gì phù hợp với các điều kiện sẵn có với bản thân, với xã
hội mà các em sống với khả năng của bản thân mình nữa. Các em cũng cần có
sự hiểu biết rõ ràng về bản sắc dân tộc và nền văn hóa mà từ đó các em đã
được sinh ra và cũng chính là nền văn hóa đã tạo nên con con người của
các em.
Lòng tự trọng: Sự tự nhận thức đưa đến sự tự trọng. Khi mỗi người tự
nhận thức được năng lực tiềm tàng của bản thân và vị trí của mình trong cộng
đồng thì lòng tự trọng được mô tả như là “Sự nhận thức những điều tốt đẹp
của bản thân”. Nó còn đề cập đến việc mỗi cá nhân cảm nhận như thế nào
những khía cạnh mang tính cá nhân như diện mạo, khả năng và hành vi, …
Và mỗi cá nhân các em sẽ phát triển như thế nào trên cơ sở những kinh
nghiệm bản thân để trở nên thành thạo và thành công khi làm những điều mà
các em dự định. Tuy nhiên, lòng tự trọng bị ảnh hưởng một cách mạnh mẽ bởi
mối quan hệ của một cá nhân học sinh với những cá nhân học sinh khác.
Những người lớn tuổi có ảnh hưởng đến các em học sinh như cha mẹ, các
thành viên trong gia đình, thầy cô giáo và cả bạn bè cùng trang lứa có thể
hoặc trợ giúp nhằm phát triển hoặc làm mất đi lòng tự trọng của một cá nhân
học sinh qua những quan hệ, tiếp xúc của họ đối với cá nhân học sinh đó.
Sự kiên quyết: Giáo dục các em sự kiên quyết hay tính kiên định có
nghĩa là nhận biết được những gì bản thân mình muốn và tại sao lại muốn
đồng thời là khả năng tiến hành các bước cần thiết để đạt được những gì bản
thân mình muốn trong những hoàn cảnh cụ thể bao gồm một loạt các tình
huống khác nhau như: từ chối sự tán tỉnh, cám dỗ; thuyết phục người khác
đồng thuận theo mình; sự nêu gương, kêu gọi, hướng dẫn mọi người làm
những việc có lợi cho cộng đồng,… Tuy nhiên, cách thể hiện tính kiên định
có liên quan đến văn hóa và việc lắng nghe, đánh giá những điều người khác
cảm nhận và mong muốn bởi vì kiên định là biết được nhu cầu và quyền của
18

21. mình, cũng như điều mình mong muốn và thực hiện những điều đó có xét tới
nhu cầu, quyền và mong muốn của người khác.
Đương đầu với cảm xúc: Xúc cảm là sự phản ánh rõ nét bản chất của
mỗi người. Những cảm xúc như sợ hãi, yêu thích, e thẹn, phẫn nộ, mong
muốn được thừa nhận, …hoàn toàn mang tính chủ quan và thường có là do
đáp ứng một cách tức thời đối với tình huống. Vì thế mà chúng không thể
đoán trước được và có thể dễ dàng đưa các em đến những hành vi mà sau này
các em sẽ phải hối tiếc.
Do vậy, việc xác định và sau đó là đối phó với những cảm xúc là khả
năng cho thấy rằng con người ta có thể nhận thấy và phải tính đến những xúc
cảm của mình cùng nguyên nhân cụ thể của chúng để có những quyết định
chế ngự, không để cho những cảm xúc của bản thân chi phối.
Đương đầu với căng thẳng (kỹ năng ứng phó với stress): Căng thẳng là
một phần hiển nhiên của cuộc sống. Những vấn đề trắc trở của bản thân, của
bạn bè thân thiết, của các thành viên trong gia đình; những mối quan hệ bị đổ
vỡ, …là những minh họa các tình huống gây căng thẳng trong cuộc sống con
người. Trong những mức độ hữu hạn, khi một cá nhân có khả năng đương đầu
với sự căng thẳng thì căng thẳng lại có thể là một nhân tố tích cực bởi vì
chính những sức ép của sự căng thẳng đó buộc cá nhân phải tập trung vào
công việc của mình và hưởng ứng một cách thích hợp. Tuy nhiên, sự căng
thẳng còn có một sức mạnh hủy diệt cuộc sống cá nhân nếu sự căng thẳng đó
quá lớn và không giải tỏa nổi. Do đó, cũng như kỹ năng đối phó với cảm xúc,
học sinh cần phải có khả năng nhận biết sự căng thẳng, nguyên nhân và hậu
quả cũng như biết cách khắc phục nó.
Nhóm kỹ năng nhận biết và sống với người khác
Mối quan hệ giữa các cá nhân: Các mối quan hệ là đặc trưng bản chất
của cuộc sống, chúng có hình thái và quy mô khác nhau. Khi đứa trẻ lớn lên,
19

22. trẻ phải phát triển các mối quan hệ với những người lớn có vai trò quan trọng
trong cuộc sống của các em như cha mẹ, người thân, thầy cô giáo, những
người xung quanh, những nhà lãnh đạo địa phương,… với bạn bè đồng lứa
trong và ngoài trường lớp. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể là bạn bè tốt,
thân thiết, ngang hàng được. Các em cần phải biết cách đối xử một cách phù
hợp trong từng mối quan hệ để chúng có thể phát triển tối đa tiềm năng sẵn có
trong môi trường của chúng.
Kỹ năng thiết lập tình bạn: Một cá nhân cần có nhiều bạn để cùng chia
sẻ hoạt động, niềm hi vọng, sự sợ hãi, chia sẻ cuộc sống và cả tham vọng.
Việc thiết lập tình bạn bắt đầu từ giai đoạn sớm nhất của cuộc đời. Vì vậy,
học sinh cần phải nhận biết rằng tình bạn được hình thành như thế nào và phải
thiết lập, phát triển tình bạn ra sao để cả hai bên cùng đạt được những lợi ích
chân chính. Học sinh cần phải có khả năng nhận biết, để khi cần thiết, mạnh
dạn khước từ kiểu tình bạn có thể đưa học trò đến những hành vi nguy hiểm
hoặc tội phạm như hành vi sử dụng ma túy, trộm cắp,…
Sự cảm thông (kỹ năng thấu cảm): là khả năng tự đặt mình vào vị trí
của người khác khi học sinh phải đương đầu với những vấn đề nghiêm trọng
do hoàn cảnh hoặc do những hành động của chính bản thân các em gây ra để
hiểu được tình cảnh của họ và tìm ra cách giảm bớt gánh nặng bằng sự chia sẻ
chân tình với người đó thay vì lên án, thương hại hoặc coi khinh với bất kỳ lý
do nào. Cảm thông cũng đồng nghĩa với việc hỗ trợ người đó để họ có thể tự
quyết định và đứng vững trên đôi chân của mình một cách nhanh chóng nhất.
Đứng vững trước sự lôi kéo của bạn bè: Đối với các em học sinh, sức
ép để bản thân được giống như các thành viên khác trong nhóm bạn là rất lớn.
Vì vậy, đứng trước sự lôi kéo của bạn bè cùng lứa là một kỹ năng rất quan
trọng. Nếu phải đương đầu với những ý nghĩ hoặc những việc làm trái ngược
của bạn bè cùng lứa khi họ gây ảnh hưởng và thói quen xấu thì bản thân cần
20

