1. 11GAZET VAN ANTWERPEN
VRIJDAG 30 JANUARI 2015
b Een complete hervorming van
de palliatieve zorg. Daarvoor plei-
ten de universiteiten VUB,
KULeuven en UGent samen op
een congres over levenseinde.
“Vandaag is ons systeem onbe-
taalbaar en voldoet het niet aan
de wil van de patiënt”, zegt prof.
dr. Luc Deliens, voorzitter van de
onderzoeksgroep Zorg rond Le-
venseinde. “Er is te weinig zorg
rond de levenskwaliteit en die
komt veel te laat. Bovendien kan
de patiënt vaak niet sterven waar
hij of zij wil.”
Dat blijkt uit de lijvige FLIECE-
studie, een onderzoek van vier
jaar, dat de drie universiteiten
voorstellen op het congres. Daar-
in staat dat Belgen vaak niet ster-
ven waar ze willen, ook al weten
ze dat hun einde nadert. De helft
overlijdt in een ziekenhuis: 11
procent in een palliatieve een-
heid, 38 procent op een andere
afdeling, terwijl slechts 24 pro-
cent thuis sterft. Dat staat in
schril contrast met de wensen die
mensen koesteren: 58 procent wil
thuis in alle rust heengaan, amper
11 procent geeft de voorkeur aan
een ziekenhuis.
“Ter vergelijking: in Nederland
sterft minder dan 25 procent in
een ziekenhuis”, zegt professor
Deliens. “We staan er dus echt
niet goed voor. Want een zieken-
huis is gericht op acute zorg, op
genezing. Niet op zorg voor een
kwaliteitsvol levenseinde. Boven-
dien is het de duurste plaats om te
sterven. En toch gebeurt het nog
het meest. Dat is de paradox waar
we met onze gezondheidszorg
voor staan.”
Communicatie met artsen
Het moet anders, vinden de on-
derzoekers. Ze roepen op tot een
beleid dat ondersteuning biedt
aan thuiszorg en mantelzor-
gers. Dat zijn mensen die thuis
een familielid of kennis opvan-
gen.
“Palliatief verlof is daar een goed
instrument toe. We moeten de
mantelzorgers ondersteunen, zo-
wel financieel als met begelei-
ding. Zorgen dat die mensen het
langer kunnen volhouden. Dat
kost geld, ja. Maar het huidige
model, waarbij een groot deel van
de mensen in een ziekenhuis blijft
liggen, is onbetaalbaar.”
Bovendien is de begeleiding
daar ook niet optimaal. Uit het
FLIECE-onderzoek blijkt dat art-
sen te weinig communiceren met
hun patiënten. Daardoor kennen
ze de laatste wensen vaak niet.
“De dood is nog steeds taboe in de
geneeskunde”, zegt Deliens. “Art-
sen fietsen erom heen. Maar in de
laatste maanden is die communi-
catie net cruciaal. Elke arts en
verpleger zou aandacht moeten
hebben voor de levenskwaliteit.
Eens vragen: Hoe gaat het met u?
Heeft u goed geslapen? Dat is
vaak belangrijker dan op een foto
tonen hoe groot een tumor is.”
Vergrijzing
Om een nieuw model rond palli-
atieve zorg te creëren, organise-
ren de onderzoekers binnenkort
een Staten-Generaal. Daarop zul-
len niet alleen politici aanwezig
zijn, maar ook artsen, mensen uit
het onderwijs en werkgevers. Ze
zullen proberen na te gaan hoe de
maatschappij zich kan organise-
ren naar zo’n model.
Politici tonen zich alvast enthou-
siast over het voorstel. “Vlamin-
gen die zorg nodig hebben, willen
we zo lang mogelijk in hun thuis-
omgeving laten wonen”, zegt
Vlaams minister van Welzijn Jo
Vandeurzen (CD&V). “Door de
zesde staatshervorming zijn veel
bevoegdheden (zoals huisartsen-
kringen, thuiszorg en nog meer,
red.) bij Welzijn gecentraliseerd.
