educational importance

1. ROUSSEAU (1712-1778)
रुसो
 Emile, Confession, Social Contract, Books (हे प्रससद्ध ग्रंथ).
 During the eighteenth century there appeared the climax to the
revolt against absolutism . The moment was directed against
the operation of intellect in the first half of the century and
against repression of political rights in the second half. The
former phase, through Voltaire, made reason the basis of
society and education.
 Rousseau promoted and Emotionalism and Nationalism that
where in keeping with the sentiments of the times the early
treaties of Rousseau advocated a complete a return to nature
but his later works somewhat modified this attitude.
 In 'Emile' Rousseau attempts to outline a national education
from birth to manhood.
 His concept of education:- The development comes through
the working of the natural instincts; it is an expansion of the
natural powers and not an acquisition of information.
Education, in other words, is life itself not a preparation for a
future state. The educated man is the well developed man and
the learnt man 2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

2. रुसो:-
 फ्र
ें च राज्यक्ांतीचा जनक:-
 अठराव्या शतकात युरोपच्या इसतहासात रुसो यांना महत्त्वाचे स्थान आहे.
1789 साली फ्र
ें च राज्य क्ांती घड
ू न आली, ती रूसोच्या जीवनानंतर हे खरे,
परंतु रुसो हा या वैचाररक क्ांतीचा जनक मानला जातो. अठराव्या
शतकापयंत युरोपात धममसंस्था, चचम, पोप, सिशप इत्यादींच्या हातात सारी
सत्ता होती. सवमसामान्य जनतेवर त्यांचाच असधकार चालत असे. ज्या मूठभर
सत्ताधार्यांच्या व सरदारांच्या हाती राजकीय सत्ता होती, ते अत्यंत जुलमी
होते. हे सवम असधकारी चाररत्र्य शून्य, भ्रष्ट व अन्यायी होते. अशा या
पररस्स्थतीत वैचाररक जागृती करून क्ांतीची पार्श्मभूमी तयार करण्याचे कायम
हॉब्स लॉक व रुसो यांनी क
े ले. रुसो यांनी कन्फ
े शन या नावाचे आत्मचररत्र
वजा ग्रंथ सलसहला. त्यांनी आपल्या पूवम आयुष्यात घडलेल्या चुकांचे व पापांचे
प्रांजळ सनवेदन क
े ले आहे. त्यांचा दुसरा ग्रंथ सोशल कॉन्ट्रॅक्ट यात त्यांनी
सामासजक व वैचाररक तत्वज्ञान कडक व िोधक भाषेत प्रगट क
े ले आहे.
सतसरे महत्त्वाचे पुस्तक म्हणजे एसमल हे असून यात रुसोंनी आपले शैक्षसणक
सवचार ससवस्तर मांडले आहेत. या पुस्तकात रुसो यांनी सशक्षणाच्या जन्म ते
मनुष्य/ प्रौढ या अवस्था शैक्षसणक दृसष्टकोनातून मांडलेल्या आहेत.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

3. Stage of life according to
Rousseau:--
 पसहली अवस्था ( First Stage:- Birth to 5 years)
 जन्म ते पाच वषे :- या अवस्थेत शारीररक हालचाली व उपक्मांसवषयी चे
प्रसशक्षण. ( Training of Physical movements & Activities)
 दुसरी अवस्था ( Second Stage:- 5 to 12 Years)
 पाच ते िारा वषे :- शारीररक व वेदन/ ज्ञानेंसियांचे प्रसशक्षण. ( Training
of Physical & Sense organs)
 सतसरी अवस्था ( Third Stage:- 12 to 15 Years)
 िारा ते पंधरा वषे :- नैससगमक शास्त्र मधून िुस्द्धमत्तेच्या सवकासाचे
प्रसशक्षण.( Development of Intelligence through Natual science)
 चौथी अवस्था ( Fourth Stage :- 15 to 20 Years)
 15 ते 20 वषे :- सामासजक व नैसतक सवकासावर भर.( Focus on
Social & Moral, Ethical development)
 पाचवी अवस्था ( Fifth Stage :- 21 years & above)
 21 ते पुढे :- जीवनात स्थैयमत्व येण्याचे प्रसशक्षण व सववाह संस्थेची
स्थापना. ( Establishment of Stability & Family)
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

