Abstract "Internationaal privaatrecht en fundamentele rechten. Ipr als instrument ter bevordering van respect voor fundamentele rechten?" Veerle Van Den Eeckhout

1. 1
Veerle Van Den Eeckhout
Werktitel:
Internationaal privaatrecht en fundamentele rechten.
Ipr als instrument ter bevordering van respect voor fundamentele rechten?
Voorlopige opzet:
I. Inleiding
Inleiding over verhouding ipr – fundamentele rechten, situering en aanstippen wat zelf
zal behandelen
- waarin ik een aantal domeinen/thema’s zal aanstippen waar interactie ipr –
fundamentele rechten totnogtoe al heeft gespeeld c.q. momenteel nog steeds
speelt
o waarbij enige aanduiding van historische discussies wordt gegeven, zoals
discussie over aanknoping in huwelijksvermogensrecht: discussie destijds
of doorzetting gelijkheidsbeginsel noopte tot aanknoping in het ipr aan
“sekseneutrale” aanknopingsfactor (in plaats van aanknoping aan de
(nationale) wet van de man), mede in het besef dat het uiteindelijke
resultaat van toepassing van (nationale) wet van de man materieel niet per
se ongunstig is voor de vrouw (onderscheid tussen “discriminerende”
karakter van aanduiding van recht van deze of gene
rechtsorde/”discriminerende” inhoud van recht van deze of gene
rechtsorde);
o waarbij tevens enige aanduiding van actuele discussies wordt gegeven,
zoals discussie over al dan niet te maken onderscheid tussen “vol” en
“verzacht” effect van openbare orde (zie hierover o.a. bijdragen in een
recente NIPR-special over mensenrechten en ipr);
o waarbij ook duidelijk wordt dat discussie speelt c.q. kan spelen in alle
onderdelen van ipr (dus bij beantwoording van elk van (drie) ipr-vragen
(met name vragen van rechtsmacht, toepasselijk recht en
erkenning/tenuitvoerlegging), en dit zowel in context vermogensrecht als
familierecht, al dan niet in interactie met Europese fundamentele vrijheden
(zie bv.:
- discussies over “forum non conveniens” en “forum
necessitatis” in context van EEX-verordening;
- discussies over in te voeren regeling omtrent toepasselijk
recht bij grensoverschrijdende smaad in context van Rome II-
verordening (mede in licht van discussies over
persvrijheid/vrijheid van meningsuiting/bescherming van
persoonlijke levenssfeer/vrijheid van vestiging);
- discussies over bescherming van consument als zwakke
partij in voorstel tot “Gemeenschappelijk Europees kooprecht”
- discussies over al dan niet verplichting tot erkenning van
homohuwelijken, mede in context vrij verkeer van personen;

2. 2
- discussies over invulling van exceptie van openbare orde
in EEX-verordening (cfr. zaak Krombach/Bamberski, punt van
“fair trial”);
- discussies over immuniteit
- discussies over verenigbaarheid van internationaal
namenrecht van lidstaten met Europees recht in rechtspraak Hof
van Justitie, mede in licht van vrij verkeer van personen en
Europees non-discriminatiebeginsel)
- waarin ik zal aanstippen dat ik zelf nader zal ingaan op drie actuele case-studies
en mede aan de hand daarvan een en ander zal uitwerken: doorheen behandeling
van deze drie case-studies zal kort worden toegelicht hoe het positief recht op
deze gebieden luidt en welke knelpunten kunnen worden gesignaleerd.
- waarin ik aanstip dat ik daarbij tevens zal ingaan op de “instrumentele” functie
van het ipr,
o in die zin dat het inschakelen van ipr-regels op een welbepaalde manier
(daarin begrepen het - à la limite – negeren cq uitschakelen van ipr-regels)
impact blijkt te kunnen hebben op de afdwinging van fundamentele
rechten, zeker daar waar het vakgebied van het ipr als een (cruciale)
“scharnier” en “schakel” fungeert in de interactie tussen vakgebieden: ik
zal zodoende niet alleen in kaart brengen op welke manier en met welke
intensiteit fundamentele rechten doorwerken in het ipr, maar ook hoezeer
de invloed van fundamentele rechten al heeft geleid tot een welbepaalde
instrumentele inzet van ipr, zeker als het vakgebied van het ipr fungeert
als een scharnier op de grens tussen rechtsgebieden (bv. tussen sociaal
zekerheidsrecht/verblijfsrecht en familierecht: van erkenning van een in
het buitenland tot stand gebrachte afstammingsband zou recht op
kinderbijslag kunnen afhangen, van erkenning van een in het buitenland
tot stand gebracht huwelijk zou verblijfsrecht kunnen afhangen etc.)