Dit is dus een goed moment om
deze uitdaging aan te gaan.”
Ook Elke Sleurs (N-VA), staats-
secretaris van Wetenschapsbe-
leid, erkent de noodzaak van een
hervorming. “Want de palliatieve
zorg zal steeds belangrijker wor-
den, door de vergrijzing van onze
bevolking.”
i FLIECE staat voor Flanders Study to
Improve End­of­Life Care and Evalua­
tion tools.
Levenseinde
Zes op de tien Vlamingen
sterven liever rustig thuis
D
e helft van de Belgen
die niet plots sterft,
overlijdt in een
ziekenhuis. Dat staat
in schril contrast met onze
wensen, want de meesten
willen thuis heengaan, in alle
rust. “We moeten onze
palliatieve zorg volledig
hervormen”, zeggen drie
Vlaamse universiteiten.
“Want nu is het systeem
onbetaalbaar, en niet gericht
op de patiënt.”
BERT HEYVAERT
LUC DELIENS
Voorzitter onderzoeksgroep
‘‘Een ziekenhuis
is gericht op
acute zorg, op
genezing. Niet
op zorg voor een
kwaliteitsvol
levenseinde.’’
FOTO BELGA
ZIEKENHUIS
(palliatieve eenheid)
THUIS ZIEKENHUIS
(andere afdeling)
WOONZORGCENTRUM
58%
31%
7% 5%
24% 28%
11%
38%
% mensen dat
thuis wil sterven
% mensen dat
thuis sterft
(niet-plots overleden)
Waar we willen sterven
is niet waar we overlijden
We worden laat doorverwezen
naar palliatieve zorg
Moment van doorverwijzing bij terminale patiënten
KANKER
DEMENTIE
HARTFALEN
LONGAANDOENINGEN
Sterft daar Wil daar
sterven
Wil daar
sterven
Wil daar
sterven
Wil daar
sterven
Sterft daar Sterft daar Sterft daar
20 dagen
voor overlijden
14 dagen
voor overlijden
12 dagen
voor overlijden
10 dagen
voor overlijden
Palliatieve zorg begint vaak veel te laat
b In ons land verwijzen artsen de terminale patiënten vaak heel
laat door naar palliatieve zorg. Bij kankerpatiënten is dat gemid­
deld 20 dagen voor het overlijden, bij fatale longaandoeningen is
die termijn zelfs amper tien dagen. “Vergeleken met andere lan­
den is dat laat”, zegt prof. dr. Joachim Cohen (VUB). “In de VS
wordt de helft van de terminale kankerpatiënten minstens 42 da­
gen voor het overlijden doorverwezen. In Australië is dat zelfs 54
dagen.”
Volgens prof. dr. Luc Deliens gaat de palliatieve zorg in België zo
aan zijn eigen definitie voorbij. “Tien dagen voor de dood in actie
schieten, dat is gewoon crisisinterventie”, zegt hij. “In ons land
staat palliatieve zorg vaak gelijk aan stervensbegeleiding. Maar
dat is het niet. Palliatieve zorg is gericht op de verbetering van
het leven van de patiënt én zijn omgeving. Dat gaat om het be­
strijden van pijn, slapeloosheid, en heel vaak psychische klach­
ten. Het gaat om de levenskwaliteit van de patiënt. Amerikaans
onderzoek toont aan dat het leven, als die palliatieve zorg vroeg
genoeg ingeschakeld wordt, zelfs verlengd kan worden.”
Staatssecretaris Elke Sleurs (N­VA) onderzoekt of het mogelijk is
om de definitie van palliatieve zorg te verruimen. “De vraag stelt
zich of de wet op de palliatieve zorg van 2002 niet aan herziening
toe is. Die wet spreekt uitsluitend over levensbedreigende ziek­
tes. Vraag is of een uitbreiding naar chronische, ernstige, maar
niet direct levensbedreigende ziektes nodig is.” (bhe)
Maar bijna de helft overlijdt in een ziekenhuis