23. phải dũng cảm khước từ, phản đối, dừng ngay những đề xuất không thể chấp
nhận được, kiên quyết bảo vệ những giá trị và niềm tin của bản thân cho dù
có thể bị chế nhạo, đe dọa hoặc ghẻ lạnh từ nhóm bạn đó.
Kỹ năng thương lượng: là một kỹ năng quan trọng trong mối quan hệ
giữa các cá nhân với nhau. Kỹ năng này có liên quan đến tính kiên định, sự
cảm thông và mối quan hệ giữa cá nhân cũng như khả năng thỏa hiệp những
vấn đề không có tính nguyên tắc của bản thân. Kỹ năng thương lượng còn liên
quan đến khả năng đương đầu với những áp lực, sự đe dọa của hoàn cảnh,
những rủi ro tiềm tàng trong các mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau kể cả
sức ép của bạn bè.
Cần phải nhận định rõ vị trí của cá nhân và thiết lập kỹ sự hiểu biết lẫn
nhau trong các mối quan hệ để có kỹ năng thương lượng tốt.
Kỹ năng giải quyết xung đột không dùng bạo lực: là kỹ năng có liên
quan đến mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau, đến kỹ năng thương lượng
và các kỹ năng đương đầu với cảm xúc, với căng thẳng, lo âu. Xung đột là
điều không thể tránh khỏi và đôi khi lại là điều cần thiết song kỹ năng giải
quyết xung đột không dùng bạo lực sẽ giúp cho những xung đột trở nên có
tính xây dựng.
Kỹ năng giao tiếp có hiệu quả: Giao tiếp là bản chất của các mối quan
hệ của con người. Do vậy, một trong những kỹ năng sống quan trọng nhất là
khả năng giao tiếp một cách có hiệu quả với mọi người. Khả năng này bao
gồm cả kỹ năng lắng nghe và hiểu được người khác thực hiện việc giao tiếp
của các em như thế nào cũng như nhận biết được nhiều cách giao tiếp của bản
thân học sinh khác nhau ra sao.
Nhóm kỹ năng ra quyết định một cách có hiệu quả
Tư duy phê phán: Như đã nêu, giới trẻ lớn lên trong thế giới ngày nay
phải đối đầu với nhiều vấn đề, sự mong đợi, những đòi hỏi đa dạng, phức tạp
21

24. và trái ngược của cha mẹ, thầy cô, bạn bè,… phải tiếp nhận, đáp ứng nhiều
thông điệp của các phương tiện truyền thông đại chúng, của các nhà lãnh đạo,
của quảng cáo, của âm nhạc, tôn giáo,… Vì thế học sinh cần phải có khả năng
phân tích, gạn lọc, phê phán để có được quyết định đúng và phù hợp.
Tư duy sáng tạo: Trong cuộc sống, con người thường xuyên bị đặt vào
những hoàn cảnh bất ngờ và bất thường. Do vậy, cần phải có tư duy sáng tạo
nghĩa là có khả năng tiếp cận với sự việc mới, phương thức mới, ý tưởng mới,
cách sắp xếp và tổ chức mới để có một hoặc nhiều phương cách đáp ứng lại
những hoàn cảnh đó một cách phù hợp.
Kỹ năng ra quyết định: Mỗi ngày, con người đều phải đóng trước
những lựa chọn để ra những quyết định. Có những quyết định tương đối đơn
giản và có thể không ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cũng như có
những quyết định nghiêm túc liên quan đến các mối quan hệ, đến tương lai
cuộc đời. Do đó, khi không thể đáp ứng liền một lúc những nhu cầu đối lập,
người ta cần có khả năng lựa chọn để ra một quyết định có hiệu quả đồng thời
phải ý thức được các tình huống có thể xảy ra, phải lường được những hậu
quả trước khi quyết định từ sự lựa chọn của mình.
Kỹ năng giải quyết vấn đề: Là khả năng xem xét tình hình một cách cẩn
thận, phân tích những vấn đề gì đang tồn tại và xác định các bước nhằm cải
thiện tình hình. Đây là kỹ năng có liên quan đến kỹ năng ra quyết định và
nhiều kỹ năng khác. Chỉ khi trải qua thực hành việc ra quyết định và giải
quyết vấn đề thì học sinh mới có thể xây dựng được những kỹ năng cần thiết
để có thể có những lựa chọn tốt nhất trong bất kỳ hoàn cảnh nào mà chúng
phải đương đầu.
Trong thực tế cuộc sống học tập, rèn luyện, sinh hoạt hàng ngày của
học sinh, các kỹ năng sống thường không tách rời nhau và để đạt được hiệu
quả mong muốn thì việc quản lý nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
22

25. cần phải đảm bảo chặt chẽ, khoa học. Một mặt, cần thực hiện tốt kế hoạch hóa
và tổ chức chỉ đạo một cách đúng đắn, sát hợp, kịp thời; mặt khác, cần phải
thực hiện tốt khâu kiểm tra để có sự uốn nắn và tiếp tục định hướng cho học
sinh trong quá trình rèn luyện kỹ năng sống.
1.2.5. Quản lý phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống
Để đạt được mục tiêu quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đòi
hỏi nhà quản lý phải tìm ra các hình thức, phương pháp giáo dục thích hợp
và vận dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức đó nhằm nâng cao nhận
thức, bồi dưỡng ý thức, động cơ và hình thành kỹ năng sống cho học sinh
và tập thể học sinh. Phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh bao gồm toàn bộ những cách thức, thủ thuật, thao tác, biện
pháp tác động và cách thức tổ chức điều khiển của chủ thể quản lý đến học
sinh bằng hệ thống công cụ, phương tiện kỹ thuật, nhằm đạt được mục tiêu
quản lý đã xác định.
Quản lý phương pháp, hình thức tổ chức và phương tiện giáo dục kỹ
năng sống là việc làm thứ hai trong quá trình thực hiện giáo dục kỹ năng
sống nhằm đạt hiệu quả cao nhất. Lãnh đạo trong nhà trường chỉ đạo giáo
viên làm những việc theo trình tự thống nhất để nhằm đem lại thành tựu
cuối cùng đó là nhận thức xã hội và hành vi tự ứng xử của học sinh.
Từ việc lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục kỹ
năng sống một cách khoa học, chúng ta có khả năng làm chủ một quá trình
quản lý quá trình phù hợp với thực tế và chắc chắn sẽ đạt hiệu quả cao.
Điều đó được thể hiện ở sự hoạch định chương trình, nội dung và phương
pháp thực hiện tương ứng với đối tượng học sinh trên địa bàn.
Để tạo thuận lợi cho việc học tập kỹ năng sống của học sinh bậc
THPT, có thể kể đến các phương pháp giáo dục cụ thể sau: Phương pháp
23