o met als effect versterking van rechtsbescherming of integendeel precies
verzwakking van rechtsbescherming Bv. voor wat betreft verzwakking
van rechtsbescherming: als via negeren van ipr-regels/hantering van ipr-
regels op een welbepaalde manier kan worden bewerkstelligd dat
rechtzoekenden geen aanspraak hebben op een verblijfsrecht/sociaal
zekerheidsrecht/… omdat hun familiale relatie niet erkend wordt; vraag
rijst of dan mogelijk de doorwerking van fundamentele rechten in
vakgebieden als migratierecht en vandaar de verplichting tot respect voor
grondrechten in vakgebieden zoals migratierecht als effect heeft dat via
instrumentele inzet van ipr-regels toch alsnog gepoogd wordt aan
sommigen een verblijfsrecht te ontzeggen; vraag rijst of de doorwerking
van fundamentele rechten in een bepaald vakgebied zo alsnog via ipr-
regels gehypothekeerd kan worden – of dat integendeel via welbepaalde
inschakeling/hantering van ipr-regels gegarandeerd kan worden dat
fundamentele rechten worden gerespecteerd? Kortom: vraag rijst of

3. 3
onderkenning van de scharnierfunctie van het ipr – en besef van impact
van grondrechten – leidt tot omgang met ipr op welbepaalde manier?
Vraag rijst of daarbij consistent wordt gehandeld (bv. uiteenlopende
omgang met ipr-regels door burgerlijke rechter/administratieve
autoriteiten/…?
o Zodat vraag niet alleen zal zijn hoe fundamentele rechten doorwerken in
het ipr zelf, maar ook hoe middels een welbepaalde hantering van ipr
respect van mensenrechten al of niet verzekerd wordt. Aandacht daarbij
voor manier waarop ipr wordt “gekoppeld”, of in manier van koppeling
risico’s ontstaan, of op indirecte manier door koppeling van ipr een
miskenning van fundamentele rechten kan plaatsvinden? Bv. wat in andere
domeinen aan beleidsdoelstellingen niet gerealiseerd kan worden omdat
daar in dat domein fundamentele rechten doorwerken en druk daarvan
wordt gevoeld, alsnog proberen realiseren op meer “verdoken” manier via
ipr/potentieel van ipr in helpen bewerkstelligen van respect voor
fundamentele rechten? Vraag dan mogelijk niet zozeer naar impact van
mensenrechten op ipr, maar vraag veeleer of ipr gelegenheid biedt
afdwinging van mensenrechten alsnog te “ontwijken”, vraag naar
mogelijkheden die ipr daartoe biedt?
II. Behandeling middels nadere bestudering van drie case-studies
Nader ingaan op drie bijzonder actuele case-studies (die rechtspolitiek tevens bijzonder
gevoelig liggen) waarin gewag gemaakt van c.q. gewag kan maken van fundamentele
rechten, met name:
I. Internationaal familierecht zoals verweven met migratierecht/vrij verkeer
van personen
Korte behandeling van diverse aspecten van internationaal familierecht, met focus op
internationaal huwelijksrecht. Nederlands internationaal huwelijksrecht is, in de huidige
stand van het recht, op zich vrij liberaal, maar: tendenzen tot/allerhande pogingen tot
restrictiever maken, zeker ook in manier van koppelen aan migratierecht – met daaraan
gepaard vragen over respect voor fundamentele rechten, respect voor artikel 8 EVRM etc.
Voornoemde ontwikkeling in Nederlands-nationale context plaatsen versus ontwikkeling
op Europees niveau: aanduiden van Europese tendens tot liberalisering van het
internationaal familierecht (cfr. Europese ipr-verordeningen en uitspraken Hof van
Justitie in internationaal familierecht – bv. bij uitlegging door Hof van Brussel II bis-
verordening evenals bij controle door Hof van internationaal namenrecht van de lidstaten,
zie bv. uitspraak Garcia Avello); dit mede onder druk van Europese fundamentele
vrijheden en Europees non-discriminatiebeginsel.

