1. SE2 0 1 - À ã îð è ò ìûí ¿ íä ý ñ
ë
Компьют ерийн прог рам зохиоход суурь
болох мэдлэг , чадвар олгох зорилгот ой
Лекц №2:
Kомпьютерийн ерөнхий бүтэц

2. ЛЕКЦ №2:
КОМПЬЮТЕРИЙН ЕРӨНХИЙ
БҮТЭЦ
2

3. 1.2 Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé
(1)
df: Kîìïüþòåð íü ìýäýýëýë ñàíàõ, ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ,
êîìïüþòåðò ìýäýýëëèéã îðóóëàõ áà ãàðãàõàä
çîðèóëàãäñàí õýñã¿¿äýýñ á¿òñýí áàéäàã áà ýíý
õýñã¿¿äèéã ê îìïüþ ò å ð è é í ò º õ º º ð º ìæ ãýíý (units,
devices, óñòðîéñòâà).
df: Êîìïüþòåðýýð áîëîâñðóóëàõ á¿õ òºðëèéí ìýäýýëëèéã
ñàíàæ õàäãàëàõ çîðèóëàëòòàé òºõººðºìæèéã
ê îìïüþ ò å ð è é í ñà íà õ îé (memory, ïàìÿòü) ãýíý.
 äóãààð á¿õèé õàéðöàã -- ¿ ¿ ð
 ¿¿ðèéí äóãààð -- õ à ÿ ã

¿¿ðò áàéãàà ìýäýýëýëä õàíäàõàä õàÿãèéã àøèãëàäàã.
 ïðîãðàì÷èëàëä õàÿãèéã ¿ã ¿ñãýýð òýìäýãëýæ
ò¿¿íèéãýý õàÿãèéí îðîíä õýðýãëýíý.
 ¿¿ðò áàéãàà ìýäýýëëèéã ¿ ¿ ð è é í ó ò ã à ãýíý.
3

4. Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé (2)
 (ìýäýýëëèéã áèò, áàéò ãýñýí íýãæýýð õýìæäýã) èéì
ìýäýýëëèéã ñàíàæ õàäãàëàõ ñàíàõ îéí õýñãèéã ìºí
õàðãàëçàí áèò, áàéò ãýæ íýðëýíý.
 ¿¿ð á¿ð íü õî¸ðòûí òîäîðõîé n îðîíòîé òîîã áè÷èæ
õàäãàëàõàä çîðèóëàãäñàí, º. õ. n òîîíû áèòýýñ òîãòñîí
áàéíà
 ¿¿ðèéí óðò n= 16, 32 áàéõ ìèêðî-êîìïüþòåð, n= 48, 64
áàéõ äóíä, òîì êîìïüþòåð
4

5. Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé (3)
n= 16 áàéõ òîõèîëäîë:
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
1 1 1 1 1 0 1 0 0 1 1 1 0 1 1 0
à õ ìà ä îð íû á à é ò
á à ã à îð íû á à é ò
¿¿ðèéí óòãà:
1. 1111 1010 0111 0110B = 65536 –
(1024+256+128+8+1)= 65536 – 1417 = 64119
2. 1111 1010B=H0FA,
0111 0110B = H76
5

6. Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé (4)
 Êîìïüþòåðèéí ñàíàõ îé íü ¿¿ðò ìýäýýëýë ‘á è ÷ è õ ’,
¿¿ðèéí óòãûã ‘ó íø è õ ’ õî¸ð ¿éëäëèéã áèåë¿¿ëäýã.
 Á ÷ è õ ¿éëäëèéí ¿åä
è
¿¿ðèéí õàÿã
 ¿¿ðò áè÷èõ øèíý ìýäýýëýë
 “áè÷” êîìàíä (ò ó ø à à ë )
 á è ÷ è õ ¿éëäýë áèåëýãäýõýä ¿¿ðèéí õóó÷èí óòãà
óñòàæ çºâõºí øèíý ìýäýýëýë õàäãàëàãäàæ
¿ëääýã
 Ó íø è õ ¿éëäëèéí ¿åä
 ¿¿ðèéí õàÿã õàíãàëòòàé
 óíøèõàä óã ¿¿ðèéí óòãà ººð÷ëºãäºõã¿é ¿ëääýã