26. động não, phương pháp đóng vai, phương pháp học tập trên cơ sở tham gia,
phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp xây dựng đề án…
1.2.6. Quản lý phương tiện giáo dục kỹ năng sống
Để góp phần cho sự thành công của quá trình quản lý giáo dục kỹ
năng sống đạt kết quả tốt nhất, vấn đề cần đặt ra đó là sự chuẩn bị chu đáo
về phương tiện giáo dục kỹ năng sống. Cần phối kết hợp giữa phương tiện
truyền thống với hiện đại; đa dạng hóa các phương tiện giáo dục kỹ năng
sống. Phương tiện cơ sở vật chất, phương tiện truyền thông sẽ có tác dụng
kích thích sự hứng thú, say mê với nội dung giáo dục mới cho các em.
Chính vì vậy, nhà trường cần có những đầu tư đúng hướng, không dàn trải.
Cùng với việc quản lý các nhân tố khác thì quản lý tốt phương tiện truyền
thông, cơ sở vật chất kỹ thuật, trang thiết bị, nguồn kinh phí hoạt động sẽ
làm cho quá trình quản lý giáo dục kỹ năng sống đạt được thành công.
1.2.7. Quản lý kết quả giáo dục kỹ năng sống
Kết quả là mức độ đạt được về sự hình thành, phát triển kỹ năng
sống ở học sinh theo thiết kế của mục tiêu, đó là thước đo đánh giá chất
lượng quản lý quá trình giáo dục. Đó là thành quả đạt được do công sức và
trí tuệ của các lực lượng tham gia vào quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống, bao gồm yếu tố lãnh đạo, quản lý, tác động giáo dục đến việc thực
hiện các khâu, các bước của quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Quản lý kết quả giáo dục kỹ năng sống là việc làm có ý nghĩa quan
trọng đối với quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Thông qua đó, người lãnh đạo, quản lý có cái nhìn bao quát; là cơ sở để
xem xét về việc thực hiện mục tiêu, đồng thời qua đó có thể rút ra những
bài học kinh nghiệm cho việc quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh.
24

27. 1.3. Các nhân tố tác động đến quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh THPT
1.3.1. Về truyền thống giáo dục của dân tộc ta
Những giá trị và chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc Việt
Nam đã được lưu giữ, truyền lại cho các thế hệ và không ngừng được phát
huy qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước rất hào hùng, oanh liệt. Giá
trị và chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc ta tựu trung lại có những
nội dung cơ bản như: sống hoà thuận, đoàn kết, thương yêu đồng bào, đồng
loại, “thương người như thể thương thân”, nhất là với những người gặp hoàn
cảnh khó khăn, hoạn nạn. Tình cảm mặn nồng đó thể hiện ở vô vàn hành vi
ứng xử trong quan hệ cộng đồng của người Việt Nam. Con người Việt Nam
luôn yêu nước, sống thuỷ chung, biết ơn, tôn kính, noi gương những anh
hùng, nghĩa sĩ có công đức với dân, với nước. Người Việt Nam luôn hướng về
tương lai nhưng không bao giờ lãng quên quá khứ, tổ tông, không vong ơn,
bội nghĩa. Từ ngàn đời nay nhân dân ta luôn ghi nhớ những câu răn dạy như:
“uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây”, “tôn sư trọng đạo”…
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên căn dặn chúng ta phải
biết phát huy những truyền thống quý báu trên trong đối nhân xử thế. Người
từng đã từng căn dặn cán bộ: Sống với nhau phải có tình, có nghĩa; nếu thuộc
bao nhiêu sách mà sống không có tình, có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ nghĩa
Mác–Lênin được.
Bước vào thời kỳ mở cửa hội nhập quốc tế, với những thời cơ, vận hội
lớn, song cũng đan xen những thách thức không nhỏ, chúng ta càng phải quan
tâm đến nguồn lực con người, nhất là đối với học sinh – một nhân tố vô cùng
quan trọng, bảo đảm đất nước phát triển nhanh, bền vững trong tương lai.
Nghị quyết Đại hội lần thứ X của Đảng đã chỉ rõ: “Xây dựng và hoàn thiện
giá trị nhân cách con người Việt Nam…bồi dưỡng các giá trị văn hoá trong
25

28. thanh niên, học sinh đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực, trí tuệ, đạo
đức và bản lĩnh văn hoá con người Việt Nam”. Tuy nhiên, mặt trái của nền
kinh tế thị trường đã và đang gây ra nhiều ảnh hưởng xấu tới nhiều mặt trong
đời sống xã hội chúng ta. Do đó, hiện nay việc giáo dục, giữ gìn và phát huy
những giá trị, chuẩn mực đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc cho học
sinh hơn lúc nào hết cần phải được coi trọng.
Cần phải nhận thức rằng, giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng,
truyền thống đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh hiện nay không chỉ
dừng lại ở các chương, điều trong sách vở mà quan trọng là phải giáo dục
bằng chiều sâu lịch sử, từ truyền thống đấu tranh cách mạng của Đảng và dân
tộc, bằng những tấm gương yêu nước tiêu biểu, những anh hùng, liệt sĩ hy
sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân ta.
Giáo dục nói chung và giáo dục kỹ năng sống nói riêng nhằm hình
thành hành vi ứng xử văn hoá cho học sinh là vấn đề hết sức cần thiết hiện
nay, nó luôn gắn với việc giáo dục các giá trị, chuẩn mực đạo đức. Đó chính
là sự định hướng vào bản chất tốt đẹp của con người Việt Nam XHCN, vừa
giữ được thuần phong mỹ tục của dân tộc, vừa thể hiện sự thông minh, độc
lập, năng động, sáng tạo của thế hệ học sinh trong thời đại mới. Đây là việc
làm vừa mang tính cấp bách, vừa có tính lâu dài và cũng không hề đơn giản
trước những “làn sóng nhiễu” của thời kỳ hội nhập và kinh tế thị trường.
1.3.2. Về điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội hiện nay
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, công cuộc đổi mới đất nước đã đạt được
những thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử, kinh tế - xã hội phát triển,
chính trị ổn định, quốc phòng – an ninh được củng cố, tăng cường; uy tín của
nước ta ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế; về đời sống vật chất,
tinh thần của người dân được cải thiện. Trong bối cảnh đất nước đổi mới và
hội nhập quốc tế, con người trở nên chủ động, sáng tạo, nhanh nhạy, tích cực
26

29. trong các mặt hoạt động, luôn hướng vào mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân
chủ, công bằng, văn minh.
Về phương diện văn hóa, giáo dục, văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc
lần thứ XI của Đảng ta đã chỉ rõ, trong phát triển giáo dục và đào tạo cần
phải: “Đặc biệt coi trọng giáo dục lý tưởng, giáo dục truyền thống lịch sử
cách mạng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác
phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội” [13, tr.216].
Do đó giáo dục ngày nay không chỉ là tích tụ tri thức mà còn thức tỉnh
tiềm năng sáng tạo to lớn trong mỗi con người. Việc giáo dục đạo đức, kỹ
năng cho học sinh là một quá trình dài lâu, xuyên suốt trong quá trình giáo
dục. Nó đòi hỏi phải có sự chung tay, góp sức của gia đình, nhà trường và
toàn xã hội. Muốn đưa nước ta trở nên giàu mạnh, văn minh thì trước tiên
phải xây dựng được những lớp người có đủ đức và tài. Những lớp người đó
không ai khác chính là thế hệ trẻ hôm nay, những học sinh, sinh viên đang
còn ngồi trên ghế nhà trường họ phải được hình thành đầy đủ đức và tài để trở
thành chủ nhân tương lai của đất nước.
Hiện nay, đất nước ta đang phát triển kinh tế thị trường theo định
hướng XHCN; bên cạnh những thuận lợi cũng nảy sinh không ít những khó
khăn. Dù muốn hay không thì mặt trái của kinh tế thị trường cũng tác động
đến mỗi học sinh ở những mức độ khác nhau. Mặt trái của kinh tế thị trường đã
tác động tiêu cực; trên thực tế đã có không ít những tệ nạn xã hội; một bộ phận
học sinh chạy theo lối sống thực dụng, chạy theo đồng tiền, sống gấp, lai căng, đồi
trụy…dẫn tới vi phạm nghiêm trọng những giá trị đạo đức truyền thống của dân
tộc và chuẩn mực của con người Việt Nam XHCN.
1.3.3. Về yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
trong tình hình mới
Đối với học sinh THPT, đây là giai đoạn các em đã trưởng thành về
mặt thể lực, nhưng sự phát triển cơ thể còn chưa vững chắc, các em bắt đầu
27