4. Contribution of Rousseau in
education
रुसो यांचे सशक्षणातील योगदान
 1. Education is not a preparation for life.
 जीवनाची तयारी म्हणजे सशक्षण नव्हे.
 2. Education begins in the nature of child; he was the the inspirer of modern
psychology emphasising specially.
 िालकाच्या स्वभावानुसार सशक्षणाची सुरुवात असावी; रुसो हे आधुसनक
मानसशास्त्राचे प्रेरणास्त्रोत होते. खालील मुद्ांचा सवचार करावा.
 A. Individual differences
 वैयस्िक भेदनीकरण/ सभन्नता
 B. Psychology of Growth.
 वाढीचे मानसशास्त्र
 C. Growth of education out of the native, interest and curiosity.
 िालकाच्या उपजतता, रुची आसण सजज्ञासा व्यसतररि सशक्षणातून वाढ.
 D. Condemnation of memoriser type of education in favour of
judgement and reason.
 पक्षपाताच्या हेतू व अनुमान सशक्षण प्रकाराची सनभमत्सना.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

5. Contribution of Rousseau in
education
रुसो यांचे सशक्षणातील योगदान
 3. Education from direct experience, through the
sense.
 प्रत्यक्ष अनुभव आसण अथमपूणमतेतून सशक्षण असावे.
 4. Importance of physical activities and health.
 सशक्षणात शारीररक कसरती आसण आरोग्याचे महत्व.
 5. Training of senses through contact with things
and activity in connection with them.
 उपक्मांशी आसण वस्तूंची जोडणी करून इंसियांचे प्रसशक्षण.
 6.Children must have normal activities for
expression like, conversation, writing, drawing,
music and play.
 आत्मसवष्कारासाठी सवद्ार्थ्ांना सामान्य उपक्म द्ावेत यात
संवाद, लेखन, सचत्रकला, संगीत आसण खेळ यांचा उपयोग
करावा.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

6. John Dewey(1859 to 1952)
जॉन ड्युई
 Books written by John Dewey.
 Democracy and Education, School and Society, How we think
Reconstruction of Philosophy, Educational essays, Problem of
men.
 John Dewey was born in Mount in New England, he was the son of
shopkeeper he was brought up in the rural environment.
 His philosophy:- for him philosophy must not be a thing long from
everyday life but must be constantly applied to political, social,
economic and educational problems. He was greatly influenced by
the doctor in evaluation and pragmatism in the 19th century. He
studied evolution as applied in child study and pragmatism as it
subordinated in intellect to practical ends . Pragmatism teaches that
which is useful what works in the practical situation - is true; what
does not work is false. Truth does becomes not a fixed, eternal
things, but something that is subject to change. What is true to-day
may be false tomorrow.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

7. जॉन ड्युई
 जॉन ड्युई :- आधुसनक युगातील सवसाव्या शतकातील
सवमश्रेष्ठ तत्वज्ञ व सशक्षणशास्त्रज्ञ होय. आधुसनक
सशक्षणावरच नव्हे तर तत्त्वज्ञान व जीवनातील सनरसनराळ्या
क्षेत्रातील सवचारसरणीवर सवामत असधक प्रभाव पाडणारा
तत्वज्ञ म्हणूनही जॉन ड्युईंचा उल्लेख करावा लागतो.
तत्वज्ञान व सशक्षणािाित त्यांनी सवमस्वी वेगळे सवचार प्रकट
करून जीवन दृष्टीला एक नवी सदशा सदली. तत्त्वज्ञान हेच
सक जे व्यवहारात उपयुि ठरते. जीवनातील समस्या
सोडसवण्यासाठी जीवन असधक सुंदर व प्रगत करण्यासाठी
ज्याचा उपयोग होऊ शकतो. त्याचप्रमाणे तत्त्वज्ञान हे
पुस्तकातून प्राप्त होत नाही, ते अनुभवातून क
ृ तीतून
जीवनातून उदयास येते. जे प्रायोसगक तेच या कसोटीला
उतरेल जे क
ृ तीत व्यवहारात जीवनात उतरवता येईल त्याच
तत्त्वज्ञानाचा आपण स्वीकार करावयास हवा. तत्त्वज्ञान
म्हणजे सशक्षण ससद्धांताचे सामान्यीकरण होय.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi

8. जॉन ड्युई:- सशक्षणातील योगदान
 It has been pointed out that he was educationalist identify him selves
with the representatives of psychological movement in education.
 1. The psychological tendency:-
 सशक्षणात मानसशास्त्रीय प्रवृत्तींचा उगम.
 2. Activity learning
 उपक्मातून अध्ययन
 3. Core curriculum
 प्रमुख अभ्यासक्म
 4. Cooperation and socialized activities.
 सहकायम आसण सामासजक उपक्म
 5. Social efficiency
 सामासजक कायमक्षमता
 6. Respect for the individual
 वैयस्िक क्षमतांवर भर
 7. Equality of educational opportunity
 शैक्षसणक क्षेत्रातील समान संधी.
2/5/2024 Prof. Dr. Makarand Joshi