İnkılap Tarihi 20.YY' da Dünyanın durumu- Osmanlı dönemi fikir akımları-Şark Meselesi

1. *
 Sanayi inkılabı sonucunda devletler arasında Pazar ve hammadde
arayışından doğan sömürgecilik yarışı ve ekonomik rekabet ortaya
çıkmış
 Ekonomik yarış devletler arası bloklaşmalara sebep olmuş.
 Rusya ile Avusturya -Macaristan İmparatorluğu arasında Rusların
panislavizm politikasından dolayı gerginlik ortaya çıkmış.
 Rusların Osmanlı toprakları üzerindeki emelleri, sıcak denizlere
inme politikası gütmüş.

2.  Avrupa’da İtilaf Devletleri (İngiltere, Fransa ve Rusya)ile İttifak
Devletleri ( Almanya, İtalya ve Avusturya -Macaristan) arasındaki
sömürgecilik rekabeti oldukça yoğunlaşmıştı. ( I. ve II. Fas Bunalımı)
ABD, güçlenen ekonomisi için dünya ticaretinde söz sahibi olmaya
çalışıyordu.
 Japonya, Meiji Restorasyonu’ndan sonra güçlenmiş ve Uzakdoğu’daki
sömürge bölgeleri için Rusya’yla çatışmaya başlamıştı. ( 1904 Rus –
Japon Savaşı )
Afrika, Avrupalı devletler arasında sömürge bölgeleri şeklinde
paylaşılmıştı.
 Balkanlarda ise Osmanlı Devleti’nin zayıflamasıyla oluşan otorite
boşluğu, Avrupalı devletlerin de kışkırtmasıyla Balkan Savaşlarına
dönüşmüştü.
 İtilaflarla İttifak Devletleri arasındaki bu rekabet dünya üzerindeki
birçok devleti de kapsayan I. Dünya Savaşı’na dönüşmüştü.

3. I. DÜNYA SAVAŞI (1914–1918)
Birinci Dünya Savaşı 1914 Haziranı’nda Avusturya-Macaristan taht adayının Bosna’da öldürülmesi
üzerine Üçlü İtilaf Devletleri ile Üçlü antlaşma (İttifak) devletleri arasında başladı.
 İlk aylarda bir Avrupa Savaşı gibi görünse de, Ekim sonunda Türklerin savaşa katılmaları ile Asya ve
Afrika kıtalarına da bulaşmış oldu.
 1917’de Amerika’nın savaşa katılması ile de bir dünya savaşı haline geldi. Bir yıl sonra da İttifak
(antlaşma) devletlerinin, İtilaf (uzlaşma) devletlerine yenilgisi ile son buldu.

4. I. VE II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ FİKİR AKIMLARI:
1)-OSMANLICILIK:
Tanzimat döneminin sonlarına doğru bazı Osmanlı Aydınları
GENÇ OSMANLILAR(JÖN TÜRKLER) adıyla bir cemiyet kurdular.
Bunların amacı Fransız ihtilali sonucu yayılan "Milliyetçilik"
akımının Osmanlı Devleti üzerinde etkisini kırmaktı.
 Bunun için dil,din ve ırk farkı gözetmeksizin herkesin eşit
haklara sahip olmasını savunuyorlardı. Bu milletlere yönetimde
temsil hakkı verilirse Osmanlı Devletinden ayrılmayacaklarını
düşünüyorlardı.

5. 2)-İSLAMCILIK(PANİSLAMİZM):
*Genç Osmanlıların(Jön Türkler) Osmanlıcılık fikrine karşı II.
Abdülhamit bu düşünceyi savunmuştur. Padişahın bunda iki amacı
vardı:
Dar anlamda: İmparatorluğu korumak ve devam ettirmek.
Geniş anlamda: Hilafet çatısı altında dünya İslam birliğini
sağlamaktı. Bu düşünceyi savunanlara göre din ile millet birdir.
Hangi milletten olursa olsun müslümanların halifenin etrafında
birleşmesi gerekir.
NOT: İslamcılık düşüncesi de Osmanlıcılık gibi Milliyetçilik akımı
karşısında etkili olamamıştır. Bunun en açık kanıtı da I.Dünya
savaşında Halifenin Cihad çağrısına müslüman Arapların
uymamasıdır.