30. thời kỳ phát triển tương đối ổn định về mặt sinh lý. Nhìn chung, lứa tuổi các
em đã phát triển cân đối, khoẻ và đẹp, đa số các em có thể đạt được những
khả năng phát triển về cơ thể như người lớn, đó là yếu tố cơ bản giúp các em
có thể tham gia các hoạt động phong phú, đa dạng, phức tạp của chương
trình giáo dục THPT.
Ở các em, tính chủ định trong nhận thức được phát triển, tri giác có
mục đích đã đạt tới mức cao, quan sát trở nên có mục đích, hệ thống và toàn
diện hơn, tuy nhiên nếu thiếu sự chỉ đạo của giáo viên thì quan sát của các
em cũng khó đạt hiệu quả cao. Vì vậy, giáo viên cần quan tâm hướng quan sát
của các em vào những nhiệm vụ nhất định, không vội kết luận khi chưa tích
luỹ đủ các sự kiện. Cũng ở lứa tuổi này ở các em, bước đầu đã có khả năng tư
duy lý luận, tư duy trừu tượng một cách độc lập, sáng tạo. Tư duy của các em
chặt chẽ hơn, có căn cứ và nhất quán hơn, tính phê phán cũng phát triển. Có
thể nói nhận thức của các em chuyển dần từ nhận thức cảm tính sang nhận
thức lý tính, nhờ tư duy trừu tượng dựa trên kiến thức các khoa học và vốn
sống thực tế của các em đã tăng dần.
Sự phát triển tự ý thức là một đặc điểm nổi bật trong sự phát triển nhân
cách của học sinh THPT, nó có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển tâm lý của
các em. Học sinh THPT có nhu cầu tìm hiểu và đánh giá những đặc điểm tâm
lý của mình: quan tâm sâu sắc tới đời sống tâm lý, phẩm chất nhân cách và
năng lực riêng, xuất hiện ý thức trách nhiệm, lòng tự trọng, tình cảm nghĩa vụ
đó là những giá trị nổi trội và bền vững. Các em có khả năng đánh giá về mặt
mạnh, mặt yếu của bản thân mình và những người xung quanh, có những biện
pháp kiểm tra đánh giá sự tự ý thức bản thân như viết nhật ký, tự kiểm điểm
trong tâm tưởng, biết đối chiếu với các thần tượng, các yêu cầu của xã hội,
nhận thức vị trí của mình trong xã hội, hiện tại và tương lai.
Tóm lại, sự phát triển nhân cách của học sinh THPT là một giai đoạn
rất quan trọng, giai đoạn chuyển đổi từ trẻ em lên người lớn. Đây là lứa tuổi
28

31. đầu của tuổi thanh niên với những đặc điểm tâm lý đặc thù khác với tuổi
thiếu niên, các em đã đạt tới sự trưởng thành về thể lực và sự phát triển nhân
cách. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT là điều kiện thuận lợi cho
việc giáo dục kỹ năng sống cho các em có hiệu quả. Các lực lượng giáo dục
phải biết phát huy các yếu tố tích cực, khắc phục những hạn chế trong sự phát
triển tâm sinh lý lứa tuổi này để lựa chọn nội dung, hình thức tổchức thích
hợp, phát huy được tính tích cực chủ động của các em trong hoạt động giáo
dục theo định hướng của mục tiêu giáo dục kỹ năng sống.
Từ đặc điểm về phát triển kinh tế - xã hội, phát triển giáo dục của Quận
Bình Tân, có thể xác định hai đặc điểm chính của giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh THPT như sau: Ở Quận Bình Tân, không chỉ có nhu cầu mà còn có
cả yêu cầu về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT được đặt ra. Giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh THPT ở Quận Bình Tân vừa thuận lợi nhưng
cũng gặp không ít khó khăn. Ở Quận Bình Tân, phần lớn các em cần có sự trợ
giúp mới có thể thực hiện tốt những kỹ năng sống cơ bản.
Như vậy, có thể hiểu, thực hiện nhiệm vụ này là giúp các em có tri thức
hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc cũng như những giá trị tốt
đẹp của nhân loại; củng cố, mở rộng kiến thức đã học trên lớp (qua các hình
thức sinh hoạt câu lạc bộ theo môn học, tham quan, sinh hoạt theo chủ đề…);
có ý thức chính trị, đạo đức, pháp luật và lối sống lành mạnh, ý thức về quyền
và trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội; có ý thức về
định hướng nghề nghiệp, lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực cá nhân
và yêu cầu phát triển của bản thân.
1.3.4. Về đặc điểm của các trường THPT và đặc điểm nhân cách của
học sinh trên địa bàn Quận Bình Tân
Sự phát triển nhanh mạnh, với quy mô lớn về các lĩnh vực kinh tế,
chính trị, xã hội ở các thành phố lớn đã tạo ra những khác biệt trong phát triển
29

32. giáo dục giữa các vùng miền, thậm chí có cả sự khác biệt của các khu vực
ngay trong một thành phố như TP Hồ Chí Minh.
Thực tế đã chứng minh, đa số các em học sinh của Quận Bình Tân là di
chuyển từ những nơi ở khác đến đây theo gia đình sinh sống và làm việc.
Sự đa dạng trong nếp văn hoá, thói quen, phong tục mang theo của các em
cũng là một khó khăn trong quá trình giáo dục kỹ năng sống cho các em.
Bên cạnh đó, hầu hết các trường còn chưa có biên chế giáo viên, nhân
viên phụ trách mảng giáo dục tâm lý cho học sinh hoặc nếu có thì hoạt
động này của giáo viên cũng chưa được khai thác có hiệu quả. Từ đặc
điểm đó, cũng cho thấy những vấn đề nổi cộm phức tạp trong giới học
sinh mà giáo dục cần kíp phải giải quyết. Hiện tượng học sinh nói tục,
chửi bậy, bạo lực không phải là chuyện hiếm ở học đường. Nhưng đáng
nói là không ít người trong lớp trẻ hôm nay đang coi đó là điều đương
nhiên ở tuổi học trò. Điều ấy đã khiến chính những người trong ngành
giáo dục ở Quận Bình Tân phải băn khoăn trăn trở.
Về phía nhà trường, chính lãnh đạo ngành giáo dục cũng phải thừa
nhận một điều, giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh trong nhà
trường hiện nay gần như còn một khoảng trống. Nhà trường chỉ chú trọng
đến việc trang bị tri thức mà ít chú ý đến việc dạy học sinh về đạo đức
làm người. Nhiều giáo viên lên lớp chỉ lo truyền giảng kiến thức chuyên
môn, không dành thì giờ để uốn nắn, chỉnh sửa những sai trái của học
sinh. Nhiều trường xem nhẹ giáo dục kỹ năng sống – kỹ năng ứng xử
hàng ngày, không tạo được dấu ấn để hình thành nhân cách học sinh. Hơn
nữa, các trường chỉ đưa ra các nội quy, lấy nội quy soi vào học sinh và
nặng về mệnh lệnh. Mỗi khi các em phạm lỗi, thầy cô thường dùng hình
thức kiểm điểm, phê bình hoặc nặng hơn là phạt, chứ không chú ý hướng
cho các em cách tiến đến cái đúng, chỉnh sửa cái sai.
30

