Hitz kateatuak: Haur Hezkuntza

1. HITZ
KATEATUAK
AMANTALA
TALDEA:
Juan
Acha,
Joseba
Andrade,
Garazi
Arrizabalaga,
Ane
Atxalandabaso,
Lorea
Bayarri,
Ainhoa
Clemente
eta
Sofia
de
la
Torre
1

2. 2
AURKIBIDEA
Zer
dira
hitz
kateatuak?..................................
................................2
Zertarako
erabiltzen
ditugu?.....................................................
......2
Prozesua…………………………………………………………………………………….…2
Beste
baliabideak………………………………………………………………………
…4
Bost
adibideak……………………..……………………………………………………….5

3. Zer
dira?
Hasteko
hitz
kateatuak
prozesu
luzearen
emaitza
dira.
Non
umeak
2-­‐3
urterekin
(hau
da
lehenengo
zikloan)
hasten
dira.
Bigarren
zikloan
prozesu
hori
gailurrera
iritziko
da
eta
lehen
hezkuntzan
hitz
kateatuak
egiteko
kapazak
izango
dira
umeak.
Hala
ere,
aipatu
behar
dugu
gelaren
araberakoa
dela
hau;
hau
da,
haur
hezkuntzako
bostgarren
mailako
azken
Hiru
hilabetean
ere
garatu
dezakegu.
Zertarako
erabiltzen
ditugu?
Hitz
kateatuek
umearen
garapen
linguistikoan
dute
bereziki
eragina.
Hau
da
hizkuntzaren
esparruan
dute
eragina.
Gainera,
haur
batek
hiztegi
gehiago
bereganatzeko
balio
digu
metodologia
honek.
Askotan
klasean
dinamika
berriak
ezartzeko
ere
erabiltzen
ditugu
hitz
kateatuak.
Horrela
izanik,
silabak
ikasteko
edo
hiztegia
ikasteko
modu
berriak
erabiltzean
umeak
ere
monotoniatik
ateratzen
dira
eta
ere
ikasteko
beste
modu
bat
barneratzen
dute.
2.
zikloari
dagokionez,
irakurketa
eta
idazketa
prozesuko
lehengo
pausuak
emateko
erabili
daitezke
hitz
kateatuak.
Silabekin
eta
hitzekin
jolasten
duten
dinamikak
direnez
haurraren
prozesu
horretan
eragina
dute,
finkatzen
dituztelako
irakurketaren
eta
idazketaren
oinarriak.
3
Prozesu
bat
dela
kontuan
izanik,
haur
hezkuntzan
prozesu
hori
nola
garatzen
den,
zikloka
azaltzeko
beharra
dago.
Lehenengo
zikloan,
2
urteko
gelan
ezin
ditugu
hitz
kateatuak
sartu
baina
hala
ere
andereñoak
hitzak
ondo
markatu
ditzake;
adibidez:
ipuin
bat
kontatzean,
abestean…
Horrela
ere
umeek
belarria
egingo
dute
ahoskatzeko
moduari.
3
urteko
gelan
silabak
banatzeari
ekin
ahal
diegu,
baina
hasteko
prozesua
denez
bakarrik
haien
izenekin
edo
klaseko
izenekin
egin
beharko
genuke
prozesua.
Haurrak
txikiak
direnez
gehien
bat
dinamikoak
diren
jolasak
gustuko
dituzte
horregatik
silaba
banaketa
lantzeko
adibidez
txaloak
erabili
daitezke.