4. 4
II. Internationaal arbeidsrecht, met bijzondere aandacht voor detachering van
werknemers binnen Europa (vooral: detachering binnen Europa van “oost”
naar “west”)
Korte behandeling van diverse aspecten van internationaal arbeidsrecht, met focus op
situatie van internationale detachering van Oost-Europese landen naar West-Europese
landen. Blijkt, bij bestudering van huidige recht, dat bij internationale detachering een
select aantal arbeidsregels van het gastland dwingend moet worden gerespecteerd (mede
ter bescherming van gedetacheerde werknemers), maar dat voor wat daarbovenop aan
arbeidsbescherming zou (kunnen) worden gegeven, discussie bestaat – mede naar
aanleiding van rechtspraak van het Hof van Justitie waarbij Europese fundamentele
vrijheden werden ingeroepen (in het bijzonder: vrijheid van dienstenverkeer). Vraag naar
rol van ipr in deze situatie. Ipr hier als het ware gemangeld tussen enerzijds druk vanuit
Europese vrijheid van personen-verkeer en non-discriminatie (indien deze kunnen
worden ingeroepen) – druk die lijkt te wijzen in de richting van het bieden van meer
arbeidsbescherming aan gedetacheerde werknemers, anderzijds druk vanuit Europese
vrijheid van dienstenverkeer – druk die lijkt te wijzen in de richting van het zoveel als
mogelijk vasthouden aan het arbeidsrecht van het land van herkomst, ook als het
arbeidsrecht van het land van herkomst in vergelijking met het arbeidsrecht van het
gastland minder bescherming biedt.
Waarbij aanstippen (mogelijke) interactie van voornoemde Europese fundamentele
vrijheden met ipr (en vraag hoe huidige stand/aan de gang zijnde ontwikkelingen te
waarderen vanuit idee van bescherming van werknemers):
bv. via wel/niet hanteren van “herkomstlandbeginsel”waarbij gedetacheerde
werknemers worden onderworpen aan het arbeidsrecht van het land van vestiging van de
onderneming die hen heeft uitgezonden
bv. bij invulling van artikel 6 EVO-verdrag waarin enige appreciatiemarge
mogelijk blijkt (bij omgang met artikel 6: systematisch invullen in de zin van hantering
van een herkomstlandbeginsel in bovengenoemde zin/andere mogelijke invulling van
artikel 6 EVO-verdrag, waarbij (ook) rekening kan worden gehouden met
bekommernissen van (materieelrechtelijke) “bescherming” van de werknemer, zelfs ook
bekommernissen van “begunstiging” van de werknemer; quid daarbij wat betreft
overwegingen inzake vrij verkeer van personen, vrij verkeer van goederen, non-
discriminatie: deze vrijheden “verdisconteren” bij invulling, interpretatie van ipr-regel?
Via toetsen resultaat van toepassing van ipr-regel (artikel 6 dan wel artikel 7) aan
Europese vrij verkeer-regeling (is bv. toepasselijk verklaren van (deel van) arbeidsrecht
van ontvangstland onder omstandigheden strijdig met vrijheid dienstenverkeer/is
toepassing van (deel van) dit recht soms precies vereist vanuit respect voor vrij verkeer
van personen en non-discriminatie?)?
III. Aansprakelijkheid van Europese multinationals voor schade veroorzaakt
buiten Europa

5. 5
Korte behandeling van diverse aspecten van internationaal onrechtmatige daadsrecht,
zowel betreffende vragen van rechtsmacht als vragen van toepasselijk recht. (ter
illustratie: zie momenteel lopende “Shell-zaak”, procedure in Nederland van Nigeriaanse
boeren tegen Shell-moederbedrijf en Nigeriaans Shell-dochterbedrijf).
(onrechtmatige daadsrecht als mogelijk te volgen pad in pogen
sanctioneren/reguleren/verhalen van schade door slachtoffers – tegenover bv.
