1. Lichamelijke inspanning en
Diabetes Mellitus Type 2:
Kansen en aandachtspunten
voor de fysiotherapeut
Nathan Hutting Fysiotherapeut

2. Aan bod komen:
• Diabetes Mellitus Type 2 (DM2)
• Effecten van lichamelijke inspanning
• Risico inventarisatie m.b.t. complicaties
• Aanmelding / verwijzing / intake
• Trainingsprogramma
• Hypoglykemie
• Diabetische voetulcus
• Kansen voor de fysiotherapeut?

3. Diabetes Mellitus Type 2
• Voortdurende hyperglykemie
• Diagnose DM bloedglucosewaarde > 6,9
mmol/l (nuchter, veneus plasma)
• 80-95% DM2
• Ontstaanswijze DM2
• Relatie met overgewicht

4. Diabetes Mellitus Type 2 (2)
• Pathofysiologie DM2: insulineresistentie
en onvoldoende insuline afgifte
• DM is risicofactor voor ontstaan hart- en
vaatziekten
• Doel behandeling DM2: verbeteren
glycemische controle
Hutting, Fysiopraxis 2005

6. Effecten van lichamelijke
inspanning
• Opbouw conditie, spierkracht, coördinatie,
welbevinden, vermindering overgewicht
• Preventieve werking
• Lichamelijke inspanning heeft een
gunstige invloed op de preventie en het
beloop van DM2

7. Effecten van lichamelijke
inspanning
• Zowel duurtraining als krachttraining
verbeteren de insulinegevoeligheid en
glucose-intolerantie
• Effecten zijn kortdurend
• Bij frequent trainen tevens structurele
aanpassingen

8. Duurtraining vs krachttraining
Wiley en Fiatarone Singh, Diabetes Care 2003

9. Aerobe / anaerobe training
• Effect van intensiteit
• Gebruikte energie
• Intensiteit x duur x frequentie

10. Aanmelding en intake
• Veel voorkomende complicaties
• Directe Toegankelijkheid Fysiotherapie
Hart- en vaatziekten
(DTF)
Retinopathie
• Verwijsgegevens
Perifere neuropathie
Autonome neuropathie
• Intake
Microalbuminerie en nefropathie
Musculoskeletale aandoeningen

11. Maatwerk
Subgroep Patiëntprofiel Beweegdoel
• Patiëntkenmerken glucose (>6,1 Bewegen als
A Gestoord nuchtere
mmol/l (veneus plasma) preventicum
• Subgroepen opbehandelde van patiëntprofiel
B Sub optimaal basis DM2 Bewegen als
volgens NHG standaard 2006; therapeuticum
• Specifieke patiëntgroepen
HbA1c 7,0 en/of RR > 140/90
mmHg en/of
Recent gediagnosticeerde DM2 (<2 jaar)
bijwerkingen medicatie
C Langer bestaande DM2 (>5 jaar) behandeld
DM2 normaal ingesteld Bewegen ter
bevordering van een
met insuline actieve leefstijl
D Oudere DM2 met ADL (>70 jaar) met Bewegen ter revalidatie
persoon beperking volgens DM2
ICF / ernstige polÿfarmacie / > 3
• Opbouw DM complicaties

12. Inspannings ECG
• Diabetesduur > 10 jaar
• Cardiovasculaire event of interventie in voorgschiedenis
• Kortademigheid (tijdens inspanning) of pijn in de kuiten
• Micro- of macro-albuminurie (>30 mg/24 h)
• Retinopathie graad lll of hoger
• Tekenen van cardiale autonome neuropathie
• Intensieve (interval)duurinspanning (> 6 MET)
• Suboptimaal behandelde persoon met DM2(HbA1c < 7%
en / of RR > 140/90mmHG en /of bijwerkingen van de
medicatie)

