Rosalind Franklin eta Nicolas Copernico

1. Antzinako zientzialariak

2. Aurkibidea
-Rosalind Franklin………… 3.diapositiba
-Biografia…………………… 4. diapositiba
-ADNaren inguruko lanak… 5. eta 6.
diapositibak
-Gaixotasuna eta heriotza…. 7.diapositiba
-Heriotza osteko polemika…. 8.diapositiba
-Nikolas Koperniko……….. 9.diapositiba
-Biografia…………………… 10.diapositiba
-Eredu Heliozentrikoa……. 11. eta 12.
diapositibak
-‘De revolutionibus orbium coelestium’ 13.
diapositiba
-Bere obraren esanahia

3. Rosalind Franklin
Jaiotza data: 1920ko uztailaren 25a, Londres,
Ingalaterra.
Heriotza data: 1958ko apirilaren 16an hil zen, 37
urterekin, Obarioetako minbiziak jota.
-Biofisikaria eta kristalografialaria izan zen.
ADN molekula, birus, ikatz eta grafitoaren
egituren inguruan ekarpen garrantzitsuak egin
zituen.
-X izpien difrakzio bidez ADNaren lehen irudiak
lortu zituen, eta horregatik egin zen ezagun.
Bere datuei esker, James Watson eta Francis
Crickek ADNaren egiturari buruzko hipotesia
garatu zuten 1953an.
-Zientzialari aparta izan zen; emakume argia eta
azkarra. Egin zuen guztian jarri zuen arreta
berezia, eta zientzialari ospetsuen artean aritu
zen lanean. Nobel saririk ez zuen irabazi, baina
merezi izan zuen.

4. Biografia
Cambridgeko Unibertsitatean ikasi zuen eta 1945ean doktoratua lortu zuen.
1941 eta 1942 artean Ronald Norrishentzat egin zuen lan. Bigarren mundu gerran lagundu nahi zuenez,
ikatzaren erabilera aztertzen zuen elkarte britainiarran ikatzaren porositatea ikertzen jardun zuen.
-----------> Erresistentzi altuko ikatz zuntzei buruzko ideia bat izan zuen eta 1945 egin zuen tesi doktorala
horretan oinarritu zen.
Gerra amaitu ondoren, Jacques Meringekin Parisen lan eskaintza bat onartu zuen. Ikatza eta beste
materia inorganiko batzuekin erlazionatutako X izpien difrakzioa ikasi zuen hiru urtez bertan. 1950ean
Ingalaterrara itzuli zen lanera.

5. ADNaren inguruko lanak
ADNaren osagaiak jakinak ziren, baina bakoitza
bere lekuan jartzea zaila zen. Halako batean,
ikertzen ari zen A formaren lagina B forma
bilakatu zen. Nahi gabe. Orduan 51. argazki
ospetsua lortu zuen, ordura arte lortutako
argazki onena. Baina B formakoa zenez,
Rosalindek baztertu egin zuen eta A formarekin
egin zuen aurrera.
Horrela, esperimentuz esperimentu, ADN helize
bikoitza zela aurkitu zuen, baina ez zekien nola
heltzen zioten elkarri bi kateek.

6. 1-Watsonek eta Crickek hiru katez osatutako eredu bat egin zuten: fosfato taldeak barruan zeudela. ---->
Rosalindek hori ikustean ezinezkoa zela esan zuen: ur molekulentzat lekurik ez zegoelako eta fosfatoak
derrigorrez kanpoaldean egon behar ziren.
2-Randall eta Cambrigeko burua elkartu eta ADNa King’s Colledgen bakarrik ikertuko zela erabaki zuten. -
------> Watson eta Cricki ikerketarekin jarraitzea debekatu zieten.
3-Beste hainbat kimikarik ikerketarekin jarraitu zuten baina soluzioak argitaratzean, denak gaizki zeudela
konturatu ziren.
4- Watson eta Crickek, debekuari ez zioten jaramonik egin eta ADNaren egituraren beste eredu bat
argitaratu zuten, oraingoan bai, bi katerekin eta fosfatoak kanpoaldean jarrita. ----------> Watsonek
Rosalindek ulertu ez zuena ulertu zuen: bi kateek baseak parekatuz elkarri heltzen zioten.

7. Gaixotasuna eta heriotza
1956an lan kontuengatik Estatu Batuetara egin
zuen bidaia batean, osasun arazoren bat izan
zezakeela susmatzen hasi zen. Bere sabela
puztuta zegoela konturatu zen. Londresera
itzultzean, mediku batengana joan zen eta honek
haurdun ez zegoela ziurtatu zion.
Urte hartan bertan egin zioten ebakuntza batean
abdomenean bi tumore zituela ikusi zuten.
Minbiziaren aurkako tratamendua hartzen ari
zen bitartean lanean jarraitu zuen. 1957an
gainera, poliomielitisaren birusarekin aritu zen
lanean.
Azkenean, 1958ko Apirilaren 16an hil zen
minbizi horrek sortutako konplikazioengatik. X
izpi erradiazioekiko exposizioa minbizia izateko
arrisku faktorea da eta ziurrenik bere lana izan
zen gaixotasunaren eragilea.
1958ko apirilaren 17an lurperatu zuten
Londreseko Sinagoga hilerrian.

