risk

1. İhlas Finans Krizi V Mehmet Fehmi EKEN [email_address]

2. 5. Risk Yönetimi ve Tecrübeler Işığında Katılım Bankacılığı Makalenin ana konusunu teşkil eden İhlas Finans Kurumu, altı yıla yakın bir süre bankacılık sektöründe yer aldı. Kendisinden 10 yıl önce piyasaya giren ve faizsiz bankacılık modelini kamuoyuna her yönüyle anlatmaya çalışan diğer finans kurumları, bu süre içerisinde belirli bir risk yönetimi kültürü “özellikle fon toplama ve fon kullandırma ayaklarında” edinmişlerdi. Oysa oldukça kısa sayılabilecek bir süre sektörde kalan ve istatistiklerini daha önce verdiğimiz gibi, sektöründe lider bir konuma yükselen İhlas Finans Kurumu’nun herhangi bir risk yönetimi kültürüne sahip olmadığı yaşadığı olumsuz tecrübe ile ortaya çıktı. Kriz anı geldiğinde, oluşan kelebek etkisi zaten dar olan finans kurumları sektörü için oldukça sarsıcı oldu. İhlas Finans Kurumu ise bankacılığın sadece fon toplamaktan ve bu fonları kullandırmaktan ibaret olmadığını gördüğünde yapabileceği bir şey kalmamıştı. Kriz dönemini çok büyük fon kayıpları ile atlatan Özel Finans Kurumları 4389 sayılı bankalar kanununa eklenen Güvence Fonu ve Özel Finans Kurumları Birliği Dönemi ile yeni bir döneme girmiş oldu. Bankalara verilen devlet güvencesinin bir benzerinin özel finans kurumlarına da verildiği bu yeni dönem ile “özellikle pazarlama faaliyetlerinde” İhlas Finans Krizi ile ilgili olumsuz havanın dağılması, ikinci bir yükseliş dalgasını da beraberinde getirdi.

3. Yukarıdaki tablo ve aşağıdaki şekilden görüleceği üzere, Katılım Bankaları 2001 yılında yaşadıkları büyük çaplı likidite krizinden güçlenerek çıkmışlardır. Kullandırdıkları fonlar ile topladıkları fonların yükseliş trendini sürdürmesi krizin iyi yönetilmesinin ve risk yönetiminin sürdürülebilirliğinin bir sonucudur. Tablo 5.1.’de görüleceği üzere, yıllar itibarı ile sermaye artırımı yapan katılım bankalarının özkaynakları ile topladıkları fonlar toplamı, kullandırdıkları fonlarından oldukça yüksektir. Ulaşılabilecek en basit sonuç ise bu kurumların, “yaşadıkları kriz tecrübesi ile” kredi pazarlamasından ziyade risk yönetimine ağırlık verdiklerini göstermektedir. Kaynak: TKBB ve BDDK (İhlas Finans'ın hesap kalemleri 1999 ve 2000 yılı bilançolarından arındırılmıştır.) Katılım Bankaları Kullandırılan Fonlar / Toplanan Fonlar + Özkaynaklar

4. Katılım Bankaları Kullandırılan Fonlar / Toplanan Fonlar + Özkaynaklar Kaynak: TKBB ve BDDK (İhlas Finans'ın hesap kalemleri 1999 ve 2000 yılı bilançolarından arındırılmıştır.)

5. Katılım Bankaları’nın en önemli gelir kaynakları olan kar payı gelirlerinde de oldukça temkinli oldukları görülmektedir. Aşağıdaki şekilde bu kurumların konsolide bilançolarındaki kar payı artışları görülmektedir: Katılım Bankaları Kar Payı Gelirleri / Giderleri Kaynak: TKBB ve BDDK (İhlas Finans'ın hesap kalemleri 1999 ve 2000 yılı bilançolarından arındırılmıştır.)

6. Katılım Bankaları yıllar itibari ile net kar payı gelirlerini arttırsalar da, birbirleri veya ticari bankalar ile oluşan rekabet koşullarında, kullandırdıkları fonların oranlarını düşürmek zorunda kalmışlardır. Kredi maliyetlerinin arttığı bu yeni trendde ise net kar payı gelirlerinin yükselişten durağana geçtiği görülmektedir: Katılım Bankaları Net Kar Payı gelirleri Kaynak: TKBB ve BDDK (İhlas Finans'ın hesap kalemleri 1999 ve 2000 yılı bilançolarından arındırılmıştır.)

7. Yukarıda adı geçen bu yeni trend ise özellikle bankacılık hizmet gelirlerinden oluşmaktadır. Kriz dönemlerinde ve kriz ertesi durgun dönemlerde müşteri kaybetmemek adına “günümüz bankacılık konseptine aykırı bir biçimde” hesabının bulunduğu şubeye hiçbir fayda sağlamadığı gibi zararı da olabilen hastalıklı müşteri grupları ile de çalışan Katılım Bankaları’nın bu tip müşterilerden kurtularak bankacılık hizmet gelirlerini arttırabileceği ve pazar payını genişletebileceği müşteri gruplarına yöneldiği görülmektedir. Bireysel bankacılık ve alternatif dağıtım kanalları alanlarında yeni yatırımlar yapan ve birçok ticari banka ile eşit altyapısal hizmetleri sunabilen Katılım Bankaları, sektörde sadece üretim desteği alanında değil bankacılık hizmetlerinde de yer aldığını göstermiştir. Sonuçta Katılım Bankaları, kredi risklerini kurumsal kredilere ek olarak bireysel kredilerle çeşitlendirerek dağıtmakta, bankacılık hizmet gelirlerini ise uyguladıkları yeni pazarlama politikaları ile çeşitlendirmektedirler. Şekil 5.4.’de görüleceği üzere Katılım Bankaları’nın “kriz sonrası” net karlarını hızla arttırdıkları görülmektedir. Katılım Bankaları Net Kar Kaynak: TKBB ve BDDK (İhlas Finans'ın hesap kalemleri 1999 ve 2000 yılı bilançolarından arındırılmıştır.)

8. 6. Sonuç Makale boyunca İhlas Finans Kurumu’nun bilançoları oldukça basit analizler ve karşılaştırmalarla açıklanmaya çalışılmıştır. Sadece mali tablolara bağlı kalınmış bilanço dışı yorumlar yapılmamaya çalışılmıştır. Son bölümde ise İhlas Finans krizi sonrası kriz / risk tecrübeleri ile büyük ilerlemeler kaydeden Katılım Bankaları’nın bankacılık duruşu hakkında kısa açıklamalar yapılmıştır. Finansal krizlerin en önemli özelliği bulaşıcı olmalarıdır. İhlas Finans krizinde de bu faktör kendisini göstermiş ve kur riskinden piyasa riskine oradan da kredi riskine doğru çok uzun bir riskler zincirinin krizler zincirine dönüştüğü görülmüştür. Krizden kısa bir süre önce “her şey için çok geç olmadan” yüksek kar payı dağıtımlarına karşı sektör içi uyarılar yapılmış ancak çok acıdır ki dikkate alınmamıştır. Neticede Katılım Bankaları için kriz sınavından geçtikleri bu 2001 yılı, bundan sonra atacakları adımları da belirleyen en önemli risk / kriz yönetim tecrübesi olmuştur. Teşekkürler. Mehmet Fehmi EKEN