1. Kurgu
kuşağı için
örnekler
Hazırlayan:
Osman KESKİN

2. Bugün Dünya’da
bulunan su miktar›
milyonlarca y›l
öncekiyle yaklafl›k
olarak ayn›.
Su, Dünyam›z›n s›cakl›¤›n›
düzenler. Vücudumuzun
s›cakl›¤›n› da su düzenler.
Dünyam›zdaki
suyun % 97’si
tuzludur. Kalan
suyun % 2’si
buzullarda sakl›,
yaln›zca % 1’i de
kullan›labilir
durumdad›r.
Evimizde suyu en fazla
kulland›¤›m›z yer
banyodur.
Suyu Çok Seviyorum!
Bugün içti¤iniz suyun, bir zamanlar
dinozorlar›n da içti¤i su oldu¤unu
biliyor muydunuz? Bunu sa¤layan fley,
Dünya’n›n oluflumundan bu yana hiç
durmadan tekrarlanan su döngüsü.
Temel yaflam kayna¤›m›z olan su, ayn›
zamanda Dünyam›zdaki do¤al
dengelerin korunmas›nda da çok
önemli rol oynuyor. ‹flte size suyla
ilgili ilginç bilgiler!
Damlatan bir musluktan
günde yaklafl›k 24 litre su
bofla akar.
suular 11/6/ 5 14:53 Page 2

3. Onu Koruyorum!
‹çme suyumuzu temiz tutmak ve onu korumak hepimizin elinde!
Suyumuzu koruyabilmek için yapabilece¤imiz birçok fley var. Bunlar›
afla¤› yazabilirsiniz. fiimdi fikirleri paylaflma zaman›!
Hande Kaynak
Çizim: Bengi Gençer
suular 11/6/ 5 14:53 Page 3

4. Biraz düfl kurmaya ne dersiniz? Bir zaman makineniz oldu¤unu düflünün.
Çok h›zl› hareket eden ve sizi geçmifle götürebilen!.. Bu makineyle nereye,
hangi zamana gitmek isterdiniz? ‹lk insanlar›n yaflad›¤› döneme ne
dersiniz? Peki anne ve baban›z›n çocukluk y›llar›na gidip onlar› görmek
e¤lenceli olmaz m›yd›? Belki de eski zamanlara gidip biliminsanlar›n›n
nas›l keflif yapt›klar›n› görmek daha ilginç olurdu. Geri say›m bafllas›n!
Zamanda yolculuk bafll›yor!
zamanson 11/12/07 10:12 Page 16

5. Ünlü biliminsan› Einstein, fizik
alan›nda önemli çal›flmalar yapm›fl; hatta
bu çal›flmalar› ona Nobel Fizik ödülünü
kazand›rm›fl. Einstein, “nesneler çok
yüksek h›zla ilerledi¤inde, bu nesneler için
zaman›n yavafl ilerleyece¤ini”
düflünüyordu.
“Zaman›n yavafl ilerlemesi”
düflüncesi kula¤a ilginç geliyor de¤il mi?
Günlük yaflant›m›zda böyle bir durumla
karfl›laflmam›z olanaks›z. Ancak zaman›n
yavafl ilerlemesini yavafllat›lm›fl bir filme
benzetebiliriz. Böyle bir filmde insanlar
nas›l da yavafl hareket eder. ‹flte zaman›n
yavafllamas› da buna benzer. Peki zaman›n
yavafl ilerlemesini sa¤layacak kadar büyük
bir h›z olabilir mi? Einstein’a göre “olabilir”
ve bu, “›fl›k h›z›”na yaklaflan bir h›zd›r.
Ifl›¤›n h›z› ne olabilir, hiç düflündünüz
mü? Biliminsanlar› uzun y›llar çeflitli
deneyler yaparak ›fl›k h›z›n› hesaplamaya
çal›flm›fllar. 1960’larda “lazer”in bulunmas›
iflleri çok de¤ifltirmifl. Lazer, “belli
do¤rultuda, fazla saç›lmadan ilerleyen bir
Bilim Çocuk 1177
zamanson 11/12/07 10:12 Page 17

