Higieny pracy umysłowej - materiał na godzinę wychowawczą

1. 2.45. Higiena pracy umysłowej
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

2. Co to jest praca umysłowa?
 Praca jest to każda celowa działalność, służąca uzyskaniu
pewnych wartości użytkowych (o charakterze materialnym lub
niematerialnym), zapewniających człowiekowi podstawy do
życia.
 Uczenie się jest wiec formą pracy.
 Przyjął się podział pracy na fizyczną i umysłową. Różnica
miedzy nimi ma jedynie charakter ilościowy, gdyż w każdej
z nich biorą udział zarówno mięśnie, jak i układ nerwowy.
 Proces uczenia się, np. rozpatrywany z fizjologicznego punktu
widzenia, ma pewne cechy pracy fizycznej, chodzi tu o
obciążenie mięśni dla utrzymania poprawnej pozycji ciała, czy
pióra w trakcie pisania.

3. Fizjologiczne aspekty pracy umysłowej
 Z punktu widzenia układu ruchu, praca umysłowa jest
dotkliwa, bo ma charakter statyczny.
 Wiadomo; że podczas pracy statycznej określona grupa
mięśni ulega napięciu bez zmiany ich długości. Pociąga to za
sobą kilkakrotnie mniejsze ukrwienie w stosunku do
zapotrzebowania mięśni.
 W czasie pracy dynamicznej zapotrzebowanie na krew (choć
znacznie wyższe niż w wysiłku statycznym) równoważone jest
przez ukrwienie. Zrozumiała jest wiec prędkość zmęczenia
wywoływanego pracą statyczną.
 Praca umysłowa związana jest ściśle z funkcjonowaniem
układu nerwowego, a szczególnie kory mózgowej.

4. Zmęczenie
 Po każdej intensywnej i dłużej
trwającej pracy pojawia się
zmęczenie.
 Uczucie zmęczenia mózgu
zwane znużeniem, jest to
subiektywne odczucie obniżenia
zdolności do pracy.
 Na tempo zmęczenia mają
wpływ indywidualne cechy
każdego człowieka, w tym: wiek,
stan zdrowia, płeć.
 Ogromne znaczenie dla
pojawienia się zmęczenia ma:
- rodzaj pracy,
- czas jej trwania,
- Miejsce,
- stosunek do wykonywanej
pracy,
- warunki środowiskowe, takie jak
hałas, wilgotność, temperatura,
oświetlenie.

5. Objawy zmęczenia
Symptomami zmęczenia są m. in.:
 niepokój ruchowy,
 zmniejszona prędkość reakcji na bodźce,
 mniejsza zdolność koncentracji uwagi,
 obniżona sprawność przyswajania nowej wiedzy,
 występowanie czynności
zbędnych w trakcie
wykonywania poleceń,
 mniejsze tempo i precyzja pracy,
 przerwanie pracy.

6. Efektywność pracy umysłowej
 Efektywność pracy ucznia jest odwrotnie
proporcjonalna do zmęczenia.
 Istnieje ścisły związek między spadkiem
krzywej sprawności a ilością
popełnianych błędów, stopniem
dekoncentracji, obniżeniem poziomu
aktywności i zainteresowania nauczanym
przedmiotem.
 Obserwuje się indywidualne odchylenia
w przebiegu tej krzywej, ale są one na
tyle rzadkie, że nie zmieniają ogólnego
obrazu.
 Typowymi przykładami są tzw. ludzie
"sowy" i "skowronki". Pierwsi nabierają
rozpędu do pracy w godzinach
popołudniowych, drudzy we wczesnych
godzinach porannych.

7. Efektywność pracy ucznia
 W ciągu godziny lekcyjnej  W ciągu tygodnia
Ryc. 3 Schemat przebiegu pracy
umysłowej (wg Jaczewskiego) AB -
wdrożenie do pracy, BC - okres tzw.
wprawy, CD - zmęczenie, DE - okres
mobilizacji psychicznej.
Badano również wahania efektywności w ciągu roku.
Za miesiące największego zmęczenia uznano
marzec (wyczerpanie wiosenne) oraz czerwiec (okres
klasyfikacji, klasówek, powtórek bliskość wakacji).

8. Przemęczenie
 Między pracą a odpoczynkiem musi być zachowana
właściwa proporcja.
 Jeśli uczucie zmęczenia nie ustępuje po odpoczynku, może
kumulować się i wtedy mamy do czynienia z przemęczeniem.
 Objawy przemęczenia są takie same jak przy zmęczeniu ale
dodatkowo występują:
- bóle głowy,
- brak apetytu,
- zaburzenia snu,
- apatia.
Stan ten jest szczególnie groźny, ponieważ wpływa
na ogólny rozwój i zdrowie.