4. Bigarren
zikloari
dagokionez,
lau
urteko
gelan
aurreko
urtean
hasitako
prozesua
jarraitu
behar
dugu
hiztegi
gehiago
sartuz.
Hala
ere,
umeentzat
komunak
diren
hitzak
(eguneroko
bizitzakoak)
izan
behar
dira:
gelako
gauzak(
arbela,
mahaia,
motxila,
aulkia…),
lekuak(
etxea,
ikastola,
bideo
gela,
patioa,
gimnasioa…),
animaliak,
koloreak…
Ezin
ditugu
ahaztu
izen
propioak
baina
prozesuaren
puntu
honetan
gutxika
abizenak
sartzen
hasi
gaitezke
(
umeen
garapenaren
arabera)
Azkenik
bost
urteko
gelan,
haurrak
kapazak
izango
dira
silaba
bat
ematean
hitzak
sortzen
(
beti
beraien
bizitzan
komunak
diren
hitzak
izango
dira)
.
Hori
egiteko
baliabide
desberdinak
erabili
ditzakegu
hala
nola
kartelak
silaba
batekin
eta
ondoan
marrazki
bat
haurrak
erlazionatzeko
silaba
eta
irudia.
Gerora
prozesuak
aurrera
egiten
duenean
marrazkia
kenduko
dugu
umea
ez
mugatzeko
eta
silaba
horrekin
dakizkien
hitz
guztiak
sortu
ahal
izateko.
Bost
urteko
hirugarren
hiru
hilabetean
hasi
daiteke
hitz
kateatuekin
(gelako
umeen
garapena
eta
hizkuntza
maila
kontuan
izanik).
Honetan
hasi
ahalko
gara
korroaren
dinamikarekin
non
bakarrik
haurrak
behar
ditugu
jolasteko.
Gerora
azalduko
dugu
dinamika
hau:
nola
egiten
den
eta
bere
arauak.
4
Hitz
kateatuekin
batera
beste
baliabide
batzuk
erabili
ditzakegu,
horiek
hizkuntza
lantzen
dutenak
izanik
gehin
bat:
abestiak,
hitz
korapiloak,
izen
kartelak
edota
olerkiak.
Beste
aldetik,
umeen
gorputza
eta
irudimena
garatzen
duten
baliabideak
erabili
ditzakegu:
psikomotrizitatea
eta
marrazkiak.

5. 5
Jarraitzeko
bost
adibide
proposatzen
ditugu
hitz
kateatuak
lantzeko:
1-­‐ SILABAK
ETA
TXALOAK:
Hiru
urteko
umeentzat
dago
bideratua
ekintza
hau.
Bakoitzak
bere
izena
esan
behar
du
silaba
bakoitzean
txalo
bat
emanez
eta
silabak
zenbatu
behar
ditu,
beste
batek
arbelean
edo
paper
batean
makilak
marrazten
dituen
bitartean.
Adibidez:
JON
(1),
LO-­‐RE-­‐A
(3),
A-­‐NE
(2)…
Horrela
haurrak
ez
ditu
bakarrik
bere
izenaren
silabak
barneratuko
baizik
eta
beste
batzuk
entzungo
eta
barneratuko
ditu,
umeak
elkarrekin
lanean
daudelako.
Gainera,
zenbakiak
ere
lantzen
dira
hizkuntzaz
aparte
dinamika
honen
bidez.
2-­‐ DOMINO
JOLASA
(HITZAK
SORTU):
2.
Zikloan
bideratu
daitekeen
jolasa
da.
Domino
jolasean
ume
bakoitzak
txartel
bat
izango
du
silaba
batekin
eta
umeen
artean
hitzak
sortu
beharko
dituzte
dominoa
izango
balitz
bezala,
eta
era
batean
hitzak
kateatzen
joango
dira.
Jolas
hau
bi
modutara
egin
dezakegu:
batetik
lurrean
kartelak
jarriz
dominoan
bezala;
eta
bestetik,
ume
bat
aterako
da
esanez
nik
MA
silaba
dut
eta
orduan
beste
bat
aterako
da
nik
MU
eta
beste
batek
nik
A,
MAMUA
hitza
sortuz;
eta
horrela
hurrenez
hurren.
3-­‐ KORROAREN
DINAMIKA:
Honi
buruzko
informazioa
bilatzean
zailtasun
handiko
dinamika
dela
pentsatu
genuen.
Horregatik
bost
urteko
gelan
dinamika
bideratu
genuen,
hurrengo
ondorioak
ateraz:
alde
batetik,
umeekin
hitz
egitean
hiztegi
pilo
bat
zeukatela
konturatu
ginen,
baina
eskatzen
genionean
aurreko
umeak
esandako
hitza
amaitu
den
silabaz
hasten
den
hitz
bat
esatea,
ez
zuten
oraindik
arintasun
hori
eta
beharrezkoa
zituzten
andereñoaren
keinuak,
klaseko
objektuak
begiratzea….
Hori
guztia
kontuan
hartuz,
dinamika
hau
bost
urteko
gelako
hirugarren
hiru
hilabetean
hasi
daiteke
eta
gerora
bereziki
lehenengo
mailan.
Haurrak
korro
baten
jezarriko
dira.
Andereñoa
hasiko
da
hitz
bat
esanez
eta
erlojuaren
sentsuan
umeek
aurrekoak
esandako
hitza
amaitzen
den
silabatik
hasten
den
hitz
bat
esan
beharko
du;
adibidez:
KIPULA,
LAPIKO,
KOTXEA,
AMANTALA…
Haur
bat
erratzen
denean
(hitz
bat
ez
dakielako
edo
esandako
hitz
bat
errepikatzen
duelako)
jokoa
amaitutzat
ematen
da
eta
berriro
hasten
da.
Hitz
kateatuak
lantzeko
jolas
hau
oso
malgua
da,
irakasle
bakoitzak
zentratu
ahal
duelako
nahi
duen
esparruan(
bakarrik
animalietan,

