Hezkuntza, altxor ezkutua

1. HEZKUNTZA: ALTXOR EZKUTUA
Ainara Arcarazo Legarreta
XXI.mendeak informazioa zirkulatzeko eta gordetzeko baliabide handiak eman ditu
eta ondorioz, hezkuntzak gero eta ezagutza teoriko eta tekniko gehiago transmititu
beharko ditu. Ezagutzak etorkizuneko konpetentzien oinarriak direnez, etorkizunari
bideratuta egon behar dira eta orientazioak definitu beharko ditu.
Honako lau ikasketaren inguruan egituratu behar da hezkuntza: Ezagutzen
ikastea, ulermenaren baliabideak bereganatzea; egiten ikastea, bakoitzak bere
inguruan eragin ahal izateko; elkarrekin bizitzen ikastea, giza jarduera guztietan
parte hartzeko eta lankidetzan aritzeko; eta izaten ikastea, aurreko hiru
elementuak hartzen dituen prozesua. Batzordearen ustez, irakaskuntza sistema
denetan lau elementu hauei garrantzi berdina eman behar zaie, esperientzia
globala izan dadin.
Batzordekideek bazekiten XXI. Mendeko erronkei aurre egiteko beharrezkoa zela
hezkuntzaren helburuak aldatzea eta honen erabilgarritasunaren ideia aldatzea.
Horrela, gizabanako bakoitzak bere sormen ahalbideak aurkitu, bizitu eta areagotu
beharko lituzke. Hezkuntzaren eginkizuna bere osotasunean kontuan hartu
beharko litzateke.
Ezagutzen ikasi:
Giza bizitzako bitarteko eta helburutzat har daiteke. Ikaskuntzaren bidez pertsona
bakoitzak bere inguruan dagoen mundua ulertu behar du duintasunez bizitzeko,
gaitasun profesionalak garatzeko eta besteekin komunikatzeko. Aplikaziorik
gabeko ikaskuntzak atzera egiten duen heinean, ezagutza erabilgarria bere lekua
hartzen ari da. Jakinduria areagotzeak gizabanakoaren alderdi asko hobeto uler
daitezen laguntzen du, jakin-min intelektuala bultzatzen du eta errealitatea
dezifratzen laguntzeaz gain, autonomia handiagoa izaten laguntzen du.

2. Alabaina, ezagutzaren etengabeko eboluzioaren ondorioz, gero eta zailagoa da
den dena ezagutu nahi izatea. Hezkuntza kulturala ezin dezakegu alde batera utzi,
honek beste hizkuntza eta ezagutza batzuetako ateak zabaltzen baititu eta
komunikazioa ahalbidetzen baitu. Gainera, espazio eta denboran ematen den
gizarteen nahasketa da eta jakinduriako beste eremu batzuen ateak zabaltzen ditu.
Ezagutzeko ikastea, ikasten ikastea da, arreta, oroimena eta pentsamenduaren
bitartez. Txikitatik, norbanakoak bere arreta gauzetan eta pertsonengan
kontzentratzen ikasi beharra dauka. Jasotako informazio horrek irauteko
ezinbestekoa da arreta. Beste aldetik, oroimena lantzea ere ezinbestekoa da.
Adituen arabera oroimena txikitatik entrenatu beharra dago eta haien ustez ez da
komeni eskolako zenbait ariketa tradizional kentzea. Arreta handiz landu behar da
gizakiak berezkoa duen memorizazio asoziatiboa, automatismoaren aurrean
menperaezina dena.
Pentsamendua erabiltzen duen haurra lehenengo gurasoekin hasiko da eta gero
irakasleekin. Pentsamendu horrek konkretuaren eta abstraktuaren arteko
artikulazioa egin behar du. Dedukzio eta indukzio metodoak bateratzea komeni da
irakaskuntzan eta ikerkuntzan.
Ezagutza jasotzeko prozesua amaigabea da eta mota guztietako esperientzietan
eskuratu daiteke.
Egiten ikasi:
Ezagutzen ikastea eta egiten ikastea banaezinak dira sarritan. Baina azken hau
lotuagoa dago lanbide heziketarekin.
Etorkizuneko lan merkatuan bi ekonomia bereiziko dira: Alde batetik, industriala
non soldatapeko lana da nagusi, eta bestetik, beste ekonomiak, non lan
independenteak oraindik bizirik irauten duten. XX.mendean zehar gizarte

