Presentación para a elaboración de composición de documentos históricos. Primeira etapa Franquismo.

1. hE
España e Galicia: a
ditadura de Franco
Traballando cos
documentos

2. 1939 - 1975
Remata
a Guerra
Civil
ANOS 40ANOS 40
POSTGUERRA
AUTARQUÍA
REPRESIÓN
ANOS 50ANOS 50
FIN DO AILLAMENTO
1955
ANOS 60ANOS 60
DESENVOLVEMENTO
ECONÓMICO
ANOS 70ANOS 70
CONFLICTIVIDADE
OPOSICIÓN
DEBILITAMENTO DO RÉXIME

3. DOC.1. Discurso conmemoración Alzamento Nacional.
Principios do movemento.
DOC.2. Plan de saneamento da nosa economía, armónico
coa nosa reconstrucción nacional. 1939.
DOC.3. Cartilla de racionamento. 1952
DOC. 4. Entrevista entre Franco e Hitler en Hendaia. 1940
DOC.5. Asemblea Xeral da ONU condea ao réxime
Franquista. 1946.
INTRO
DESPOIS
Consecuencias
ANTES
Centrámonos nos
documentos da
composición.

4. QUE É O QUE VAI A PASAR NA SEGUNDA ETAPA ...
Desenvolvemento dos 60 e fin do illamento internacional.
QUE É O QUE VAI A PASAR NA SEGUNDA ETAPA ...
Desenvolvemento dos 60 e fin do illamento internacional.
Presentación e características do réxime franquista.Presentación e características do réxime franquista.
O CONTEXTO INTERNACIONAL.
A EVOLUCIÓN DA II GUERRA MUNDIAL E POSTGUERRA: ALIANZAS E
ILLAMENTO.
O CONTEXTO INTERNACIONAL.
A EVOLUCIÓN DA II GUERRA MUNDIAL E POSTGUERRA: ALIANZAS E
ILLAMENTO.
A POSTGUERRA.A POSTGUERRA.
A AUTARQUÍA E O RACIONAMENTOA AUTARQUÍA E O RACIONAMENTO
A POSTGUERRA.A POSTGUERRA.
A AUTARQUÍA E O RACIONAMENTOA AUTARQUÍA E O RACIONAMENTO
?

5. ?
 AS CARACTERÍSTICAS DO FRANQUISMO.
 AS FAMILIAS DO RÉXIME  Exército, Partido Único e
Igrexa.
 Represión
 A PRIMEIRA ETAPA DO FRANQUISMO:
 O contexto Internacional: Evolución coa IIGM
 A sociedade no Franquismo
 A Autarquía.
 Relacións internacionais e fin da autarquía.
Plan de Estabilización de 1959
Superación illamento internacional dentro do contexto
da Guerra Fría (Acordos EE.UU/ Concordato na Sta
Sede).
Lembra…

6. O réxime franquista
1939-1975
istema político ditatorial de corte totalitario. Manterase trala II Guerra Mundial ate 1975.
As súas bases:
Contrario ao liberalismo.
Antidemocrático /Antiparlamentario
Anticomunismo.
 FASCISMO  Concentración do poder + manifestacións
externas
 NACIONAL-CATOLICISMO  Apoio da Igrexa. Preséntase a
guerra como unha cruzada.
TRADICIONALISMO ESPAÑOL  Referencias ao pasado
imperial como etapa gloriosa.
UNIDADE DA PATRIA  Cancela os estatutos e prohibe
expresións nacionalistas.