6

7. 1.3 Êîìïüþòåðèéí ïðîöåññîð
(1)
df:Òîäîðõîé áîäëîãûí øèéä áóþó ¿ð ä¿íã ãàðãàæ àâàõûí
òóëä áîäëîãûí íºõöºëä ºãºãäñºí àíõíû ºãºãäºë ìýäýýëýë
áîëîí áîäîëòûí ÿâöàä ãàðàõ çàâñðûí ¿ð ä¿í ìýäýýëýë
äýýð õèéõ ¿éëäë¿¿äèéã çààñàí êîìïüþòåðèéí êîìàíäûí
äàðààëàëûã áîäëîãûí ïð îã ð à ì ãýíý.
def: Kîìàíäûí äàðààëàë-ïðîãðàìûã áèåë¿¿ëäýã
êîìïüþòåðèéí ¿íäñýí òºõººðºìæèéã ïð îö å ññîð (process
 processor) ãýíý.
7

8. Êîìïüþòåðèéí ïðîöåññîð (2)
Ïðîöåññîð íü êîìïüþòåðýýð õèéãäýõ òîîöîîëîõ ïðîöåññûã
óäèðäàæ áèåë¿¿ëäýã òºõººðºìæ þì
 Êîìïüþòåðèéí áóñàä (ñàíàõ îé, îðóóëàõ-ãàðãàõ ã.ì.)
òºõººðºìæèéã óäèðäàõ
 Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ, º.õ. ìýäýýëýë äýýð
àðèôìåòèê, ëîãèêèéí ¿éëäýë õèéõ ¿íäñýí ¿¿ðýãòýé.
 ìýäýýëëèéã (ãàäààä òºõººðºìæààñ) óíøèæ
êîìïüþòåðò îðóóëàõ
 ìýäýýëëèéã êîìïüþòåðòýýñ (ãàäààä òºõººðºìæ
óðóó) ãàðãàõ;
 íýìýõ, õàñàõ, ¿ðæèõ, õóâààõ ã. ì. – àðèôìåòèê
¿éëäýë
 õî¸ð óòãûã æèøèõ ã. ì. – ëîãèêèéí ¿éëäýë
8

9. Êîìïüþòåðèéí ïðîöåññîð (3)
 Êîìàíä íü ÿìàð ¿éëäýë õèéõèéã çààñàí ¿ é ë ä ë è é í ê îä ;
óã ¿éëäýë õèéãäýõ ìýäýýëëèéí õàÿãèéã àãóóëñàí
áàéíà
 ¯éëäýëä îðîõ ìýäýýëëèéã îïå ð à íä ãýæ íýðëýíý
 Êîìàíä íü ¿ é ë ä ë è é í ê îä ; óã ¿éëäýëä îðîõ îïå ð à íä ûí
õ à ÿ ã è é ã àãóóëñàí áàéíà
Êîìà íä :
¿_êîä
A1
A2
îïå ð à íä ûí õ à ÿ ã
<A1> ¿_êîä <A2> ⇒ A2
9

10. Êîìïüþòåðèéí ïðîöåññîð (4)
 Ïðîöåññîð íü ñàíàõ îéä áàéãàà ïðîãðàìûã 1 ñåêóíäýä
õýäýí çóóí ìÿíãààñ õýäýí ñàÿ ¿éëäýë õèéõ õóðäòàé
àâòîìàòààð øóóä áèåë¿¿ëäýã.
 Ïðîöåññîð õóðäàí àæèëëàõààñ ãàäíà íàéäâàðòàé
àæèëëàõ ÷àíàðààðàà õ¿íòýé ç¿éðëýõèéí àðãàã¿é
èë¿¿ áàéíà.
 Êîìïüþòåðèéí òåõíèêèéí õºãæëèéí ýõíèé ¿åä ïðîãðàìûã êîìàíäààð
(ìà ø è íû õ ý ë ý ý ð ) áè÷èæ ò¿¿íèéã ñàíàõ îéä à÷ààëëàõ,
àæèëëóóëæ ýõë¿¿ëýõ ïðîöåññèéã õ¿í óäèðäàæ õèéäýã áàéñàí
 Îð÷èí ¿åä ïðîãðàìûã ïðîãðàì áè÷èõýä çîðèóëàí çîõèîñîí õýëýýð
(ïð îã ð à ì÷ ë à ë ûí õ ý ë ý ý ð ) áè÷èæ ò¿¿íèéã ìàøèíû
õýëð¿¿ õºðâ¿¿ëýõ, áèåë¿¿ëýõ àæëûã (õ¿íèé óäèðäëàãààð)
Ïðîãðàì õàíãàìæèéí Ñèñòåì õèéäýã áîëñîí.
10