13. Vaststellen aanvangsniveau
• Gegevens inspannings-ECG
• Submaximale test door fysiotherapeut
Åstrand test
Steep-ramp test
6 minuten wandeltest
• Krachtmeting
1 RM

14. Duurtraining
Algemene richtlijnen
Frequentie
Duur
3-7 keer per week
Bij voorkeur niet meer dan 2 achtereenvolgende dagen zonder lichamelijke inspanning
30-75 minuten per sessie
+ 3-10 min warming up / cooling down
Intensiteit 50-60-90% van de HF max (220-leeftijd) of vastgesteld via een inspanningstest, waarbij
(duur)training met hoge intensiteit in intervalvorm gedaan kan worden (410* 30-45΄
inspanning / 60-90΄ rust)
Krachttraining
Frequentie 2-3 x per week met 1 dag tussen de trainingen
Verhouding duur/krachttraining 3:1 /3:2
Duur 8-15 herhalingen
2-3 sets per oefening
7-10 verschillende oefeningen
+ 3-10 min warming up / cooling down
Intensiteit 50-60-85% 1RM (opbouw) / een gewicht dat niet meer dan 8-15 keer herhaald kan
worden
Calorieverbruik
300-500 Kcal per training
Minimaal 1200-2000 Kcal per week
Aandachtspunten
Opbouw van programma in 6-12 weken
Vermijdt duurtraining en krachttraining van dezelfde spiergroep op één dag
Bij personen met een BMI > 30 wordt geadviseerd om een energiebeperkt dieet te gebruiken
Hutting, Stimulus 2008

15. Invloed patiëntkenmerken
recent gediagnosticeerd DM2 (< 2jaar) met overgewicht
kenmerken overgewicht
doel verminderen vetmassa
verbeteren aerobe capaciteit
verbeteren insulinegevoeligheid
inspanning matige intensiteit duurtraining
minimaal verbruik 1200, liefst 2000 kcal per week
combinatie met energiebeperkend dieet
ter preventie van vermindering spiermassa minimaal 1×
krachttraining per week
specifieke aanbevelingen:
duurtraining: 13* p/wk , 5080% Wmax, 3075΄
intervaltraining: 1-2*p/wk, 6085% Wmax, 415*30-45”
inspanning / 60-90” rust
krachttraining: 1-2*p/wk, 6085% 1RM, 2-3 series, 8-12
herhalingen
Volgens Praet en van Loon; in Hutting, Stimulus 2008

16. Invloed patiëntkenmerken
langer bestaande DM2 (> 5 jaar) behandeld met insuline
kenmerken slechte lichamelijke conditie
spierzwakte door neuropathie
sarcopenie
micro- en macrovasculaire aandoeningen
doel normaal bewegingsprogramma is te intensief, tussentijds programma
zodat de patiënt daarna kan deelnemen aan normaal diabetes
beweegprogramma
vergroten spierkracht
vergroten functionele capaciteit
inspanning korte, relatief hoge intensiteit activiteiten, met tussenpozen (interval)
specifieke aanbevelingen:
duurtraining: 0-2*p/wk, 5070% Wmax, 3045΄
intervaltraining: 1-3*p/wk, 70120% Wmax, 412*30” inspanning /
60” rust
krachttraining: 1-3*p/wk, 6080% 1 RM,
2-3 series, 8-12 herhalingen
Volgens Praet en van Loon; in Hutting, Stimulus 2008

17. Invloed patiëntkenmerken
oudere (> 70 jaar) persoon met DM2
kenmerken verlies van spiermassa waardoor verminderde spierkracht en
verminderd glucoseverbruik
doel vergroten spiermassa en spierkracht
inspanning progressieve opbouw krachttraining
specifieke aanbevelingen:
duurtraining: 1-2*p/wk, 5060% Wmax, 3045΄
intervaltraining: 2-3*p/wk, 90-120% Wmax, 412*30” inspanning /
60” rust
krachttraining: 2-3*p/wk, 7080% 1RM, 2-3 series, 8-12
herhalingen
Volgens Praet en van Loon; in Hutting, Stimulus 2008