9. Ważne elementy dnia
 Higiena pracy umysłowej polega na racjonalnym rozłożeniu
czasu przeznaczonego na naukę i wypoczynek.
 Elementy racjonalnego trybu życia, które odgrywają ważną
rolę w higienie pracy umysłowej uczniów:
- nauka i praca (w szkole, w domu),
- zajęcia ruchowe (wypoczynek czynny),
- sen,
- rozkład posiłków.

10. Odpoczynek
 W zapobieganiu zmęczeniu bardzo ważną rolę odgrywa odpoczynek.
 Ważne, abyście po okresie intensywnego wysiłku umysłowego znaleźli
czas na wypoczynek.
 Wyróżniamy dwie jego formy:
A. czynną B. bierną
 Wypoczynek czynny bezpośrednio po lekcjach, spędzenie czasu na
świeżym powietrzu, w ruchu, pozwoli na dotlenienie komórek mózgu
i zapewnia organizmowi psychiczny relaks.

11. Zmiany wydajności pracy uczniów w
zależności od formy wypoczynku

12. Regularny tryb życia
 Dobrze zorganizowana nauka lub praca oraz
odpoczynek pozwalają na uniknięcie wielu stresów lub
zmniejszenie ich skutków.
 Nauce sprzyjają odpowiednie warunki pracy, np.
wywietrzone pomieszczenia, zieleń, porządek, cisza.
 Odrabianie prac domowych należy zaczynać od zadań
trudniejszych.
 Co godzinę wskazana jest krótka przerwa na
„rozprostowanie kości”.
 Nie jest istotny czas spędzony nad książką, ale
efektywność tego czasu.
 Istotną rolę w higienie pracy umysłowej odgrywają
regularne posiłki, przy czym ostatni najpóźniej
o godzinie 19.

14. Sen
 Bardzo ważną formą odpoczynku jest sen.
 Sen regeneruje siły życiowe.
 Podczas snu wszystkie funkcje życiowe ulegają
spowolnieniu.
 Na pewien czas zostają również wyłączone ośrodki w korze
mózgowej.
 Spokojny sen jest niezbędny szczególnie w wieku
dojrzewania.
 Przewietrzony pokój, czysta bielizna nocna oraz cisza
stwarzają odpowiednie warunki do dobrego snu.

15. Wpływ długości trwania snu na gotowość
uczniów do pracy
Długość snu jest bardzo istotna dla prawidłowego odpoczynku i wynosi
dla was od 9 do 10 godzin.

16. Higiena pracy z monitorem
komputerowym
 Coraz częściej mamy okazję pracować z komputerem.
 Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że wpatrywanie się w monitor
bardzo negatywnie oddziałuje na nasze oczy.
 W związku z tym warto stosować się do kilku zaleceń, dzięki którym
unikniemy wielu problemów z oczami w przyszłości.
– ekran monitora powinien się znajdować 10-20 stopni poniżej poziomu linii
wzroku,
– obraz na ekranie powinien być ostry, kontrastowy i stabilny,
– na ekranie nie powinny być widoczne żadne odblaski (ograniczają je
między innymi: osłonięte okna, odpowiednio ustawione monitory, to znaczy
równolegle do linii okien - bokiem, oprawy rozpraszające światło),
– podczas pracy z komputerem co 1,5 - 2 godziny należy robić przerwę
trwającą 5 - 15 minut.

17. Zadania
1. Na podstawie analizy wykresu podaj formę odpoczynku,
która ma wpływ na zwiększenie wydajności twojej pracy.
2. Zaproponuj dwa sposoby wypoczynku po powrocie
ze szkoły.
3. Oceń, czy twój rozkład dnia jest zgodny z zasadami
higieny pracy umysłowej.
4. Wyjaśnij wpływ snu na efektywność pracy mózgu.
5. Wymień trzy czynniki, zakłócające efektywność pracy
umysłowej.

18. Wasze hasła do tematu 2.28.
Dbaj o szkielet, dbaj o ciało, bo też ruchu nigdy mało.Ćwicz codziennie by być zdrowym, mięśnie
wzmocnić, na imprezę być gotowym.
"Zadbaj o swoją aktywność fizyczną - zależy od niej długość i jakość twojego przyszłego życia."
Ćwicz codziennie, bo ruch to zdrowie.
TRZYMAJ FORMĘ
Szczęście, radość, zdrowie, siła,
dawno znana jest ich przyczyna.
Ćwicz i biegaj, sport uprawiaj,
więcej rób, a mniej gadaj.
Aktywność fizyczna to ważna sprawa,
ale może być nią i dobra zabawa.
Więc nie czekaj - od komputera uciekaj,
bo każdy Ci to powie,
że ruch to samo zdrowie!
Gratuluję autorom!
Szkoda, że nie wszyscy nadesłali 

19. Źródła
 B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r.
 W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r.
 http://www.profesor.pl/mat/na7/na7_r_tess_030726_2.php
 http://radzilow.scholaris.pl/gimnazjum/higiena/strony/higiena_pracy_umyslowej.
htm