SlideShare a Scribd company logo
mgr Piotr Domaradzki
Psychoterapeuta
Centrum Psychoedukacji iTerapii
www.psychoterapia-domaradzki.pl
 Specyficzne potrzeby osoby chorej na depresję
 Najczęstsze błędy w pomaganiu osobie chorej
na depresję.
 Co robić? Strategie wspomagające proces
powrotu do zdrowia.
 Potrzeba uznania przez otoczenie chorego,
że jego cierpienie jest prawdziwe i dotkliwe.
 Potrzeba zachowania szacunku i
podmiotowości pomimo subiektywnego
odczucia osoby chorej o swojej bezsilności i
beznadziejności.
 Potrzeba poczucia wartości. Uzyskania od
środowiska informacji zwrotnej o znaczeniu
jej pozycji w systemie rodzinnym i
społecznym.
 Potrzeba odkrycia/nadania sensu swojej
aktualnej egzystencji.
 Potrzeba odzyskania nadziei/przekonania, że
stan emocjonalny, w którym się znajduje jest
przejściowy i skończy się w przewidywalnej
perspektywie czasowej.
Czego nie robić? Co robić?
Nie bagatelizuj choroby,
bo jest to choroba
śmiertelna i zbiera swoje
żniwo.
Spróbuj zobaczyć chorego
na depresję jak chorego na
raka, który ma przed sobą
śmiertelną walkę do
stoczenia.
Czego nie robić? Co robić?
Nie obgaduj poza plecami
beznadziejnych postaw i
przekonań osoby chorej.
Zawsze mów o osobie
chorej z troską i
szacunkiem.
Bądź w autentycznym
kontakcie.
Czego nie robić? Co robić?
Nie oczekuj, że weźmie się
w garść i za parę tygodni
pozbiera się do życia.
Nie licz na to, że wyjazd,
czasowa zmiana otoczenia,
spowoduje trwałą poprawę
samopoczucia.
Pytaj czy ma poczucie
właściwej opieki lekarskiej,
czy korzysta z
psychoterapii?
Prezentuj przekonanie, że
w tej chorobie nie jest
wstydem leczyć się i
dopytywać o dobrych
fachowców.
Czego nie robić? Co robić?
Nie sądź, że aktywność
sportowa, dieta lub inne
działanie antystresowe
będą skuteczną i
wystarczającą pomocą.
Wielokrotnie depresja
wymaga wyłączenia się z
dotychczasowej
aktywności celem podjęcia
leczenia szpitalnego lub
dziennego – zachęcaj do
podjęcia zaawansowanych
form leczenia.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów: jesteś leniem i
nie ma z ciebie żadnego
pożytku.
Nie odsyłaj z pozycji
siły/autorytetu do
psychiatry – idź się leczyć!
Powiedz jak trudno jest
tobie, kiedy brak ci
pomocy tej osoby.
Zapytaj czy ma
zapewnioną fachową
pomoc, mając na uwadze,
że osoby tak cierpiące nie
mogą zostać same.
Czego nie robić? Co robić?
Nie obwiniaj i nie odrzucaj,
kiedy osoba w depresji nie
podejmuje działań
związanych z leczeniem i
powrotem do zdrowia.
Powiedz, że będziesz
towarzyszyć osobie
cierpiącej aż do czasu
powrotu do zdrowia.
Pomimo, że wiesz iż bez
aktywności chorego nie
nastąpi poprawa.
Czego nie robić? Co robić?
Nie wyręczaj, nie buduj
nadmiernej ochrony.
Zachowuj przekonanie, że
zmiana zależy od
aktywności chorego w
procesie leczenia.
Rozmawiaj o zwykłych
codziennych sprawach
(Pogoda, obowiązki…)
Czego nie robić? Co robić?
Nie krytykuj i nie
deprecjonuj osoby chorej,
ze względu na znaczne jej
pogorszenie
funkcjonowania i/lub nie
wypełnianie roli
życiowej/zawodowej.