Amerikaanse Alien Tort Claims Act)
Aanstippen van aantal regels inzake aanwijzing van bevoegde rechter (met daarbij
aanduiding van momenteel lopende proces van herschikking van de EEX-verordening:
wijzen op risico’s voor slachtoffers (voor wat betreft hun rechtsbescherming/“access to
justice”) van geplande wijzigingen van deze verordening, zowel voor wat betreft
mogelijkheid van voeren van procedure in Europees land tegen Europees moederbedrijf
als tegen niet-Europese dochter) evenals regels inzake aanwijzing van het toepasselijke
recht: regels van toepasselijk recht lijken in principe te wijzen naar toepassing van recht
van land waar schade is geleden – veelal een niet-Europees land; aanduiding van
discussies omtrent mogelijkheden van toepassing van niet-Europeees recht af te stappen
c.q. fundamentele rechten te kunnen inroepen aan de hand van invulling van bijzondere
regel inzake milieuschade, “voorrangsregels”, “exceptie van internationale openbare
orde”.
Discussies over “access to justice” (achterliggend idee en streefdoel in Ruggie-rapporten)
– geconcretiseerd in ipr-regels inzake rechtsmacht en toepasselijk recht?
Discussies over access to justice in de fase van aannemen van bevoegdheid door
een Europese rechter (bv. “forum necessitatis”) worden wel expliciet mede in licht van
artikel 6 EVRM bekeken.
Wat betreft toepasselijk recht: blijkt dat veelal het leerstuk van fundamentele
rechten wordt aangehaald in debatten, maar in sommige literatuur waarbij fundamentele
rechten worden ontleed worden aantal complicaties naar voren geschoven; bovendien kan
toepassing van huidige verwijzingsregels tot bijzonder negatieve uitkomst voor
slachtoffers leiden – want vrij groot risico dat verwijzingsregel leidt naar toepassing van
voor slachtoffer materieel ongunstig recht. Mede vandaar, vragen:
nood hier aan “meer” mensenrechten/overkoepelende principes die
doorgang kunnen vinden over ipr heen/door verwijzingsregels heen?
en/of nood aan aanpassen/op welbepaalde manier interpreteren
verwijzingsregels? (bv. verwijzingsregel die slachtoffer begunstigt?)
In elk van case-studies: korte aanduiding van huidige stand van het recht + knelpunten.
Doorheen de behandeling van deze case-studies zal kunnen blijken
(1) hoezeer ontwikkelingen als “socialisering”, “horizontalisering”,
“Europeanisering/internationalisering” impact hebben op het ipr (effecten en invloeden
van de veranderende rol van grondrechten op het ipr)
- zie bv., voor wat betreft socialisering:

6. 6
* in internationaal familierecht (mede zoals verweven met
migratierecht) punt van wel of niet inmenging door overheid in
gezinsleven middels uitvaardiging van welbepaalde regels van
internationaal familierecht/welbepaalde toepassing van die regels
(zie bv. nog recent het Nederlandse “wetsvoorstel tegengaan
huwelijksdwang” waarbij ipr-regels mede in teken komen te staan
van beleidsdoelstellingen inzake integratie c.q. migratie:
ongerechtvaardigde inmenging in gezinsleven van personen met
als effect zelfs minder rechtsbescherming? Versus Europese
tendens tot zoveel als mogelijk garanderen van vrij verkeer van
personen, mede met behulp van ipr-regels – en mede vandaar de
tendens tot liberalisering in die specifieke, Europese, context).
* Cfr. in deze context de soms diffuse manier waarop door diverse
autoriteiten (bv. burgerlijke rechter versus administratieve
autoriteiten) wordt omgegaan met regels van internationaal
familierecht.