18. Hypoglykemie
• Hypoglykemie bij DM2
• (Afwezigheid van) symptomen
• Bloedglucose verlagende medicatie
• Aandachtspunten ter voorkoming hypo
Meten bloedglucosewaarde
Aanpassen medicatie
koolhydraatinname
• Opvang van een hypoglykemie

19. Diabetische voetulcus (DV)
• Epidemiologie
• De mogelijke rol van
fysiotherapeutische interventie bij de
preventie van de diabetische voetulcus,
Stimulus 4 2008 (verschijnt december)

20. DV: ontstaansfactoren
algemene factoren lokale factoren
ongecontroleerde hyperglykemie perifere neuropathie
duur van de diabetes structurele voetafwijkingen
perifere vasculaire aandoeningen traumata en slecht passende schoenen
blindheid of vermindering van callus
gezichtsvermogen
chronische nierziekten eerder doorgemaakte ulceratie
oudere leeftijd langdurig verhoogde druk
beperkte mobiliteit (limited joint mobility)
Frykberg e.a., J Foot Ankle Surg 2006

21. DV: Beweegprogramma
• Neuropathie – spierartrofie
• Limited Joint Mobility – plantaire druk
• Activiteiten
• FT: advies en monitoring patiënt
• Specifiek beweegprogramma?
• Verder onderzoek

22. KANSEN VOOR DE
FYSIOTHERAPEUT?

25. KNGF-Standaard
Beweeginterventie Diabetes
Mellitus type 2

26. Multidisciplinaire
aanpak

27. Subgroep
Subgroep Patiëntprofiel
Patiëntprofiel Beweegdoel
Beweegdoel
AA Gestoord nuchtereglucose (>6,1
Gestoord nuchtere glucose (>6,1 Bewegen als preventicum
Bewegen als preventicum
B
• Voorbereidende fase binnen Bewegen 2008)
•B Zelfstandig bewegenDM2 volgens (eerstelijns)
Een interventie voor de Bewegen als therapeuticum
mmol/l (veneus plasma)
mmol/l (veneus plasma)
Sub optimaal behandelde
Sub optimaal behandeldeDM2
(t/m januarireguliere
het als
circuit om>mensenheten/of(een hoog risico
zorg (bewegen inmmHg 7,0 en/of prototype
Ontwikkeling NHG>mmHg en/ofmet
volgens
en standaard 2006;dagelijkse leven en/of
NHG standaard 2006; HbA1c HbA1c therapeuticum
7,0 en/of RR onderbouwing
RR 140/90 140/90
•C Testfase beweegbegeleiders) 2 te bevordering
op) diabetesmedicatie mellitus type
bij lokale (februari 2008-november 2008)
bijwerkingen medicatie
bijwerkingen
C DM2 normaal ingesteld
DM2 normaal ingesteld Bewegen ter bevordering
Bewegen ter
• Bewegen onder supervisie vaneenleefstijl
begeleiden naar eenprototypeeen leefstijl
Uittesten/doorontwikkelen actievere pilotregio’s
van een
van
actievein 7
actieve leefstijl
D deskundige ondersteuningsaanbod
DM2 met sportinstructeur (op
D Ontwikkelen ADL beperking volgens ICF / / Bewegen ter revalidatie
DM2 met ADL beperking volgens ICF Bewegen ter revalidatie
ernstige polÿfarmacie / />>33DM
ernstige polÿfarmacie DM
doorverwijzing van de fysiotherapeut)
Onderzoek door Unimaas
complicaties
complicaties
• Bewegen bij de fysiotherapeut
Toetsfase (januari 2009 e.v.)
Onderzoek kosteneffectiviteit

28. Vragen ?
Blijf in beweging!
DANK VOOR UW AANDACHT.