Zwróć uwagę na to jak
wiele ta osoba dotąd
znaczyła w domu, w pracy.
Jak w wielu kwestiach jest
niezastąpiona. Powiedz,
że to choroba tak
wyłączyła tą osobę, a
choroby się leczy.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów, że ma słabą
psychikę i niestety nie
wytrzymała tego
okropnego tępa życia.
Powiedz, że depresja
potrafi powalić
największych gigantów.
(aktorów, sportowców,
menagerów…)
Powiedz : to, że
zachorowałeś to nie twoja
wina, a to jak długo
będziesz chorował zależy
już od ciebie.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów: gdybyś chciał
już byś się wyleczył.
Powiedz: twoje
dotychczasowe życie daje
mi przekonanie, że prędzej
lub później pokonasz tą
chorobę.
Udzielaj wsparcia
emocjonalnego i
wartościującego
Czego nie robić? Co robić?
Nie pocieszaj, nie mów:
będzie dobrze, wszystko
się ułoży, znów zaświeci
słońce …
Nie używać „bandażującej
teologii” mówiąc: złącz
swoje cierpienia z Jezusem
na krzyżu, itp…
Raczej słuchaj, pytaj i
okazuj swój szacunek dla
prób poszukiwań sensu.
Bądź ciekaw co pozwala
tej osobie w tak silnym
bólu znieść kolejny dzień?
Co ją motywuje do
leczenia, choć nie widzi
efektów?
Czego nie robić? Co robić?
W sytuacji, gdy chory
ujawnia myśli samobójcze
i brak sensu dalszego
życia,
nie mów: nie możesz tego
zrobić!;
Nie strasz piekłem.
Powiedz: widzę, że twój
ból już osiągnął taki
poziom, kiedy ludzie tracą
sens życia, co
potrzebujesz teraz, żeby
powróciła ci chęć życia.
W sytuacji gdy widzimy
zagrożenie utraty kontroli
zawozimy osobę do
szpitala psychiatrycznego.
Czego nie robić? Co robić?
Nie przejawiaj swojej
irytacji i braku nadziei na
zmianę.
Mów o tym, że wielu było
zrezygnowanych, a dziś po
leczeniu funkcjonują
szczęśliwie.
Zastosuj argument: jeśli
innym udało się z tego
wyjść, ty też na pewno
sobie poradzisz.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów: wszystko będzie
dobrze, przejdzie ci.
Przypomnij z historii tej
osoby sytuacje, kiedy to
konsekwencja i siła woli
doprowadziła tą osobę do
sukcesu. Na tym
doświadczeniu opieraj
swoje przekonanie, że i
tym razem ona zwycięży.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów: wszystko będzie
dobrze, przejdzie ci.
Mów o tym, że walka z tą
chorobą jest trudna i
wydaje się, że zbyt długo
trwa, ale ty jesteś
przekonany o możliwym
zwycięstwie chorego.
Czego nie robić? Co robić?
Nie mów: wszystko będzie
dobrze, przejdzie ci.
Zauważaj i wzmacniaj
nawet najdrobniejsze
przejawy zdrowia i
aktywności. Mów że
cieszysz się, albo jesteś
wdzięczny, że ktoś coś
zrobił.
 Kiedy depresja dotyka bliskiej ci osoby nie
pozostawiaj sam z tym problemem.
 Szukaj wsparcia
 Poradnie zdrowia psychicznego oferują
psychoedukację dla rodzin pacjentów
również w ramach NFZ
 Nie nakładaj na siebie odpowiedzialności za
motywacje bliskiej osoby do leczenia.To ty
jesteś czytelnym znakiem dla chorego od
niego zależy czy chce odczytać jego treść.
Piotr Domaradzki
www.psychoterapia-domaradzki.pl
www.leczenie-nerwic.pl
Dziękuję za uwagę