33. 1.4. Thực trạng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh THPT ở Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh
1.4.1. Thực trạng kỹ năng sống của học sinh THPT ở Quận Bình
Tân – TP Hồ Chí Minh
Lứa tuổi học sinh THPT là giai đoạn đầu của lứa tuổi trưởng thành, một
số em đã dần khẳng định bản thân trước bạn bè, thầy cô và gia đình. Các em
biết sống tích cực, có niềm tin cũng như mục tiêu để vươn tới nhưng bên cạnh
đó phần nhiều các em khác lại rơi vào tình trạng thiếu tự tin, sống ích kỷ, vô
tâm và thiếu trách nhiệm. Các em luôn muốn bứt phá khỏi sự kiểm soát của
cha mẹ cộng thêm là áp lực học hành, thi cử càng đè nặng lên tâm lý khiến
các em có những hành vi không tích cực. Khi có cơ hội được thể hiện mình
trước đám đông các em luôn tỏ ra rụt rè, e ngại hoặc không thể xử lý những
tình huống gặp phải trong cuộc sống dù là thật đơn giản.
Thêm nữa là tình trạng bạo lực, tệ nạn học đường ngày càng gia tăng và
khi đó kỹ năng tự vệ mà các em sử dụng là lấy “cơ bắp” để giải quyết vấn đề.
Nhiều học sinh lại có cuộc sống khép kín với thực tại, đắm chìm trong thế
giới ảo của game, internet... mà quên đi và đánh mất những cơ hội được kết
bạn, được thể hiện khả năng tiềm ẩn của bản thân.
Qua khảo sát cho thấy, do thiếu kỹ năng sống nên những hành vi lệch
chuẩn của thanh thiếu nhiên có chiều hướng gia tăng với nhiều biểu hiện rất
đa dạng và các em dễ bị tác động như: gặp thầy cô không chào, đánh nhau với
bạn chỉ vì một câu nói khiêu khích quá mức,… Tình trạng thai sản vị thành
niên cũng là một trong những lo ngại hiện nay. Theo báo cáo thống kê của
Trung tâm Chăm sóc SKSS, năm 2009, tỷ lệ vị thành niên, mang thai là
28,20%, tỷ lệ vị thành niên nhiễm khuẩn đường sinh sản là 22,55%...
Không chia sẻ được với chính người thân, với cha mẹ của mình, một số
bộ phận giới trẻ tự tìm đến những phương tiện kết nối như internet, trung tâm
31

34. tư vấn. Để hạn chế tình trạng tự tử ở lứa tuổi học sinh, thì những người đang
đứng trên bục giảng, bên cạnh những kiến thức học đường, cần nắm bắt được
tâm tư, sự phát triển tâm lý của mỗi cá nhân học sinh. Từ đó mới có thể giúp
học sinh hiểu được ở lứa tuổi của mình nên và không nên làm những gì. Ở lứa
tuổi học trò, nhất là lứa tuổi dậy thì, học sinh cần phải hiểu rằng nhà trường,
gia đình, bè bạn chính là chỗ dựa có thể nương tựa, sẻ chia ở mọi lúc mọi nơi.
Như vậy, suy nghĩ “muốn được giải thoát”, “chán sống”, “ghét tất cả”…
không còn trong suy nghĩ của các em nữa.
Theo số liệu điều tra, ở các trường THPT tại Quận Bình Tân hiện nay
thì có tới 37% các em thiếu hụt kỹ năng sống, 63% học sinh bị đánh giá là
không có kỹ năng sống chuẩn mực; trong đó có tới hơn 86% học sinh chưa
bao giờ được tập huấn, trang bị kỹ năng sống. Nhiều ý kiến của các em cho
rằng để hình thành kỹ năng sống thực sự, đòi hỏi vai trò và bản thân học sinh
cùng sự tác động, hỗ trợ của gia đình, nhà trường, các cơ sở đào tạo xã hội. Vì
vậy, việc tiến hành trau dồi kỹ năng sống góp phần tăng cường, nâng cao kỹ
năng sống cho học sinh, giúp cho các em đạt được yêu cầu của học tập, giao
tiếp và định hướng hành động. Kỹ năng là tổ hợp những thao tác, cử chỉ, phối
hợp hài hòa, hợp lý nhằm đảm bảo cho hoạt động đạt kết quả cao. Tuy nhiên,
có nhiều điều các em biết, các em nói mà không làm được.
Đối với kỹ năng xác định mục tiêu cuộc sống: Hiện nay vẫn còn có tới
46% học sinh chưa xác định cho bản thân các em một mục tiêu của cuộc
sống. Thực tế là một trong những lý do là khả năng tiếp cận thông tin chuẩn
mực của học sinh chúng ta còn kém. Khi học phổ thông, các em học sinh đã
phải mang trên vai gánh nặng tâm lý từ gia đình, người thân là phải vào Đại
học. Nhưng bản thân họ chưa hoặc không nhận thức được vào Đại học để làm
gì? Và chuyên ngành mình chọn có phù hợp với mục tiêu, sở thích, tính cách
năng lực của bản thân hay không?
32

35. Đối với kỹ năng tự học và tự nhận thức: có 65% các em có ý thức học
tập, tuy nhiên kỹ năng học và tự học đạt đến tiêu chuẩn tốt nhất thì rất khó.
Đó là kỹ năng cần phát huy và nó sẽ là động lực để làm hoàn thiện kiến thức,
kỹ năng học tập cho bản thân của các em. Với kỹ năng tự nhận thức, các em
có xu hướng tự khẳng định bản thân mình một cách thiếu đúng đắn, các em
quá tự tin để thể hiện mình, yêu thích điều gì, ghét điều gì, điểm mạnh, điểm
yếu của mình ra sao, các em đều có thái độ thiếu sự chín chắn. Thực tế, có
60% các em học sinh có khát vọng học tập và rèn luyện để phát triển bản
thân. Tuy nhiên, các em không chỉ học những kiến thức trong trường học mà
còn có nhu cầu hiểu rõ về bản thân mình: đặc điểm, tính cách, thói quen, thái
độ, ý kiến, cách suy nghĩ, cảm xúc, nhu cầu của chính mình, các mối quan hệ
xã hội cũng như những điểm tích cực và hạn chế của bản thân. 38% các em
hiểu tự nhận thức là cơ sở quan trọng giúp cho việc giao tiếp hiệu quả và có
tinh thần trách nhiệm, dễ thông cảm với bạn bè và những người thân. Tự nhận
thức cũng liên quan đến kỹ năng xác định giá trị, tức là thái độ, niềm tin của
bản thân và điều mình cho là quan trọng hay cần thiết. Nhận thức rõ về bản
thân giúp các em thể hiện sự tự tin và tính kiên định để có thể giải quyết vấn
đề và ra quyết định hiệu quả. Tuy nhiên, tự nhận thức cũng giúp bản thân các
em đặt ra những mục tiêu phấn đấu phù hợp và thực tế.
Đối với kỹ năng giao tiếp: là khả năng nhận thức nhanh chóng những
biểu hiện bên ngoài và những diễn biến tâm lý bên trong của đối tượng và bản
thân, đồng thời biết sử dụng hợp lý các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn
ngữ, biết cách tổ chức, điều khiển, điều chỉnh quá trình giao tiếp nhằm đạt
mục đích nhất định. Hiện nay, các em học sinh có điều kiện giao tiếp và tiếp
xúc với môi trường thực tế còn quá ít. Tại các trường học, việc giáo dục kỹ
năng cơ bản như giao tiếp còn rất hạn chế, hoặc trên góc độ lý thuyết là chính
mà thiếu đi quá trình luyện tập, kỹ năng cần luyện tập, kỹ năng cần luyện tập
33