* Cfr. kwestie van verhouding nationale versus Europese
wetgever/autoriteiten
- zie bv., voor wat betreft horizontalisering:
* in internationaal arbeidsrecht punt van mate waarin werknemers
zichzelf (bv. middels uitoefening van partij-autonomie) kunnen
“beroven” van bepaalde rechten (cfr. ook in internationaal
familierecht)/aanspraak kunnen maken op rechten ondanks
gemaakte rechtskeuze,
* evenals punt van mate waarin regels van internationaal
arbeidsrecht en internationaal familierecht “zwakke partij” moeten
beschermen en/of begunstigen (actuele discussies of regels van
artikel 6 EVO-verdrag in wezen dienen ter “bescherming” van
werknemers of ter “begunstiging” van werknemers);
* zie ook in internationaal onrechtmatige daadsrecht punt van
omgang met niet-Europese slachtoffers die willen procederen
tegen Europese moederbedrijven/niet-Europese dochters van
Europees moederbedrijf op basis van schending door
dochterbedrijf van mensenrechten binnen Europa (waar is dan
rechter aan te spreken? En welke beginselen kunnen worden
ingeroepen? Rol van ipr bij garanderen van “access to justice” van
deze slachtoffers? Belang van ipr in deze context bij garanderen
“access to justice” zowel in fase van aanduiding van bevoegde

7. 7
rechter als in fase aanduiding van toepasselijk rechtsregels? Zie
discussies (in fase van aanduiding van bevoegde rechter, als soort
voorportaal) omtrent forum non conveniens en forum necessitatis,
zie ook discussies (in fase van aanduiding van toepasselijke
rechtsregels) over de te hanteren verwijzingsregel (die slachtoffers
van schendingen van fundamentele rechten benadeelt – behoudens
als het gaat om specifieke gevallen van internationale
milieuvervuiling?), over invulling van leerstukken als “exceptie
van internationale openbare orde” en “voorrangsregels” (doorheen
welke leerstukken fundamentele rechten toch gehonoreerd kunnen
worden?), mede in context van punt van Europese vrijheid van
vestiging)
- zie bv., voor wat betreft Europeanisering/internationalisering:
* punt dat ipr (dat zelf grensoverschrijdende rechtsverhoudingen
reguleert) zelf meer en meer van Europese origine wordt (inmenging van
Europese wetgever evenals Hof van Justitie)
* en daarbij mede invloed ondergaat van Europese fundamentele
vrijheden,
* waarbij klassieke ipr-regels soms in spanning komen te staan met
deze fundamentele vrijheden/waarbij ipr-regels soms onder druk komen te
staan van deze fundamentele vrijheden – waarbij het soms zo is dat deze
fundamentele vrijheden soms zelf in “botsing” zijn met elkaar (cfr.
discussies in internationaal arbeidsrecht over impact van vrijheid van
vestiging van bedrijven en vrijheid van dienstenverkeer versus vrij verkeer
van personen en Europees non-discriminatiebeginsel),
* waarbij ook discussie kan ontstaan over welke casus behoort tot
de Europese invloedssfeer en rol van ipr daarbij (bv. door welbepaalde
omgang met situaties van multipatridie casus proberen “onttrekken” aan
Europese invloedsfeer?)/effecten daarvan op de algehele systematiek van
het ipr (bv. door het ontstaan van een tweespalt in het ipr: “liberaal”
Europees internationaal familierecht tegenover “restrictief” Nederlands
internationaal familierecht?) (cfr. ook bv. discussies over de
Gezinsherenigingsrichtlijn en de omgang terzake met mensen met een
dubbele nationaliteit (Nederlandse nationaliteit plus nationaliteit van een
niet-Europees land, waarbij het momenteel zo is dat het beschouwen van
deze personen als een persoon met de nationaliteit van een niet-Europees
land in het voordeel van de betrokkene kan spelen: zo kan immers beroep
worden gedaan op toepassing van de Gezinsherenigingsrichtlijn; zie
overigens wel pogingen tot voor kort (/nog steeds?), van vooral

8. 8
Nederlandse zijde, Gezinsherenigingsrichtlijn zelf aan te scherpen in meer
restrictieve zin)
* waarbij vragen rijzen over de taakuitoefening door de
Europese/nationale wetgever, Europese/nationale rechter en
bestuur. Cfr. ook neiging in bepaalde domeinen om ipr te
onttrekken aan Europese invloedssfeer/Europese invloedssfeer zo
beperkt mogelijk te houden om niet dynamiek van Europese
fundamentele vrijheden (en impact daarvan op ipr) te ondergaan
(zie bv. namenrecht, bepaalde andere familierechtelijke domeinen,
vennootschapsrecht: pogen ontsnappen aan Europese druk tot
liberalisering).
* waarbij ipr soms onder druk blijkt komen te staan van met elkaar
botsende fundamentele rechten; zie bv. in internationaal
arbeidsrecht druk van zowel vrij verkeer van personen (en non-
discriminatiebeginsel) als vrijheid van dienstenverkeer.