6. 3)-TÜRKÇÜLÜK:
İslamcılık ve Osmanlıcılık düşüncelerinin geçerli olduğu
dönemlerde pek yaygınlaşamadı.
Özellikle II.Meşrutiyet döneminde güç kazandı.
Türkçülük düşüncesinin öncülerine göre devlet ancak dili,
soyu ve ülküsü bir olan topluma dayanılarak sürdürülebilirdi.
Türkçülük akımı ZİYA GÖKALP'in katkılarıyla ilmi bir içerik
kazanmışdır.
4)- BATICILIK:
 İlk olarak askeri alanda başlayan batılılaşma hareketi, daha
sonra devlet ve toplum hayatında da etkisini gösterdi.

7. 5-ADEMİ MERKEZİYETÇİLİK
Osmanlı Devleti'nde başlıca savunuculuğunu Prens Sabahattin
ve onun liderliğini yaptığı Ahrar Fırkası yapmıştır.
 Prens Sabahattin'in görüşleri yönetim ve bireysel girişim
ilkelerine dayanıyordu.
Buna göre, merkezi hükümetin yetkileri azaltılacak, buna
karşılık imparatorluktaki çeşitli unsurların yönetime katılma
yetkileri arttırılacak, liberal ekonomi uygulanacaktır.
Yapılacak ıslahat hareketleri ülkede yaşayan herkesi
kapsayacak ve devlet düzeni yenilenirken bireycilik ilkesine
önem verilecekti.
Belediye ve vilâyet meclislerinde üye bulunanlar yönetimde
söz sahibi olacaklar, azınlıklar da nüfusları oranında temsil
edilebilecekti.

8. "Şark Meselesi" ifadesi ilk defa Viyana Kongresi'nde (1815)
kullanılmıştır.
*Avrupa’da Şark Meselesi deyimiyle ne ifade edilmek
istenmektedir?
Bu ifade; Avrupalı devletlerin,Osmanlı Devleti ile ilgili
ilişkilerini anlatmak için kullanılmıştır.
Avrupalı devletler,Türklerin Anadolu'ya yerleşmelerini ve
Avrupa'nın içlerine kadar ilerlemelerini, kurdukları Haclı
orduları ile engellemeye çalıştılarsa da başarılı olamadılar.
Onlan asıl rahatsız eden, Türklerin bu topraklara egemen
olmaları değil; Hıristiyan toplumların Osmanlı egemenliğinde
yaşamalarıydı.

9. 19. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti'nin güçsüzlüğünden
faydalanmak isteyen Avrupalı devletler, Osmanlı
egemenliğindeki Hıristiyanların durumlarının
iyileştirilmesini bahane ederek Osmanlı'nın iç işlerine
karıştılar.
Şark Meselesi, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren
Osmanlıların Avrupa'dan atılarak, eski Bizans
İmparatorluğu'nu canlandırma şekline dönüştü.
Bu süreçte Rusya'nın kışkırtması ile Balkanlarda Hristiyan
azınlıkların isyanı da başlamıştı.

10. ÖZETLE;
Şark Meselesi, Avrupalıların Osmanlı toprakları üzerinde
çeşitli çıkarlar elde etmek ve devleti zayıflatmak, Osmanlı
Devleti’nin Avrupa’daki topraklarını ele geçirerek aralarında
paylaşmak ve Türkleri buradan atmak, nihayetinde ise Osmanlı
Devleti’nin geri kalan topraklarını paylaşarak tamamen
ortadan kaldırmak amacıyla yürüttükleri emperyalist ve işgalci
politikalarının bütününe verilen addır.
Bu dönemde Ortadoğu, Balkanlar, Boğazlar, Akdeniz ve
çevresi jeopolitik ve jeostratejik önemi nedeniyle İngiltere,
Fransa, Rusya, Avusturya arasında mücadelelere sahne
olmuştur. Bu mücadeleye daha sonra Amerika’da eklenecektir.

11. ÖRNEK;
Avrupa Devletleri azınlık okullarına çok sayıda misyoner, ajan,
öğretmen, kitap, dergi, broşür göndererek ders programları
yoluyla azınlıkları kendi emelleri ve çıkarları doğrultusunda
kullanmaya çalıştılar.
TEŞEKKÜRLER....