6. ›fl›k demetidir”. Fizikçiler lazer üreten özel
ayg›tlar› kullanarak hassas ölçümler
yapm›fllar ve ›fl›¤›n bir saniyede 299.792
kilometrelik bir h›zla ilerledi¤ini bulmufllar.
Bu, ›fl›¤›n saniyede yaklafl›k 300.000
kilometrelik bir h›za sahip olmas› demek.
‹nan›lmaz ama bu h›z bir uça¤›n h›z›ndan
bile kat kat daha büyük. Ifl›¤›n Günefl’ten
Dünya’m›za yaklafl›k 8 dakikada geldi¤ini
düflünürsek bu kadar h›zl› olmas›na
flafl›rmamak gerek, de¤il mi?
Einstein’›n “nesneler ›fl›k h›z›na yak›n
bir h›zda ilerledi¤inde, zaman daha yavafl
ilerler” demesini flöyle aç›klayal›m: Ifl›k
h›z›na yak›n h›zda giden bir uzay arac›n›z
oldu¤unu düflünün. Uzay arac›n›za ikiz
kardefl olan Efe ve Ece’den yaln›zca Efe
binsin ve sizinle birlikte yolculu¤a ç›ks›n.
Ece de Dünya’da kals›n. Efe’yle birlikte
yapt›¤›n›z bu uzay yolculu¤u 1 y›l kadar
sürsün. Geri döndü¤ünüzde Dünya’da
örne¤in, 10 y›l geçti¤ini fark edin. Yani ikiz
kardefller art›k ayn› yaflta de¤il. Elbette siz
de yafl›tlar›n›zla ayn› yaflta de¤ilsiniz. Çünkü
Dünya’da b›rakt›klar›n›za göre daha
gençsiniz. Uzay arac›nda zaman daha
yavafl ilerlemifl.
1971 y›l›nda yukar›da sözünü etti¤imiz
duruma yak›n bir olay yaflanm›fl. Einstein’›n
bu kuram›n› denemek isteyen Joe Hafele
ve Richard Keating adl› araflt›rmac›lar,
yanlar›na çok duyarl› bir saat alarak
Dünya’n›n çevresinde uçakla yolculuk
yapm›fllar. Bu duyarl› saatin bir eflini de
Dünya’da b›rakm›fllar. Uçak, ›fl›k h›z›ndan
çok daha düflük bir h›zda ilerlemesine
karfl›n yanlar›ndaki saat Dünya’da
b›rakt›klar› saate göre geri kalm›fl. ‹ki saat
aras›ndaki bu küçük zaman fark›
yaflamlar›nda çok büyük de¤iflimlere yol
açmasa da “zamanda küçük bir yolculuk
1188 Bilim Çocuk
zamanson 11/12/07 10:12 Page 18

7. yapm›fllar” diyebiliriz. Peki “zaman›
yavafllatarak” zamanda yolculuk yapabilir
miyiz? Daha önce de belirtti¤imiz gibi ›fl›k
h›z›na yak›n bir h›zda ilerleyen bir uzay arac›
flu an için yok! Ifl›k h›z›na yak›n h›zda
hareket edemiyor olmam›z, zamanda
yolculuk yapabilmemizin önünde önemli bir
engel. Ama biliminsanlar› bu konudaki
çal›flmalar›n› sürdürüyorlar. Belki bir gün
“zamanda yolculuk” gerçekleflir!
Funda Nalbanto¤lu
Çizimler: Ayfle ‹nan Alican
Kaynaklar
Ako¤lu A., “Zamanda Yolculuk”, Bilim ve Teknik, fiubat 2006
Tok G., “Zaman Yolculu¤u”, Bilim ve Teknik, Nisan 2007
Gürdilek R., “Zamanda Yolculuk”, Bilim ve Teknik, Eylül 2002
http://www.lifesci.sussex.ac.uk/home/John_Gribbin/timetrav.htm
Bilim Çocuk 1199
Sizce ›fl›k h›z›na yak›n h›zda ilerleyen bir araç nas›l olabilir?
Bu arac›n resmini afla¤›daki bofllu¤a çizebilirsiniz.
zamanson 11/12/07 10:13 Page 19

8. metin
Meyve Kafe’ye Hoflgeldiniz!
36 Bilim Çocuk
Bu kafede yaln›zca meyveler ve meyvelerle yap›lm›fl yiyecekler ve içecekler
sat›l›yor. Taze, dondurulmufl, kurutulmufl ya da piflirilmifl; her türlü meyveli
yiyecek var. Üstelik hepsi de birbirinden lezzetli! Bu kafenin sahibi,
meyvelerin sa¤l›k için çok yararl› oldu¤unu biliyor ve herkesin daha çok
meyve yiyebilmesi için elinden geleni yap›yor. ‹flin hofl yan› da, Meyve
Kafe’nin en güzel tariflerini bizimle paylaflmas›.
meyvekafeyazi_pro 9/11/07 4:27 PM Page 36