3. industrialetan makinek lana ordezkatu dute eta horren ondorioz, lana gero eta
inmaterialagoa izateaz gain, lanak gero eta ezagutzazkoagoak dira eta zerbitzuen
garrantzia handituz doa jarduera ekonomikoan. Hori dela eta, orain “egiten ikastea”
espresioari ezin zaio lehen zuen esanahia eman. Beraz, ikaskuntzek eboluzionatu
behar dute.
Kalifikazio noziotik lehiara:
Produkzio industrialeko sistemetan ezagutzazko eta informaziozko dimentsioek
duten nagusitasunak lanbide kalifikazioaren nozioa zaharkitu egin dute eta lehia
pertsonala pribilegiatu. Zerebralagoak diren beste produkzio lan batzuk azaltzen
dira, adibidez, makinak gobernatzea eta mantentzea. Makinak gero eta
adimentsuagoak diren neurrian eta lana desmaterializatzen den neurrian, diseinu,
azterketa eta eraketa lanak azaltzen dira.
Langileei dagokienez, derrigorrezko eginbeharrek eta lan zatituek atzera egin dute
eta aurrera egin dute “egitasmorako taldeek”. Enpleguak jadanik ez dira
trukagarriak eta eginbeharrak pertsonalizatu dira. Pertsona bakoitzari konpetentzia
zehatzak eskatzen dizkiote: jokaera soziala, taldean lan egiteko gaitasuna eta
ekimenak izatea eta arriskuak onartzeko ahalmena.
Langilea aldaketaren agentetzat jotzen da eta eskatutako gaitasunak osatzeko
zenbait ezaugarri subjektibo bateratzen dira. Ezaugarri horien artean, gero eta
garrantzitsuagoak dira komunikatzeko eta besteekin elkarlanean aritzeko
gaitasunak, garazkei aurre egiteko ahalmena eta konpontzeko gaitasunak.
Soldatapeko sektorean lanaren “desmaterializazioa” eta zerbitzu jarduerak:
Ekonomia aurreratuetako ikaskuntzan izandako “desmaterializazioaren” ondorioak
oso nabarmenak dira, zerbitzuen eboluzio kuantitatibo eta kualitatiboari

4. erreparatzen badiegu. Zerbitzuen kategoria oso dibertsifikatua da eta
bazterketaren bidez definitzen da.
Zerbitzu asko sortzen duten pertsonen arteko harremanaren arabera definitzen
dira nagusiki. Horren adibide aurki dezakegu, ekonomiak gero eta konplexuagoak
izatea aprobetxatzen duen merkataritza sektorean edo merkataritzazkoa ez den
sektore tradizionalagoetan. Bietan ezinbestekoa da informazio eta komunikazio
jarduera. Horrelako zerbitzuetan, zerbitzua ematen duenaren eta jasotzen
duenaren arteko harremanaren kalitatea neurri handi batean jasotzen duenaren
esku dago. Gaiarekin eta teknikarekin izan beharreko erlazioa harreman
pertsonaletarako gaitasunarekin osatu behar da.
Garapen bidean dauden herrialdeetan arazoa lanbide heziketaren inguruan ere
azaltzen da.
Lana ekonomia ez egituratuan:
Garapen bidean dauden ekonomietan soldatapeko jarduera ez da nagusi eta lana
oso izaera desberdinekoa da. Afrikako, Latinoamerikako eta Asiako herrialde
askotan biztanleria oso gutxik lan egiten du soldatapean eta gehienek, nagusiak
bizirik irauteko ekonomia tradizionalean parte hartzen du. Gainera, ikaskuntzaren
eginkizuna ez da lanera mugatzen; ekonomiako sektore egituratu edo ez
egituratuetan garapenean parte hartzearen helburu zabalagoa asebete behar du.
Garapen bidean dauden beste herrialde batzuetan, nekazaritzaz eta egituratutako
sektore txiki batez gain, badago modernoa eta ez egituratua den sektore
ekonomikoa. Horrek tokiko baldintzetara egokitutako enpresa aukerak daudela
adierazten du.
Herrialde horien ustez, beren etorkizuna teknologia modernoa eskuratzeko behar
den kultura zientifikoa hartzeari lotuta dago.

5. Elkarrekin bizitzen ikasi, besteekin batera bizitzen ikasi:
Gaur egungo hezkuntzako ekintza nagusietakoa da. Komunikabideen bidez, iritzi
publikoak ez du zer eginik, eta orain arte, hezkuntzak gutxi egin ahal izan du
egoera hori aldatzeko.
Gizakiek beren beraien eta kide diren taldearen kualitateak gehiegi baloratzen
dituzte eta besteekiko kontrako aurreiritziak sustatzen dituzte, batez ere nazioarte
mailan. Gerra ekonomikoak gauzak dauzkatenen eta ez dauzkatenen arteko
tentsioak pizten ditu eta tentsio horiek mundua zatitzen dute. Batzuetan
hezkuntzak, giro horiek mantentzen laguntzen du. Hori saihesteko, komenigarria
izango litzateke hezkuntzari bi orientazio ematea. Lehenengo mailan, pixkanaka
bestea ezagutzea. Bigarrenean, eta bizitza osoan zehar, proiektu komunetan parte
hartzea.
Bestea ezagutzea:
Hezkuntzak helburu bi ditu: giza espeziaren aniztasuna irakastea eta gizaki guztien
artean dauden antzekotasunez eta elkarren menpekotasunez ohartarazten
laguntzea. Gai batzuk egokiak dira lan hori burutzeko, adibidez, giza geografia,
atzerriko hizkuntza, literatura.
Bestea ezagutzeko, ordea, bakoitzak bere burua ezagutu behar du, beraz,
hezkuntzak lehenengo nor den ezagutarazi behar dio haurrari. Hezkuntza hori
familiak zein komunitateak eman diezaiokete. Eskolan enpatia jarrera hori
sustatzea emankorra izango da bizitzan zeharreko jokaera sozialetarako.
Helburu komunetara jo:

