Useful for B.Ed. & BPEd. students & Teacher Education

1. PRINCILES OF EDUCATION
Prof. Dr. Makarand Joshi,
Professor & HOD
MSM’s college of Physical Education,
Aurangabad ( M.S.)
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

2. EDUCATION-BASIC CONCEPT
BASIC
CONCEPT
School going
Literate/
शिक्षीत
Exam &
Degree/
परीक्षा &
पदव्या
Knowledge
&
Intelligence
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

3. PROGRESSIVE CHANGE IN BEHAVIOUR
EDUCATION
CHANGE
PHYSIOLOGICAL
& CONATIVE
EMOTIONAL &
AFFECTIVE
DEVELOPMENT
INTELLECTUAL
& COGNITIVE
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

4. MEANING OF EDUCATION
• EDUCARE means to lead out, to bring up, to
nourish, or to rear, to draw out.
• E- means out of and DUCO means I lead out of
i.e., EDUCO means I lead out of (ignorance)
• Education in the modern times, has acquired
two different shades of meaning, namely,
• A) An institutional instruction, given to students
in the school or colleges formally,
• B) A pedagogical science, studied by the
students of education.
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

5. शिक्षणाचा अर्थ
• शिक्षण = शिकशिणे + शिकणे
• मूळ िब्द संस्क
ु त –िास- म्हणजे अध्यापन , शनयमन,
शनयंत्रण, शिस्त .
• शिक्ष- म्हणजे उपदेि करणे, बदल घडिून आणणे,
• ऋग्वेद :- ‘व्यक्तीला आत्मशनर्थर ि शनस्वार्ी बनिते ते
शिक्षण होय’.
• उपशनषद :- ‘सा शिद्या या शिमुक्तये’ !
• याज्ञिाल्क्या :- ‘व्यक्तीला चारीत्रािान ि समाजोपयोगी
बनिते ते शिक्षण होय’.
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

6. DEFINITION OF EDUCATION
• PLATO:- ‘Education is giving to the body and soul,
all perfection of which they are susceptible’.
• ARISTOTAL:- ‘A creation of sound mind in sound
body is said to be education’.
• DEWEY:- ‘What nutrition's are to physiological
life, education is to social life’.
• MAHATMA GANDHIJI:- ‘By education, I mean, all
round drawing out of the best in man-body, mind
and spirit’.
• SWAMI VIVEKANAND:- ‘ Education is the
manifestation of the perfection in man’. Religion
is the innermost core of education’.
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

7. शिक्षणाच्या व्याख्या
• महात्मा गांधीजी :- ‘माणसाच्या िारीररक , मानशसक,
ि आध्यात्मत्मक, अंगांमधील उत्क
ृ ष्टतेचा शिकास ि
अशर्व्यत्मक्त म्हणजे शिक्षण’.
• आचायथ शिनोबा र्ािे :- शिक्षण कोणतीही गोष्ट नव्याने
शनमाथण करण्याचे, िा अस्तीत्त्वात आणण्याचे कायथ
करीत नाही. सुप्त चैतन्य िा शनद्र् तीत िक्ती जागृत
करण्याचे एक साधन म्हणजे शिक्षण’.
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

8. AIMS OF EDUCATION
१) KNOWLEDGE
ज्ञान प्राप्ती
२) DEVELOPMENT
OF MENTAL
STRENGTH &
ATTITUDE
मानशसक िक्तींचा
ि प्रिृतींचा शिकास
३)
IMPLIMENTATION
OF SKILL &
UITILITY
उपयोजानकौिाल्या
ि व्याव्हाररक
कायथक्षमता
४)
PROFESSONALISM
& JOB ORIENTED
उपजीशिका ि
व्यिसाय शिक्षण
5) DEVELOPMENT OF INDIVIDUAL ABILITY व्यत्मक्तगत पात्रतेचा
शिकास (6) DEVELOPMENT OF CREATIVITY & POTENTION
सृजनिीलता ि प्रशतर्ांचा शिकास
12) PHYSICAL
FITNEES &
BODY BULDING
िरीरस्वास्थ्य ि
िरररसंिधथन
13)
ADUJESTMENT
ABILITY
सामायोजन
क्षमता
७) DEVELOPMENT OF SOCIAL, CITIZEN & NATIONALITY
सामाशजकता, नागररकत्व ि राष्टर ीयत्व शिकास
८) DEVELOPMENT OF ASHETIC SENCE & INTEREST
सौन्दयाथशर्रुची ि रशसकता
9) USE OF LIESURE TIME
फ
ु रसदीचा सदुपयोग
10) DEVELOPMENT OF
CULCURUAL VALUES
सुसंस्क
ु ततेचा शिकास
11) DEVELOPMENT OF
MORALITY & SPIRICUALITY
नैशतकता ि आध्यात्मत्मक
मूल्यांचे संस्कार
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

9. र्ारतीय संस्क
ृ तीतील शिक्षणाची ध्येये:-
शिक्षणाची
ध्येये
धमथ/DUTY
काम/ WORK/
NEED
मोक्ष/ FULFILMENT/
SATISFACTORY
अर्थ/ FINANCE
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

10. ध्येये, साध्ये, ि उशिष्टे:-
AIMS / ध्येये :- मानिाच्या क
ृ तीला, ितथनाला
प्रेरणा शक
ं िा शदिा देणारे पूिथशनयोशजत अंशतम
लक्ष म्हणजे ध्येय होय.
उशिष्टे :- कोणत्याही
सामाशजक,िैक्षशणक, प्रणालीतून
काय साध्य / आत्मसात होणार
आहे, याची उत्तरे देणारी शिधाने
म्हणजे उशिष्टे होय.
GOALS/ साध्ये:- याचा अर्थ हेतू
असा आहे. शिकशसत
सामाशजक, िैक्षशणक प्रणालीचा
एक
ं दर हेतू म्हणजे सध्या होये.
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi

11. TYPES OF OBJECTIVES / उशिष्टांचे प्रकार:
3) TANGIBLE OBJECTIVES / मूतथ उशिष्टे 4) INTANGIBLE/
ABSTRACT OBJECTIVES / अमूतथ उशिष्टे
1) GENERAL OBJECTIVES/
सामान्य उशिष्टे
2) SPECIFIC OBCTIVES /
शिशिष्ट उशिष्टे
3/16/2021 Prof. Dr. Makarand Joshi