Տնտեսական բաղադրիչի ուսումնասիրությունը ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի տեքստում

1. Տնտեսական բաղադրիչի
ուսումնասիրությունը ՀՀ-
ԵՄ համաձայնագրի տեքստում
Արտակ Մանուկյան
Հանրային քաղաքականության հետազոտությունների ազգային
կենտրոն

2. ԵՄ-ՀՀ տնտեսական հարաբերությունների
հակիրճ բնութագրականը
24% առևտրաշրջանառություն, շուրջ 600 մլն եվրո ներմուծում և 335 մլն
եվրո արտահանում, 2017թ շուրջ 18 տոկոսի աճ
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

3. ԵՄ-ՀՀ տնտեսական հարաբերությունների հակիրճ
բնութագրականը։ Արտահանում-Ներմուծում
ՀՀ-ից դեպի ԵՄ ԵՄ-ից դեպի ՀՀ
49%-ոչ թանկարժեք մետաղներ 23% մեքենասարքավորումներ
25․5%-հանքահումքային արտադրանք 16% տեքստիլ և դրանից գործվածքներ
12․5%-տեքստիլ և դրանից
գործվածքներ
13% Քիմիական նյութեր և
քիմիական արտադրատեսակներ
7․7% թանկարժեք մետաղներ 7% պատրաստի սննդամթերք, խմիչք,
ծխախոտ
2․6% պատրաստի սննդամթերք,
խմիչք, ծխախոտ
6% թանկարժեք մետաղներ
4 խոշորագույնի մասնաբաժինը` 95% 4 խոշորագույնի մասնաբաժինը՝ 59%
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

4. ԵՄ-ՀՀ տնտեսական հարաբերությունների
հակիրճ բնութագրականը։
Եթե ուզում ենք զարգանանք պետք է ներմուծենք տեխնոլոգիաներ,
որտեղ մեծ հաշվով ներկա պահին ԵՄ-ն այլընտրանք չունի։
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

5. ԵՄ համաձայնագրից ակնկալվող միջնաժամկետ
արդյունքները
ԵՄ-ի հետ համաձայնագրի էֆեկտը մեծ չի լինելու,
հետևյալ պատճառներով․
1) ՀՀ-ն չունի ընդհանուր սահման ԵՄ հետ,
տրանսպորտային/լոգիստիկ ծախսերը մեծ են
2) ՀՀ-ն արդեն իսկ օգտվում է արտոնություններից (GSP+)
3) ՀՀ առևտրային քաղաքականությունը բավական ազատական է,
օրինակ՝ ծառայությունների առևտրում, նույնիսկ շատ ավելի
ազատականացված է, քան ամրագրված է ԱՀԿ
պարտավորություններով։ Ամենավատ պայմաններով ԱՀԿ-ի անդամակցություն։
4) ԱՀԿ-ի անդամակցությամբ ֆիքսված պարտավորություններ,
կոնվենցիաներին կամ լավագույն փորձի կիրառություն ԱՀԿ
պետական գնումների համաձայնագիր
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

6. ԵՄ համաձայնագրից ակնկալվող միջնաժամկետ
արդյունքները
5․ Ի տարբերություն իրավական հարթության, տնտեսական
բաղադրիչում ՀՀ-ի հիմնական խնդիրը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլն է
6․ Հնարավոր դրական էֆեկտը պայմանավորված է
ծառայություններով, քան առևտրով,
• Տնտեսական մոդել, առևտրի ցածր դիֆերսիֆիկացիա
• ՀՀ-ն արժեշղթայի տեսանկյունից ինտեգրված չէ ԵՄ շուկային
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

7. Որոնք են ԵՄ տնտեսական ակնկալիքները՞։
7․ ԵՄ առավելապես հետաքրքրված է Իրանին մոտենալով։
8․ ԵՄ ցանկանում է նվազեցնել ՌԴ ազդեցությունը ՀՀ-ում
9․ ՀՀ-ի հետ տնտեսական հարաբերությունները positive externality են (փոքր
շուկա, ցածր գնողունակ պահանջարկ)
ԵՄ համաձայնագրի տնտեսական արդյունավետությունը, օրինակ՝
ներդրումները առավելապես պայմանավորված կլինեն Իրանի հետ ՀՀ
հեռանկարներով (մեծ շուկա 80 մլն բնակիչ, ահռելի ռեսուրսներ):
Իրանը, Ադրբեջանը ԱՀԿ անդամ չեն։ positive externality-թույլ երկրներ
կարճաժամկետ կորուստներ-երկարաժամկետ օգուտների
հնարավորություն
ԵՄ համաձայնագիրը և դրանից բխող ռազմավարությունը win-win է
(510 մլն բնակչություն)
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