More Related Content

Similar to Jak w domu pomóc osobie cierpiącej na depresję.

Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdfSamouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
Katarzyna Maruszewska
 
Enneagram helen parmer
Enneagram   helen parmerEnneagram   helen parmer
Enneagram helen parmerSyed Hassan
 
Depresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
Depresja niewidzialny wróg / Joanna JankiewiczDepresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
Depresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
Darmowe Ebooki
 
Uczniowie przebieg sytuacji stresowej
Uczniowie  przebieg sytuacji stresowejUczniowie  przebieg sytuacji stresowej
Uczniowie przebieg sytuacji stresowej
Paweł Cisoń
 
Consumer Insights - Marcin Warzecha
Consumer Insights - Marcin WarzechaConsumer Insights - Marcin Warzecha
Consumer Insights - Marcin Warzecha
Mirek Połyniak (LION) - Polish Jedi
 
Stres radzenie sobie.5 2016.2017
Stres radzenie sobie.5 2016.2017Stres radzenie sobie.5 2016.2017
Stres radzenie sobie.5 2016.2017
Kuba Górecki
 
POMOC. Budowanie relacji wsparcia
POMOC. Budowanie relacji wsparciaPOMOC. Budowanie relacji wsparcia
POMOC. Budowanie relacji wsparcia
Coaching Warszawa
 
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?" Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
KATARZYNAWARELIS
 
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
Darmowe Ebooki
 
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnychPrzeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnychevelein02
 
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianieTROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
Grupa Trop
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapiicarola
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapiicarola
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapiicarola
 
Warsztat teatralny wg Yaloma
Warsztat teatralny wg YalomaWarsztat teatralny wg Yaloma
Warsztat teatralny wg Yaloma
Monika Rejtner
 
Depresja
DepresjaDepresja
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapiiIdea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
Wojciech Drath
 
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnychPodstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
Fundacja Instytut Zdrowia FIZ-LK
 
Planning for your future care: Polish
Planning for your future care: PolishPlanning for your future care: Polish
Planning for your future care: Polish
NHS IQ legacy organisations
 
8. psychoterapia
8. psychoterapia8. psychoterapia
8. psychoterapia
Mrtinez86
 

Similar to Jak w domu pomóc osobie cierpiącej na depresję. (20)

Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdfSamouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
Samouszkodzenia wśród adolscentów.pdf
 
Enneagram helen parmer
Enneagram   helen parmerEnneagram   helen parmer
Enneagram helen parmer
 
Depresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
Depresja niewidzialny wróg / Joanna JankiewiczDepresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
Depresja niewidzialny wróg / Joanna Jankiewicz
 
Uczniowie przebieg sytuacji stresowej
Uczniowie  przebieg sytuacji stresowejUczniowie  przebieg sytuacji stresowej
Uczniowie przebieg sytuacji stresowej
 
Consumer Insights - Marcin Warzecha
Consumer Insights - Marcin WarzechaConsumer Insights - Marcin Warzecha
Consumer Insights - Marcin Warzecha
 
Stres radzenie sobie.5 2016.2017
Stres radzenie sobie.5 2016.2017Stres radzenie sobie.5 2016.2017
Stres radzenie sobie.5 2016.2017
 
POMOC. Budowanie relacji wsparcia
POMOC. Budowanie relacji wsparciaPOMOC. Budowanie relacji wsparcia
POMOC. Budowanie relacji wsparcia
 
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?" Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
Artykuł "Czego możemy nauczyć się od zwierząt w życiu i biznesie?"
 
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
Kryzys to nie koniec. Odkryj w sobie siłę i rozpocznij życie na nowo / Renata...
 
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnychPrzeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
Przeciwdziałanie sytuacjom trudnym w instytucjach resocjalizacyjnych
 
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianieTROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
TROPletter - grudzien 2013 - Zmiana w człowieku, człowiek w zmianie
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
 
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich TerapiiKoncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
Koncepcje Powstawania Zaburzeń Psychicznych I Ich Terapii
 
Warsztat teatralny wg Yaloma
Warsztat teatralny wg YalomaWarsztat teatralny wg Yaloma
Warsztat teatralny wg Yaloma
 
Depresja
DepresjaDepresja
Depresja
 
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapiiIdea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
Idea i praktyka niewiedzenia w psychoterapii
 
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnychPodstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
Podstawy interwencji kryzysowej dla opiekunów medycznych i zawodów pokrewnych
 
Planning for your future care: Polish
Planning for your future care: PolishPlanning for your future care: Polish
Planning for your future care: Polish
 
8. psychoterapia
8. psychoterapia8. psychoterapia
8. psychoterapia
 

Jak w domu pomóc osobie cierpiącej na depresję.

