1. Óñíû õàòóóëàã ò¿¿íèéã 纺ëð¿¿ëýõ àðãà.
Óñíü ãàçðûí õºðñ, óóëûí ÷óëóóëàã äóíäóóð íýâòðýí ãàðàõäàà òýäãýýðèéí
íàéðëàãàä áàéãàà óóñäàã äàâñûã óóñãàæ àâäàã.
Èéìýýñ ãîë ìºðºí , íóóð , õóäãèéí öýíãýã óñ íü öºì óóñìàë þì.
Áàéãàëèéí óñíü èõ òºëºâ êàëüöè, ìàãíèéí ñóëüôàò , áèêàðáîíàòóóäûã àãóóëñàí
áàéäàã.
Êàëüöè, ìàãíèéí èîíûã áàãà õýìæýýãýýð àãóóëñàí óñûã õàòóóëàã óñ
ãýíý.
Õàòóóëàã óñûã áóöàëãàõàä ò¿¿íèé äîòîð óóññàí êàëüöè , ìàãíèéí áèêàðáîíàò
çàäàð÷, óóñäàãã¿é êàðáîíàòûã ¿¿ñãýíý.
Æèøýý íü: Ca2+ + 2HCO3- = CaCO3 ↓ +H2O ++CO2 ↑
Èéíõ¿¿ ¿¿ññýí êàðáîíàò íü òóíàäàñ áîëîí áóóõ òóë óñíû õàòóóëàã ÷àíàð íü
áàãàñíà.
*Êàëüöè áà ìàãíèéí áèêàðáîíàòûã àãóóëñàí óñûã êàðáîíàòûí áóþó
áàéíãûí áèø õàòóóëàã óñ ãýíý.
*Êàëüöè áîëîí ìàãíèéí õëîðèä , ñóëüôàòûí àãóóëñàí óñûã áàéíãûí
õàòóóëàã óñ ãýíý.
Óñíû áàéíãûí õàòóóëãûã áóöàëãàæ àðèëãàæ áîëäîãã¿é . Õàòóóëàã óñàíä ñàâàí
õººñºðäºãã¿é .
Ñàâàí íü îðãàíèê õ¿÷ëèéí íàòðèéí äàâñ þì. Á¿ñ äààâóóã õàòóóëàã óñàíä óãààõàä
÷àíàðûã íü ìóóòãàõààñ ãàäíà ñàâàí èõýýð çàðöóóëàãääàã . Ñàâàí
íü êàëüöè , ìàãíèéí èîíòîé óðâàëä îðæ íýãä¿¿ëäýã.
2C17H35COO -- + Ca2+ = ( C17H35COO )2Ca↓
2C17H35COO -- +Ìg 2+ = ( C17H35COO )2Ìg↓
Òýäãýýð èîí á¿ðýí òóíàäàñæñàíû äàðàà ñàâàí õººñºð÷ ýõýëíý. Õàòóóëàã óñàíä
õîîë , õ¿íñíèé ç¿éë ìóó ÷àíàãääàã áºãººä àìò ìóóòàé áàéäàã. Ãýâ÷ òýäãýýð èîí
íü õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä îíöûí àþóëã¿é.
Èõ õýìæýýíèé ìàãíèéí èîí íü óñûã ãàøóóí àìòòàé áîëãîäîã áºãººä õ¿íèé
ãýäýñíèé ¿éë àæèëëàãààã ñóëðóóëàõ íºëººòýé áàéäàã.
Õàòóóëàã óñûã áóöàëãàõàä ñàâíû õàíàíä ( óóðûí òîãîîíû ) çóçààí õóñàì òîãòäîã
òóë òýð íü äóëààíûã ìóó äàìæóóëäàã.
Ýíý íü ò¿ëø èõýýð çàðöóóëàõ, òîãîîíû ýäýëãýýã ìóóäóóëàõ , çàðèìäàà òîãîî õýò
èõ õàëñíààñ àþóë îñîë ãàðàõ òîõèîëäîë ÷ áàéäàã.