6. koloreetan,
gelako
gauzetan…).
Hala
ere,
oinarrizko
arau
batzuk
daude.
Alde
batetik,
joko
honetan
hizkuntza
egokia
erabili
behar
da
beraz
umeei
hitz
desegokiak
alde
batera
ustea
esan
behar
diegu:
tonto,
leloa…
Bestetik,
umeen
arteko
errespetua,
azkenean
jokoa
ume
bat
erratzean
amaitzen
delako
eta
ume
hori
txarto
ez
sentitzea
sustatu
behar
dugulako.
4-­‐ ARGAZKIAK/MARRAZKIAK
ETA
HITZAK:
Haur
Hezkuntza
osoan
zehar
egin
daitekeen
dinamika
da.
Hori
egiteko
argazkiak
edo
marrazkiak
erabili
daitezke.
Ume
bakoitzak
irudiak
ikustean
zer
den
esan
beharko
du
eta
gero
marrazkiaren
txartelari
buelta
emanez
hitza
idatzita
ikusiko
du.
Adibidez:
irudian
elefante
bat
agertuko
da,
haurrak
elefantea
dela
identifikatu
beharko
du
eta
gero
txartelari
buelta
emanez
elefante
hitza
ikusiko
du
idatzita
edo
silabatua
(beti
letra
larriz).
5-­‐ SOINUAK
ETA
SILABAK
(ORDENAGAILUAREKIN
JOLASAK):
2.zikloan
aplikatu
daiteke
horrelako
dinamika
bat.
Oso
garrantzitsua
da
ume
batek
ulertzea
hitz
batek
grafia
duela
eta
bestetik
soinua.
Horregatik
oso
baliagarriak
dira
honelako
jolasak.
Jolas
honetan
umeek
ordenagailuan
silabak
ikusiko
dituzte
adibidez:
MA,
LO,
TZE,
KU
eta
orduan
entzungo
da
TZE,
orduan
haurrak
silaba
egokia
aukeratu
beharko
du.
Hurrengo
pausuan,
marrazki
edo
irudi
bat
agertuko
da
pantailan
eta
horren
azpian
silaba
anitz;
haurrak
marrazkia
zer
den
entzungo
du
eta
orduan
pantailan
dauden
silabekin
osatuko
du
hitza.
Adibidez:
ume
baten
irudia
agertuko
da,
azpian
hurrengo
silabak:
U,
ME,
KA,
A,
TZE
eta
LA,
gero
hitza
entzungo
du
eta
azkenik
haurrak
dituen
silabekin
hitza
sortu
beharko
du.
Beste
jolas
bat
izango
litzateke
“Begizorrotz”.
(aurkezpenekoa).
6