6. Komunean lan egiten denean, gizakien arteko diferentziak eta gatazkak
desagertzen dira. Beraz, hezkuntzak bere programetan gazteak txikitatik
lankidetza proiektuetan aritzeko denbora eta aukera eskaini behar ditu, kirol,
kultura eta jarduera sozialetan parte hartuz.
Gainera, eskolan, irakasle eta ikasleen arteko harremana aberats daiteke eta
gazteen geroko bizitzan erreferentzia bat izan.
Izaten ikasi:
Hezkuntzak pertsona bakoitzaren garapen orokorrean lagundu behar du.
Gaztaroan jasotako hezkuntzari esker, gizaki guztiak prest egon behar dira
pentsamendu autonomo eta kritikoa izateko eta norberaren iritzia izateko, beraien
bizitzan zehar erabakiak bakarrik hartzeko gaitasuna izan dezaten.
Izaten ikastea txostenak, eboluzio teknologikoarekin lotutako gizatasunik gabeko
munduarekiko kezka azaltzen du. Ordutik, gizarteen garapenak eta
komunikabideen izugarrizko botereak kezka hori areagotu dute. Litekeena da
fenomeno horiek handitzea, baina arazoa hau izango da: Ume bakoitzari indar eta
erreferentzia puntu intelektual iraunkorrak ematea. Inoiz baino gehiago
hezkuntzaren oinarrizko funtzioa gizaki guztiei pentsatzeko, iritzia osatzeko,
sentimenduak izateko eta irudimena izateko askatasuna ematea da.
Etengabe aldatzen ari den munduan, leku berezia eman behar zaie sormenari eta
irudimenari. Horregatik, haurrei aurkikuntza eta esperimentazio aukera gehien
eman beharko zaizkie.
Beraz, Batzordea guztiz bat dator Izaten ikastea txostenarekin: Garapenaren
xedea gizakia bere aberastasun osoan eta bere adierazpenen eta bere
konpromisoen konplexutasunean erabat azaltzea da. Jaiotzatik heriotzara doan
garapen hori prozesu dialektikoa da eta bertan bakoitza bere burua ezagutzen
hasten da eta gero besteetiko harremanetara zabaltzen da. Beraz, hezkuntza,
barne bidaia da.

7. Komunean lan egiten denean, gizakien arteko diferentziak eta gatazkak
desagertzen dira. Beraz, hezkuntzak bere programetan gazteak txikitatik
lankidetza proiektuetan aritzeko denbora eta aukera eskaini behar ditu, kirol,
kultura eta jarduera sozialetan parte hartuz.
Gainera, eskolan, irakasle eta ikasleen arteko harremana aberats daiteke eta
gazteen geroko bizitzan erreferentzia bat izan.
Izaten ikasi:
Hezkuntzak pertsona bakoitzaren garapen orokorrean lagundu behar du.
Gaztaroan jasotako hezkuntzari esker, gizaki guztiak prest egon behar dira
pentsamendu autonomo eta kritikoa izateko eta norberaren iritzia izateko, beraien
bizitzan zehar erabakiak bakarrik hartzeko gaitasuna izan dezaten.
Izaten ikastea txostenak, eboluzio teknologikoarekin lotutako gizatasunik gabeko
munduarekiko kezka azaltzen du. Ordutik, gizarteen garapenak eta
komunikabideen izugarrizko botereak kezka hori areagotu dute. Litekeena da
fenomeno horiek handitzea, baina arazoa hau izango da: Ume bakoitzari indar eta
erreferentzia puntu intelektual iraunkorrak ematea. Inoiz baino gehiago
hezkuntzaren oinarrizko funtzioa gizaki guztiei pentsatzeko, iritzia osatzeko,
sentimenduak izateko eta irudimena izateko askatasuna ematea da.
Etengabe aldatzen ari den munduan, leku berezia eman behar zaie sormenari eta
irudimenari. Horregatik, haurrei aurkikuntza eta esperimentazio aukera gehien
eman beharko zaizkie.
Beraz, Batzordea guztiz bat dator Izaten ikastea txostenarekin: Garapenaren
xedea gizakia bere aberastasun osoan eta bere adierazpenen eta bere
konpromisoen konplexutasunean erabat azaltzea da. Jaiotzatik heriotzara doan
garapen hori prozesu dialektikoa da eta bertan bakoitza bere burua ezagutzen
hasten da eta gero besteetiko harremanetara zabaltzen da. Beraz, hezkuntza,
barne bidaia da.