(2) hoezeer ook de impact zich laat voelen van cq interactie bestaat met Europese
fundamentele vrijheden (in het bijzonder: het Europees non-discriminatiebeginsel,
vrijheid van personenverkeer, vrijheid van dienstenverkeer)
(3) hoezeer men moet alert zijn op het (laten) ontstaan van situaties waarbij, als
het gaat om afdwinging van fundamentele rechten “met de ene hand wordt gegeven” wat
“met de andere hand wordt teruggenomen”
- zowel “binnenin” ipr, bv. in verhouding regels rechtsmacht – toepasselijk
recht; zie bv. casus MVO waar mogelijk slachtoffers wel access to justice wordt geboden
op gebied van rechtsmacht (toegang tot een Europese rechter die zich bevoegd acht),
waarbij mogelijk zelfs principes als “forum necessitatis” en artikel 6 EVRM etc. worden
ingeroepen (“geven met ene hand”); maar waarbij slachtoffers in de fase van aanduiding
van het toe te passen recht toch weer “teruggeworpen” worden op een voor hen nadelig
rechtssysteem (“terugnemen met andere hand”)?
- als in manier waarop ipr wordt ingeschakeld bij afhandeling van
rechtsvraag die zich in wezen in ander rechtsgebied situeert (verhouding dus met ander
rechtsgebieden, zoals vreemdelingenrecht, nationaliteitsrecht, sociaal recht): bv. in
regeling sociaal recht wel stellen dat ook “kinderen” van buitenlandse ouders die in
buitenland wonen aanspraak kunnen maken op kinderbijslag (“geven met ene hand”),
maar in afhandeling van familierechtelijke kwestie ipr op zodanige manier
reguleren/toepassen dat “kind” niet als kind wordt beschouwd voor toepassing van deze
regeling (“terugnemen met andere hand”)
(4) hoezeer een en ander al heeft geappelleerd en momenteel verder “appelleert”
aan het ipr,
- in verleden, heden en toekomst: bij vragen omtrent opstellen van ipr-
regels (op Europees en nationaal niveau, in zaken van procesrecht en toepasselijk

9. 9
recht), omtrent invulling van welbepaalde ipr-regels, omtrent invulling van ipr-
leerstukken als “openbare orde” en “voorrangsregels”
bv. omtrent te hanteren verwijzingsregel die uitdrukking geeft aan
respect voor fundamentele rechten/die resulteert in toepassing van rechtsregels
waarbij fundamentele rechten worden gerespecteerd
bv. omtrent de verhouding tussen de exceptie van internationale
openbare orde en fundamentele rechten, de verhouding tussen voorrangsregels en
fundamentele rechten
- alsook, naar toekomst toe, bij omgang “tout court” met vakgebied van ipr
(vragen omtrent “instrumentalisering” van het ipr – instrumentalisering van het
ipr mede in de zin van bevordering van respect voor fundamentele rechten?)
III. Slot
Afrondende opmerkingen over ipr (zowel van Europese als van nationale origine) in
verhouding tot fundamentele rechten:
* Omtrent toekomstige ontwikkelingen van het ipr, daarin begrepen de invulling
van ipr-leerstukken als “openbare orde”:
- evolutie naar een “Europese openbare orde”? (te hanteren met betrekking
tot “punitive damages”, “homohuwelijken”, …?)
- is het zo dat Europese lidstaten meer marge hebben indien een bepaalde
aanspraak niet als mensenrecht is erkend (bv. mogelijkheid tot weigering van
erkenning van in andere lidstaat tot stand gebrachte rechtsverhouding als het niet
om een mensenrecht gaat?)
* Omtrent toekomstige ontwikkelingen van het ipr, daarin begrepen de invulling
van ipr-leerstukken als “voorrangsregels”:
- met de kwestie van voorrangsregels belandt men meteen in de aloude
maar klassieke discussie over “neostatutistisch” ipr versus neutraal
“Savigniaans” ipr;
- als men dit bovendien situeert in de thematiek van de Europese vrijheden
(waarbij bijvoorbeeld toepassing van voorrangsregels soms lijkt te botsen met de
Europese vrijheid van dienstenverkeer) belandt men meteen in een heel actuele
discussie over de impact van Europese vrijheden op ipr, waarbinnen de aloude
discussie over neostatutistisch ipr versus neutraal Savigniaans ipr weer opduikt.