8. Համաձայնագրի հակիրճ ներկայացում
Բարի ցանկությունների մատյան։ Ինստիտուցիոնալ
հարաբերությունների բաղադրիչ
• Համագործակցել, փոխանակել
• Անկախ ներքին աուդիտ, ներքին ֆինանսական հսկողություն-Կառ․ որոշում
հանրային հատվածի աուդիտի ռազմավարություն
• Չկրկնորդված ֆինանսական հսկողության համակարգի առկայություն
• ՎՊ-ի հզորացում
• EU acquis-ԵՄ համար պարտադիր
• Գրեթե բոլոր հարցերի շուրջ պետք է կազմակերպվեն կանոնավոր
երկխոսություն և տեղեկատվության փոխանակություն և
համագործակցություն։
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

9. Համաձայնագրի հակիրճ ներկայացում
• 28 ոլորտային համագործակցություններ
• Էներգետիկ և բնապահպանական
• Հաշվետվողականություն և աուդիտ
• Կորպորատիվ կառավարում,
• Սոցիալական քաղաքականություն
• Զբաղվածություն
• Հարկային և մաքսային համակարգ
• Պետական ֆինանսներ/գնումներ
• Տրանսպորտ
• Կրթություն
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

10. Armenia
The European Union and the Republic of Armenia shall facilitate the
process of economic reform by improving shared understanding of the
fundamentals of each economy and the formulation and implementation
of economic policies.
The Republic of Armenia shall take further steps to develop a well-
functioning market economy and to gradually approximate its economic
and financial regulations and policies to those of the European Union, as
appropriate. The European Union will support the Republic of Armenia in
ensuring sound macroeconomic policies, including central-bank
independence and price stability, sound public finances, and a
sustainable exchange-rate regime and balance of payments.
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

11. Moldova
The EU and the Republic of Moldova shall facilitate the process of
economic reform by improving the understanding of the fundamentals of
their respective economies. Cooperation between the Parties shall aim to
promote economic policies pertinent to functioning market economies as
well as the formulation and implementation of those economic policies.
The Republic of Moldova shall strive to establish a functioning market
economy and to gradually approximate its policies to those of the EU, in
accordance with the guiding principles of sound macroeconomic and
fiscal policies, including central bank independence and price stability,
sound public finances and a sustainable balance of payments.
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

12. Ոլորտային թիրախներ-Զբոսաշրջություն ՀՀ vs Մոլդովա
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն
ՀՀ Մոլդովա
The Parties shall cooperate in the field of
tourism, with the aim of strengthening the
development of a competitive and
sustainable tourism industry as a generator
of economic growth, empowerment,
employment and foreign exchange.
The Parties shall cooperate in the field of
tourism, with the aim of strengthening the
development of a competitive and
sustainable tourism industry as a
generator of economic growth,
empowerment, employment and foreign
exchange.
Cooperation at bilateral, regional and
European level shall be based on the
following principles: (a) respect for the
integrity and interests of local communities,
in particular in rural areas; (b) the
importance of cultural heritage; and (c)
positive interaction between tourism and
environmental preservation.
Cooperation at bilateral, regional and
European level would be based on the
following principles: (a) respect for the
integrity and interests of local
communities, particularly in rural areas;
(b) the importance of cultural heritage; and
(c) positive interaction between tourism
and environmental preservation.

13. Ոլորտային թիրախներ-Զբոսաշրջություն ՀՀ vs Մոլդովա
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն
ՀՀ Մոլդովա
The cooperation shall focus on the following topics:
(a) the exchange of information, best practices,
experience and know-how, including with regard to
innovative technologies; (b) the establishment of a
strategic partnership between public, private and
community interests in order to ensure the
sustainable development of tourism; (c) the
promotion and development of tourism products
and markets, infrastructure, human resources and
institutional structures as well as the identification
and elimination of barriers to travel services; (d) the
development and implementation of efficient
policies and strategies, including appropriate legal,
administrative and financial aspects; (e) tourism
training and capacity building in order to improve
service standards; and (f) the development and
promotion of community-based tourism.
Cooperation shall focus on the following topics:
(a) exchange of information, best practices,
experience and ‘know-how’ transfer, including on
innovative technologies; (b) establishment of a
strategic partnership between public, private and
community interests in order to ensure the
sustainable development of tourism; (c)
promotion and development of tourism products
and markets, infrastructure, human resources
and institutional structures as well as the
identification and elimination of barriers to travel
services; (d) development and implementation of
efficient policies and strategies including
appropriate legal, administrative and financial
aspects; (e) tourism training and capacity
building in order to improve service standards;
and (f) development and promotion of
community-based tourism.