  • 1. mgr Piotr Domaradzki Psychoterapeuta Centrum Psychoedukacji iTerapii www.psychoterapia-domaradzki.pl
  • 2.  Specyficzne potrzeby osoby chorej na depresję  Najczęstsze błędy w pomaganiu osobie chorej na depresję.  Co robić? Strategie wspomagające proces powrotu do zdrowia.
  • 3.  Potrzeba uznania przez otoczenie chorego, że jego cierpienie jest prawdziwe i dotkliwe.  Potrzeba zachowania szacunku i podmiotowości pomimo subiektywnego odczucia osoby chorej o swojej bezsilności i beznadziejności.  Potrzeba poczucia wartości. Uzyskania od środowiska informacji zwrotnej o znaczeniu jej pozycji w systemie rodzinnym i społecznym.
  • 4.  Potrzeba odkrycia/nadania sensu swojej aktualnej egzystencji.  Potrzeba odzyskania nadziei/przekonania, że stan emocjonalny, w którym się znajduje jest przejściowy i skończy się w przewidywalnej perspektywie czasowej.
  • 5. Czego nie robić? Co robić? Nie bagatelizuj choroby, bo jest to choroba śmiertelna i zbiera swoje żniwo. Spróbuj zobaczyć chorego na depresję jak chorego na raka, który ma przed sobą śmiertelną walkę do stoczenia.
  • 6. Czego nie robić? Co robić? Nie obgaduj poza plecami beznadziejnych postaw i przekonań osoby chorej. Zawsze mów o osobie chorej z troską i szacunkiem. Bądź w autentycznym kontakcie.
  • 7. Czego nie robić? Co robić? Nie oczekuj, że weźmie się w garść i za parę tygodni pozbiera się do życia. Nie licz na to, że wyjazd, czasowa zmiana otoczenia, spowoduje trwałą poprawę samopoczucia. Pytaj czy ma poczucie właściwej opieki lekarskiej, czy korzysta z psychoterapii? Prezentuj przekonanie, że w tej chorobie nie jest wstydem leczyć się i dopytywać o dobrych fachowców.
  • 8. Czego nie robić? Co robić? Nie sądź, że aktywność sportowa, dieta lub inne działanie antystresowe będą skuteczną i wystarczającą pomocą. Wielokrotnie depresja wymaga wyłączenia się z dotychczasowej aktywności celem podjęcia leczenia szpitalnego lub dziennego – zachęcaj do podjęcia zaawansowanych form leczenia.
  • 9. Czego nie robić? Co robić? Nie mów: jesteś leniem i nie ma z ciebie żadnego pożytku. Nie odsyłaj z pozycji siły/autorytetu do psychiatry – idź się leczyć! Powiedz jak trudno jest tobie, kiedy brak ci pomocy tej osoby. Zapytaj czy ma zapewnioną fachową pomoc, mając na uwadze, że osoby tak cierpiące nie mogą zostać same.
  • 10. Czego nie robić? Co robić? Nie obwiniaj i nie odrzucaj, kiedy osoba w depresji nie podejmuje działań związanych z leczeniem i powrotem do zdrowia. Powiedz, że będziesz towarzyszyć osobie cierpiącej aż do czasu powrotu do zdrowia. Pomimo, że wiesz iż bez aktywności chorego nie nastąpi poprawa.
  • 11. Czego nie robić? Co robić? Nie wyręczaj, nie buduj nadmiernej ochrony. Zachowuj przekonanie, że zmiana zależy od aktywności chorego w procesie leczenia. Rozmawiaj o zwykłych codziennych sprawach (Pogoda, obowiązki…)