7. As etapas do franquismo
Considérase que o franquismo ten dúas grandes etapas:
• POSTGUERRA E AUTARQUÍA (1939 -1959):
- Establecemento do Estado totalitario inspirado no fascismo e período da autarquía
económica
- Contexto internacional:O réxime apoia ás potencias fascistas na Segunda Guerra
Mundial e vive o illamento internacional despois do conflito.
• A segunda desenvólvese entre 1959 e 1975: O réxime liberaliza a
economía e rebaixa os referentes e trazos máis fascistas ante a necesidade de ter
presenza no contexto internacional. Trátase dun período de intenso crecemento
económico, actividade das forzas de oposición e modernización social.
 Tamén podemos destacar unha ETAPA FINAL DO RÉXIME,
dende o ano 1973 ata a morte do ditador no ano 1975.
Marcada pola crise económica internacional, a crise política e
o incremento das forzas de oposición.

8. Características e apoios do réxime
O totalitarismo: Inspírase no modelo fascista italiano e alemán. Suprime a
Constitución de 1931 e todas as garantías individuais e colectivas, clausura o Parlamento,
prohíbe todos os partidos políticos e os sindicatos a excepción do partido único (o
Movemento Nacional) e do sindicato oficial (Sindicato Vertical, organización única para
obreiros e patróns).
O líder: Franco é investido co título de Caudillo de España, é o Xefe do Estado e
presidente do goberno, Xeneralísimo de todos os exércitos e xefe nacional do partido.
A concepción unitarista e centralista do Estado: O franquismo abole os
estatutos de autonomía e fomenta a españolización dos territorios influídos polos
nacionalismos catalán, vasco e galego
A represión: Persecución dos simpatizantes coa causa republicana e continúa
durante todo o réxime dun xeito constante e planificado.
O control dos medios de comunicación: Ríxida censura (limita libertade
de opinión, de prensa, artística e cultural)e aparato de propaganda franquista (NO.DO
por exemplo).

9. Desfile da Vitoria.
Marcado carácter ANTIDEMOCRÁTICO E ANTICOMUNISTA
do réxime (que será definitorio na proximidade á Igrexa e ao seu papel no contexto
internacional).

10. Os tres grandes piares institucionais da ditadura de Franco son:
1.EXÉRCITO: É o máis destacado sostén do réxime e participa activamente do poder (boa parte
dos ministros e dos gobernadores civís son militares de carreira). É a columna vertebral do réxime.
Correspóndelle a defensa do territorio, da integridades da patria, o mantemento da orde pública do
réxime fronte a inimigos internos.
2.O PARTIDO ÚNICO:FET y de las JONS (1937), despois da IIGM organiza o
Movemento Nacional para proxectar outra imaxe no contexto internacional. Nos seus principios (1958)
Integra o ideario da Falanxe e o conservadurismo católico: unidade nacional, catolicismo de Estado,
participación orgánica na vida política, sometemento á grandeza da nación e intervencionismo
social do Estado (O Consello Nacional do Movemento vela polo seu mantemento).
3.A IGREXA CATÓLICA. Cun papel fundamental na lexitimación e construción do réxime
franquista, posto que se define como un Estado confesional católico sometido ás directrices da Igrexa
católica. Esta unión de intereses deu lugar ao Nacionalcatolicismo. A igrexa apoiou aos sublevados,
considerou á Guerra Civil de “cruzada contra o ateísmo marxista” e xustificou a autoridade de
Franco. A cambio do seu apoio a Igrexa obtén: Financiamento público moi xeneroso ( en 1939
restáurase o orzamento de culto e clero), control do sistema educativo e imposición na vida pública
dunha estrita moral católica.
A Igrexa crea asociacións ou grupos de presión de inspiración católica que gozan de influencia: A
Asociación Católica Nacional de Propagandistas (ACNDP) e Opus Dei (anos 60).
Concordato de 1953 O Papa recoñece o Goberno franquista, concédelle o
privilexio de presentar obispos e de entrar na Igrexa baixo palio.
Nos anos 60, hai un cambio de rumbo tras o Concilio Vaticano II e o papado de
Xoán XXIII. Unha renovación cunha corrente crítica na Igrexa, defendendo un
cambio nas relacións coa ditadura.