14. Ոլորտային թիրախներ-Հանքարդյունաբերություն ՀՀ vs Մոլդովա
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն
ՀՀ Մոլդովա
The Parties shall develop and strengthen their
cooperation in the areas of mining and the
production of raw materials, with the objectives of
promoting mutual understanding, improving the
business environment, exchanging information and
cooperating on non-energy issues relating in
particular to the mining of metallic ores and industrial
minerals.
The Parties shall develop and strengthen
cooperation covering mining industries and trade in
raw materials, with the objectives of promoting
mutual understanding, improvement of the
business environment, information exchange and
cooperation on non-energy issues, relating in
particular to the mining of metallic ores and
industrial minerals.
The Parties shall cooperate in order to:
(a) exchange information on the developments in their
mining and raw-material sectors; (b) exchange
information on matters related to trade in raw materials
with the aim of promoting bilateral exchanges; (c)
exchange information and best practices in relation to
the sustainable development of the mining industries;
and (d) exchange information and best practices in
relation to training, skills and safety in the mining
industries.
the Parties shall cooperate in the following areas:
(a) exchange of information by the Parties on
developments in their mining and raw material
sectors; (b) exchange of information on matters
related to trade in raw materials, with the aim of
promoting bilateral exchanges; (c) exchange of
information and best practices in relation to
sustainable development aspects of the mining
industries; and (d) exchange of information and best
practices in relation to training, skills and safety in the
mining industries.

15. ԵՄ համաձայնագրի հնարավոր ազդեցությունը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլին նպաստելն է։ Ինստիտուցիոնալ
հարաբերությունների ենթաբաղադրիչ
ՀՀ կառավարությանը տրվող դրամաշնորհները կունենան այդ ուղղվածությունը
• Հարկային համակարգ-Ուժեղացնել հարկային վարչարարությունը, “պարզած ձեռքի”
քաղաքականություն։ Տրանսֆերային գնագոյացում և օֆշորների հետ
հարաբերությունների կարգավորումներ-ուժի մեջ է 2018թ հունվարի 1-ից տարեկան
200 մլն ՀՀ դրամի վերահսկվող գործարքներ։ Հանքարդյունաբերություն
• Մաքսային համակարգ-արդիական մաքսային համակարգեր, այդ թվում՝
մաքսազերծման տեխնոլոգիաներ, լիազորված տնտեսական օպերատորների
վերաբերյալ դրույթներ, ռիսկի վրա հիմնված վերլուծությունների եւ հսկողության
ավտոմատացված համակարգեր, ապրանքների բացթողման պարզեցված
ընթացակարգեր, հետմաքսային հսկողության համակարգեր, մաքսային արժեքի
որոշման թափանցիկ համակարգ;
• Մաքսային հարցերով ենթակոմիտե
• Սանիտարական եւ բուսասանիտարական միջոցառումներ
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

16. ԵՄ համաձայնագրի հնարավոր ազդեցությունը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլին նպաստելն է։ Ինստիտուտների
ենթաբաղադրիչ
• Հակամրցակցային միջոցառումների մասով դրական
հնարավորություններ, Համընդհանուր ծառայություն
• Ավելի կմեծանա օրինակ՝ Տեխ․ բնութագրերի խախտման
հետեւանքով վնաս կրած անձանց փոխհատուցում պահանջելու
հավանականությունը։
• Վիճակագրություն-բարելավել վիճակագրության որակը,
կարողությունները, համապատասխանեցնել ԵՄ-ին և ԵՄ-ի
մեթոդաբանական ցուցումներին
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

17. ԵՄ համաձայնագրի հնարավոր ազդեցությունը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլին նպաստելն է։ Տրանսպորտային
ենթաբաղադրիչ
• Տրանսպորտ-քաղաքականության, տեխզինվածության բարելավում
ճանապարհաշինության, ավիացիայի և այլ։ Բարելավել ենթակառուցվածքների
քաղաքականությունը ենթակառուցվածքային ծրագրերի ավելի լավ գնահատման
համար։
• Սպասարկմանը միտված ֆինանսավորման ռազմավորությունների զարգացում,
ինչպես նաև ոլորտում մասնավոր հատվածի ներգրավվածության խթանում։
Ինտելեկտուալ տրանսպորտային համակարգերի կառուցում։
• Օդային տրանսպորտի էական ազատականացում։ Նախքան «Ընդհանուր
ավիացիոն տարածքի մասին» համաձայնագիրը կնքելը Կողմերը չպետք է
ձեռնարկեն այնպիսի քայլեր, որոնք առավել սահմանափակող կամ
խտրական են, քան ներկա իրավիճակն է։
• Օդային փոխադրման համար շուկայի փոխադարձ հասանելիության
պայմանները կսահմանվեն «Միասնական օդային տարածք ստեղծելու մասին»
համաձայնագրով, որը Կողմերի միջեւ կկնքվի ապագայում
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

