EMAKUMEAK ZIENTZIAREN HISTORIAN

1. Emakumeak
zientziaren
historian
Amaia Larruzea
Libe De La Puente
2014-2015
1-E

2. Testuingurua

3. I-X X-XV 1600 1700 1800 1900 2000 2015
Maria
Hebrearra
Hipatia
Caroline
Lucretia
Herschel
Sophie
Germain
Mary
Anning
Marie
Curie
Rita Levi-
Montalcini
Chien-Shiung
Wu
Hedy Lamarr
Rosalind
Franklin
Emmy
Noether
Lise
Meitner
Dorothy
Crowfoot
Hodging
Augusta
Ada
Byron
Jane
Goodall
Evelyn Boyd
Granville
Zuzen kronologikoa

4. Maria Hebrearra
● I. eta II. mendeetan.
● Lehen emakume alkimista.
● Asmakizunak:
o Tribikosa (destilatzeko).
o Maria bainua.
● Kimika modernoko aintzindaria: urrea, azido azetikoa… sortzeko
prozedura.

5. Hipatia
● IV. mendean.
● Aitari (Teon) esker heziketa intelektuala.
● Irakasle ospetsua.
● Kristautasunari uko.
● 40 liburu.
● Asmakizunak:
o Planisferioa
o Astrolabio laua.
● Kristau talde batek hil zuen

6. Caroline Lucretia Herschel
● (1750) Prusian, erdi mailako familia.
● Bere anaiak Urano aurkitu.
● Izar bikoitzak aurkitu.
● Kometa bat aurkitu zuen lehenengo emakumea.
● Zientziare urrezko domina.

7. Sophie Germain
● Parisen (1776).
● Familiak ez zion ikasten uzten.
● Gizon baten izenean aurkeztu ikerketak.
● Fermaten Teoreman aurrepausoak.
● Zientzien Akademiako Saria jaso.

8. Mary Anning
● Ingalaterran, oso familia txiro batean.
● Bere lana: fosilak aurkitu eta saldu.
● Aditu bihurtu zen.
● Antzinako dinosauroen bi eskeleto aurkitu.
● Historiaurrea ulertu, paleontologia jaio.
● Ez zuten bere izenik ematen, emakumea zelako.

9. Marie Curie
● Varsovian, Polonian (1867).
● Fisika eta kimikan litzentziatu, doktoretza.
● Erradiaktibitate hitza lehena erabili.
● Gizonarekin batera, polonioa eta erradioa aurkitu.
● Bi Nobel Sari jaso (1903 eta 1911).
● Erradiaktibitateak sortutako leuzemiaz hil.

10. Augusta Ada Byron
● Londres 1815.
● Konputagailuen mundua.
● Gaixotasunak,14 urte --> elbarri.
● 17 urte matematika ikasi.
● Makina analitikoa: hiru bider gehiagoko kapazitatea.
● Letra inizialekin sinatu.
● Konputagailuen munduan ADA izeneko hizkera.

11. Emmy Noether
● Alemania (1882).
● XX. mendeko algebran aditua.
● Erlatibitatearen eraikuntzarako ezinbesteko
kontzeptuak argitu.
● Matematikaren alde abstraktuak landu zituen,
adibidez, algebra ez kommutatua.
● “Noethriaz eraztuna”.
● Göttingengo Unibertsitatean irakasle.
● AEBra emigratu, naziek boterea eskuratu.

12. Lise Meitner
● Austria (1878).
● Fisikaria.
● Erradiaktibitatea eta fisika nuklearra.
● Fisio nuklearra aurkitu zuen taldearen parte.
● 109. elementu kimikoa, meitnerioa.

13. Rita Levi-Montalcini
● Turin (1909).
● 20 urte arte batxilergorik ez.
● Medikuntza ikasi,neurokirurgian espezializatu.
● Isilpeko laborategian lan egin zuen.
● NGF proteina aurkitu (San Luise).
● 1986. urtean medikuntza Nobel Saria .
● Gaixotasun neurologiko aztertu eta kantzerra ere.

14. Dorothy Crowfoot Hodgkin
● Ingalaterra (1910).
● Kimikaria eta unibertsitateko irakaslea.
● Kimikako Nobel saria.
● Biokimika ikerketa ugari egin zituen X izpiei esker.
● Teknika kristalografikoa hobetzea erabaki zuen
hurrengo biomolekulen estruktura tridimentsionala
-Kolesterola, 1937.
-Penizilina, 1945.
-B12 bitamina, 1954.
-intsulina, 1969.

15. Chien-Shiung Wu
● Shangai ondoko herritxo batean.
● Fisika nuklearrean doktoratu (AEB).
● Honoris kausa jaso zuen lehen emakumea.
● Manhattan proiektuan parte hartu.
● Nobel Sarietan bidegabekeria.
● 1997. urtean hil, bihotzekoa.

16. Hedy Lamarr
● Austriar aktore eta asmatzailea zen (1914).
● Ingeniaritza ikasten hasi zen, baina, antzerki munduan sartu zen.
● Spread spectrum sistema asmatu.
● Ez zuen dirurik irabazi.

17. Rosalind Elsie Franklin
● Ingalaterran (1920).
● Cambridge-ko unibertsitatean fisika-kimikan doktoratu.
● 51. argazkia, bertan ADNaren argazkirik zehatzena.
● Bere ikasleek 1962an Fisiologiako eta Medikuntzako Nobel Saria jaso zuten
proposaturiko ADN aren ereduarekin.
● Ez zen bere izena aipatu, obarioetako kantzerra zela eta hilda baitzegoen X

18. Evelyn Boyd Granville
● Washington, 1924.
● Matematika doktoretza lortu zuen bigarren emakumea.
● Espazio orbitak kalkulatzeko programa.
● IBM, Vanguard,Mercury, Apolo proiektuak.
● Kausa Honoris lortu zuen lehen emakume beltza.
● Diskriminazioaren kontra ihardun zuen.

19. Jane Goodall
● Londresen familia xume batean jaio (1934).
● Idazkaritza ikasi eta zerbitzari lanetan ibili.
● 1960an Tanzaniara joan zen.
● Tximinoen giza eta familia portaerak aztertu.
● 1965an etologian doktoratua lortu.
● Institutu bat sortu, ehundaka sari, defentsan jarraitu...