11. Define a España como un reino (Lei de Sucesión) sen reiun reino (Lei de Sucesión) sen rei, no que é Franco o que exerce a xefatura
do Estado. A elección do futuro monarca era unha decisión de Franco, despois aprobada polas
Cortes. As diferencias de Franco con D. Xoán de Borbón (Conde de Barcelona e fillo de Alfonso XIII),
sobre o rumbo da futura monarquía e as súas críticas e esixencias cara o réxime, fixeron que Franco o
apartase da sucesión, a favor do seu fillo Xoán Carlos. (Xoán de Borbón non renunciou aos seus
dereitos ate 1977).
O réxime limitou e subordinou os dereitos individuais á lealdade á persoa de Franco e o respectolealdade á persoa de Franco e o respecto
aos principios do Movemento.aos principios do Movemento.
Subordinación da mullerSubordinación da muller no franquismo, cun rol centrado na familia e nos principios da moral
católica. Valores que foron divulgados a través da Sección Feminina da Falanxe (1934. Presidida por
Pilar Primo de Rivera). Un modelo feminino de nula participación pública e apolitizado, considerando
a familia e o seu coidado como labor fundamental. Efectuouse un deseño e control educativo e
creouse o Servizo Social con prestación obrigatoria de traballos sociais. Na década dos 60 deuse un
cambio aperturista, no que é fundamental o acceso á educación superior e a incorporación ao
mundo laboral.
Nacionalcatolicismo:Nacionalcatolicismo: Control da poboación e imposición de valores ideolóxicos e morais.
Impóñense unhas formas de comportamento baseadas na máis estrita moral cristiá: cerimonias de
carácter relixioso como piares vitais de proxección pública, prohibición do matrimonio civil e o
divorcio, penalízase o aborto.
Sindicalismo Vertical:Sindicalismo Vertical: denominado despois Organización Sindical Española (OSE). Dependen dun
secretario xeral con rango de ministro. A Lei de Unidade Sindical de 1940 inspírase no modelo
corporativo da Italia fascista. Establece que empresarios e traballadores se integren nun mesmo
sindicato por ramas de produción, establecendo unha férrea tutela sobre a clase obreira.

14. ACTITUDE DURANTE A GUERRA.ACTITUDE DURANTE A GUERRA.
Non belixerancia
Neutralidade
Encontro en HendaiaEncontro en Hendaia

15. Unha longa Postguerra (1936-1959)
A consolidación do réxime franquista e a súa evolución política están moi
condicionadas pola evolución da II Guerra Mundial e as súas
consecuencias.
 A Segunda Guerra Mundial e a hexemonía do nacionalsindicalismo (1939-
1945)
Ao comezo da IIGM Franco declara a neutralidade de España, faino
porque non se atopa en condicións materiais de participar nunha guerra.
Mais vai a amosar o seu apoio ás potencias do Eixe, que lle prestaran
axuda durante a Guerra Civil.
Tendo como referente fundamental os réximes fascistas constrúe en España un
novo Estado nacionalsindicalista. Na política interna ten un papel
hexemónico FET y de las JONS, en especial Ramón Serrano Suñer, ministro
de asuntos exteriores e cuñado de Franco.
A vitoria alemá sobre Francia en xuño de 1940 motiva o paso da neutralidade
á non belixerancia: situación que implica un claro apoio diplomático e
económico ás potencias do Eixe, que nese momento perfílanse como
vencedoras da guerra. Alemaña e mais Italia consideran as posibilidades
de integración española no conflito, e reúnense con Franco.

16. A entrevista con Hitler ten lugar en Hendaia en 1940, e con Mussolini enentrevista con Hitler ten lugar en Hendaia en 1940, e con Mussolini en
Bordighera (Italia) en 1941.Bordighera (Italia) en 1941. Franco ve a ocasión oportuna para ampliar as
colonias africanas e recuperar Xibraltar. Pero Hitler considera as súas
aspiracións demasiado altas, pois Franco presenta unha serie de
compensacións económicas e de expansión territorial. Finalmente España
non entra na guerra aínda que colabora no esforzo bélico: envía
aprovisionamentos e material estratéxico, como o volframio, a División Azul
(Unidade de voluntarios para o combate na URSS xunto ás tropas alemás)e
envía 10500 traballadores a Alemaña.