8. Heriotza osteko polemika
Franklinen heriotza eta gero, polemika ugari sortu ziren bere inguruan:
-King's College erakunde sexistatzat hartu izan da eta askotan aipatzen da Franklin baztertua izan zela
bertan emakumea izateagatik. Adibidez, bertan lan egiten zuten gizonek jangela handi eta eroso bat
zuten bitartean, emakumeek ikasleen jangelan edo lantokitik kanpo bazkaldu behar zuten.
.-Franklinek X izpien bidez ADNari atera zion argazkia eta bere datuak Watsonen eskuetara zilegi ez
den modu batean iritsi izan zitezkeen. 1953an Watson eta Crickek DNAren egiturari buruzko teoria
azaldu zutenean Wilkinsekin banatu zuten meritua. Franklinek ez zekiela bere datuak nola interpretatu
esan zuten aitzakia gisa. Franklin 1958an hil zenez, Nobel Saria Watson, Crick eta Wilkinsek jaso zuten
1962an.

9. Nikolas Koperniko
Jaiotza data: 1473ko otsailaren 19an, Prusia,
gaur egungo Polonia.
Heriotza data: 1543ko maiatzaren 24an, 70
urterekin.
Astronomia modernoaren aita izan zen. Berak
formulatu zuen lehenengoz Eguzki Sistemaren
heliozentrismoa eta bere De revolutionibus
orbium coelestium liburua Pizkundeko iraultza
zientifikoaren ezinbesteko datua da.
Koperniko matematikari, astronomo, legegizon,
fisikari, kalonje katoliko, gobernadore,
administratzaile, buruzagi militar, diplomatiko
eta ekonomista izan zela esan dezakegu.
Astronomia izan zen bere afizioa eta egin zuen
aurrerakuntzagatik Copernicus izena eman
zitzaion ilargiko krater bati.

10. Biografia
-Polonian eta Italian ikasi zuen.
-Hamar urte zituela bere aita hil zen eta bere osaba izan zen bere hezkuntzaz arduratu zen bakarra.
-1491n Krakoviara (Poloniara) joan zen eta beranduago Italian medikuntza eta zuzenbideko ikasketak egin
zituen.
-1500.urtean Erroman astronomian doktoratu zen.
-Bere osaba hil zenean mota askotako lanak egin zituen: gobernadore militar, mediku, epaile…
-2005ean arkeologo talde batek bere gorpuzkiak herriko elizan aurkitu zituztela adierazi zuten eta 2008an
frogatu egin zen. Bere hortz bat eta garezur zati bat konparatu zuten eskuizkribu batean aurkitutako ile
batekin eta bat zetozela ikusi zuten.

11. Eredu Heliozentrikoa
Eredu honek Lurra eta beste planetak
Eguzkiaren inguruan higitzen direla esaten du.
Eredu honen ideia nagusiak hauek izan ziren:
-Unibertsoaren zentrua eguzkitik gertu dago.
-Eguzkia mugitzen denean edo orbitatzen
duenean, Merkurio, Artizarra, Lurra eta Ilargia,
Marte, Jupiter eta Saturno aurkitzen dira
ordenan.
-Izarrak urrun eta finko dauden objektuak dira
eta, beraz, ez dute Eguzkiaren inguruan
orbitatzen.

12. -Lurrak, hiru mugimendu ditu: eguneroko
errotazioa, urteroko erreboluzioa eta urteroko
bere ardatzaren inklinazioa.
-Planeten mugimendu atzerakoia, Lurrak egiten
duen mugimenduaren ondorio da.
-Lurra eta Eguzkiaren artean dagoen distantzia
oso txikia da, izarreenarekin konparatuz.

13. ‘De revolutionibus orbium coelestium’
-25 urte pasa zituen lan honetan (hau izan zen
bere maisu lana).
-Hil eta gero argitaratu zuen Andreas
Osianderrek 1543an
-Antzinako greziako filosofoen liburuak
irakurtzen zituen lurraren mugimenduaren
arazoari soluzio bat emateko.
-Lehen edizioa De Revolutionibus izan zen,
1543an, hilko zen urte berean.
- Liburuan elizari eskatzen zion egunkari
zehatzago bat egin nahi zuela, teoria
heliozentrikoa justifikatuz

14. Bere obraren esanahia
-Zalantzan jarri zuen gizakia zela Unibertsoaren
zentroa.
-Kopernikoren ideia erabat iraultzailea zen eta
zientziaren aldaketen aitzindaria.
-Kopernikoren ideia nagusia, Antzinako ideia
eta printzipioak mantentzea izan zen, baina
beste hipotesi batekin: Lurraren mugimendua.
-Argitalpenaren lehenengo alea bere heriotzaren
egunean iritsiko zitzaion Nikolas Kopernikori,
1543ko maiatzaren 24an.