Uvod u germanističku sociolingvistiku

1. Najznačajnije sociolingvističke
teme

2. Tradicionalna lingvistika
(fonetika, morfologija, sintaksa, semantika itd.):
proučava strukturu jezika
tj. jezik kao (izolovani) sistem
i traga za invarijantnim pravilima u jeziku.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 2

3. „...možemo da kažemo da su lingvisti u modernoj
fazi konstituisanja svoje nauke kao relativno
autonomne discipline glavnu pažnju posvetili
opštim i pretežno apstraktnim atributima jezika,
dok je strazmerno marginalna uloga, bar u
teorijskom smislu, pripala upotrebi govora u cilju
društvenog opštenja.“
Bugarski 1996, 189.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 3

4. „...nikako nije dovoljno usvojiti gramatiku i leksikon svoga ili
nekog drugog jezika, nego treba pored toga steći i neka
finije iznijansirana znanja koja možda ne potpadaju pod
sistem jezika ali su od odlučujućeg značaja u govoru. U
stvarnom životu kojim svi živimo, jezička sposobnost u
smislu Čomskog ne vredi mnogo bez jedne šire
„komunikativne sposobnosti“ (communicative competence),
koja nam omogućuje da govorimo na način primeren
situaciji; ona nas vodi odlučivanju kada šta da kažemo,
kome i kako.“
Bugarski 1996, 191.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 4

5. Sociolingvistika
proučava upotrebu jezika,
tj. funkciju govora u različitim društvenim i situativnim
kontekstima,
tragajući za društveno varijabilnim pravilima.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 5

6. „Najopštije uzeto, predmet ove oblasti može se naznačiti
ako se kaže da ona proučava korelacije između jezičkih i
društvenih struktura i procesa.“
Bugarski 1996, 195.
„Sociolingvistika se danas obično definiše kao nauka o
društvenom raslojavanju jezika, koja proučava sistemske
korelacije u postojanju i promenama jezičkih i društvenih
struktura.“
Bugarski 1996, 201.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 6

7. „...what sociolinguists are looking for is
evidence of socially accepted rules
accounting for variations in speech.“
Spolsky, 2010: 9.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 7

8. Sociolingvistika
Mikrosociolingvistika
Makrosociolingvistika
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 8

9. Mikrosociolingvistika
proučava pojedinačne jezičke pojave
(npr. u izgovoru, upotrebi gramatičkih struktura i vokabulara itd.)
u društvenom kontekstu
i vervbalno ponašanjepojedinaca
kao članova društvenih zajednica.
Fišman 1978, 60─61.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 9

10. Makrosociolingvistika
proučava jezike ili njihove varijetete u društvenom
kontekstu
i verbalno ponašanje čitavih društvenih zajednica.
Fišman 1978, 67─71.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 10

11. Sociolingvistika
Deskriptivna SL Dinamička SL
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 11

12. Deskriptivna sociolingvistika
„ide za tim da odgovori na pitanje ’ko govori (ili piše) kojim jezikom (ili
kojim jezičkim varijetetom) komu i kada i radi čega?’“.
Fišman 1978, 23.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 12

13. Dinamička sociolingvistika
odgovara na pitanje zašto
neko
govori/piše
nekome
nekim jezikom/varijetetom
pod određenim okolnostima
i s određenim ciljem.
Fišman 1978, 23.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 13

14. • socijalna dijalektologija (supstandard, superstandard itd.)
• lingvistička geografija (regiolekti, dijalekti itd.),
• jezički kontakti (pozajmljivanje, diglosija, bilingvizam itd.),
• lingvistička demografija (jezik i migracije itd.),
• jezik i identitet (jezik i pol, uzrast, nacionalnost, status
itd.),
• jezik i društveni konflikti (jezička prava, jezička moć itd.),
• jezik i profesije (jezik struke, terminologije, prof. žargoni
itd.),
• jezik, ideologija i politika (birokratizacija jezika, uticaj
ideoloških i političkih činilaca na jezik),
• jezik i obrazovanje (nastava i usvajanje jezika itd.),
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 14

15. • društveni činioci dijahronijskih promena u jeziku,
• jezik i kontekst (govorne situacije, govorni činovi,
komunikativna kompetencija itd.),
• normiranje i standardizacija (jezičko planiranje itd.),
• identitet jezika (izrastanje, širenje, povlačenje i
odumiranje jezika),
• jezik i mediji masovne komunikacije,
• stavovi prema jeziku,
• verbalni repertoar (registri i stilovi),
• funkcije jezika
itd. Bugarski 1996, 196-197.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 15

16. • funkcionalni varijeteti nemačkog jezika
(jezik neformalne komunikacije, književni jezik,
stručni jezici, jezik nauke itd.),
• geografski varijeteti nemačkog jezika
(nacionalni standardi, regiolekti i dijalekti),
• socijalni varijeteti nemačkog jezika (sociolekti),
• medijalni varijeteti nemačkog jezika (mediolekti),
• verbalni repertoar nemačkog jezika (stilovi itd.),
• nemački jezik u jezičkim kontaktima (diglosija, bilingvizam itd.),
• jezička norma, normiranje, standardizacija, planiranje i
negovanje nemačkog jezika,
• uticaj društvenih činilaca na dijahronijske promene u
nemačkom jeziku itd.
Löffler 2010, 24─25.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 16

17. I
• socijalni varijeteti nemačkog jezika,
• jezik i rod u nemačkom (i srpskom) jeziku,
• geografski varijeteti nemačkog jezika,
• uticaj politike na nemački (i srpski) jezik,
• jezička politika u zemljama nemačkog (i srpskog)
govornog područja,
• stvaranje standardnog nemačkog jezika i ujedinjenje
Nemačke,
• nemački jezik u doba nacionalsocijalizma,
• nemački jezik u Istočnoj Nemačkoj,
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 17

18. II
• stavovi prema drugom i njihov jezički odraz –
na primeru nemačkog (i srpskog) jezika,
• uticaj nemačkog na srpski jezik i na druge jezike u
Jugoistočnoj Evropi,
• jugoslovenska i srpska ekonomska emigracija na nemačkom
govornom području i usvajanje nemačkog jezika,
• nemačka manjina i nemački jezik u Srbiji i Jugoslaviji do
Drugog svetskog rata,
• nemački kao strani jezik u Srbiji i u susednim zemljama,
• istorija nastave nemačkog jezika u Srbiji i u susednim
zemljama,
• odnos prema višejezičnosti u zemljama nemačkog govornog
područja, Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 18

19. III
• sociolingvistički aspekti komunikativne kompetencije na
nemačkom jeziku,
• društveno uslovljene promene u nemačkom jeziku u 19. i 20.
veku,
• uticaj engleskog na savremeni nemački (i srpski) jezik,
• nemački (i srpski) jezik politike, medija, marketinga itd.,
• birokratizacija jezika na nemačkom (i srpskom) govornom
poručju,
• jezička standardizacija, jezičko planiranje i sl. na nemačkom (i
srpskom govornom području),
• nemački kao policentrični jezik, nemački jezik u Nemačkoj,
Austriji i Švajcarskoj itd.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 19

20. • Spolsky, Bernard. Sociolinguistics. Oxford: Oxford
University Press, 1998.
• Löffler, Heinrich. Germanistische Soziolinguistik. 4., neu
bearbeitete Auflage. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 2010.
• Bugarski, Ranko. Jezik u društvu. Beograd: XX vek,
1996. (str. 181─234)
• Fishman, Joshua. Sociologija jezika. Sarajevo: Svjetlost,
1978.
Prof. dr Jelena Kostić-Tomović 20