Òîãîîíû õàíà 6ìì çóçààí õóñìààð õó÷èãäñàí áàéõàä ò¿ëøíèé çàðöóóëàëò 50
õóâèàð íýìýãääýã áàéíà. Èéìýýñ õàòóóëàãòàé óñûã óðüä÷èëàí 纺ëð¿¿ëñíèé
äàðàà õýðýãëýíý.
Óñíû íàéðëàãà äàõü êàëüöè, ìàãíèéí èîíû êîíöåíòðàöèéã áàãàñãàõ ïðîöåññûã
óñûã 纺ëð¿¿ëýõ ãýíý.
Õàòóóëàã óñûã ÿíç á¿ðèéí àðãààð 纺ëð¿¿ëäýã.
Óóðûí çóóõíû òîãîîíä óñûã õèéõèéí ºìíº óðüä÷èëàí õàëààæ áàéíãûí áèø
õàòóóëãûã íü àðèëãàíà.
Îð÷èí ¿åä ºíäºð äàðàëò á¿õèé òîãîîíä èõ òàëàâ íýðñýí óñ õýðýãëýõ áîëñîí
áàéíà.
Óñíû íàéðëàãà äàõü êàëüöè, ìàãíèéí óóñäàã äàâñûã óóñäàãã¿é äàâñ áóþó
êàðáîíàò áàéäàëä øèëæ¿¿ëæ õèìèéí àðãààð óñûã 纺ëð¿¿ëæ áîëíî.
Êàðáîíàòûí õàòóóëàãûã øîõîéí óñààð àðèëãàíà.
Ca( HCO3)2 + Ca(OH)2 = 2CaCO3 ↓ +H2O
Êàðáîíàòûí áèø õàòóóëãûã àðèëãàõàä ñîäûã õýðýãëýäýã.
CaSO4 +Na2CO3 =CaCO3 ↓ +Na2SO4
Õàòóóëàã óñûã 纺ëð¿¿ëýõýä êàòèîíèòûã àøèãëàäàã.

2. Ýíý íü èîí ñîëèëöóóëàõ äàâèðõàé àëþìîñèëèêàò (Na2Al2Si2O8*nH2O) þì.
Êàòèîíèòûí íàéðëàãûã õÿëáàðààð Na2R òýìäýãëýæ áîëíî.
R íü êàòèîíèòûí õàñàõ öýíýãòýé æèæèã õýñýã (R= Al2Si2O8*nH2Oþì. Õýðýâ
êàòèîíèò äóíäóóð õàòóóëàã óñûã íýâòð¿¿ëáýë íàòðèéí èîí íü êàëüöè, ìàãíèéí
èîíîîð ñîëèãäîíî.
Ca2+ + Na2R = 2Na+ +CaR
Ìg2+ + Na2R = 2Na+ +ÌgR
Èéíõ¿¿ êàëüöè , ìàãíèéí èîí íü óñíààñ êàòèîíèò ðóó, íàòðèéí èîí íü
êàòèîíèòààñ óñ ðóó øèëæèíý. ¯¿íèé ä¿íä óñíû õàòóóëàã àðèëíà. Êàòèîíèòûã
íèëýýä àæèëëóóñíû äàðàà äàõèí ñýðãýýäýã.
¯¿íèé òóëä ò¿¿íèéã íàòðèéí õëîðèäûí óóñìàëä áàéëãàíà.
Èíãýñíýýð êàëüöè, ìàãíèéí èîí íü óóñìàë ðóó, íàòðèéí èîí íü êàòèîíèò ðóó
øèëæèíý.
CaR + 2Na+ = Na2R + Ca2+
ÌgR + 2Na+ = Na2R + Ìg2+
Ñýðãýýñýí êàòèîíèòûã äàõèí ñýðãýýíý.