36. mới trở nên thành thạo. Trong hoàn cảnh đó không nhiều em học sinh ý thức
được tầm quan trọng của giao tiếp, và chủ động tiếp cận với môi trường thực
tế khi còn ngồi trên ghế nhà trường để rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho mình.
Ngày nay, giao tiếp được mở rộng ra vượt qua rào cản cả về thế hệ văn hóa và
nền tảng giáo dục. Theo phiếu điều tra khảo sát, có 41% các em học sinh có
nhu cầu cần được kèm cặp về kỹ năng giao tiếp để thích ứng; 58% các em học
sinh THPT được đánh giá là thiếu kỹ năng mềm, không làm chủ được kỹ
năng giao tiếp chuẩn mực.
Đánh giá về thực trạng kỹ năng sống cho học sinh THPT Quận Bình
Tân còn nhiều hạn chế. Phần lớn các em chưa cần phải có sự trợ giúp mới có
thể thực hiện những kỹ năng sống cơ bản. Có những kỹ năng sống cơ bản học
sinh đã được tiếp nhận thông tin ở mức độ thường xuyên (kỹ năng gián tiếp)
nhưng không có học sinh nào được giáo viên đánh giá kỹ năng này một cách
thuần thục. Những kỹ năng cơ bản như: giải quyết mâu thuẫn một cách tích
cực; ứng phó với cảm xúc, căng thẳng; xác định giá trị là những kỹ năng mà
học sinh còn rất lúng túng khi thực hiện.
1.4.2. Thực trạng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh THPT ở Quận Bình Tân – TP Hồ Chí Minh
Một là, tổ chức quá trình giáo dục nâng cao nhận thức về nhiệm vụ,
nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Qua trao đổi, thảo luận, toạ đàm với giáo viên, cán bộ quản lý và học
sinh của Nhà trường, chúng tôi nhận thấy, chủ thể giáo dục đã nhận thức khá
đầy đủ về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống và quản lý
quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Trả lời câu hỏi về tầm quan trọng của quản lý quá trình giáo dục kỹ
năng sống với thực hiện mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường có 85,0%
cán bộ, giáo viên cho rằng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống là rất quan
trọng, 15,0% cho rằng quan trọng; cùng câu hỏi này có 50,0% học sinh cho
34

37. rằng rất quan trọng, 45,0% học sinh cho rằng quan trọng, 5% học sinh cho
rằng bình thường.
Trong các Nghị quyết của Chi bộ, Hội đồng Sư phạm nhà trường, tất cả
đều nhấn mạnh vai trò và sự cần thiết phải tăng cường nâng cao nhận thức
cho học sinh về nhiệm vụ, nội dung giáo dục kỹ năng sống, qua đó cho thấy
cán bộ, giáo viên, học sinh đã có nhận thức đúng và xác định rõ kỹ năng sống
là một thành tố quan trọng cấu thành phẩm chất nhân cách là nội dung không
thể thiếu trong quá trình giáo dục.
Như vậy, có thể khẳng định rằng, phần lớn cán bộ quản lý, giáo viên và
học sinh đã có nhận thức đúng đắn và trách nhiệm cao đối với việc quản lý
quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; coi đây là cơ sở, nền tảng để
nâng cao chất lượng giáo dục toàn thiện, phù hợp với mục tiêu của ngành giáo
dục “trường học thân thiện, học sinh tích cực” mà Bộ Giáo dục đã đề ra.
Tuy nhiên, trên thực tế việc lãnh đạo, tổ chức tiến hành giáo dục, nhà
trường có lúc cũng chưa thực sự coi trọng đúng mức giáo dục nâng cao nhận
thức cho học sinh về vai trò của giáo dục kỹ năng sống; việc tổ chức giáo dục,
quán triệt một số điểm trong quy chế và trong các quy định chưa thực sự sâu
sắc. Năng lực thực tế của một số giáo viên, báo cáo viên, tuyên truyền viên
chưa cao, chưa cập nhật kịp thời các thông tin thực tiễn, nhất là các vấn đề
chính trị- xã hội phức tạp để kịp thời định hướng nhận thức, hành động cho
học sinh. Bên cạnh đó, vẫn còn một số ít giáo viên chưa nắm chắc các nội
dung, quy trình, các khâu, các bước của quản lý quá trình giáo dục. Kết quả
xử lý phiếu điều tra cho thấy có tới 35,0% cán bộ, giáo viên cho rằng nhận
thức về nhiệm vụ, nội dung giáo dục kỹ năng sống ở mức bình thường và
23,0% cho là chưa tốt. Từ hạn chế trên về nhận thức dẫn đến trong quản lý
quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở một số bộ phận, một số cá
nhân còn mang tính chủ quan, thiếu cơ sở khoa học, không tuân theo tuần tự
các khâu, các bước, sử dụng tùy tiện các phương pháp quản lý nên hiệu quả
của vấn đề chưa thật sự như mong muốn.
35

38. Hai là, về tính kế hoạch trong quá trình quản lý giáo dục kỹ năng sống.
Qua tìm hiểu và nghiên cứu các tài liệu, văn bản về công tác giáo dục
kỹ năng sống, các tài liệu và các kế hoạch trong quá trình quản lý giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh của nhà trường, tác giả đưa ra câu hỏi thăm dò, khảo
sát mức độ thực hiện các nội dung quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh như: kế hoạch giáo dục kỹ năng sống có 80% cán bộ, giáo viên
cho là tốt; nội dung giáo dục kỹ năng sống có 85,0% cán bộ, giáo viên cho là
tốt; đối tượng giáo dục kỹ năng sống có 42,0% cán bộ, giáo viên cho là tốt;
hình thức, phương pháp, phương tiện giáo dục kỹ năng sống có 75,0% cán bộ,
giáo viên cho là tốt; kết quả giáo dục kỹ năng sống có 86,0% cán bộ, giáo
viên cho là tốt.
Qua trao đổi với cán bộ, giáo viên về yêu cầu đạt được của việc xây
dựng và thực hiện kế hoạch quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh phải đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ, khả thi cao, phù hợp với mục tiêu
yêu cầu của đào tạo của nhà trường, có tới 72,0% cán bộ, giáo viên cho rằng
rất quan trọng và 28,0% cho rằng quan trọng.
Như vậy, có thể khẳng định việc kế hoạch hóa trong quá trình giáo
dục – đào tạo được nhà trường quan tâm, điều đó được thể hiện thông qua
việc xây dựng các kế hoạch dài hạn, ngắn hạn, giai đoạn, từ cấp lớp đến cấp
trường. Đặc biệt, việc thể hiện tính kế hoạch về quản lý quá trình giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh được cụ thể hóa trong quá trình giảng dạy chính khóa,
ngoại khóa của học sinh.
Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện kế hoạch trong quản lý quá trình giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh vẫn còn bộc lộ những hạn chế; công tác quản
lý, thực hiện kế hoạch giáo dục có nội dung chưa hợp lý. Tổng hợp kết quả
thăm dò ý kiến qua tọa đàm có 45,0% cán bộ, giáo viên, học sinh cho rằng
công tác xây dựng kế hoạch học tập ngoại khóa cho học sinh chưa được quan
tâm đúng mức, tính kế hoạch chưa cao, trong đánh giá kết quả biến chuyển,
36