17. Os anos do boicot internacional (1945-1947)
O remate da IIGM supón para o franquismo unha etapa de illamento e rexeitamento
internacionais. A asemblea Xeral da recén creada Organización das Nacións Unidas
(ONU) condena o réxime de Franco por ser imposto pola forza grazas á axuda das
potencias fascistas derrotadas. Recomenda tamén a retirada dos embaixadores de
Madrid en 1946. A consecuencia o goberno de Francia cerra a fronteira con España.
Franco e os seus apoios presentan presentan á opinión pública a condena
internacional como unha manobra estranxeira para desprestixiar a España e levar
aos españois a unha nova guerra civil, a estratexia é perpetuarse no poder.
España non se beneficia do Plan Marshall, programa de axuda norteamericana aEspaña non se beneficia do Plan Marshall, programa de axuda norteamericana a
Europa iniciado en xuño de 1947Europa iniciado en xuño de 1947.
Tamén é excluída da nova alianza defensiva occidental, a Organización do Tratado
do Atlántico Norte (OTAN), constituída en abril de 1949.
DO
C
5
DO
C
5

18. Autarquía
 Acadar a autosuficiencia económica, a partires dos recursos propios.
Intervención do Estado na economía:
- Control do prezo e produción de trigo
- Creación do Instituto Nacional de Industria (INI).
- Nacionalización de servizos (RENFE)
- Limitou importacións e exportacións.
- Impulso ás obras públicas.
Estancamento económico.
Afundimento da producción agrícola e industrial
Escaseza de alimentos.
RACIONAMENTO
Estraperlo
Resultado da política autárquica  Importante estancamento
económico, caracterizado por: O colapso do comercio exterior,
descenso dos niveis de produción e consumo e diminución do nivel
de vida da poboación. Supuxo un freo ás tendencias modernizadoras
da economía española iniciadas a comezos do século XX.

19. Racionamento e mercado negro
Na autarquía o Estado controla o mercado, os produtores agrícolas están
obrigados a entregar toda a producción a un prezo de taxa e a propia
administración vende os produtos ao consumidor a un prezo regulado. Isto
conlevou ó desaprovisionamento xeneralizado de alimentos e o
racionamento dos produtos de primeira necesidade (Cartilla de racionamento,
entre 1939 e 1952).
A taxación dos prezos por debaixo do seu valor implicou que moitos
produtores, agocharan produción para vendela no mercado negro cun maior
beneficio (os prezos adoitan ser 3 ou 4 veces superiores aos oficiais).
O estraperlo realizábase en diversas fórmulas: acaparamento, venda ilícita,
adulteración de produtos, compra-venda de cotas realizadas por falsas
empresas, falsificación de cartillas de racionamento.

20.  O recoñecemento internacional definitivo
No ano 1953 Franco obtén o definitivo recoñecemento internacional do
réxime coa sinatura dos acordos con Estados Unidos (Eisenhower):
aspectos de carácter defensivo e económico. Os dous países
comprométense á axuda mutua en caso de conflito. Tamén regulariza
as relacións diplomáticas e comerciais de España cos países do bloque
occidental.
•Os estadounidenses obteñen de España: dereito a establecer e utilizar unha serie de
instalacións militares en territorio español (bases de Torrejón, Morón, Zaragoza e
Rota).
• España recibe: Material bélico para modernizar as súas forzas armadas, axuda
económica e técnica (465 millóns de dólares en 4 anos).
Asina o Concordato coa Santa Sede: O Vaticano esixe o restablecemento
explícito da confesionalidade do Estado xunto a un status de privilexio
para a Igrexa católica.