* Omtrent toekomstige ontwikkelingen van het ipr, daarin begrepen de
uitvaardiging van verwijzingsregels (en de mogelijke oprekking van die regels) die
beogen zwakke partijen te beschermen:
- met de kwestie van bescherming van zwakke partijen (zoals
werknemers) belandt men meteen in de discussie over neutraal versus niet-
neutraal ipr; dit bv. in combinatie met het Europese non-discriminatiebeginsel en
de vrijheid van personenverkeer levert ook weer interessante discussiepunten op.

10. 10
* Omtrent toekomstige ontwikkelingen van het ipr, daarin begrepen
ontwikkelingen omtrent omgang met ipr waar ipr een “scharnierrol” vervult: wanneer
men onderkent dat ipr soms een scharnierrol vervult c.q. kan vervullen en wanneer men
onderkent dat de manier waarop die scharnierrol wordt ingevuld van betekenis kan zijn in
discussies over doorwerking van en respect voor fundamentele rechten, noopt dit tot een
zich fundamenteel bevragen over de rol van het ipr. Komt ipr een “neutrale” rol toe in
discussies over doorwerking van fundamentele rechten? Houdt ipr soms als het ware “de
deur dicht” voor rechtzoekenden of wordt via ipr rechtsbescherming “doorgelaten”.
Worden fundamentele rechten in en langs het ipr perfect “geleid” (worden ze doorgeleid/
weggeleid/…)? Moet men alert zijn op pogingen middels een welbepaalde omgang met
ipr de doorwerking van fundamentele rechten te “neutraliseren”? etc. etc.

11. 11
N.B.(1) en N.B. (2)
(1) Ik zal in deze bijdrage verder bouwen op eerdere bijdragen, in het bijzonder:
- V. Van Den Eeckhout, “Internationaal privaatrecht, quo vadis. Ipr als perfecte geleider
ter verwezenlijking van politieke beleidsdoelstellingen? A tale of lost innocence” (zie
http://media.leidenuniv.nl/legacy/iprquovadis.pdf )
- V. Van Den Eeckhout, “Corporate Human Rights Violations and Private International
Law. The Hinge-Function and Conductivity of PIL in Implementing Human Rights in
Civil Proceedings in Europe: a Facilitating Role for PIL or PIL as a Complicating
Factor?” Human Rights & International Legal Discourse, 2012 (te verschijnen), als
working paper in versie d.d. november 2011 te raadplegen via
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1964441 ) .
- V. Van Den Eeckhout, “Enkele beschouwingen naar aanleiding van diverse recente
Europese en Nederlandse uitspraken in het internationaal arbeidsrecht (Koelzsch,
Voogsgeerd, Vicoplus, Nuon-rechtspraak en zaak FNV/De Mooij). Welke (nieuwe)
argumentatiemogelijkheden voor werknemers tot opeisen van (meer) arbeidsrechtelijke
bescherming in internationale situaties? (te verschijnen), als working paper in versie d.d.
februari 2012 te raadplegen via http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?
abstract_id=1998671 )
- V. Van Den Eeckhout, « Internationaal privaatrecht : een discipline in de luwte of in de
branding van heftige juridisch-maatschappelijke debatten ? », Tijdschrift voor Familie-
en Jeugdrecht 2005, p. 236-244 (on-line te raadplegen via
https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/13456 )
- V. Van Den Eeckhout, "Internationaal privaatrecht en migratierecht. De evolutie van
een tweesporenbeleid", Nemesis 2002, p. 75-88 (on-line te raadplegen via
https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/12851 )
- V. Van Den Eeckhout, "Reële aanspraken of optische effecten? Versteviging of
uitholling van initieel toegekende aanspraken door samenspel van rechtsgebieden?", in
Van Den Eeckhout, C.J. Forder, E. Hooghiemstra, E. Nicolai, S.W. van Walsum (red.),
Transnationale gezinnen in Nederland, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2005
(Meijers-Reeks nr. 99), p. 129-183.
(2) Over actualiteit van “smaad” in het ipr evenals het “wetsvoorstel tegengaan
huwelijksdwang” (beide thema’s worden hoger genoemd, zie p. 1 en p. 6): zie Ars Aequi
Katern internationaal pirvaatrecht (K. Boele-Woelki), maart 2012