39. thay đổi để có hành vi và nhận thức đúng còn chưa cao, mang nặng tính hình
thức.
Theo kết quả tìm hiểu của chúng tôi, việc xác định nội dung, hình thức,
biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh của lãnh đạo, giáo viên có lúc
chưa thật sự khoa học, chưa có sự phối kết hợp, lồng ghép nội dung giáo dục
nhận thức chính trị, xây dựng tình cảm, thói quen, hành vi với các mặt công
tác khác nhịp nhàng, chặt chẽ. Việc vận dụng các hình thức, phương pháp
giáo dục kỹ năng sống còn thiếu sự đa dạng, sinh động, thiếu cập nhật cái mới
của tình hình thực tế.
Ba là, về sự phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng trong quản
lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Chi bộ, Ban Giám hiệu nhà trường đã có sự quan tâm chỉ đạo các tổ bộ
môn, giáo viên, đoàn thể và học sinh trong việc giáo dục nâng cao nhận thức,
tổ chức duy trì và thực hiện các nề nếp, quy định về công tác quản lý, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Các bộ phận quản lý học sinh, thực hiện tương đối tốt việc giáo dục học
sinh xây dựng động cơ, trách nhiệm học tập và ý thức chấp hành nội quy của
quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh; có biện pháp tổ chức, quản lý,
thúc đẩy và duy trì chế độ giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Tuy nhiên, có lúc có nơi, các tổ chức, các lực lượng trong nhà trường
chưa được phát huy đầy đủ về vai trò, trách nhiệm; chưa thường xuyên có sự
thống nhất, phối hợp hoạt động giữa các bộ phận trong nhà trường. Việc quán
triệt, giáo dục ý thức trách nhiệm trong quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh ở một số giáo viên còn chưa thật sự rõ ràng. Một số giáo
viên trẻ chưa có thói quen kết hợp giảng dạy với quá trình quản lý quá trình
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, hoặc khả năng sử dụng các biện pháp sư
phạm trong giảng dạy kỹ năng sống còn hạn chế.
Bốn là, xây dựng môi trường giáo dục kỹ năng sống
37

40. Môi trường giáo dục kỹ năng sống trong đó chứa đựng sự đa dạng; về
quan điểm sống, truyền thống gia đình, tập tục của các học sinh có sự khác
nhau, nhưng đã được sự dày công xây dựng. Phương châm giáo dục của nhà
trường là hết lòng hết sức vì học sinh thân yêu, chính điều đó đã làm cho học
sinh có thói quen sống đẹp, sống có ích và hạn chế được những tác động tiêu
cực, tệ nạn xã hội đến học sinh. Đồng thời nhà trường triển khai thi công các
công trình xây dựng trong điều kiện cho phép, nâng cấp phòng chức năng, cơ
sở vật chất; trang bị, kỹ thuật dạy học được tăng cường, hệ thống biển bảng
được làm mới thống nhất, chính quy, vệ sinh và cảnh quan môi trường có
nhiều chuyển biến tốt.
Tuy nhiên, việc xây dựng môi trường giáo dục chưa đồng bộ, toàn diện;
xây dựng các mối quan hệ nhiều chiều giữa cá nhân – cá nhân, cá nhân – tập
thể chưa được thường xuyên chú ý; chưa quan tâm đúng mức tới nơi sinh hoạt
tập thể, hoạt động ngoại khóa của học sinh.
Năm là, kiểm tra, đánh giá việc tổ chức giáo dục, rèn luyện kỹ năng
sống cho học sinh
Thực tế đã cho thấy, việc kiểm tra, đánh giá về tổ chức giáo dục, rèn
luyện kỹ năng sống cho học sinh tuy có được quan tâm chỉ đạo nhưng chưa
thường xuyên, chưa sâu sát, chưa cụ thể, thậm chí còn qua loa, mang tính
“hình thức”.
Thực trạng đã chứng minh, một bộ phận học sinh đã có những biểu
hiện tùy tiện, ham chơi, lười học, có trường hợp vi phạm nội quy, kỷ luật của
nhà trường. Số liệu khảo sát đã chứng minh, có 5,50% học sinh vi phạm nội
quy, 7,5% học sinh lười học, chưa thật sự tự giác trong học tập và rèn luyện.
Từ những hạn chế trên cho thấy, để nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh thì việc quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống đòi
hỏi phải rất chặt chẽ. Trên cơ sở chủ trương, kế hoạch thì phải tăng cường
38

41. công tác kiểm tra, đánh giá, chỉ rõ được ưu điểm, khuyết điểm và rút ra
nguyên nhân và những bài học kinh nghiệm bổ ích về vấn đề này.
1.4.4. Nguyên nhân của những ưu điểm và hạn chế của quản lý quá
trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT trên địa bàn Quận Bình Tân
Nguyên nhân của những ưu điểm
Một là, các nhà trường phổ thông được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo
trực tiếp, kịp thời, có hiệu quả của Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hồ Chí Minh,
điều đó đã tác động đến nhận thức, yêu cầu, mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục –
đào tạo giúp cho lực lượng cán bộ, giáo viên và học sinh xác định khá tốt về
động cơ, ý thức trách nhiệm trong quản lý, giáo dục và học tập.
Hai là, Chi bộ, Ban Giám hiệu các nhà trường có chủ trương, biện pháp
lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ đối với nhiệm vụ giáo dục – đào tạo.
Ba là, nhìn chung, từ các cấp lãnh đạo đến các bộ phận chuyên môn,
đoàn thể đã có sự quan tâm nhất định trong việc xác định mục tiêu, nội dung,
phương pháp, hình thức tổ chức quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
phù hợp với trình độ nhận thức, đặc điểm tâm sinh lý của học sinh theo từng
năm học.
Bốn là, đội ngũ cán bộ, giáo viên luôn quán triệt, nhận thức đúng
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, của ngành giáo
dục, luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm, khắc phục khó khăn trong tổ chức
quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
Nguyên nhân của những hạn chế
Một là, mặt trái của cơ chế thị trường, cùng với lối sống thực dụng, tiêu
cực của một số cá nhân trong xã hội đã tác động không nhỏ đến nhận thức,
tình cảm và niềm tin của đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trong
quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục – đào tạo.
Hai là, các nhà trường hầu hết ở một Quận mà kinh tế còn chưa thật sự
phát triển nên việc đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật và phương
39