  • 12. Czego nie robić? Co robić? Nie krytykuj i nie deprecjonuj osoby chorej, ze względu na znaczne jej pogorszenie funkcjonowania i/lub nie wypełnianie roli życiowej/zawodowej. Zwróć uwagę na to jak wiele ta osoba dotąd znaczyła w domu, w pracy. Jak w wielu kwestiach jest niezastąpiona. Powiedz, że to choroba tak wyłączyła tą osobę, a choroby się leczy.
  • 13. Czego nie robić? Co robić? Nie mów, że ma słabą psychikę i niestety nie wytrzymała tego okropnego tępa życia. Powiedz, że depresja potrafi powalić największych gigantów. (aktorów, sportowców, menagerów…) Powiedz : to, że zachorowałeś to nie twoja wina, a to jak długo będziesz chorował zależy już od ciebie.
  • 14. Czego nie robić? Co robić? Nie mów: gdybyś chciał już byś się wyleczył. Powiedz: twoje dotychczasowe życie daje mi przekonanie, że prędzej lub później pokonasz tą chorobę. Udzielaj wsparcia emocjonalnego i wartościującego
  • 15. Czego nie robić? Co robić? Nie pocieszaj, nie mów: będzie dobrze, wszystko się ułoży, znów zaświeci słońce … Nie używać „bandażującej teologii” mówiąc: złącz swoje cierpienia z Jezusem na krzyżu, itp… Raczej słuchaj, pytaj i okazuj swój szacunek dla prób poszukiwań sensu. Bądź ciekaw co pozwala tej osobie w tak silnym bólu znieść kolejny dzień? Co ją motywuje do leczenia, choć nie widzi efektów?
  • 16. Czego nie robić? Co robić? W sytuacji, gdy chory ujawnia myśli samobójcze i brak sensu dalszego życia, nie mów: nie możesz tego zrobić!; Nie strasz piekłem. Powiedz: widzę, że twój ból już osiągnął taki poziom, kiedy ludzie tracą sens życia, co potrzebujesz teraz, żeby powróciła ci chęć życia. W sytuacji gdy widzimy zagrożenie utraty kontroli zawozimy osobę do szpitala psychiatrycznego.
  • 17. Czego nie robić? Co robić? Nie przejawiaj swojej irytacji i braku nadziei na zmianę. Mów o tym, że wielu było zrezygnowanych, a dziś po leczeniu funkcjonują szczęśliwie. Zastosuj argument: jeśli innym udało się z tego wyjść, ty też na pewno sobie poradzisz.
  • 18. Czego nie robić? Co robić? Nie mów: wszystko będzie dobrze, przejdzie ci. Przypomnij z historii tej osoby sytuacje, kiedy to konsekwencja i siła woli doprowadziła tą osobę do sukcesu. Na tym doświadczeniu opieraj swoje przekonanie, że i tym razem ona zwycięży.
  • 19. Czego nie robić? Co robić? Nie mów: wszystko będzie dobrze, przejdzie ci. Mów o tym, że walka z tą chorobą jest trudna i wydaje się, że zbyt długo trwa, ale ty jesteś przekonany o możliwym zwycięstwie chorego.
  • 20. Czego nie robić? Co robić? Nie mów: wszystko będzie dobrze, przejdzie ci. Zauważaj i wzmacniaj nawet najdrobniejsze przejawy zdrowia i aktywności. Mów że cieszysz się, albo jesteś wdzięczny, że ktoś coś zrobił.
  • 21.  Kiedy depresja dotyka bliskiej ci osoby nie pozostawiaj sam z tym problemem.  Szukaj wsparcia  Poradnie zdrowia psychicznego oferują psychoedukację dla rodzin pacjentów również w ramach NFZ  Nie nakładaj na siebie odpowiedzialności za motywacje bliskiej osoby do leczenia.To ty jesteś czytelnym znakiem dla chorego od niego zależy czy chce odczytać jego treść.