11. 1.4 Îðóóëàõ – ãàðãàõ òºõººðºìæ
 ïðîãðàìààð áîëîâñðóóëàõ àíõíû ºãºãäºë ìýäýýëëèéã
êîìïüþòåðò îðóóëæ óëìààð ñàíàõ îéä áè÷èõ áîëîìæèéã
õàíãàñàí îð ó ó ë à õ ò º õ º º ð º ìæ

ãàð (keyboard), ñêàíåð (scaner), ìèêðîôîí, âèäåî êàìåð,
äèæèòàë êàìåð
 ïðîãðàìûí ¿ð ä¿í ìýäýýëëèéã õ¿íä îéëãîìæòîé
õýëáýðýýð ä¿ðñýëæ ãàðãàõàä çîðèóëàãäñàí ã à ð ã à õ
ò º õ º º ð º ìæ

äèñïëåé (display), ïðèíòåð, ÿðèã÷ (speaker), ïëîòåð
 îð ó ó ë à õ -ã à ð ã à õ ò º õ º º ð º ìæ (input / output devices)
11

12. 1.5 Õàäãàëàõ òºõººðºìæ (1)
 Ïðîöåññîð, ñàíàõ îé - êîìïüþòåðèéí ¿íäñýí áàéãóóëàìæ áºãºº ýíý õî¸ðûí àæèëëàõ õóðäààð
êîìïüþòåðèéí õóðä òîäîðõîéëîãääîã
 àæëûí ïðîãðàì, ò¿¿ãýýð áîëîâñðóóëàõ ìýäýýëëèéã
ñàíàæ áàéõ ñàíàõ îéã êîìïüþòåðèéí ä îò îîä ñà íà õ îé ,
ø ó ó ð õ à é ñà íà õ îé ãýäýã
 øóóðõàé ñàíàõ îéä áàéãàà ìýäýýëýë íü øèíý ìýäýýëýë
áè÷èõ ¿åä óñòàæ ººð÷ëºãääºã, êîìïüþòåðèéã
óíòðààæ àñààõàä ñàíàõ îéí òºëºâ ººð÷ëºãäºæ òýíä
áàéãàà ìýäýýëýë óñòàäàã
12

13. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ (2)
 èõ õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã áàãòààæ óäààí
õóãàöààòàé õàäãàëàõàä çîðèóëàãäñàí ñàíàõ îé
êîìïüþòåðò çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áîëäîã
df: èõ õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã ñîðîíçîí äèñê, ëåíò ã.ì.
ãàäàðãóó äýýð áè÷èæ õàäãàëàõàä çîðèóëàãäñàí
ñàíàõ îéã ã à ä à à ä ñà íà õ îé ãýíý

õàòóó, óÿí, êîìïàêò (CD), ôëàø (flash disk) äèñê
df: ãàäààä ñàíàõ îéä áè÷èõ, óíøèõ àæëûã õèéäýã
òºõººðºìæèéã ã à ä à à ä õ à ä ã à ë à õ ò º õ º º ð º ìæ ãýíý.
13

14. Õàäãàëàõ òºõººðºìæ (3)
 Ãàäààä ñàíàõ îéä õàäãàëàãäñàí ìýäýýëëëèéã
áîëîâñðóóëàõûí òóëä:
 õýðýãòýé ìýäýýëëèéã õàéæ îëîõ
 îëñîí ìýäýýëëèéã ñàíàõ îéä óíøèæ à÷ààëàõ
õýðýãòýé
ìýäýýëëèéã áè÷èæ ñàíàõûí òóëä
 äèñêýí äýýð ÷ºëººòýé àøèãëàãäààã¿é áàéãàà ñóë
çàéã îëîõ
 ñàíàõ îéãîîñ áè÷èõ ¿éëäëèéã õèéäýã
 õàðüöàíã¿é õóðä áàãàòàé
 áàãòààìæ èõòýé ãàäààä ñàíàõ îéã õýðýãëýñíýýð
êîìïüþòåðèéí áîëîìæèéã ìàø èõýýð ºðãºòãºäºã áàéíà
14

15. 1.6 Ñóâàã
 êîìïüþòåðèéí ¿íäñýí òºõººðºìæóóä íü õîîðîíäîî ñó â à ã
ãýæ íýðëýãääýã õîëáîîñ øóãàìààð õîëáîãäîæ íýã
ñèñòåìèéã ¿¿ñãýíý
 ñóâàã íü òºõººðºìæóóäûí õîîðîíä õàÿã, óäèðäàõ êîìàíä,
ºãºãäºë ìýäýýëýë äàìæóóëàõ ¿íäñýí ¿¿ðýãòýé
15