9. Bilim Çocuk 3377
meyvekafeyazi_pro 9/11/07 4:27 PM Page 37

10. Bu meyve bize bir bilmece
soruyor. Yandaki bofllu¤a yaz›n!
Bu iki meyve birbirleriyle konufluyor. Sizce neler
söylüyor olabilirler?
Üzerine en sevdi¤iniz meyvenin
resmini yapt›¤›n›z bir kartpostal
haz›rlay›n. Kartpostal›n üzerine
Bilim Çocuk okurlar› için
meyvelerle ilgili bir mesaj
yaz›n.
meyvekafeyazi_pro 9/11/07 5:43 PM Page 38

11. Baz› meyveleri neden kurutup yiyoruz? Buraya yaz›n!
e
az›n!
Bu sayfalarda yapt›¤›n›z tüm çal›flmalar›
afla¤›daki adrese gönderin.
Adres:
“Meyveler”
TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi
Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere
06100 Ankara
Meyve Kafe için özel olarak tasarlayaca¤›n›z kendi
meyveli tarifinizi buraya yaz›n ve resmini çizin.
Zuhal Özer
Çizimler: Bengi Gençer
meyvekafeyazi_pro 9/11/07 5:43 PM Page 39

12. Zuhal Özer
30 Bilim Çocuk
Bu sorular› s›rayla yan›tlay›n. Bakal›m kaç›n› yan›tlayabileceksiniz.
Bir
bardak pirinç
mi daha fazla
tane içerir, yoksa
bir bardak nohut
mu?
Çilek
nerede
yetiflir?
Hangi
aletler nesneleri
daha büyük
görmemizi
sa¤lar?
Çat›lardaki
kiremitler
neden
k›rm›z›d›r?
Ekmek ve
simitin iki
ortak, iki de
farkl› özelli¤ini
söyleyin.
Bilgisayarlar›n
zorlaflt›rd›¤› iki
fley söyleyin.
Kiraz
ve viflnenin
üç fark›n›
söyleyin.
Mayolar›n
kumafllar›
neden esnek
olur?
Yafl›n›z› y›l
yerine gün olarak
hesaplarsan›z kaç
bulursunuz?
Size bir
mektup geldi.
Yaln›zca zarf›n
üzerini inceleyerek
kimden geldi¤ini tahmin
etmeniz gerekiyor.
Neler size ipucu
verir?
Fermuar
bulunmam›fl
olsayd› ve fermuar
yerine kullan›lacak
bir araç tasarlaman›z
gerekseydi, nas›l bir
araç tasarlard›n›z?
Çanak
antenler
neden
yuvarlakt›r?
Neden
çok say›da
televizyon
kanal› var?
Ses
yükselten
iki alet ad›
söyleyin.
Otomobiller
neden dört
tekerleklidir?
Topla
oynanan kaç
spor
biliyorsunuz?
Pantolonlar›m›za
neden kemer
takar›z?
Y›l›n
belli
dönemlerinde
neden
ma¤azalarda
indirim
yap›l›r?
Yemeklerimize
neden baharat
koyar›z?
Dünyada
yaflayan en
uzun boylu
hayvan
hangisidir?
soruoyun 12/6/ 5 19:47 Page 3

13. Zuhal Özer
Bu sorular› s›rayla yan›tlay›n. Bakal›m kaç›n› yan›tlayabileceksiniz.
Ellerinizi
hiç
kullanmadan Ay’›n
gökyüzündeki
konumunu bir
arkadafl›n›za tarif
edebilir
misiniz?
Neden
baz›
içecekler
gazl›d›r?
Yeni bir
selamlaflma
yolu bulabilir
misiniz?
Sabun
olmasayd›
temizlenmek
için ne
kullan›rd›k?
Dünyam›z›n
iki ayr› Günefl’i
olsayd› ne
olurdu?
Pipet
bulunmam›fl
olsayd›, içecekleri
kolayl›kla içmek
için nas›l bir alet
gelifltirirdiniz?
Neden iki
gözümüz
var?
Gözleriniz
kapal›yken
parma¤›n›zla
burnunuza de¤ebilir
misiniz?
Leoparlar›n
kürkü neden
benekli?
Cep
telefonlar›na
nas›l bir özellik
eklemek iyi olur?
Otuz ikiden
fazla diflimiz
olsayd› ne
olurdu?
Akflam
yatmadan
önce en son
olarak yapt›¤›n›z
ifl nedir?
‹çinde en
çok say›da harf
bulunan ad ne
olabilir?
Bir
nar›n içinde
kaç tane
olabilir? Tahmin
edin!
‹letiflim
araçlar›
olmasayd›, bugün
neler farkl›
olurdu?
Bit
pazar›nda
neler
sat›l›r?
Kap›lar
olmasayd›,
ne olurdu?
‹nsanlar
neden oyun
parklar›
kurarlar?
Hangi
hayvanlar›n
parmaklar›
yoktur? Bilim Çocuk 3311
soruoyun copy 10/11/07 12:28 Page 1