18. ԵՄ համաձայնագրի հնարավոր ազդեցությունը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլին նպաստելն է։ Էներգետիկ
ենթաբաղադրիչ
• մրցունակ էներգետիկ շուկաների զարգացում.
• վերականգնվող էներգիայի աղբյուրների օգտագործման,
էներգաարդյունավետության եւ էներգախնայողության խթանում.
• Մեծամորի ԱԿ փակումն ու անվտանգ ապագործարկումը եւ այդ առումով
ճանապարհային քարտեզի կամ գործողությունների պլանի վաղաժամկետ
ընդունումը՝ հաշվի առնելով նոր հզորությամբ/կարողություններով դրա
փոխարինման անհրաժեշտությունը՝ ՀՀ էներգետիկ անվտանգությունը եւ կայուն
զարգացման պայմաններն ապահովելու նպատակով.
• էներգետիկ շուկայի կարգավորման առանցքային սկզբունքներն արտացոլող
կարգավորիչ հայեցակետերի, ինչպես նաեւ՝ մրցունակ, թափանցիկ եւ
ծախսարդյունավետ սակագներով էներգետիկ ցանցերի ու
ենթակառուցվածքների ոչ խտրական հասանելիության խթանում, եւ համարժեք
ու անկախ վերահսկողություն
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

19. ԵՄ համաձայնագրի հնարավոր ազդեցությունը ինստիտուցիոնալ
վերափոխումների երկրորդ փուլին նպաստելն է։ Արդյունաբերական
և ձեռն․ քաղաքականության ենթաբաղադրիչ
• բարելավել գործարար միջավայրը բոլոր տնտեսական
օպերատորների համար, հատուկ շեշտադրելով ՓՄՁ: Հիմքում դրվի
ԵՄ-ի փորձը, նորարարությունը
• համագործակցությունը պետք է ներառի նաև այնպիսի հարցեր,
ինչպիսիք են էներգաարդյունավետությունը եւ ավելի մաքուր
արտադրությունը.
• Կանաչ տեխնոլոգիաների խթանում
• կարգավորումների ու կարգավորիչ գործունեության պարզեցում եւ
ռացիոնալացում
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

20. Ոլորտային թիրախներ-Հաշվապահական
հաշվառում, աուդիտ և կորպորատիվ կառավարում
• ՏՀԶԿ ստանդարտներ, միջ․ ստանդարտներ
• բանկային, ապահովագրության եվ ֆինանսական այլ
ծառայություններ
• տեղեկատվական հասարակութուն
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

21. Ոլորտային թիրախներ։ Բնապահպանության և
կլիմայի փոփոխության հետ կապված հարցեր
• Կանաչ տեխնոլոգիաներ,
• ծրագրված ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներ
(ժամանակացույցերով)՝ բնապահպանական օրենսդրության
կիրարկումն ու իրականացումն ապահովելու նպատակով,
• 2015թ Փարիզի համաձայնագիրը
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

22. Ծառայությունների առևտրի համեմատական
• ԵՄ ծառայությունների մասով առկա են ավելի «կոշտ»
պահանջներ, քան ՀՀ-ում (հաշվապահություն, աուդիտ և
իրավական ծառայություններ)։
• Պահանջները համադրելի են մաքսային և բրոքերային
ծառայությունների, բեռնափոխադրման ծառայությունների
մասով։
• Երկաթուղային տրանսպորտի, հեռահաղորդակցության,
սուրհանդակային և փոստային ծառայությունների պարագայում
ՀՀ-ում կիրառվող պահանջները ավելի «կոշտ» են։ Օրինակ՝
սուբսիդիաների մասով
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

23. Ամփոփում
• Այնուհանդերձ, քանի որ ծառայությունները «պահպանման»
ենթակա չեն դրանով պայմանավորված կարելի է ենթադրել ՕՈՒՆ-ի
աճ՝ ներկայացուցչություններ։
• Իրանի հետ համաձայնագրի պարագայում տնտեսության դրական
էֆեկտն ավելի կմեծանա
• ՀՀ-ի տնտեսական օգուտները լինելու է ծառայությունների
առևտուրը
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն

24. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ
Ա. Մանուկյան Հանրային քաղաքականության
հետազոտությունների ազգային կենտրոն