Õýðýãëýãäýõ¿¿í
Íýãæ ñëàéä òºì ¿ç¿¿ëýí
õè÷ýý
Äýä ñýäýâ êîä Òîî êîä òîî êîä
ëèéí
/íýð /
ñýäý
â
Õ¿ñíýãò 10-4-50 1
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4 -51 1
Ôèçèê 10-4-52 1
õèìè 10-4-75 1 10-4-65
õýðýãëýý 10-4-53 1
õàéëø 10-4-61 1
Øèðýì ¿éëäâýð 10-4-74 1 10-4-54 13 10-4-55
Øèðýì ¿éëäâýð 10-476 1
Òº Ãàí ¿éëäâýð 10-4-57 1 10-4-56 15 10-4-58
ì
ºð Ãàí ¿éëäâýð 10-4-59 1 10-4-60
Ìåòàëë ýëåìåíò¿¿ä 10-4-62 10
òåñò
10-4-64 10
Õýðýãëýãäýõ¿¿í
Íýãæ Äýä ñýäýâ
ñëàéä òºì ¿ç¿¿ëýí
õè÷ýý /íýð /

3. êîä Òîî êîä òîî êîä
ëèéí
ñýäý
â
Õ¿ñíýãò 10-4-15 1
¿åëýõ ñèñòåìä ýçëýõ 10-4-26
áàéð
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4-16 12
Ôèçèê 10-4-17 1 10-4-27
õèìè 10-4-77 1 10-4-18 1 10-4-29
õèìè 10-4-21 1
òóðøëàãà 10-4-20 24
Ãàçðûí ø¿ëòèéí 10-4-28
ìåòàëëûí èîíû
äºëíèé ºíãº
õýðýãëýý 10-4-22 1 10-4-23 1
Óñíû õàòóóëàã 10-4-25 7
Ãà Øîõîé øàòààõ 10-4-24 10
çð ¿éëäâýð
ûí
ø¿
ëò
èé
í
ìå
òàë
ëóó
ä
Õýðýãëýãäýõ¿¿í
Íýãæ Äýä ñýäýâ ñëàéä òºì ¿ç¿¿ëýí
õè÷ýý /íýð /

4. êîä Òîî êîä òîî êîä
ëèéí
ñýäý
â
Õ¿ñíýãò 10-4-1 1
¿åëýõ ñèñòåìä ýçëýõ 10-4-14
áàéð
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4-3 1 10-4-2 18
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4-4 1
Ôèçèê 10-4-5 1 10-4-6 4 10-4-31
õèìè 10-4-8 1 10-4-32
òóðøëàãà 10-4-7 9
òóðøëàãà 10-4-8 1
Òóðøëàãàò áîäëîãî 10-4-13 16
ø¿ëòèéí ìåòàëëûí 10-4-30
èîíû äºëíèé ºíãº
õýðýãëýý 10-4-11 1 10-4-9 10
Ø õýðýãëýý 10-4-10 1
¿ëò Ø¿ëòèéí ¿éëäâýð 10-4-12 7
èé
í Òàðààõ ìàòåðèàë¹1 10-4-66
ìå Òàðààõ ìàòåðèàë¹2 10-4-67
òàë
ëóó Òàðààõ ìàòåðèàë¹3 10-4-68
ä Òàðààõ ìàòåðèàë¹4 10-4-69
Òàðààõ ìàòåðèàë¹5 10-4-70
Òàðààõ ìàòåðèàë¹6 10-4-71
Òàðààõ ìàòåðèàë¹7 10-4-72
Òàðààõ ìàòåðèàë¹8 10-4-73
Õýðýãëýãäýõ¿¿í
Íýãæ Äýä ñýäýâ ñëàéä òºì ¿ç¿¿ëýí
õè÷ýý /íýð /

5. êîä Òîî êîä òîî êîä
ëèéí
ñýäý
â
Õ¿ñíýãò 10-4-35 1
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4-34 1
Áàéãàëüä îðøèõ 10-4-36 1
Ãàðãàæ àâàõ 10-4-37 1
Ôèçèê 10-4-38 1 10-4-6 4
õèìè 10-4-40 1
òóðøëàãà 10-4-44 12
òóðøëàãà 10-4-39 12
õýðýãëýý 10-4-41 1
Õºíãºíöàãààíû 10-4-43 1 10-4-42 14
¿éëäâýð
Õ
ºí
ãº
íö
àã
àà
í