14. Bilim Bunun
Neresinde?
Bilimle her an iç içeyiz. Uyurken, uyan›kken, kahvalt› yaparken, okula
giderken, okulda, hatta oynarken bile... Ancak, gündelik yaflam›m›zda
karfl›laflt›¤›m›z fleylere “Bilim bunun neresinde?” düflüncesiyle
bakmazsak bunun fark›na varamay›z. O zaman bir de¤ifliklik yapal›m ve
“bilim gözlü¤ümüzü” takal›m. Sözün gelifli can›m! Elbette öyle bir
gözlük yok! Haydi gelin, oynarken bilimle nas›l iç
içeyiz inceleyelim!
12 Bilim Çocuk
Can balonla ne yap›yor?
bilimbununnerisinde 1/12/08 8:13 PM Page 12

15. Bilim Çocuk 1133
fifiuu kk››zzaa bbaakk››nn!! EE¤¤lleenncceellii bbiirr ooyyuunn ooyynnuuyyoorr.. SSuu ddoolluu
bbiirr kkoovvaann››nn ssaapp››nnaa iipp bbaa¤¤llaamm››flfl.. BBuunnuu bbaaflfl››nn››nn
üüzzeerriinnddee ddaaiirreelleerr ççiizzeerreekk ddöönnddüürrüüyyoorr.. BBuu ggeerrççeekktteenn
zzeevvkkllii bbiirr ooyyuunn.. ‹‹nnssaann kkoovvaa ddöönnddüükkççee ssuuyyuunn
ddöökküülleeccee¤¤iinnii ssaann››yyoorr.. AAnnccaakk oo ddaa nnee?? SSuu
ddöökküüllmmüüyyoorr?? ÇÇüünnkküü,, ssuuyyuu kkoovvaann››nn ddiibbiinnee ççeekkeenn
mmeerrkkeezzkkaaçç eettkkiissii vvaarr.. BBuu eettkkii,, iippii ççeekkttii¤¤iinniizz yyöönnüünn
tteerrssiinnee vvee yyaallnn››zzccaa ddöönnmmee ssüürreessiinnccee vvaarrooll uuyyoorr..
PPeekkii kkoovvaayy›› ddöönnddüürrmmeeyyii aanniiddeenn bb››rraakkssaakk nnee oolliirr??
SSuu yyeerree ddöökküüllüürr!! BBuunnuunn nneeddeennii nnee?? AAyyrr››ccaa kkoovvaa
ddöönneerrkkeenn oonnaa bbiirr kkuuvvvveett ddaahhaa eettkkii eeddeerr?? BBuu
kkuuvvvveettiinn aadd›› nnee?? BBuunnllaarr›› ddaa ssiizz bbuulluunn..
Tu¤ba Can
Çizimler: Yi¤it ÖzgürAdres: TÜB‹TAK Bilim Çocuk Dergisi
“Bilim Bunun Neresinde?” Etkinli¤i
Atatürk Bulvar› No: 221 Kavakl›dere 06100 Ankara
Bar›fl, Zeynep ve Hakan’›n amaçlar› ne olabilir? Ali bu flapkay› neden
takm›fl?
AAflflaa¤¤››ddaa ooyyuunn ooyynnaayyaann bbaaflflkkaa ççooccuukkllaarr ddaa
vvaarr.. BBuu ççooccuukkllaarr››nn ooyyuunnllaarr››nn›› iinncceelleeyyiinn vvee
ssööyylleeyyiinn bbaakkaall››mm bbiilliimm bbuu ooyyuunnllaarr››nn
nneerreessiinnddee?? YYaann››ttllaarr››nn››zz›› aaddrreessiimmiizzee
bbeekklliiyyoorruuzz..
bilimbununnerisinde 1/12/08 8:13 PM Page 13