42. tiện phục vụ cho nhiệm vụ giáo dục – đào tạo và quản lý quá trình giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh của nhà trường chưa đáp ứng kịp so với nhu cầu
của thực tế.
Ba là, trong quá trình quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh, đối với chủ thể giáo dục, việc vận dụng các khâu, các bước của quy trình
giáo dục kỹ năng sống cũng như các phương pháp, hình thức quản lý vào
trong quá trình giáo dục so với mục tiêu, yêu cầu đào tạo và đòi hỏi của thực
tiễn, nhà trường vẫn còn bộ lộc những thiếu sót nhất định.
Bốn là, trong quá trình thực hiện, một số giáo viên chưa nắm chắc đặc
điểm tâm sinh lý, trình độ, vốn sống, tập quán, thói quen, hành vi của học sinh
để xây dựng kế hoạch, nội dung, biện pháp quản lý giáo dục kỹ năng sống cho
phù hợp. Quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh còn đang trong giai
đoạn tìm tòi và rút kinh nghiệm cho nên việc tiếp thu kiến thức của học sinh
chưa đạt đến độ vững chắc, chưa trở thành thói quen, nếp sống hàng ngày.
Năm là, việc kiểm tra, đánh giá kết quả quản lý quá trình giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh mới chỉ dừng lại ở công tác đoàn thể là chính; sự phối
hợp giữa các bộ phận với nhau và giữa nhà trường với gia đình chưa được
thường xuyên. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất đảm bảo cho công tác giáo dục
cũng như hoạt động giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh còn thiếu
thốn nhiều.
*
* *
Kỹ năng sống là yêu cầu tất yếu, đồng thời là yếu tố khó khăn, phức tạp
lâu dài, chịu sự tác động của nhiều nhân tố khách quan, chủ quan; được tiến
hành đan xen với các hoạt động khác trong quá trình giáo dục, hướng vào việc
thực hiện nhiệm vụ, chức trách của học sinh nhằm bồi dưỡng, nâng cao nhận
thức, xây dựng hệ thống thái độ, tình cảm, niềm tin, thói quen và hành vi
đúng đắn đáp ứng mục tiêu, yêu cầu của giáo dục. Việc nghiên cứu làm rõ cơ
40

43. sở lý luận và đánh giá chính xác thực trạng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh là những căn cứ để đề xuất hệ thống những biện pháp hiệu
quả nâng cao chất lượng quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh hiện nay góp phần nâng cao chất lượng đào tạo thế hệ trẻ đủ đức đủ tài
để phụng sự Tổ quốc.
Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là làm cho khả
năng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả cao nhất, giúp các em
có khả năng làm thay đổi chính mình, có được các kỹ năng sống cần thiết, có
cách ứng xử tích cực, phù hợp, giúp cho các em có thể tự kiểm soát, tự quản
lý có hiệu quả bản thân, vừa đáp ứng các nhu cầu vừa ứng phó thành công
trước những thách thức đặt ra trong cuộc sống hàng ngày. Điều đó cũng có
nghĩa là giúp các em có được tri thức, thái độ và kỹ năng phù hợp với mục
tiêu phát triển toàn diện nhân cách người học.
41

44. Chương 2
YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC
KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Ở QUẬN BÌNH TÂN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
2.1. Yêu cầu xây dựng các biện pháp quản lý quá trình giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh THPT Quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh hiện nay
2.1.1. Yêu cầu đảm bảo tính mục đích
Để thực hiện nội dung quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh THPT là thực hiện quan điểm giáo dục toàn diện nhằm thiết lập chỉnh thể
nội dung giáo dục (nội dung học vấn và các hoạt động thực hiện) cho phép phát
triển tối đa các năng lực của học sinh trong điều kiện có sự giới hạn về thời
gian và nguồn lực. Do đó, quá trình này nhằm thực hiện mục tiêu kép: mục tiêu
của hoạt động giáo dục kỹ năng và mục tiêu quản lý quá trình thể hiện được sự
hài hòa, trong đó đồng thời thực hiện mục đích của giáo dục THPT.
Thông qua quá trình này, người lãnh đạo các trường phổ thông phải biết
phân tích cụ thể các mục tiêu của hoạt động giáo dục kỹ năng sống để thực
hiện đạt kết quả tốt nhất. Từ đó, việc đề xuất các biện pháp giáo dục thông qua
các hoạt động giáo dục để thiết kế nội dung cho từng chủ đề, chủ điểm.
2.1.2. Yêu cầu đảm bảo tính khoa học
Quản lý giáo dục nói chung và quản lý giáo dục kỹ năng sống nói riêng
tồn tại và phát triển với tư cách là một hệ thống mang tính khoa học. Vì vậy,
quản lý giáo dục kỹ năng sống cho học sinh cũng là một hệ thống đòi hỏi tính
khoa học cả về phương diện lý thuyết và thực tiễn.
Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của việc xây dựng các biện pháp
quản lý đòi hỏi: Xác định rõ các yếu tố cấu trúc, mô tả cụ thể các yếu tố cấu
trúc của hệ thống mới được thiết lập từ sự tích hợp trong quản lý.
Như vậy, có thể hiểu, việc đảm bảo tính khoa học thể hiện ở sự nhất
quán giữa các biện pháp quản lý quá rình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
với hệ thống lý luận của khoa học quản lý giáo dục.
42

45. Đảm bảo tính khoa học trong xây dựng biện pháp giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh giúp nhà trường quản lý, chuẩn hóa các bước trong quy
trình giáo dục kỹ năng sống và thuận lợi trong tổ chức thực hiện kế hoạch.
Quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh được tiến hành bảo
đảm tính chỉnh thể thống nhất, từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức
cũng như các lực lượng tham gia vào quá trình này, nhằm hình thành, phát
triển các kỹ năng, củng cố các thói quen hành vi chuẩn mực cho sinh viên.
Quán triệt thực hiện tốt yêu cầu này, khi xây dựng kế hoạch quản lý quá
trình giáo dục kỹ năng sống, đòi hỏi các chủ thể quản lý trước hết phải xây dựng
đội ngũ cán bộ trường học, phải bám chắc vào nội dung, kế hoạch chung của
công tác giáo dục. Trên cơ sở nắm chắc kế hoạch, nội dung giáo dục đã đề ra;
quá trình tổ chức thực hiện phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp
quản lý, phải làm tốt công tác dự báo, xây dựng và hướng dẫn học sinh nêu cao
sự làm chủ bản thân, đề cao tự ý thức trong suy nghĩ và hành động.
2.1.3. Yêu cầu đảm bảo tính đồng bộ và khả thi
Yêu cầu này đòi hỏi phải căn cứ vào nhiệm vụ dạy học, giáo dục, căn
cứ vào tình hình, đối tượng học sinh để thiết kế xây dựng chương trình, nội
dung dạy học, giáo dục trong đó có giáo dục kỹ năng sống cho phù hợp và
phải chỉ rõ mục đích cần là đạt tới để nhà trường tổ chức triển khai thực hiện.
Biện pháp được xác định phải có tính đồng bộ, khả thi khi, thỏa mãn
được các yếu tố liên quan ràng buộc. Có nhiều yếu tố ràng buộc đối với việc
thực thi một biện pháp như: pháp luật, quyền hạn, đạo đức, văn hóa, thời gian,
con người, tài chính,... Dễ dàng chúng ta nhận thấy, nếu một biện pháp nào
đó, hoặc không phù hợp với các quy định của pháp luật sẽ là những biện pháp
không khả thi.
Để quản lý quá trình giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THPT có tính
hệ thống, đồng bộ và khả thi cao đòi hỏi các biện pháp được đề xuất phải phù
43