Intellekt və şəxsiyyət Psixologiya

1. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
İNFORMASİYA TEXNOLOGİYALARI
İNSTİTUTU
Məruzəçi: Arzu Həsənli
İntellekt və şəxsiyyət

2. İntellekt, tarixinə nəzər, növləri, EQ
Mündəricat

3. İntellekt, tarixinə nəzər, növləri, EQ
Mündəricat
Şəxsiyyət

4. Şəxsiyyət
İntellekt, tarixinə nəzər, növləri, EQ
Mündəricat

5. İntellekt
• İntellekt(intellectus-latın)-anlama, dərketmə, başa düşmə,
dərrakə , ağıl
• David Wechsler : “İndividual, məqsədyönlü hərəkət etmək,
rasional düşünmək və ətraf mühitlə effektiv rəftar etməsindən
ibarət məcmu və ya qlobal qabiliyyətidir”
• Robert Sternberq : “ Real mühitə uyğunlaşmaq, bu mühitdə
seçim etmək və onu formalaşdırmaqdan ibarət mental
fəaliyyətdir”
• Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası : Cisim və hadisələr
arasındakı əlaqə və münasibətləri dərk edərək,insanın öz
davranışını şəraitin tələbinə uyğun olaraq dəyişdirmək
qabiliyyəti. İntellekt fəal və mürəkkəb idrak əməliyyatı sistemi
olub ,yalnız həll edilən məsələlərin mürəkkəbliyi ilə deyil,
insan fəaliyyətinin istiqaməti, təhrik və motivlərinin xarakteri
ilə müəyyən olunur “

6. İnsan intellektinin öyrənilməsinin tarixi
Binet "İntellektin eksperimental tədqiqi" monoqrafiyası(1903)
Binet-Simon testleri
Şternin intellekt əmsalı(1912)
Thurstone “Əsas Qabiliyyətlər
Teoriyası“
• Nitq səlisliyi,
• Deyiləni dərk etmək,
• Obrazları fəzada təsəvvür
etmək,
• Ədədlərlə işləmək,
• Assosiativ yaddaş,
• Mühakimə

7. Raymond Kettellə görə
• maye intellekt əvvəlki təcrübələrdən asılı
olmadan, obyektlər arasındakı münasibətləri
dərk etmək qabiliyyətidir.
• Kristallaşmış intellekt isə əvvəllər əldə edilmiş
təcrübələrə əsaslanaraq məsələləri həll
etmək bacarığıdır.
Beləliklə, obyektlər arasındakı əlaqələrin kəşf
edilməsi, baş verən hadisələrdə
qanunauyğunluğun aşkarlanması, məsələlərin
yeni həll yollarının tapılması maye intellektlə
əlaqədardır. Əldə edilmiş biliklərin tətbiqi isə
kristallaşmış intellekt ilə bağlıdır.
Maye və kristallaşmış intellekt.

8. Çoxtərəfli intellekt
Howard Gardner: 1983-cü ildə təklif edilən çoxtərəfli intellekt nəzəriyyəsinə görə bütün insanlar
eyni tipli intellektə malik olmurlar.
• Bədən/Kinestetik intellekti
• Vizual/Fəza intellekti
• Musiqi intellekti
• Verbal/Linqvistik intellekt
• Məntiqi/Riyazi intellekt
• Interpersonal intellekt
• İntrapersonal intellekt
• Naturalist intellekt

9. Emosional intellekt
Golemana görə emosional intellektə aşağıdakı
sahələr daxildir:
• Özünü dərk etmə – öz emosialarını dərk etmə
və onları qiymətləndirmə qabiliyyəti, özünə
inam;
• Özünü idarə etmə – öz emosialarını idarə
etmə,etibarlılıq ,uyğunlaşa bilmək və optimist
düşünə bilmək qabiliyyətləri;
• Sosial həssaslıq– empatiya , təşkilat daxilində
başqalarına qarşı diqqətlilik

10. Üçtipli intellekt
Robert Sternberq (1985) :intellekt 3 istiqamətdə inkişaf etməlidir.
analitik – insan aldığı informasiyanı analiz
etməyi, müqayisə etməyi, qiymətləndirməyi
bacarmalıdır;
kreativ (yaradıcı) – insan yeni ideyalar
verməyi, problemlərin yeni həllini tapmağı,
fərz etməyi, kəşf etməyi bacarmalıdır;
praktik – insan nəzəriyyələri tətbiq etməyi,
öyrəndiklərindən praktik olaraq istifadə
etməyi bilməlidir.

11. Şəxsiyyət
«Şəxsiyyət» sözü Azərbaycan və ingilis dillərində
maraqlı və faktiki olaraq eyni etimologiyaya malikdir.
Azərbaycan dilində «şəxsiyyət» sözü öz əsasını
ərəb sözü olan «şəxs» sözündən götürmüş və hər
hansı bir konkret şəxsi, simanı bildirir. İngilis dilində
«şəxsiyyət» mənasını ifadə edən «personality» sözü
öz əsasını iki latın sözündən – «per» və «sona»
sözlərindən götürmüşdür ki, bu da bir növ «vasitəsilə
danışır» mənasını ifadə edir. Sonralar qədim
Yunanıstanda və Rim imperiyasında bu söz teatr
tamaşasında aktyorun «maskası» şəklində özünü
büruzə vermişdir.
Şəxsiyyət fərdin özünü cəmiyyətlə eyniləşdirməsinə imkan verən davamlı fiziki və psixi
xarakteristikasının məcmusundan ibarətdir.

12. Şəxsiyyətin psixoloji keyfiyyətləri
Şəxsiyyətə hansı tərəfdən yanaşsaq, görərik ki, şəxsiyyət o adamdır ki, onun bir sıra psixoloji
keyfiyyətləri var:
• 1. Şəxsiyyət o adamdır ki, başqalarını qavrayıb qiymətləndirməklə bərabər öz mənliyini də
dərk edib qiymətləndirsin.
• 2. Şəxsiyyət o adamdır ki, mühitə aydın dərk olunmuş münasibəti olsun:
• Cəmiyyəti təşkil edən insanlara münasibəti;
• Onu əhatə edən əşyalara münasibəti;
• Əməyə münasibəti;
• Öz məninə münasibəti;
• Adət – ənənəyə münasibəti.
• 3. Şəxsiyyət o adamdır ki, özünün əqidəsi, sərvət meyli var.
• 4. Şəxsiyyət fəal insandır.O adam ki, cəmiyyəti dəyişə bilir, təkmilləşdirə bilir, özünü də
təkmilləşdirir, özünə nəzarət edir.

13. Istinadlar
• Http://www.Tecweb.Org/styles/gardner.Html
• Http://www.Sciencedirect.Com/science/article/pii/S0191886916302872
• Ümumi psixologiya ( bakı 2007 , S.İ.Seyidov ,prof. M.Həmzəyev)
• Cəfər ibrahimov psixologiyadan mühazirə konspektləri